مقاله حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که چگونه پس از پیروزی نهضت مشروطه و تشکیل مجلس، جناح روشنفکر مجلس اول شورای ملی که شامل طیفی از نمایندگان تندرو و قایل به جدایی دین از سیاست و عدم دخالت روحانیان در امور سیاسی بودند، حاضر به پذیرش لایحه هییت مجتهدان طراز اول مبنی بر نظارت عده ای از علما بر مصوبات مجلس گردیدند؟ مدعای مقاله چنین است که جناح روشنفکر بدون اعتقاد به نظارت علما بر مصوبات مجلس و تنها به منظور ساکت نمودن نیروهای مذهبی تن به تصویب لایحه هییت مجتهدان طراز اول داد. بنابراین مقاله پیش رو با بهره گیری از منابع اصلی و پژوهش های انجام شده و تکیه بر رویکرد توصیفی تحلیلی موضوع را مورد ارزیابی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که پس از ارایه لایحه هییت مجتهدان طراز اول، نمایندگان جریان روشنفکر مجلس بر اثر فشارهای نیروهای مذهبی داخل و خارج از مجلس و نگرانی از تهمت بهایی و بی دینی که آنها را تهدید می کرد، ناگزیر به تصویب لایحه نظارت علما بر مصوبات مجلس شدند.

حدیث، در طول تاریخ با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده است. چنانکه، حدیث که باید راه گشای فقه باشد، زمانی نقل آن ممنوع و بعد از مدتی، مجاز می شد. فرمانروایان، نسبت به راویان و مشایخ حدیث سخت گیری های فراوانی داشته و مخالفان حکومت، حق گزارش حدیث را نداشتند. برخی از مدلسان، علی رغم مذموم بودن تدلیس، آن را راه گریزی برای بیان احادیث می دانستند. در این میان، عقاید عامه نسبت به موالی از یک سو و داوری های دور از انصافشان از سوی دیگر، باعث می شد معیار ارزیابی احادیث بین مردم منطقی نباشد. برخی از محدثان با روش تدلیس، احادیث را به سمت رضایت مردم سوق می دادند و بدین طریق، اعتبار نوشته های حدیثی را پایین می آوردند. این نوشتار درصدد است، تا با بررسی گوشه ای از تاریخ حدیث و در نظرگرفتن تاثیر حکومت ها و مردم بر مدلسان، راهی نو برای قضاوت احادیث مدلس و روشی جدید برای تفکیک این نوع از احادیث نشان دهد و این احادیث را درجه بندی کند.

در دوره صفوی، ایالت کردستان، به عنوان یکی از چهار ولایات والی نشین در قلمرو صفوی بود که توسط خاندان حکومت گر محلی بنی اردلان و خاندان های وابسته به آنان اداره می شد که یکی از آن ها، خاندان موالی بودند. در طول دوران صفوی، مقام شیخ الاسلامی در دست خاندان محلی موسوم به سادات شیخ الاسلامی بود و اعضای خاندان موالی نیز با عنوان ملا و مفتی، در امور مذهبی و قضایی کردستان اردلان حضور داشتند. با آشفتگی اوضاع سیاسی بعد از سقوط صفویان، سیاست مذهبی نادرشاه افشار و همچنین تغییر نگرش نادرشاه افشار نسبت به خاندان اردلان و در نتیجه، ضعف داخلی خاندان اردلان، زمینه برای توسعه نفوذ محلی و ارتقاء موقعیت خاندان موالی فراهم گردید؛ چنانکه در سال 1160ه. ق در اواخر دوره حکومت نادرشاه افشار با حفظ سمت، صاحب کرسی شیخ الاسلامی در ایالت اردلان شدند. اگر چه در آشفتگی های سیاسی بعد از نادرشاه، از این سمت خلع شدند اما از دوره قاجار دوباره آن را تصاحب کردند. این پژوهش با روش شیوه توصیفی تحلیلی و با اتکاء به یک سند نویافته از عهد افشاری، ضمن بررسی فعالیت خاندان موالی در منصب قضاوت و جایگاه آنان در ساختار اداری و تحولات سیاسی حکومت محلی اردلان، چگونگی دست یابی آنان به مقام شیخ الاسلامی کردستان را بررسی می کند.

بلوچی و فارسی شاخههایی از خانوادۀ زبانهای ایرانی هستند که در درازنای تاریخ در فلات ایران و در همسایگی و تعامل با همدیگر بودهاند. یکی از کارکردهای ادبیات تطبیقی، بررسی تأثیر و تأثرهایی است که میان ادبیات زبانهای گوناگون وجود دارد. نظر به غلبۀ فرهنگی زبان و ادبیات فارسی در ایران و نفوذ گستردۀ آن در میان اقوام مسلمان، تأثیرات این زبان و ادبیات آن بر ادبیات و شعر بلوچی نیز آشکار و قابل توجه است. تأثیرپذیری شاعران دورۀ دوم ادبیات بلوچی و مکتب ملاها از فارسی به اوج میرسد. مولوی عبدالله روانبُد از شاعران نامدار بلوچی و از نسل آخرین شاعران این مکتب است. او شاعری دوزبانه است که در شعرهای بلوچی او نیز تأثیر زبان و ادبیات فارسی قابل توجه است. این نوشتار با بررسی شعر بلوچی روانبُد به روش توصیفی-تحلیلی در پی روشن کردن چنین وجهی در سرودههای او بوده است. شعر روانبُد از نظر تأثیرپذیری از زبان و ادبیات فارسی یکدست نیست، گاه شعر او با آن که از لحاظ مضمون و عناصر خیال به شدت متأثر از فارسیگویان بزرگی چون سعدی است، از لحاظ زبانی، روان است و بدیع مینماید و گاهی نیز چنان فارسیانه بلوچی میسراید که مصرعها با تغییر یا تعدیل یک واژه، فارسی میشوند و حتی برخی از آنها را میتوان کاملاً فارسی دانست.

این جستار به بررسی فرایند تثبیت گفتمان اشعری در برابر گفتمان­های خردگرا (به­طور مشخص دیوان ناصرخسرو و رباعیات خیام) بر مبنای برداشتی تازه از عامل دسترسی، توزیع نابرابر تولیدات زبانی گفتمان­ها در جامعه، پرداخته است. مطابق این برداشت میزان دسترسی به متون گفتمان­ها با تأثیر بر شناخت ذهنی افراد نقشی اساسی در تثبیت یا تضعیف آنها دارد. از این نظرگاه، تمرکز پژوهش بر شناسایی مناسبات اجتماعی مؤثر بر دسترسی متون گفتمان­های نام­برده و نوع تحلیل نیز کلان و متفاوت با توصیف­های زبانی در سطح خُرد است. چارچوب نظری دیدگاهی تلفیقی متشکل از لایة کردار اجتماعی در رویکرد فرکلاف و فرایند برجسته­سازی­ـ­حاشیه­رانی در نظریة لاکلا و موف است. یافته­ها نشان می­دهد عوامل قدرت با روش­های تحمیل و محدودیت­های گفتمانی، به­ترتیب به­منظور برجسته­سازی گفتمان اشعری و حاشیه­رانی گفتمان­های خردگرا، دسترسی به متون این گفتمان­ها را در حالتی نابرابر نگه داشتند. به این معنا که در سطح تحمیل گفتمانی با طراحی تشکیلات نرم همچون گروه­بندی و تأسیس مدارس نظامیه زمینة دسترسی وسیع متون گفتمان اشعری را در جامعه فراهم و در سطح محدودیت گفتمانی با اقدامات سخت­افزاری مثل حذف و سرکوب از دسترسی گفتمان­های خردگرا و متون مربوط به آنها جلوگیری کردند. دیوان ناصرخسرو و رباعیات خیام دو نمونه از متونی بودند که افزون بر خردمحور بودن به دلیل ستیز با ایدئولوژی غالب ـ­دیوان ناصرخسرو با دربرداشتن مفاهیمی همچون تبلیغ آموزه­های اسماعیلی، انکار شدید مذهب تسنن و نثار ناسزاهای سنگین به صدر تا ذیل عوامل گروه رقیب و رباعیات خیام با به­چالش­کشیدن عقل سلیم جامعه دربارة گزاره­های مسلم دینی و تعریض و کنایه به صاحبان دین و خبر روزگار­ـ­ محدودیت­های گفتمانی به­شدت دربارة آنها اعمال می­شد. این نکته نیز گفتنی است که از رهگذر تشکیلات نرم­افزاری مدارس نظامیه دسترسی به جایگاه­های اقتدار و اعتبار برای کنشگران این گفتمان­های رقیب به شکلی نابرابر و به نفع گفتمان اشعری توزیع می­شد. این راهبرد امکان تحمیل گفتمان اشعری را بسیار هموار می­ساخت. مجموع این سازکارها در نهایت به تثبیت گفتمان اشعری انجامید.

عیدی سازی گونه ای از چاپ دستی است که در اواخر دورة  قاجار به وجود آمد، رواج یافت و در نهایت از بین رفت. در این شیوه، نقش های مختلف صحنه های مذهبی، حماسی، حکایت های  عاشقانه و داستان های عامیانه با استفاده از قالب های چوبی بر روی کاغذ چاپ می شدند و این نمونه ها به صورت کارت و به عنوان عیدی در مکتب خانه ها به شاگردان هدیه داده می شد. آن چه امروز در اختیار ماست فقط برخی از قالب های عیدی سازی است که بر اثر استفاده پی درپی و مرور زمان فرسوده شده اند. هدف از پژوهش حاضر، معرفی این هنر مردمی و بررسی فضای تصویری و ساختاری نقش های آن است تا از این رهگذر آشنایی بیشتری با یکی از میراث های سنتی و هنر ایرانی به دست آید.  یافته های پژوهش نشان می دهد؛ تصویرهای عیدی سازی با دارا بودن ویژگی زیبایی شناختی ساده و مضامین عامه پسند، بخشی از باورها و سللیقه های  مردم دورة  قاجار را ب نمایانند که در قالب هنری غیر رسمی به پدیدار شده است و اجزای تشکیل دهنده آن نیز در خدمت ماهیت و عملکرد این هنر قرار گرفته اند. خط به عنوان عنصر اصلی ساختار باسمه ها، نقشی اساسی در شکل گیری ارزش های بصری این نقش ها ایفا می کند و محدودیت های تکنیکی را در قالب نقش هایی چون تیرگی، روشنی، بافت، ریتم و نقش پردازی جبران می نماید. روش پژوهش  توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات  با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مشاهده آثار انجام پذیرفته است.