تعاون و کشاورزی (تعاون)
سال:1388 | دوره:20 | شماره:210-211 |تعداد مقالات:9

برای ایجاد تغییرات ساختاری در اقتصاد بخش تعاون کشور به منظور بهبود عملکرد این بخش باید راهکارهای سریع العمل و هدفمند مورد بررسی جامع قرار گیرند. این موضوع سبب اصلاح رهیافتهای سیاستی پیشین در این بخش می شود.یکی از مهمترین اجزای بخش تعاون کشور، صنایع موجود در این بخش است. بخش تعاون کشور به منظور بالندگی این صنایع نیازمند شناخت بیشتر و اولویت بندی آنها بر اساس قابلیتهایشان است. در پژوهش حاضر با استفاده از متغیرهای مختلف کلان اقتصادی مانند اشتغال سرانه، سرمایه گذاری، تولید و صادرات به اولویت بندی صنایع در بخش تعاون کشور با کمک روشهای آماری مانند تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی در سال 1383پرداخته شده است. رتبه بندی صنایع تعاونی نشان می دهد که صنعت تـولید مـواد غذایی و آشامیدنی به دلیل برخی از ویژگیهایی همچون در اختیار بودن نیروی کار ارزان و گاه غیر متخصص و نیز وجود مواد اولیه مورد نیاز این صنعت در داخل کشور، در رتبه اول اولویت قرار می گیرد و بنابراین، توجه به آن سبب افزایش درجه توسعه یافتگی صنعت در بخش تعاون می گردد.

در این پژوهش با توجه به تجربه سایر کشورها و نتایج تحقیقات دیگر، شیوه های ترویج کارآفرینی از طریق تعاونیهای کشاورزی بررسی شده است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی بوده و به روش علی - ارتباطی در سال 1387 انجام شده است. جامعه آماری شامل اعضای تعاونیهای کشاورزی در تهران است که 5743 نفر مرد و 797 نفر زن در 107 شرکت تعاونی را در بر می گیرد. برپایه فرمول کوکران، حجم نمونه 335 نفر برآورد شد. ابزار اصلی این تحقیق پرسشنامه با ضریب آلفای کرونباخ 0.87 (r=0.87) است.نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره به روش گام به گام در خصوص تاثیرات متغیرهای مستقل تحقیق بر میزان ترویج کارآفرینی نشان می دهد که به ترتیب، وجود ویژگیهای کارآفرینانه در اعضا، میزان شرکت در دوره های آموزشی، رضایت از فعالیتهای انجام گرفته در تعاونی، انجام فعالیتها به صورت گروهی در تعاونی، ارایه خدمات در تعاونی و عوامل اقتصادی در تعاونی نقش مثبتی بر متغیر وابسته یعنی ترویج کارآفرینی داشته اند. در مجموع، عوامل فوق 57 درصد از عوامل موثر بر ترویج کارآفرینی توسط تعاونیهای کشاورزی را تبیین می نمایند.

نظام تعاونی در بسیاری از کشورها یکی از بخشهای اساسی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. مقاله حاضر مستخرج از تحقیقی توصیفی مربوط به سال 87 است و به لحاظ هدفی که دارد می توان آن را "کاربردی" نیز دانست. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه دست اندرکاران بخش تعاون در استان سیستان و بلوچستان است که از میان آنها 132 نفر به عنوان نمونه به شیوه کاملا تصادفی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات علاوه بر آمار توصیفی، از ضریب تغییرات (C.V.) برای اولویت بندی متغیرهای موثر بر ترویج و توسعه فرهنگ تعاون استفاده شد.نتیجه مطالعه نشان داد که بیشتر افراد مورد بررسی تحصیلات فوق دیپلم دارند و بیش از 81 درصد از پاسخگویان مردند. از نظر پاسخگویان، از بین متغیرهای اقتصادی موثر بر توسعه فرهنگ تعاون، سیاستهای اقتصادی دولـت و از بین متغیرهای آموزشی، وجود برنامه های رسانه ملی (تلویزیون) در اولویت اول و مورد تاکید و تایید قرار گرفتند. در این راستا برنامه ها و اهداف دولت موثرترین متغیر برنامه ریزی و سیاستگذاری دولت در امر توسعه فرهنگ بوده است. اولویت بندی متغیرهای اجتماعی نیز نشان داد که از دیدگاه افراد مورد مطالعه، نظام آموزش رسمی جامعه در اولویت اول تاثیرگذاری بر توسعه فرهنگ تعاون قرار دارد. از بین پنج متغیر نگرشی مورد بررسی، از نظر پاسخگویان، دیدگاه مسوولان دولتی متغیری است که در تاثیرگذاری بر توسعه فرهنگ تعاون در این منطقه موثرتر از سایر متغیرها تشخیص داده شد.

تحقیق حاضر به بررسی مشکلات طرحهای تعاونی نیمه تمام استان سیستان و بلوچستان می پردازد و راهکارهایی جهت فعال نمودن آنها ارایه می کند. روش کار پیمایشی و به صورت توصیفی است که در سال 87 انجام شده و بدین صورت بوده است که ابتدا کل تعاونیهای غیر فعال استان به تفکیک شهرستان طبقه بندی شده اند و آنگاه با توجه به تعداد تعاونیهای غیر فعال یا نیمه فعال هر یک از شهرستانها، جهت یافتن اطلاعات مورد نیاز، یا نمونه گیری تصادفی انجام گرفته است و یا کل تعاونیهای یک شهرستان بررسی شده اند. این اطلاعات از طریق مصاحبه تلفنی با مدیران شرکتهای تعاونی، مصاحبه حضوری با کارشناسان، بررسی اسناد و مدارک اداره کل تعاون استان و مطالعه پژوهشهای مرتبط با موضوع جمع آوری گردیده است.نتایج نشان می دهد تا پایان سال 87 تعداد 432 تعاونی غیر فعال در اداره کل تعاون استان سیستان و بلوچستان به ثبت رسیده است. در کل، بیشترین دلیل تعطیلی و غیرفعال بودن تعاونیها کمبود اعتبارات، تخصص نداشتن اعضا و مدیریت ناکارا در تعاونیها بوده است. جهت رفع مشکلات و موانع موجود در تعاونیها، برگزاری دوره های تخصصی جهت شفاف کردن ماهیت تعاونیها، تخصیص اعتبارات بیشتر به تعاونیها، انجام پژوهشهای کاربردی مشابه در زمینه مشکلات تعاونیها که به طور تخصصی تر به بررسی هر کدام از شرکتهای تعاونی پرداخته  باشند، نهادسازی در بخش تعاون استان و جذب معتمدان و مسوولان جهت کاهش مخاطرات انتظاری مشارکتهای مالی اعضای تعاونی پیشنهاد می گردد.

این تحقیق با رویکردی جامع نگر، عوامل فردی، رفتاری، سازمانی و ساختاری تاثیرگذار بر عدم موفقیت تعاونیها را شناسایی می کند. تحقیق حاضر در سال 1386 در استان اردبیل انجام گرفته است. نمونه آماری این تحقیق را 521 نفر از 173 مورد شرکتهای تعاونی فعال و غیر فعال تشکیل می دهد و برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون تفاوت میانگین ها، تحلیل تشخیصی و تحلیل رگرسیون استفاده شده است.نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که متغیرهای میزان مشارکت، رضایت از عملکرد اداره تعاونی، همگامی، همفکری، رضایت از عملکرد هیات مدیره، مسوولیت پذیری، دلبستگی اعضا به شرکت، اعتماد، نگرش به نحوه مدیریت، روابط عاطفی و توجیه شوندگی اعضا در موفقیت تعاونیها نقش دارند. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیرهای مشارکت، سهولت بازاریابی، استفاده از فناوری، سرمایه اجتماعی، مشارکت خانوادگی و گرانی مواد اولیه در موفقیت و عدم موفقیت تعاونیها نقش دارند. براین اساس پیشنهادهای زیر ارائه شد: تقویت سرمایه اجتماعی، تقویت هنجارهای مشترک در شرکتهای تعاونی، شفاف سازی فعالیتهای همدیگر، آموزش مدیریت در تعاونیها، ایجاد واحدهای مشاوره و نظارت با هدف ارایه خدمات علمی و فنی، راه اندازی و توسعه طرح جامع بازاریابی، تاسیس شرکتهای تعاونی بازاریابی، برقراری ارتباط موثر بین شرکتهای تعاونی در زمینه بازاریابی محصولات، ارایه خدمات متقابل مالی، فنی و اطلاعاتی و ایجاد دوره های آموزش پودمانی برای کارشناسان اداره تعاونی.

در دهه های اخیر جلب مشارکت مردمی در بهره برداری از منابع طبیعی مورد توجه کشورهای مختلف بوده است. یکی از الگوهای بهره برداری از منابع جنگلی در ایران، ایجاد شرکتهای تعاونی است که در مناطق شمال کشور به ویژه غرب استان مازندران و در شهرستان رامسر متمرکز شده است. بررسی نقش عضویت در شرکتهای تـعاونی جنگل نشینان در بهره برداری بهینه از منابع جنگلی امری بسیار مهم شمرده می شود که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. بنابراین، هدف کلی این تحقیق بررسی نقش عضویت در تعاونیهای جنـگل نشینان در بهـره برداری از منابع جنگلی غرب استان مازندران در محدوده زمانی 1384 - 85 بوده است.این تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و روایی ابزار تحقیق یعنی پرسشنامه، با استفاده از دیدگاه استادان و کارشناسان مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن 0.81 به دست آمده است. جامعه آماری شامل جنگل نشینان عضو (N1=570) وغیر عضو تعاونی (N2=10596) درغرب استان مازندران و نمونه آماری شامل76 نفر افراد غیر عضو و75 نفر عضو است. نتایج آزمون t نشان داد که بین میزان مشارکت افراد عضو و غیر عضو در بهره برداری از منابع جنگلی تفاوت معنی داری وجود دارد. تحلیل همبستگی نیز نشان داد که رابطه مثبت و معنی داری بین میزان مشارکت افراد مورد مطالعه در زمینه بهره برداری از منابع جنگلی وجود دارد. آزمون رگرسیون چندمتغیره نشان داد که مجموع متغیرهای حفاظت و توسعه به میزان 66.8 درصد از واریانس متغیر وابسته بهره برداری را تبیین می کنند. این مطلب نشان می دهد در این تحقیق متغیرهایی که مقدار قابل ملاحظه ای از واریانس کل را تبیین کرده اند مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته اند.

در هزاره جدید رسیدن به پایداری منابع طبیعی هدفی است که توجه دولتمردان و برنامه ریزان را به خود جلب کرده است. تاسیس تعاونیهای آبخیزداری یکی از راهکارهایی به شمار می آید که از طریق آن می توان مشارکت کشاورزان را برای تصمیم گیری های موثر در راستای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و تداوم این همکاری بین دولت و کشاورزان جلب کرد. این تحقیق در سال 1388 با هدف کلی بررسی دیدگاه کشاورزان در مورد عوامل اجتماعی موثر بر مشارکت در تاسیس (قبل و حین تاسیس) تعاونیهای آبخیزداری انجام شده است.این تحقیق از نوع توصیفی بوده که از فن پیمایش برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری مـورد مطالعه، کشاورزان عضو تعاونی آبخیزداری نوایگان داراب بوده که طبق نمونه گیری تصادفی 30 نفر از میان آنها به عنوان نمونه انتخاب شده اند. جهت جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه با سوالات باز و بسته استفاده شده و یک مطالعه راهنما برای تعیین پایایی شاخصهای سنجش تحقیق به انجام رسیده است.یافته های این تحقیق نشان می دهد که حضور در برنامه ها و آموزشهای توجیهی و میزان تلاش اعضای عادی نقش موثری در مشارکت آنها در تاسیس تعاونیهای آبخیزداری دارد. در فواید تعاونیهای آبخیزداری، یافته ها نشان می دهد که ارایه نهاده های کشاورزی و اعتبارات مالی بیشترین اهمیت را از نظر کشاورزان دارد. همچنین مهمترین مشکلات مشارکت در تاسیس تعاونیهای آبخیزداری از دیدگاه کشاورزان کمبود وقت، فشار کارهای کشاورزی و نبود تعهدات نسبت به وظایفی بوده که به اعضای هیات مدیره تعاونیهای آبخیزداری محول شده است.

کمبود سرمایه گذاری زیربنایی، نبود ارتباط سازنده بین مراکز صنعتی و تولیدی با دانشگاهها و مراکز آموزشی عواملی هستند که سبب افزایش نرخ بیکاری در سالهای اخیر شده اند. از جمله راههای مورد تاکید اقتصاددانان جهت اشتغال - زایی و توسعه پایدار، سرمایه گذاری در بنگاههای اقتصادی و تقویت آنهاست. براین اساس و نیز با توجه به اهتمام مسوولان بخش تعاون برای تحقق سهم 25 درصدی این بخش در اقتصاد ملی کشور، مقاله حاضر با هدف بررسی عوامل توانمندسازی بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط و ارایه الگوی ایجاد بنگاههای بزرگ اقتصادی در قالب تشکلهای تعاونی انجام شده است. شیوه مطالعه پیمایشی و اسنادی و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بوده که بر اساس طیف لیکرت طراحی شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر تعداد 70 واحد تعاونی از مجموع 1076 واحد تعاونی فعال در تمامی بخشهای اقتصادی شهرستانهای استان تا سال 1385 بوده است. بر اساس نتایج مطالعه عوامل توانمندسازی تعاونیهای کوچک و متوسط عبارتند از: سرمایه در گردش، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی، نیروی انسانی ماهر، بازار فروش، تسهیلات بانکی.