آلودگی هوا را شاید بتوان مهم ترین معضل محیط زیستی در شهرهای کشور دانست که طی سالیان اخیر پیامدهای گسترده ای را نظیر خسارات سلامت شهروندان، کاهش کیفیت زندگی و تعطیلی مدارس، ادارات و کسب و کارها را به همراه داشته است. با توجه به ماهیت پیچیده و پویای مسئله آلودگی هوا، اقدام های سیاستی و اجرایی کارا و اثربخش در این حوزه نیازمند تحلیل پویایی شناسی است که به همین منظور در گزارش حاضر یک مدل علی - حلقوی توسعه داده شده است. این نوع از مدل ها با مشخص کردن روابط علی و معلولی میان متغیرهای مهم، به شناسایی پویایی ها و بازخوردهای پیچیده سیستم ها می پردازند. با شناسایی این پیچیدگی ها، درک اجزای سیستم تسهیل شده و به اثربخشی و کارایی اقدام های سیاستی و اجرایی افزوده می شود. در نقطه مرکزی این مدل به تولید آلودگی اشاره شده است که طبعاً شامل منابع انتشار آلاینده های ثابت و متحرک در کنار آلاینده های طبیعی است. در تحلیل آلاینده های متحرک متغیرهایی نظیر وضعیت اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، معاینه فنی، رقابت پذیری تولید وسایل نقلیه در کشور و ترافیک شهری نقش ویژه ای ایفا می کنند. در بخش منابع ثابت نیز علاوه بر پایانه های شهری، معادن شن و ماسه و مصرف انرژی در بخش صنعت و خانگی جز متغیرهای مهم به شمار می روند. درمجموع افزایش کیفیت حکمرانی در مسائل مربوط به ترافیک شهری و حمل ونقل عمومی و اصلاح الگوی مصرف ازجمله راهکارهای اثربخشی شمرده می شود که به منظور کاهش انتشار آلاینده های هوا در دسترس است. امید است تحلیل پویایی شناسی حاضر از معضل آلودگی هوا بتواند زمینه مناسبی جهت اتخاذ اقدام های سیاستی و اجرایی بهینه و اثربخش را برای سیاستگذاران و مدیران کشور فراهم کند.