روستا و توسعه
سال:1389 | دوره:13 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

در پی تحولات اقتصادی و اجتماعی چند دهه اخیر، کم توجهی به روستا، تمرکز سرمایه و امکانات در شهر، و مهاجرت از روستا به شهر، الگویی نوین از بهره برداری اراضی روستایی پدید آمد. در این الگو، بهره برداری از منابع طبیعی روستا وابسته به جمعیت ساکن آن نیست، بلکه در گرو فعالیت کسانی است که از روستا مهاجرت کرده اند. با افزایش روند شکل گیری روستاهای در معرض تخلیه جمعیتی، این الگو با شتاب زیاد در حال گسترش است. بسیاری از عوامل در استمرار کارکرد اقتصادی روستاها، اعم از در حال رشد و در معرض تخلیه جمعیتی، نقش آفرینی می کنند. مقاله حاضر، که با استفاده از مطالعات اسنادی و میدانی انجام پذیرفته، به دنبال آن است که تاثیر ابعاد فضایی و مکانی را بر کارکرد اقتصادی روستاهای در معرض تخلیه جمعیتی شهرستان قزوین را مشخص کند. یافته های به دست آمده از سه پرسشنامه روستا، خانوار ساکن، و خانوار مهاجر روستاهای منتخب شهرستان قزوین نشان داد که میان ابعاد فضایی،مکانی روستاها و استمرار کارکرد اقتصادی آنها رابطه ای معنی دار وجود دارد.

پژوهش حاضر با بهره گیری از روش دلفی اجرا شد. بر این اساس، طراحی یک مدل دوبخشی در رابطه با نقاط ضعف و تهدیدهای پیش روی صندوق بیمه محصولات کشاورزی صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق 60 نفر از کارشناسان و متخصصان صنعت بیمه و توسعه کشاورزی و روستایی را شامل می شد که از آن میان، 79 درصد به بخش دولتی، 14 درصد به بخش تعاونی، و 7 درصد به بخش خصوصی اختصاص داشت. بر اساس نتایج به دست آمده، از جمله نقاط ضعف صندوق بیمه عبارت اند از: عدم پذیرش چارچوب های اقتصادی و اصول بنگاه داری، ضعف در نظام آمار، نبود رقابت در عرصه خدمات، و نبود نظام ارزشیابی و نظارت مستمر، همچنین، از جمله تهدیدهای فراروی صندوق بیمه می توان بدین موارد اشاره کرد: ساختار نامناسب واحدهای تولیدی، عدم یکپارچگی اراضی، نبود استاندارهای تولید، و نظام های بهره برداری معیشتی. افزون بر این، نتایج نشان داد که در بسیاری از موارد، نظر دو گروه کارشناسان و متخصصان صفی و ستادی یکسان است.

 این پژوهش به سنجش و تطبیق میزان سرمایه اجتماعی در روستای تربقان به عنوان روستای در حال ادغام و روستای رزق،آباد به عنوان روستای مستقل پرداخته است. روش تحقیق، تحلیلی، توصیفی و بر استفاده از طیف پنج گزینه ای لیکرت استوار بوده است. نتایج تحلیل یافته ها نشان می دهد که سرمایه اجتماعی در روستاهای پیرامونی در حال ادغام در شهر نسبت به روستاهای مستقل در سطح پایین تری قرار دارد. نتیجه کلی آن است که ادغام این روستاها در شهر، به تهی شدن آنها از سرمایه اجتماعی و درون کوچی افراد غیر بومی که اغلب مستعد انجام فعالیت های غیر قانونی نیز هستند، منجر خواهد شد که برای این روستاها جز تبدیل شدن به نواحی حاشیه نشین شهری و در نتیجه شیوع ناهنجاری های اجتماعی، و به دور ماندن از فرایند توسعه، دستاورد دیگری نخواهد داشت.

پژوهش میدانی حاضر به بررسی عوامل موثر بر پراکنش اراضی زراعی شهرستان خمینی شهر اصفهان می پردازد. برای این منظور، عوامل موثر بر پراکنش اراضی در چهار گروه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زراعی، و کالبدی طبقه بندی و رابطه هر کدام با پراکنش اراضی بررسی شد. جامعه آماری شامل کشاورزان شهرستان خمینی شهر اصفهان است که از آن میان، با استفاده از رابطه کوکران، 115 کشاورز به عنوان نمونه آماری تعیین شدند. گردآوری اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری کاملا تصادفی و از طریق پرسشنامه انجام پذیرفت. نتایج به دست آمده از تحلیل همبستگی نشان می دهد که رابطه میزان پراکنش اراضی با متغیرهای سن، سابقه کشاورزی، مساحت اراضی، سطح زیرکشت، تعداد محصولات مورد کشت، نوع نظام بهره برداری، و متوسط هزینه تولید مثبت و معنی دار و با متغیرهای متوسط درآمد هر هکتار، فاصله زمین تا منبع آب، و فاصله زمین تا روستا منفی و معنی دار است. همچنین، میان سطح سواد و جمعیت خانوار کشاورزان شهرستان خمینی شهر و پراکنش اراضی، رابطه معنی دار مشاهده نشد.

مقاله حاضر به بررسی آثار کاهش تعرفه بر متغیرهای مهم بخش کشاورزی بر اساس الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه برای ایران و نیز به کارگیری ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1380 در قالب دو سناریوی «کاهش تدریجی تعرفه» و «یکسان،سازی تعرفه» بر واردات می پردازد. در سناریوی کاهش تدریجی نرخ تعرفه واردات بخش کشاورزی، به تدریج واردات، عرضه کالاها، و میزان مصرف کالاهای کشاورزی خانوار افزایش و نیز میزان صادرات و اشتغال کاهش می یابد، و برعکس، در سناریوی یکسان سازی نرخ تعرفه، واردات، عرضه کالاها، و میزان مصرف کالاهای کشاورزی خانوار کاهش و نیز میزان صادرات و اشتغال افزایش می یابد. با توجه به اطلاعات به دست آمده، همگام با قوانین و مقررات سازمان تجارت جهانی، لازم است قدرت رقابتی صادرات کالاهای کشاورزی از راه هایی گوناگون مانند کاهش قیمت تمام شده و رعایت استانداردهای بهداشتی، در قالب بسته های سیاستی مناسب، تدوین و اجرا شود.

در حال حاضر، گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است، به،گونه ای که از آن به مثابه عامل شتاب دهنده بازسازی و توسعه اقتصادی و اجتماعی در نواحی روستایی نیز یاد می شود. ارزش گذاری مناطق گردشگری روستایی و کارکردهای زیست محیطی برای تصحیح تصمیمات اقتصادی که اغلب بر اساس آنها، منابع زیست محیطی و مناطق گردشگری به منزله کالا و خدمات رایگان قلمداد می شوند، گامی درخور اهمیت به شمار می رود. هدف پژوهش حاضر تفکیک عوامل موثر بر تمایل به پرداخت گردشگران و عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت آنها برای بازدید از روستای اشتبین و همچنین، برآورد ارزش تفریحی سالانه این روستا با استفاده از روش هکمن دومرحله ای است. نتایج پژوهش نشان می دهد که متغیرهای درآمد، میزان تحصیلات، تعداد اعضای خانواده، سن، سابقه سفر به روستا، و جنسیت بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان، و متغیرهای درآمد، تعداد اعضای خانواده، میزان تحصیلات، و میزان رضایت گردشگران بر میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان موثرند. میانگین تمایل به پرداخت گردشگران و ارزش تفریحی سالانه این روستا در 1387، به ترتیب، 6884 و 826080000 ریال برآورد شد.

هدف این تحقیق، بررسی رابطه فرهنگ پدرسالاری و مشارک سازمان یافته زنان در مدیریت‏های روستایی است. برای اجرای پژوهش از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق شامل زنان بین 15 تا 65 ساله دهستان فیروزآباد، و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 256 نفر است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مشارکت سازمان یافته زنان قبل از هر چیز تابعی از فرهنگ سنتی روستایی یا فرهنگ پدرسالاری است. این متغیر از متغیر‏های کلیدی است که با افزایش حضور آن، از مشارکت زنان کاسته می شود. با افزایش متغیرهای تحصیلات، پایگاه اجتماعی، اقتصادی، میزان دسترسی و استفاده از رسانه های جمعی، میل به پیشرفت، و دسترسی به اماکن شهری، مشارکت سازمان یافته زنان در مدیریت‏های روستایی نیز افزایش می یابد.

در این مقاله رضایتمندی روستاییان از ابعاد مختلف محیط سکونتگاهی با روش توصیفی، تحلیلی ارزیابی شده است. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه با حجم نمونه 430 نفر در سطح 49 سکونتگاه روستایی شهرستان کمیجان انجام شده است. بر اساس نتایج به دست آمده سطح رضایت در 71 درصد سکونتگاه ها کمتر از حد انتظار است. آزمون کی دو بیانگر فاصله زیاد فراوانی رضایت های مشاهده شده از فراوانی های مورد انتظار است، زیرا نحوه توزیع میزان رضایتمندی متعادل نیست و میانگین رضایت هیچ کدام از روستاها در حد زیاد و خیلی زیاد قرار ندارد. آزمون t نشان می دهد با بالا رفتن میزان تحصیلات، رضایتمندی کاهش داشته است. بر اساس آزمون فریدمن، شاخص های 25گانه با درجات متفاوت در میزان رضایت موثر نیستند، ولی در رگرسیون گام به گام، ابعاد کالبدی، طبیعی و اقتصادی بیشترین تاثیر را بر متغیر وابسته داشته اند.