پژوهش دینی
سال:1385 | دوره:- | شماره:14 |تعداد مقالات:13

عصر فترت، از قرن هفتم تا دوازدهم هجری قمری سال های حکومت مغولان (651-756)، تیموریان (782-900) صفویان (906-1135)، افشاریان (1148-1160)، و زندیان (1179-1193) به شمار می رود.مایه مباهات تاریخ فرهنگ ایران است که اگر علم در عصر فتوت دچار رکود شد، اما دین و مذهب به ویژه تشیع و علوم مرتبط با آن رونق گرفت. علما و شعرای ذواللسانین بزرگی در استان فارس به ویژه در دارالعلم– شیراز– به عرصه ظهور رسیده که با سروده ها و تالیفات عربی خویش بیش از پیش بر افتخارات فرهنگ مذهبی شیعه در این خطه از سرزمین ایران از عهد مغول تا عهد قاجار افزوده اند که این مقاله در صدد بررسی انعکاس تشیع در آثار عربی تعدادی از آنان است.

این مقاله ضمن شرح و تفسیر 6 آیه از قرآن اوصاف وسیره پیامبر اکرم صلی اله علیه و آله و سلم از دیدگاه قرآن و برخی مفسران را تبیین کرده و نکات بلاغی و ادبی آیات مربوط را نیز مورد تحلیل قرار می دهد.

بر قرآن کریم به عنوان آخرین حجت خدا بر بندگان و سند جاودانه وحی از آغاز تا کنون، هزاران تفسیر و شرح با روش ها، سبک ها و صیغه های متنوع نگاشته شده است. یکی از استوارترین این مناهج، روش تفسیری قرآن به قرآن است که دلایل گوناگونی بر صحت و اتقان آن گواهی می دهد.از سوی دیگر، طرح روایاتی چند مبنی بر مذمت ضرب قرآن به قرآن و کافر شمردن ضارب قرآن، عده ای را بر آن داشته که مقصود از آن روایات را تفسیر قرآن به قرآن دانسته و بدین گونه شیوه تفسیری یاد شده را زیر سوال برده و تخطئه نمایند.

یکی از مبانی فهم و نقد حدیث بررسی ارتباط آن با شرایط تاریخی عصر صدور حدیث است. شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر صدور حدیث به طور عام و اسباب صدور یا ورود احادیث به طور خاص، از عوامل مهم در فهم و نقد روایات بوده، در واقع از قراین منفصل احادیث به شمار می روند. بی توجهی به ارتباط حدیث و تاریخ سبب فهم ناقص بسیاری از روایات شده که این مقاله در صدد بررسی چگونگی آن است.

افزایش چشم گیر جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه صنعت موجبات تغییرات اساسی را در ساختارهای اقصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی فراهم نموده است. انزوای فوق العاده خانواده های هسته ای، افزایش طلاق، ظهور خانواده های تک سرپرست، از بین رفتن نقش های سنتی، آزادی بیش از حد در سبک زندگی و انتخاب همسر، گسترش فردگرایی و مادی گرایی افراطی، ورود زنان به بازار کار ... این تغییرات و دگرگونی های پیاپی مشکلات روحی روانی و اجتماعی زیادی را بر افراد جامعه تحیل نموده است.به دلیل ایجاد دگرگونی عظیمی که در سبک زندگی مردم به وجود آمده است، سبک و شیوه سنتی که در خانواده گسترده و مناطق روستایی و کوچک مرسوم بوده، دچار تحولات بنیادی شده و روز به روز مسایل و مشکلات جدیدی برای فرد و جامعه آفریده و به اضطراب، نگرانی و هراس افراد جامعه افزوده است. در این راستا ابتدا نقش دین و برخی از کارکردهای آن به عنوان یک نیاز فطری مورد مداقه و بازبینی قرار گرفته، سپس به اختصار سلامتی و بهداشت روان توضیح داده شده، و در انتها نقش اعتقادات مذهبی در کنار آمدن با زندگی و خوب زیستن و چگونگی حفظ بهداشت روانی با ذکر تحقیقات و پژوهش های متعدد به تصویر کشیده شده است.

اسلام برای اداره امور جامعه و تشکیل حکومت، ملاک ها و معیارهای اساسی دارد که رعایت آن ها ضامن صلاح و سعادت جامعه و افراد آن است. از دیدگاه پیامبربزرگ اسلام (ص) یکی از دو گروهی که صلاح و فساد جامعه در گروی عملکرد آنان است، حاکمان و زمامداران هستند. حاکمان و مدیران جامعه به عنوان مجریان خطوط کلی سیاست و مدیریت در جامعه نقش اساسی در پیشرفت و یا انحطاط آن دارند. بی تردید این گروه در بعد سلوک سیاسی همواره در معرض خطرات و آسیب هایی قرار دارند که با شناخت و پرهیز از آن ها می توانند خود و جامعه را از فساد و تباهی در امان دارند. با در نظر گرفتن حکومت اسلامی در عصر پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) به عنوان حکومت های اسوه و نمونه به نظر می رسد اهم آسیب هایی که در بعد مدیریت سیاسی، حاکمان و زمامداران جامعه را تهدید می نماید عبارتند از: قدرت طلبی، استبداد و خودکامگی، مداهنه و سازش کاری، دروغ گویی و فریب کاری، ایجاد اختناق در جامعه، عدم رعایت انصاف و بی اعتنایی به حقوق مردم، جنگ طلبی و ستیزه جویی و عدم رعایت اهلیت و شایسته سالاری در سپردن مسوولیت ها به افراد.

در این مقاله برآنیم تا ارتباط فناوری اطلاعات و اثر آن را بر افق های جدیدی که در حوزه اعجاز علمی قرآن گسترش یافته است، بررسی نماییم. فناوری اطلاعات چه نقشی را در تعالی شگفتی ها و پدیده های قرآن می تواند ایفا کند؟ همچنین ضمن تبیین شمه ای از فرآیند فناوری اطلاعات در اعجاز علمی، به نقد و بررسی پروژه رایانه ای «اعجاز تمثیلی یا نموداری» می پردازیم. سپس شاخص های اعجاز مصطلح در قرآن و تفاوت های آن با اعجاز علمی که در روند فناوری اطلاعات مطرح می شود، مورد مطالعه قرار می گیرد. پس از آن مساله تسامح در استعمال مصطلح «اعجاز» در عصر حاضر مطرح و بیان می شود که علوم مستخرح از فناوری اطلاعات، محصول تجربه، استنتاج علمی، عقلی و استقرا است و احتمال خطا در انتقال اطلاعات به رایانه یا لغزش در مساله و مقدمات آن ممکن است منجر به ارایه نتایج ناروا گردد. همچنین انطباق نتایج به دست آمده بر مصادیق ظنی یا غیر واقعی که ناشی از فهم غلط یا تطبیق مغرضانه است منجر به حمل مفاهیم ناصحیح یا خارج از موضوع، بر قرآن کریم و در نتیجه توسعه تفسیر به رای ناصواب، می شود. تمایز میان مفهوم حقیقی «اعجاز قرآن» و دستاوردهای نوین علمی از مسایلی است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است.

تجلی قرآن کریم در ادب پارسی (نظم و نثر) غنای ویژه ای را به متون نظم و نثر بخشیده است. از میان جلوه های آیات شریف قرآن، جلوه سوره های «اسراء» و «نجم» در مقدمه و دیباچه دواوین اشعار و آثار نویسندگان قابل اهمیت است و کاربرد، اقتباس و بهره گیری از آیات شریفه قرآن در باب معراج رسول اکرم (ص) پس از توحید باری تعالی، مطمح نظر سرایندگان و نویسندگان مسلمان بوده است.در این مقاله بیان می گردد که توجه به آیات قرآنی بویژه در مبحث مورد نظر به عنوان یک اصل مهم در ذهن و زبان ادیبان جای گرفته و به عنوان یک سنت ادبی در طی قرون متمادی با زیبایی ظاهری و باطنی آیات شریفه ونبوغ شاعران و نویسندگان ترسیم شده است آوردن شواهد شعری و مصادیق هر اثر خود موید این موضوع است.

مقاله با هدف تبیین و گزارش «چشم اندازی برای خوشبختی در خانواده انسانی با تاکید بر آیات قرآن کریم» به رشته تحریر درآمده است. و در این مسیر مهمترین شیوه های تربیتی انبیا برای تربیت و مودب کردن مردم به آداب الهی از منظر قرآن به بحث گذاشته شده است. شیوه های تربیت، متناسب با مراتب فرد و شرایط محیط و شناخت زمان و مکان– در عین آنکه تابع اصول کلی تربیت است– تغییر می یابد و به تناسب فرد و ملاحظه شرایط انتخاب می گردد. شیوه های الگویی، موعظه، مهرورزی و محبت، عبرت آموزی، تشویق و تنبیه، مداومت بر عمل از اهم روش های تربیت انسان در سیره انبیای عظام است که در این مقاله درباره جایگاه هر کدام بحث می شود.

با بررسی منطق قرآن مجید، درباره آفرینش انسان ها، چنین به نظر می رسد که هر انسانی مانند نباتات و حیوانات، دارای بذر و نطفه مخصوص به خود می باشد. به گونه ای که هر یک از این بذرها می تواند به سان یک مولکول نامریی تصور شود که هر یک حاوی هویت یک انسان است. این مولکول که قبل از ورود به دنیا، در حالت موت و عدم جنبش بوده است، در بدو ورود به دنیا، از ناحیه بین صلب و ترائب خارج شده، به قرار مکین منتقل می گردد تا محیطی امن و مناسب جهت بالیدن بیابد. همین مولکول نامریی است که در حین توفی انسان، توسط ملائکه، دریافت می گردد، و سرانجام در دل خاک، در بستر مردابی مساعد، جهت گذراندن مراحل جنینی، بار دیگر کشت می شود و برای بازخواست در نزد خدا محشور می گردد. به علاوه امکان رجعت این مولکول نامریی، در دنیا، از همان مجرای طبیعی (صلب و رحم) منتفی نبوده و آیاتی در قرآن موید این مطلب است. چنان که بعضی بازگشت ها با خواب مانیه تیسم قابل پی گیری است. امروزه برخی محققین در پی آنند که با در اختیار گرفتن DNA حیوانات و قرار دادن آن در مکان مستعد برای رشد، امکان آفرینشی شبیه به همان موجود اصلی را آزمایش و تجربه کنند. این مقاله درصدد است که جریان اصلی خلقت انسان را با توجه به آیات مربوط روشن سازد و از رهگذر آن، کیفیت و امکان رجعت انسان را گوشزد کند. سرانجام، جایگاه این گونه تلاش های علمی محققان علوم تجربی، را در حد امکان بررسی نماید.

در عصر ما، مساله اوقات فراغت و شیوه های گذران آن، ابعادی مختلفی به خود گرفته است. به علت توسعه فن آوری و استفاده از دستگاه های خودکار، وقت افراد کم تر گرفته شده و این پرسش مطرح می شود که ساعات بیکاری را چگونه باید سپری کرد؟ هم چنان که افراد یک جامعه یک سان نیستند، راه کارهای متفاوتی را در اوقات فراغت خود به کار می گیرند.در این مقاله ضمن تاکید بر مهم بودن این ایام در زندگی هر انسان، سعی در معرفی برخی از این کارها، از دو سرچشمه اصیل قرآن و حدیث، شده است.