مجله علوم شیلاتی ایران (انگلیسی)
سال:1380 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

اویسترها از نرم تنان دوکفه ای متعلق به خانواده Osteridae و رده Ostereoida هستند که در سراسر جهان یافت می شوند. کیفیت گوشت (ماهیچه) اویستر Crossostrea glomerata بستگی تام به درجه حرارت و زمان نگهداری آن دارد. تحقیقات در رابطه با فاکتورهای فاسد کننده گوشت دوکفه ای مزبور در یخچال (7±2oC) با توجه با اندیکاتورهای بیوشیمیایی نشان داد که در 1 الی 2 روز اولیه تغییرات زیر اتفاق می افتد: پروتئین کل بافت نرم تن از 7.6±0.44 گرم درصد گرم به7.6±0.64  گرم درصد گرم، پروتئین نمکی محلول به 2.53±0.14 گرم درصد گرم و چربی از 3.0±0.38 گرم درصد به 2.5±0.29 گرم درصد گرم، تری متین آمین 1.1±0.11 (TMA) میلیگرم درصد گرم و TVB از 9.64±0.29 میلیگرم به 83.3 میلیگرم تغییر می یابد. در روز هفتم از زمان نگهداری، میزان پروتئین کل از 7.06±0.44به 4.5±0.32 گرم درصد گرم، پروتئین نمکی محلول از 3.46±0.53 به 1.1±0.21 گرم درصد گرم، چربی تام به 1.4±0.19 گرم درصد گرم، TMA به 4.3±0.41 میلیگرم درصد گرم و TVB از 10 به 20 میلیگرم درصد گرم تغییر یافت. مقدار گلیکوژن در بافت تازه 5.3 گرم درصد گرم بوده که در طول دوره 7 روزه نگهداری به 3.2 گرم درصد گرم تغییر یافت. محتوی آب در بافت تازه که 79.0±0.57 گرم درصد گرم بوده در طول دوره نگهداری در درجه حرارت 7±2oC بتدریج افزایش یافت و پس از 7 روز به بیشترین مقدار خود 89.1±0.54 گرم درصد گرم رسید. pH که میزانش در بافت تازه 6.60±0.17 بوده در طول دوره 7 روزه کاهش غیرمحسوسی را نشان داده و در روز هفتم به 6.3±0.05 رسید.نتایج نشان داد که گوشت نرم تن اویستر می تواند بمدت 4 روز در درجه حرارت یخچال بدون تغییر قابل ملاحظه اندیکاتورهای بیوشیمیایی نگهداری گردد.

نتایج بدست آمده در طی 10 سال کار تحقیقاتی (1990 تا 2000) بر روی انتشار جغرافیایی انگلهای منوژن ماهیان آب شیرین ایران نشان می دهد که انتشار انگل ها و ترکیب گونه ای آنها بستگی زیادی به منطقه زیستی میزبانان آنها دارد. از آنجایی که ایران شامل سه منطقه اکولوژیکی متفاوت واجد ماهیانی با ویژگیهای منحصر بفرد می باشد بنابراین انگلهای دارای ویژگی میزبانی هر منطقه نیز از مشخصات مرفولوژیکی اختصاصی برخوردارند. در این میان فون خزری از بیشترین تنوع برخوردار بوده و مشتمل بر 11 جنس و حداقل 48 گونه انگل منوژن می باشد. حضور گونه هایی با قلابهای تیپاسفیرنوئید یکی از مشخصات انگلهای داکتیلوژیروس این منطقه محسوب می گردد. فون انگلهای منوژن بخش ایرانی منطقه مزوپتامیان (تیگریس) واجد 6 جنس و حداقل 26 گونه می باشد و دارای مشخصاتی متفاوت از سایر مناطق است. بعلاوه شکل ویژه رابطه های سینه ای و شکمی گونه های جنس داکتیلوژیروس منحصر بفرد است. منوژن های منطقه شرقی ایران که از لحاظ فون انگلی از غنای زیادی برخوردار نیست مشتمل بر 3 جنس و حداقل 11 گونه می باشد که گونه های داکتیلوژیروس با قلاب های تیپ واریکورینکوئید و همچنین گونه هایی با یک رابط حاکی از تاثیرپذیری این منطقه از فون بزرگ هندوستان است.

جمعیت های متراکمی از ماکروفیتهای مریوفیلوم، سراتوفیلوم و پوتاموژتون تقریبا 3/2 از سطح دریاچه سد حنا را پوشانده بودند. آب ورودی به دریاچه از نوع آب سخت بوده و شامل سختی کربناتها و بیکربناتها بود. هنگامی که آب ورودی در مقابل آب ماندگار دریاچه شرایط ایجاد شده در اثر فتوسنتز شدید ماکروفیتها قرار گرفت، قسمت اعظم یون بیکربنات آن جذب شده و pH به شدت افزایش حاصل نمود و موجب رسوب کربنات کلسیم گردید. بنابراین جذب یون بیکربنات و رسوب بیکربنات کلسیم در اثر فتوسنتز شدید گیاهان موجب کاهش شدید غلظت این یونها در آب دریاچه سد نسبت به آب ورودی شد، بنحوی که در آب ورودی، کاتیون کلسیم و آنیون بیکربنات غالب بودند و نسبت فراوانی کاتیونها و آنیونها بترتیب Ca+2>Mg+2>Na+ و HCO3->Cl->Co32->SO42- بدست آمد. ولی در آب دریاچه سد در اثر عوامل ذکر شده فوق این نسبت فراوانی یونها به Mg2+>Ca+2>Na+ و Cl->HCO3->CO32->SO42- تغییر کرده و کاتیون منیزیوم و آنیون کلر غالب شدند.

بدلیل تخمین و برآورد پاسخ صدف خوراکی Cerastoderma edule آلوده به انگل (Labratrema minimus (Bucephaidae: Digenea، آزمایشات اندازه گیری مصرف اکسیژن انجام گرفت و فاکتورهای متابولیک این دو کفه ای با هدف تعیین روابط متقابل میزبان- انگل مورد بررسی قرار گرفته اند. دراین تحقیق انگلی از خانواده Bucephaidae و گونه L. minimius را بعنوان عاملی که می تواند شرایط متابولیک میزبان خود یعنی C. edule را تغییر دهد انتخاب گردید. نتایج نشان دادند که مصرف اکسیژن صدف های آلوده به انگل در مقایسه با افراد سالم کاهش می یابد، کاهش مصرف اکسیژن از یکطرف می تواند وابسته به وزن زیادی باشد که توده انگلی در بدن میزبان خود اشغال می کند (در این آزمایشات تا 20 درصد و در طبیعت تا 92 درصد توده زنده دوکفه ای) و از طرف دیگر این توده پارازیتی اکسیژن کمی مصرف می کند. بعلاوه وضعیت بیماری ایجاد شده می تواند فعالیت متابولیک واقعی میزبان را کاهش دهد. این نتایج هم چنان نشان دادند که فعالیت آبشش ها بمنظور فیلتراسیون آب و جذب اکسیژن محلول، تراکم آلودگی (infestation intensity) ارتباط معکوس داشته است و هم چنین نشان داده شده است که L. minimius قابلیت تنظیم اکسیژن مصرفی (oxygen regulation) خود را داراست بنحویکه مصرف اکسیژن توده انگلی حتی در مقادیر بالای اکسیژن محلول از 3 mmolo2.min-1.g-1FDW تجاوز نخواهد کرد. نتیجه دیگر آنکه الودگی C. edule با L. minimius استرس ناشی از حمل و نقل در لابراتوار و دستکاری با میزبان را کاهش می دهد.

دقت طرحهای نمونه گیری های متداول برای برآورد پارامترهای جوامع نادر و خوشه ای معمولا رضایتبخش نیست. بسیاری از گونه های ماهیان در گروههای پراکنده در یک ناحیه بسیار وسیع مثل دریا زندگی می کنند بنابراین در مقایسه با زیستگاههای سازوار نادر هستند. در طی دهه گذشته دسته ای از طرحهای نمونه گیری بنام نمونه گیری سازوار مشکل فوق را حل کرده و بسرعت گسترش یافته اند. این طرحهای نمونه گیری در چندین مورد ذخایر آبزیان را بخوبی ارزیابی کرده اند. هدف اول این مقاله تولید نسخه هایی از نمونه گیری سازوار است که برای مطالعات شیلات مفید هستند. نمونه گیری خوشه ای سازوار و نسخه نمونه گیری نواری آن برای تحقیقات شیلات و علوم دریایی مفید است معرفی می گردند. از آنجا که پارامتر مورد علاقه در شیلات چگالی می باشد برآوردهای مناسب آن در این مقاله بسط داده می شوند. در بسیاری از مطالعات بیولوژی، نمونه گیری نواری سازوار خوشه ای و نمونه گیری دو مرحله ای نامتداخل سازوار خوشه ای بسیار کارا می باشند. در این مقاله همچنین روش نمونه گیری دو مرحله ای نامتداخل سازوار خوشه ای با نمونه گیری از نوارها را معرفی و برآوردگرهای آنرا ارایه می دهیم. هدف دوم این مقاله معرفی نمونه گیری خوشه ای سازوار به جامعه پژوهشگر شیلاتی و ارایه ایده و محاسبات برای آنها که اطلاعات نسبتا مناسبی آماری دارند.

در عمل مواردی مشاهده شده است که پژوهشگر در نمونه اولیه با تعداد قابل توجه ای از شبکه های بزرگ مواجه شده بگونه ای که نتوانسته طرح نمونه گیری را به اتمام برساند. دو راه حل برای مواجه بااین مشکل توسط بیولوژیست های دریایی مورد استفاده قرار گرفته است. آن راه حل ها در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: (1) نمونه گیری سازوار خوشه ای بر اساس آمارهای تربیتی با قانون توقف (2) نمونه گیری سازوار خوشه ای محدود شده.تا این اواخر برآورد نااریب برای هر دو نمونه گیری وجود نداشت. نمونه گیری سازوار خوشه ای محدود شده که در مرکز علوم شیلات جنوب غربی ایالات متحده تحت بررسی می باشد توسط لو و همکاران در سال 1997 مورد استفاده قرار گرفت روش کارایی حتی با برآوردگر اریب می باشد. صالحی و سیبر در سال 2002 یک برآوردگر نااریب برای این طرح نمونه گیری ارایه دادند. آنها با استفاده از شبیه سازی نشان دادند که برآوردگر نااریب بسیار بهتر از برآوردگر اریب استاندارد عمل می کند.

ژلاتین از هیدرولیز باندهای ماهیچه ای استخراج می شود و دو نوع می باشند. نوع A که از پروسه اسیدی و نوع B که از پروسه قلیایی تولید می شود. در این بررسی ما از پوست ماهیان خاویاری 25 نمونه ژلاتین تهیه کردیم که آزمایشات میکروبی و شیمیایی بر روی آنها انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که در انواع ژلاتین A و B بترتیب 15.4 و 15.3 درصد ازت کل و 0.3 و 2.5% اکسید کلسیم (CaO) و 6.48 و 7.26درصد رطوبت و 1.59 و 2.89 درصد خاکستر و 1.51 و 1.2 درصد چربی وجود داشته است، pH ژلاتین A، 4.23 و ژلاتین B، 7 بوده است.نتایج بدست آمده از آزمایشات میکروبی نشان داد که شمارش کلی 70-100 کلنی در گرم بوده است. کیفیت ژلاتین تولیده شده از پوست ماهیان خاویاری مطابق با استاندارد بوده است. زمان لازم برای تولید ژلاتین از پروسه اسیدی یک هفته و در پروسه قلیایی سه هفته بوده است. راندمان استخراج ژلاتین در پروسه اسیدی 6.23 درصد و قلیایی 4.2 درصد بوده است که راندمان ژلاتین قلیایی کمتر از ژلاتین اسیدی است.