فضای جغرافیایی
سال:1390 | دوره:11 | شماره:35 |تعداد مقالات:13

این پژوهش به منظور تطبیق شرایط آب و هوایی ایستگاه های منتخب جلگه مغان (پارس آباد، مشیران، اصلاندوز، بیله سوار، گرمی) با نیازهای آب و هوایی گیاه زعفران و ارزیابی کمی عناصر آب و هوایی موجود در منطقه، جهت کشت این گیاه صورت گرفته است. عناصر آب و هوایی ایستگاه ها برای دوره آماری 22 سال (1384-1363) مورد مطالعه قرار گرفته اند. از نرم افزار Minitab و از روش نسبت ها و تفاضل ها برای بازسازی و تخمین داده های مفقود استفاده گردیده و برای محاسبه مقادیر تبخیر- تعرق پتانسیل از روش های بلنی- کریدل، پنمن و هارگریوز، استفاده شده است. پس از بررسی داده های آب و هوایی ایستگاه ها و مقایسه آنها با شرایط آب و هوایی گیاه زعفران ایستگاه هایی که امکان کشت این گیاه در آنها فراهم است مشخص گردید. با توجه به نیازهای آب و هوایی گیاه زعفران که به سرمازدگی، مقدار بارندگی در طول دوره رشد و کاهش دما خصوصا به طور ناگهانی حساس است، در ایستگاه مشیران (محدوده جنوب غربی جلگه مغان) عامل محدودکننده کشت زعفران دماهای پایین می باشند. سایر ایستگاه های منطقه دارای شرایط مساعد آب و هوایی برای کشت زعفران بوده و احتمال وقوع خسارت های ناشی از عوامل آب و هوایی بسیار محدود می باشد. بر اساس یافته های این پژوهش و با توجه به نقش ارتفاع محل و تاثیر آن در رشد گیاه زعفران مناسب ترین ایستگاه جهت کشت این محصول در منطقه مورد مطالعه ایستگاه گرمی (محدوده جنوب شرقی جلگه مغان) معرفی شده است.

این پژوهش با هدف تحلیل شرایط جبهه زایی در زمان رخداد بارش های سنگین استان کردستان با رویکرد محیطی به گردشی انجام شد. ابتدا پایگاه داده ای از بارش روزانه استان کردستان، از روز 11/10/1339 تا 11/10/1388 (17897 روز) تهیه شد. در ادامه 125 روز از فراگیرترین و سنگین ترین بارش های استان جهت تحلیل سینوپتیک انتخاب و بررسی شد. سپس برای دوره مورد مطالعه، به کمک متغیرهای مولفه باد مداری، مولفه باد نصف النهاری و دمای هوا، فراوانی شرایط جبهه زایی و موقعیت آن در محدوده صفر تا 80 درجه طول شرقی و صفر تا 60 درجه عرض شمالی، در سه تراز 1000، 700 و 500 هکتوپاسکال، و در چهار دیده بانی (ساعت 00:00، 06:00، 12:00 و 18:00) محاسبه شد. نتایج نشان داد که در تراز 500 هکتوپاسکال وضعیت جبهه زایی تنها در ساعت 18:00 فراهم است. فراوانی جبهه زایی در تراز 700 هکتوپاسکال پایین بوده، در نتیجه این تراز در ایجاد جبهه و به دنبال آن ناپایداری های حاصل از شرایط جبهه زایی تاثیر چندانی بر استان کردستان ندارد. در نهایت تراز 1000 هکتوپاسکال از لحاظ جبهه زایی بسیار مهم است؛ زیرا در هر چهار زمان دیده بانی، بخش های زیادی از ایران و از جمله استان کردستان بر روی کمربند جبهه زایی قرار داشته ضمن این که بیشینه جبهه زایی منطقه در ساعت 18:00 بر روی غرب ایران و بویژه استان کردستان دیده می شود.

اقتصاد گردشگری در حال حاضر در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی فرصت ها و محدودیت های گردشگری، نقش موثری در توسعه مناطق شهری و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی بر عهده داشته باشد. از این رو در اینجا سوال این است که پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری شهر کدام است و چه راهبردهایی جهت توسعه گردشگری که منجر به توسعه ملی بشود، وجود دارد؟ به این منظور مقاله حاضر با استفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه راهبرد در جهت توسعه گردشگری منطقه زنجان رود پرداخته است. تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که با توجه به توان ها و استعدادهای بالقوه گردشگری منطقه، آن می تواند به یک عامل توسعه درون زا تبدیل شود که خود نیاز به برنامه ریزی جامع برای بازنمایی نقاط قوت، تقویت فرصت و مقابله با تهدیدات و ضعف ها را ضرورت می بخشد. لازم به ذکر است راهکارهای این پژوهش در بهینه سازی وضع موجود و ساماندهی صنعت گردشگری در این استان می باشد.

فضاهای سبز به عنوان جزئی از نظام کالبدی شهر تا قرن هیجدهم عمدتا در قالب باغ و یا پردیس برای استفاده افراد متشخص اجتماعی تجلی می یافت. این فضاها، در قرن نوزده و بویژه قرن بیستم در اثر افزایش جمعیت، رشد فیزیکی شتابان و بروز انواع فشارهای روحی و روانی ناشی از شهرنشینی به عنوان یک نیاز تنفسی و تفریحی مطرح گردید. شهرسازان نوگرا در ابتدا به دنبال دگرگونی عظیم ناشی از شرایط اجتماعی و اقتصادی بر توسعه فضاهای بهداشتی و عمومی از جمله فضای سبز تاکید داشته و در قرن بیستم با استاندارد نمودن فضای سبز شهری بر وضعیت فیزیکی و غیرفیزیکی اغلب شهرهای جهان از جمله شهرهای ایران تاثیر گذاردند. هم اکنون طرح های شهری کشور در چارچوب رویکرد شهرسازی جدید توسط وزارت مسکن و شهرسازی تعیین و اعلام می گردد. این مقاله به دلیل منحصر به فرد بودن واقعیت شهرها تاکید می کند که توسعه فضای سبز نمی تواند استاندارد واحد اختیار نماید. بنابراین ابعاد فضای سبز مانند هر پدیده فضائی زنده لازم است با در نظر گرفتن واقعیات زیست اکولوژیکی و نیز عوامل اجتماعی و اقتصادی در قالب طرح های های منطقه ای و محلی تعیین و تعریف شود.

ارزیابی عملکرد، یکی از ابزار اساسی و اصلی مدیریت جهت تحقق اهداف، راهبردها و برنامه های سازمان ها می باشد. در سازمان های عمومی نظیر شهرداری ها، طراحی و استقرار نظام ارزیابی عملکرد، می تواند منجر به هدایت صحیح مدیران در راستای تحقق اهداف، وظایف، راهبردها و برنامه های توسعه گردد. از این رو این مقاله در تلاش است تا با استفاده از دیدگاه شهروندان میزان رضایت آنان از عملکرد شهرداری قاین بین سال های 1388-1384 را در زمینه های مختلف مرتبط با وظایف شهرداری ها بر حسب نظام تقسیمات کالبدی اسناد توسعه ای فرادست، مورد سنجش قرار دهد. روش پژوهش در این مقاله «پیمایشی- اسنادی» و شیوه نمونه گیری به طریق نمونه گیری متناسب با حجم است و جامعه آماری را کلیه ساکنان شهر قاین در پاییز سال 1388 تشکیل می دهند. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین تاثیر علی بر میزان رضایتمندی، رضایتمندی از عملکرد عمرانی با ضریب تاثیر 0.476 است و رضایتمندی از خدمات اداری، انتخاب شهردار توسط شورای اسلامی شهر، خدمات شهری و نظارت و کنترل، به ترتیب در مراتب دوم تا پنجم قرار دارند. همچنین بررسی میزان رضایتمندی بر اساس نظام تقسیمات کالبدی نشان داد که رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری قاین در سطح نواحی تفاوت معناداری از لحاظ آماری ندارد، این در حالی است که میزان رضایتمندی شهروندان بر اساس نظام محله ای، در سطح اطمینان %95 و با درجه معناداری 0.000 دارای تفاوت معنادار است که نشانگر ضرورت قایل شدن تفاوت در برنامه ریزی ها بر اساس کیفیت و کمیت فضا در سطح محله ای است.

فرهنگ یا به عبارتی راه و روش زندگی جوامع انسانی در برگیرنده اقتصاد، معیشت، نحوه زیست، طرز مصرف خوراک و پوشاک، مسکن، سیاست، حکومت، نظام های سیاسی، آداب و رسوم، نظام ازدواج و خویشاوندی، تفکرات مذهبی و متافیزیکی و همه امور انسانی و غیر انسانی، همواره به دلایل گوناگون در حال تغییر و تحول است (ازکیا، 1379: 17). بررسی های انسان شناسی و فرهنگی حاکی از آن است که عوامل مختلف چون اختراع و نوآوری یا اشاعه و اقتباس فرهنگی که در درون یا بیرون یک جامعه تکوین می یابند در تغییرات فرهنگی دخالت دارند به طوری که میزان دگرگونی و تغییر در یک فرهنگ خاص بستگی به شدت و ضعف عوامل فوق خواهد داشت. در واقع هر چه میزان این عوامل کمتر باشد تغییر و دگرگونی فرهنگ مربوطه کندتر خواهد بود (امان اللهی، 1362: 103). این مقاله به بررسی اثرات تغییرات فرهنگی بر الگوی مسکن روستایی پرداخته و سعی نموده است تا تاثیر هر یک از اجزا فرهنگ را بر تغییرات الگوی مسکن روستایی بررسی نماید. برای شناخت اثرات تغییرات فرهنگی بر مساکن روستایی سعی بر آن است تا سبک معماری در بناهای مسکونی سنتی و جدید مورد واکاوی عمیق قرار گیرد. در این راستا مساکن 10 روستا از روستاهای بخش مرکزی شهرستان قزوین به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده است. نتایج حاصل از مطالعات میدانی مشخص نمود که بین تغییرات فرهنگی و رضایت از مسکن، نقشه معماری، مقاومت مسکن، محل نگهداری دام در خارج از ساختمان، مصالح اصلی به کار رفته در ساخت مسکن، نوع بنای واحد مسکونی، تعداد خانوار، آسایش در منزل، نمای واحد مسکونی، مصالح کاربردی در نمای مسکن، نقشه معماری آشپزخانه، وسایل سرمایش و گرمایش منزل، مساحت کل زمین، مساحت کل زیربنا، عمر ساختمان و تعداد طبقات رابطه مستقیم معنادار وجود دارد. همچنین مشخص شد که بین تغییرات فرهنگی و تغییر در الگوی مسکن روستایی رابطه خطی معناداری برقرار است.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که فرسایش ناشی از ایجاد خندق های موقتی سهم قابل ملاحظه ای از فرسایش جهانی را به خود اختصاص داده و در این شرایط خلا عمده نبود و یا کمبود مدل مناسب برای ارزیابی این نوع فرسایش است، در حال حاضر مدل EGEM تنها مدلی است که می تواند این نوع فرسایش را ارزیابی و برآورد کند. داده های مورد نیاز برای اجرای این مدل از 58 خندق موقتی، اکثرا از زمین های زیر کشت در حوضه آبریز سرندچای جمع آوری شده است. با توجه به تحلیل های کمی صورت گرفته، طول یکی از پارامترهایی است که همبستگی خوبی بین حجم حاصل از اندازه گیری و حجم حاصل از مدل را نشان می دهد. در بین سایر پارامترها میان حجم اندازه گیری شده و حجم تخمینی و همچنین بین سطح مقطع اندازه گیری شده (داده ها) و نتایج حاصل از مدل همبستگی قوی و خوبی وجود دارد. بین پهنای اندازه گیری شده و پهنای حاصل از مدل همبستگی معنی داری وجود دارد، اما چندان قوی نیست. بنابراین می توان این مدل را در حوزه آبریز سرندچای برای تعیین فرسایش خندقی به کار برد.

در این تحقیق دماهای فرین فراگیر پایین دوره سرد سال منطقه آذربایجان با استفاده از شاخص «انحراف نرمال شده دما» تعیین و بر اساس شاخص مذکور 80 مورد دمای فرین فراگیر برای مطالعه انتخاب شده است. برای شناسایی الگوهای گردشی به وجود آورنده دماهای فرین 80 روزه، ماتریسی به ابعاد 80 روز در 943 گره، از داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال در مختصات جغرافیایی 0 تا 100 درجه طول شرقی و 15 تا 70 درجه عرض جغرافیایی شمالی تشکیل گردید. تحلیل خوشه ای وارد از ماتریس مذکور منجر به شناسایی 7 الگوی گردشی موثر بر ایجاد دماهای فرین شد که از میان الگوهای یاد شده الگوی گردشی شماره 1 با فراوانی 24 روز از 80 روز انتخابی با 30 درصد سهم، بیشترین سهم و الگوی شماره 6 با فراوانی 3 روز از 80 روز و با سهم 3.75 درصد کم ترین سهم را در ایجاد دماهای فرین منطقه آذربایجان داشته اند.بررسی وضعیت ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال در طی 80 روز مورد مطالعه نشان می دهد که دماهای فرین منطقه آذربایجان تحت تاثیر آرایش توپوگرافی تراز 500 هکتوپاسکال قرار می گیرند. مسیر وزش و ریزش هوای سرد به منطقه آذربایجان تحت تاثیر و هدایت توپوگرافی تراز 500 هکتوپاسکال، هوای سرد و سنگین عرض های بالای جغرافیایی را به منطقه آذربایجان انتقال می دهد و موجب ایجاد دماهای فرین می شوند. در 7 الگو از 8 الگوی گردشی شناسایی شده عامل انتقال و ریزش هوای سرد از عرض های بالای جغرافیایی به منطقه آذربایجان، فرودهای بلند و در الگوی گردشی شماره 6 ناوه عمیقی است که مانند یک سردچال جوی باعث استقرار و استمرار هوای سرد بر روی منطقه آذربایجان شده و دماهای فرین تولید می کند.با توجه به نقش وزش سرد در کل 80 روز انتخابی برای مطالعه، معلوم گردید که سرماها یا دماهای فرین مذکور همگی از نوع فرارفتی یا انتقالی بوده و حتی یک روز سرمای تشعشی در میان 80 روز مورد مطالعه مشاهده نگردید.

توسعه صنعت گردشگری در هر کشوری بستگی کامل به تامین زیرساخت های اساسی آن مانند هر صنعت دیگر دارد. یکی از بنیادی ترین اصول آن، شناختن حق گردشگری به انسان از جمله گردشگران خارجی می باشد. امروزه، این حق به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر شناخته شده و برخورداری از این حق در حقوق داخلی و نیز اسناد بین المللی مورد تاکید قرار گرفته است.به علاوه لازمه اجرای حق گردشگری، شناسایی حقوق مهمه دیگری تحت عنوان حقوق و آزادی های اساسی بشری است زیرا هرگاه انسان از حق گردشگری به عنوان یک حق فطری برخوردار باشد ولی اجازه ورود و اقامت در کشور دیگر نداشته باشد و جان و مال او در کشور محل اقامت در امان نباشد و در صورت تعرض به جان و مال او، اجازه مراجعه به دادگاه های آن کشور و دفاع از حق خود نداشته باشد حق گردشگری بی معنا خواهد بود.به این دلایل است که در هر کشوری در جهت شناسایی و تامین این حقوق اساسی مقررات ویژه ای به تصویب می رسد و در کشور ما نیز این حقوق و آزادی ها تا آنجا که لازمه شخصیت یک انسان است برای گردشگران خارجی به رسمیت شناخته شده است.

در اغلب موارد فرایندهای ژئومورفیکی که توسط سیستم های رودخانه ای ایجاد می شوند، باعث بروز مخاطرات محیطی در محیط های انسانی و طبیعی می گردند. در این مقاله شهر سنقر از لحاظ مخاطرات ناشی از فرایندهای ژئومورفیک رودخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه این مخاطرات در دو قسمت مخاطرات ناشی از اعمال فرسایشی رودخانه و آبراهه ها (تخریب، حمل و رسوب گذاری) و مخاطرات ناشی از طغیان آب و سیلاب از یک طرف و تحلیل و بررسی نقش عوامل انسانی تشدیدکننده مخاطرات رودخانه ای از طرف دیگر صورت گرفته است. بنابراین چون شهر سنقر در خروجی این دو زیرحوضه قرار گرفته، ابتدا حوضه سنقرچای به دو زیرحوضه شرقی و شمالی تقسیم و سپس دبی حداکثر سیلاب با روش دیکن برای هر دو زیرحوضه محاسبه شد و در مرحله دوم نیمرخ های طولی رودخانه سنقرچای و آبراهه های اصلی استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آنگاه در مرحله سوم بر اساس بازدیدهای میدانی و برداشت نقاط زمینی با استفاده از GPS، تفسیر عکس های هوایی و کاربرد GIS، نقشه ژئومورفولوژی منطقه و نقشه مناطق در معرض خطر در حاشیه رودخانه ترسیم شد و در نهایت مشخص شد که شهر سنقر به دلیل قرارگیری بر روی دشت سیلابی، از طرف آبراهه ها و رودخانه سنقرچای از یک طرف و به جهت قرارگیری قسمت هایی از شهر بر روی مخروط افکنه های شرقی و جنوبی و عواملی چون تعرض به حریم رودخانه و وجود مواد کوهرفتی و سست در حاشیه رودخانه سنقرچای، ابعاد و ارتفاع نامناسب پل سنقرچای از طرف دیگر، در معرض مخاطرات محیطی ناشی از فرایندهای رودخانه ای و عوامل انسان ساخت قرار دارد.

در این پژوهش تواتر و تداوم روزهای بارانی شهر ارومیه با به کارگیری قوانین احتمالی و با استفاده از تکنیک زنجیره های مارکوف مورد تحلیل قرار گرفته است. برای دستیابی به این هدف از آمار بارش روزانه مربوط به 48 سال (2008-1961) ایستگاه سینوپتیک ارومیه استفاده شده است. آمار مذکور بر اساس ماتریس شمارش تغییر حالت روزهای بارانی و فاقد بارش مرتب شده، در ادامه ماتریس تغییر وضعیت بر اساس روش درستنمایی بیشینه محاسبه گردید. سپس با توان های مکرر این ماتریس، احتمال پایا و دوره بازگشت روزانه هر یک از دو حالات بارش و خشکی برآورد شد. دوره های بازگشت خشکی حدود یک روز و دوره بازگشت بارش حدود 5 روز محاسبه گردید. احتمال وقوع بارش در هر روز 0.2057 و احتمال روز خشک 0.7943 به دست آمد. در ادامه دوره بازگشت تداوم روزهای بارانی با تداوم 1 تا 5 روز محاسبه شده است. در بین محاسبات انجام شده معلوم شد که بیشترین احتمال وقوع روزهای بارش در بهار به ویژه (ماه آوریل) که احتمال دوره بازگشت دو و سه روزه باران به ترتیب برابر با 4.4 و 13 روز می باشد.