نامه فرهنگستان
سال:1389 | دوره:11 | شماره:4 (پیاپی 44) |تعداد مقالات:12

لویی ماسینیون (25 ژوئیه 1883، نوژان سورماژن- 31 اکتبر 1962، پوردیک، کت دارمر) در محیطی مذهبی متولد شد و پرورش یافت. پدرش پیکرتراش و مادرش فلاندری و مومن و مقید به ادای فرایض دینی بود. وی تحصیلات متوسطه خود را در مدرسه مونتنی پاریس آغاز کرد و به سال 1896 در دبیرستان لویی لوگران ادامه داد. در آنجا، از حسن اتفاق، با هانری ماسپرو، فرزند گاستون ماسپرو مصرشناس معروف، آشنا شد و این آشنایی همچنین محیط تحصیلی در مدرسه ای که جوانان راغب به فراگیری زبان های زنده شرقی (عربی، ترکی، فارسی) را جلب می کرد در علاقه مند شدنش به آشنایی با جهان اسلام موثر افتاد.

از خصایص ذاتی شعر اصیل و هر اثر هنری آن است که تفسیربردار است و از نظرگاه ها و زوایای دید متنوع برداشت می شود. سرزنده ماندن این آثار را در همین خصیصه باید جست. اثر هنری تا زمانی که با خواننده تعامل دارد زنده است. می توان گفت که جمهور خوانندگان اثرآفرین را در آرامگاه ابدی خود نیز آرام نمی گذارند. اثرآفرین تا لب گور و هو در دیار خاموشان از غوغای خوانندگان فارغ و در امان نیست و تلاش او برای در بستن و آرام گرفتن بیهوده است. هر زمان که این غوغا پایان پذیرد اجل اثر سررسیده و عمرش به سر آمده است. اگر شاهنامه و رباعیات خیام و منظومه های عطار و مولوی و غزلیات سعدی و حافظ پس از قرن های متمادی هنوز زنده اند و هزاران کاتب و واعظ و محقق و شارح و مجلس گرم کن و ناشر به یمن آنها به نام و نان رسیده اند تعامل ناگزیر آنها با خوانندگان از هر دوره و هر قماش و هر مرتبه و هر مقصد و مقصودی است.

در شماره دوم دوره ششم نامه فرهنگستان (شماره مسلسل 22، بهمن 1382) ترجمه یکی از فصول مبحث زیباشناسی اثر ژان برتلمی با عنوان «هنر و اخلاق منتشر شد.ترجمه پاره ای از فصل دیگر همان اثر در شماره سوم دوره یازدهم نامه فرهنگستان (شماره مسلسل 43، پاییز 1389) درج شده اینک پاره دیگر آن تقدیم خوانندگان می شود.در پاره اول، از «مشرب زیباشناختی برگسون»؛ «اشکال های اساسی» آن و نقد آن سخن رفته و، در این پاره، «نقد نقد» آن همچنین از «شناخت هنری» گفت و گوست.در مقدمه ترجمه مقاله «هنر و اخلاق»، توضیحی درباره شیوه مولف در بحث از موضوع همچنین وجه نشر ترجمه مقاله در نامه فرهنگستان داده شد که لازم می داند پاره ای از آن را در اینجا نقل کند:نویسنده، به رسم مختار خود، طیفی از آرا گوناگون را در هر مقام عرضه داشته و، پس از نقد آنها، در نهایت، نظر خود را، که از اعتدال نسبی برخوردار است، اظهار کرده است.

I. مصائب حلاج (حسن بن منصور) که در 24 ذیقعده سال 309 در بغداد با شکنجه به قتل رسید.«شهادت» حلاج، «مصلوب راه حق»، رویدادی است که شاعران عارف مشرب مسلمان، از ابوسعید ابی الخیر گرفته تا حافظ، مکرر در مکرر آن را گزارش کرده اند. شاعر بزرگ ایرانی، عطار، نیز دو روایت زنده، با زیبایی هر چه هیجان انگیزتر، از این مرگ و نمایش تراژیک آن به جا نهاده است. این آثار دارای شالوده تاریخی اند. شهادت حلاج به واقع روی داده است و مدارکی از آن در دست داریم:1.تحریر نیم رسمی محاکمه و جریان محکومیت و متن رسمی حکم قاضی که در یادداشت های منشی دادگاه ثبت و، پس از سه بار تلخیص، آن هم بس نادرست، در کتب تاریخی به قلم ابن سنان [466-423] سپس ابن مسکویه ]وفات:[421 در حدود سال 982 م، که به فرمان خلافت نوشته شده اند، (شصت سال پس از محاکمه) انتشار یافته است.

خاطرات وکیل التولیه شرح خاطرات و سفرهای میرزا محمد نواب رضوی (1317-1234)، وکیل التولیه آستان قدس رضوی، از ملاکان و سرشناسان یزد به قلم خود او که به تصحیح علی اکبر تشکری بافقی با مقدمه ای از ایرج افشار در سال 1388 منتشر شد.میرزا محمد رضوی، فرزند بزرگ حسن و بی بی فاطمه، در یزد متولد شد. جد او میرزا محمد عبدالحی از اهالی خراسان بود که در زمان فتحعلی شاه به یزد رفت و با دختر بنیان گذار سلسله خوانین یزد ازدواج کرد. سلسله خوانین یزد، اخلاف محمدتقی خان بافقی، یکی از قدرت های منطقه ای بود که، پس از انقراض دولت صفویه، در یزد پا گرفت و از 1161 تا 1246 در این ناحیه حکومت کرد.

درباره اسدی طوسی (ابومنصور علی بن احمد) آگاهی مابسیار اندک است و، با آنکه گرشاسپنامه او پس از شاهنامه فردوسی مهم ترین و معروف ترین منظومه حماسی زبان فارسی است.، تا پیش از دولتشاه سمرقندی در اواخر قرن دهم هجری تذکره ها و منابع تاریخی و ادبی، جز اشاراتی بسیار کوتاه و گذرا به گرشاسپنامه و یا نقل ابیاتی از آن، از احوال و آثار دیگر او چیزی نمی گویند. از کارهای خود او چنین برمی آید که در جوانی یا اواسط عمر از خراسان به آذربایجان و اران و سایر نواحی غربی ایران مهاجرت کرده و تا دوران پیری در آن حدود زندگی کرده است، چنان که در 447 هجری کتاب الابنیه فی الحقایق الادویه را، که موفق الدین ابومنصور هروی به نام امیرابونصر جستان، «الامیر المسدد الموید المنصور»، تالیف کرده بود، استنساخ کرده و در همین سال ها در مسمطی به مطلع بتی کام و روان بت پرستان به غمزه درد جان تندرستانبه مدح این امیر و فرزند او، امیر شمس الدین ابوالمعالی تاج الملک، پرداخته است.

طرح جدی مساله تاریخ ادبیات نگاریدر فرهنگستان زبان و ادب فارسی باعث شده است که اذهان محققان ادبی با قوت بیشتری به آن جلب گردد. ادبیات فارسی از ارکان هویت فرهنگی ایرانیان شمرده می شود. از این رو، یکی از کمبودهای اساسی ملت ما در عرصه حیات معنوی فقدان تاریخ این ادبیات بسیار غنی و پرسابقه و دارای ارزش جهانی به کیفیت مطلوب امروزی است.خوشبختانه از سال 1378 به این سو، شاهد ظهور و نشر رساله ها و مقالات همچنین سخنرانی های متعددی درباره تاریخ ادبیات نگاری بالاخص برای زبان فارسی هستیم.طی این مدت، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علاوه بر مقاله های متعدد، آثار مکتوب درخور ملاحظه ای، حاصل مطالعه روش های تاریخ ادبیات نگاری برای زبان فارسی، و زبان های اروپایی در نامه فرهنگستان و ضمایم آن منتشر شده یا برای انتشار آماده شده است.

غم و شادی از انفعالات و کیفیات نفسانی اند. غم نتیجه تاثر نفس است از حصول امری مکروه و شادی زاده تاثر آن از امری مطلوب. در روایات و احادیث آمده است که معصومان و مومنان حزن واندوهشان در دل و شادمانی و سرورشان در چهره است. علی علیه السلام می فرماید: اما حزنی فسرمد «کار همیشگی ام اندوه است و تیمارخواری» (نهج البلاغه، خطبه 202، ص 237). در نفحه الروح و تحفه الفتوح آمده است: «حزن حالتی است که چون بر سالک غالب شود و قایم گردد، او را غیر و اشتغال به غیر فانی گرداند و نتیجه آن ااشفاق است». (جندی، ص 138)

تحول شعر فارسی در دوران تجدد با مخالفت شاعران و شعردوستانی روبه رو شد که به شیوه رایج سنتی عادت کرده بودند. برای آنان آسان نبود که هرگونه تحولی را بپذیرند. در نظر آنان، وزن عروضی و قافیه و ردیف در آهنگین کردن و دلنشین ساختن شعر فارسی آن چنان نقشی ایفا می کردند که حذف آنها سخن را از لطف و حلاوت شاعرانه عاری می ساخت. به رغم این ذایقه هنری، شعر فارسی، به اقتضای زمانه به لحاظ ساختاری و مضمونی دگرگون شد و ما امروزه، در پهنه گسترده ای از قلمرو آن، شاهد به کرسی نشستن و رواج شعر نو در ایران و تاجیکستان و افغانستان هستیم.

در تطور فرهنگی همه ملت ها درخت/ گیاه نماد طبیعت درک ناشدنی انگاشته شده و انسان هستی خویش را قرینه آن دیده است. نمادپردازی حیات گیاهی یعنی رویش، بالندگی و، سرانجام، پژمردن گیاه، به حیث الگویی از تناوب مرگ و زندگی، شالوده شکل گیری و قرینه سازی بسیاری از مفاهیم بنیادین دینی و فلسفی بوده است. کشاکش و تقابل زندگی و مرگ، که پیوسته اندیشه آدمی با آن درگیر است، بهترین و شاید کامل ترین جلوه خود را در نمادپردازی رویش و پژمردگی حیات گیاهی می نمایاند. گیاه از دانه می روید و جنین از تخمه و هر دو، پس از رویش و زایش (چون بهار و تابستان حیات گیاهی)، به پژمردگی و مرگ (چون پاییز و زمستان) می رسند. حیات پس از مرگ و رستاخیز نیز چون باززائی گیاه پس از زمستان مرگ تصور شده است.

مفهوم شناسی علم یا حوزه ای است که به مطالعه مفهوم و مباحث مربوط به آن مانند طبقه بندی مفاهیم، ارتباط مفهوم با معنا و واژه و عناصر زبانی دیگر می پردازد. مفهوم نیز واحد تفکر یا نمود ذهنی در سطح شناختی است که مجموعه ای از ذوات (واحدهای وجودی، هستارها) و کیفیت ها و رویدادها را در بر می گیرد و واژه ها با اشاره به آنها و برخلاف معنا مستقل از صورت (اصطلاح یا واژه) و قبل از نامگذاری اشیا وجود دارد و به طبقه بندی اشیا کمک می کند. معنا و صورت جدایی ناپذیرند و از مجموع آنها نشانه ایجاد می شود. مفهوم ماهیتا انتزاعی و ذهنی است و دربرگیرنده معانی است.