خراسان در منابع عثمانی، متناسب با دوره نگارش آن ها به اشکال متفاوتی بازتاب یافته است. هدف این پژوهش، نمایاندن چگونگی بازتاب داده های مربوط به خراسان در منابع ترکی عثمانی است که در آن اطلاعات جدیدی از منابع جغرافیایی عثمانی با تقسیم دوره زمانی متقدم و متاخر، استخراج و بررسی شده است. در این پژوهش، علاوه بر توجه به تفاوت های اطلاعات ضبط شده در منابع ترکی عثمانی و سیر تحولات آن ها، تلاش شده است در سه بخش وضع جغرافیایی خراسان (فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) به توصیف و بررسی اطلاعات منابع تاریخی ترکی عثمانی پرداخته شود. یافته ها حاکی از آن است که در منابع متقدم عثمانی با نمایندگی جهان نمای کاتب چلبی، توصیف محدوده جغرافیایی خراسان با تفصیل و تکریم همراه بوده است، اما در ادوار متاخر عثمانی، از کم اهمیت بودن خراسان و محدوده جغرافیایی آن سخن رفته است. در بعد فرهنگی و اجتماعی، هر دو دسته از منابع، نگاهی گذرا به موضوعاتی نظیر ابنیه، مذهب و مشاهیر داشته اند، اما مباحث قومی و زبانی و ارایه آمار و جمعیت از امتیازات منابع متاخر به شمار می آید. از حیث پرداختن به اقتصاد خراسان نیز، بازارها به طور مشترک کم تر مورد اعتنای منابع دو گروه است، اما معادن با وجود تفاوت انواع، در هر دو گروه منابع بازتاب چشمگیری داشته است. توجه به محصولات باغی در منابع متقدم و توصیف منسوجات در منابع متاخر، از مواردی است که به رغم برجستگی در هر یک از شاخه ها، در منابع گروه دیگر موردتوجه قرار نگرفته است.

این مقاله مرور تاریخی مختصری است در دوره های پیش از عثمانی و عثمانی به منظور کاوش و ارایه مجموعه ای از واژگان / مفاهیم ترکی ترجمه که برای اولین بار صورت می گیرد. بررسی منابع گوناگون دست اول و دوم و گفتمانهای خارج از متن مرتبط با ترجمه در اینجا تاریخچه ای مختصر عرضه می دارد و همچنین پس زمینه ای مناسب برای مشاهده و درک رفتارهای چندگانه ترجمه ای در فرهنگ عثمانی فراهم می کند. بحث من در این مقاله این است که واژگان / مفاهیم ترکی ترجمه متنوع هستند و اینکه ترجمه در فرهنگ عثمانی باید در مقیاسی گسترده مدنظر قرار گیرد بدون اینکه چندگانگی و رفتارها و جنبه های خاص فرهنگی آن نادیده گرفته شود. این نظر، با نگاهی به گذشته، به اتخاذ دیدگاهی وسیع در شناخت رفتارهای گوناگون ترجمه می انجامد.در این مقاله، نخست بر واژگان / مفاهیم ترجمه در ترکی شرقی یا ترکی باستان، به خصوص بر ترکی ایغوری (Uyghur Turkish) توجه می کنم، که به خط الفبایی (runiform script) ثبت شده و در دست نوشته های غالبا مذهبی که در آسیای مرکزی تولید می شد به صورت مستند در آمده است. سپس گونه هایی را که در ترکی غربی (ترکی اوغوز - (Oghuz Turkish وجود دارد، یعنی ترکی آناتولی باستان (Old Anatolian Turkish)، که بعدها در آسیای صغیر به ترکی عثمانی تبدیل شد، بررسی خواهم کرد. سرانجام، تعاریف ترجمه موجود در مجموعه واژگان ترکی عثمانی که در اواخر قرن نوزدهم استفاده می شد تجزیه و تحلیل خواهم کرد.

این مقاله مرور تاریخی مختصری است در دوره های پیش از عثمانی و عثمانی به منظور کاوش و ارایه مجموعه ای از واژگان/ مفاهیم ترکی ترجمه که برای اولین بار صورت می گیرد. بررسی منابع گوناگون دست اول و دوم و گفتمانهای خارج از متن مرتبط با ترجمه در اینجا تاریخچه ای مختصر عرضه می دارد و همچنین پس زمینه ای مناسب برای مشاهده و درک رفتار های چند گانه ترجمه ای در فرهنگ عثمانی فراهم می کند. بحث من در این مقاله این است که واژگان/ مفاهیم ترکی ترجمه متنوع هستند و اینکه ترجمه در فرهنگ عثمانی باید در مقیاسی گسترده مد نظر قرار گیرد. بدون اینکه چند گانگی و رفتارها و جنبه های خاص فرهنگی آن نادیده گرفته شود. این نظر، با نگاهی به گذشته، به اتخاذ دیدگاهی وسیع در شناخت رفتارهای گوناگون ترجمه می انجامد.در این مقاله، نخست بر واژگان/مفاهیم ترجمه در ترکی شرقی یا ترکی باستان، به خصوص بر ترکی ایغوری (Uyghur Turkish) توجه می کنم، که به خط الفبایی (runiform script) ثبت شده و در دست نوشته های غالبا مذهبی که در آسیای مرکزی تولید می شد به صورت مستند در آمده است. سپس گونه هایی را که در ترکی غربی (ترکی اوغوز- (Oghuz Turkish وجود دارد، یعنی ترکی آناتولی باستان (Old Anatolian Turkish)، که بعدها در آسیای صغیر به ترکی عثمانی تبدیل شد، بررسی خواهم کرد. سرانجام، تعاریف ترجمه موجود در مجموعه واژگان ترکی عثمانی که در اواخر قرن نوزدهم استفاده می شد تجزیه و تحلیل خواهم کرد.

سگبانی، از مشاغل درباری دولت های مسلمان ایرانی و عثمانی، جایگاه ویژه ای در امور مربوط به شکار داشته است. این شغل در نظام دیوان سالاری عثمانی – نسبت به تشکیلات اداری سایر حکومت ها- برجسته تر شده و از جهت وظایف و اهمیت دگرگونی های بسیاری است. شرایط حاکم بر دیوانسالاری عثمانی، سگبانان را ناگزیر می کرد که به صورت فرعی به نظامی گری نیز بپردازند. به مرور زمان، وظایف درباری سگبانان به فراموشی سپرده شد و آنان صرفا در امور نظامی به کار گرفته شدند. استمرار نظامی گری سگبانان موجب شد که در آثار دوره عثمانی واژه سگبان با واژه جنگجو مترادف شود.

موقعیت استراتژیک گرجستان، آن را از ازمنه دور در منظومه منافع قدرت های بزرگ نظیر ایران، عثمانی و روس ها قرار داد و هر یک به فراخور منافع خویش سیاست هایی در آنجا اعمال نمودند که تنش ها و منازعاتی بس طولانی بین آنان را به دنبال داشت زیرا تحقق اندیشه های اقتصادی عثمانی، پیوستگی جغرافیایی بین مناطق مفتوحه در قفقاز و کسب اقتدار مذهبی و سیاسی در شرق با سیطره بر گرجستان میسر می شد و در این راستا عثمانی با دولت صفویان مدعی دیگر قدرت در گرجستان مواجه گردید که آنان نیز در پی تحقق اهداف تجاری و نظامی خویش بودند. بنابراین هر دو قدرت برای اثبات برتری و ورزیدند. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای درصدد پاسخگویی به این سوالات است؛ چه عواملی سبب ایجاد تنش و منازعه ایران و عثمانی در گرجستان گردید؟ و آن دو قدرت جهت نفوذ بیشتر در گرجستان چه راهکارهایی در پیش گرفتند؟

حروفیه یکی از طریقت های صوفیانه مهم و تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که بررسی مناسبات آن با دولت عثمانی، جهت روشن ساختن زاویه ای از پیوند دولت عثمانی با طریقت های صوفیه، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زمینه های پیدایش حروفیه به قرن 8 ق. / 14 م. در ایران برمی گردد. آن زمان که این طریقت در آناطولی پایه گذاری شد، توانست از طریق پیوند با بکتاشیه نفوذ خود را در قلمرو امپراتوری عثمانی گسترش داده و چندین قرن در تحولات سیاسی و اجتماعی امپراتوری عثمانی نقش داشته باشد. خواست بنیادی پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شکل گیری و نضج و بالندگی حروفیه در قلمرو عثمانی با نگاهی به زمینه های پیدایش و آغاز آن و نیز روابط و تأثیرات حروفیه بر دیگر طریقت های تصوف، بویژه بکتاشیه و همچنین نقش سیاسی و اجتماعی حروفیه در امپراتوری عثمانی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است. نتایج و دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که از نخستین سال های تأسیس دولت عثمانی میان این دولت و طریقت حروفیه مناسباتی وجود داشته است و داعیان حروفیه با نفوذ در قلمرو عثمانی و ایجاد روابط محکم با بکتاشیه و نفوذ در میان ملیت های مسیحی و لشکر ینی چری، به ترویج عقاید حروفی گری پرداختند. حروفیان جهت دستیابی به اهداف اجتماعی و سیاسی خود، همواره در صدد فعالیت هایی بر علیه حکومتگران عثمانی بودند. آراء و عقاید بدعت آمیز و توطئه گری های آن-ها علیه دولت عثمانی باعث گردیده بود، عثمانی ها همواره در طی قرون مختلف در پی سرکوبی و تعقیب و تعذیب آن ها باشند.

ایران و عثمانی به دلیل همجواری با یکدیگر، علاوه بر روابط سیاسی، دارای ارتباطات فرهنگی و تبادلات تجاری و نیز بودند، حلقه ارتباط میان این دو کشور توسط گروه هایی چون تجار، علمای نجف، محصلان ایرانی در استانبول، روشنفکران متواری و روزنامه ها بودند که هر یک به جای خود تاثیرات بسزایی در ایجاد ارتباط میان ایران و عثمانی ایفا می کردند که البته در این میان نقش روزنامه ها و علما پررنگ تر از سایر گروه ها بوده است؛ به طوری که روزنامه ها بازتاب افکار روشنفکران و دیگران به مردم بودند و به طور ریزبینانه تمامی اوضاع داخلی و خارجی کشور را زیر نظر داشتند و با مقالات روشنگر خود باعث بیداری افکار مردم می گردیدند. در این مقاله سعی بر آن است تا با تفکیک گروه های تاثیرگذار بر روابط فرهنگی میان دو کشور، به میزان تاثیرگذاری و روشنگری آنان اشاره کنیم و به بررسی جایگاه آنان در میان ایرانیان بپردازیم.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در سراسر نیمه ی دوم قرن نهم هجری / نیمه ی دوم سده ی پانزدهم میلادی، دولت های آق قویونلو و عثمانی به نحوی روزافزون به مقابله با یکدیگر کشیده می شدند. دولت آق قویونلو برای توسعه ی مناسبات تجاری، دستیابی به آناتولی مرکزی را امری ضروری می دانست، در مقابل عثمانی با خنثی کردن اقدامات آق قویونلوها، می کوشید مانع از پیوند آن دولت با ونیز شود که از دشمنان اروپایی دولت عثمانی به شمار می آمد، از این رو، آق قویونلوها ابتدا تلاش کردند در گام اول فرمانروایی خود را تثبیت کنند و در گام دوم وارد رقابت با فرمانروایی عثمانی شوند. مقاله ی حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی کاویدن اقدامات فرمانروایان آق قویونلو برای دستیابی به تجارت با بنادر اروپایی در آن سوی دریای سیاه و مدیترانه است. نتیجه ی چنین فرایندی در مرحله ی نخست، شکست آق قویونلوها از دولت عثمانی در دوران حسن پادشاه و در مرحله ی دوم زوال اقتصادی آق قویونلو، با توسعه ی ارضی عثمانی بود.

عثمانی ها (687- 1343 ه. ق/ 1288- 1924 م) یکی از قبایل ترک غز بودند که به خدمت سلجوقیان روم درآمدند و یک امیرنشین در آسیای صغیر تاسیس کردند. این امیرنشین از آغاز قرن هشتم هجری قمری/ چهاردهم میلادی گسترش یافت و به مرور به امپراتوری بزرگی تبدیل شد که بسیاری از سرزمین های قاره های آسیا، اروپا و آفریقا را در برمی گرفت. عثمانی ها در دوران حکومت سلطان سلیم دوم به قبرس لشکر کشیدند. این لشکرکشی حدود سه قرن حکومت مسلمانان را بر این سرزمین به دنبال داشت. حکومت عثمانی، تاثیرات مهمی در جنبه های سیاسی، اقتصادی و مذهبی بر جامعه قبرس گذاشت. این پژوهش به تاثیرات مذهبی حضور عثمانی در قبرس می پردازد. به نظر می رسد ورود عثمانی ها به قبرس از نظر مذهبی، مسیحیان ارتودکس را از سلطه کلیسای کاتولیک خارج ساخت و با اسکان مسلمانان در قبرس و پذیرش اسلام به وسیله گروهی از مسیحیان جزیره، عنصر ثابت مذهبی به قبرس وارد شد. به طوری که امروزه مسلمانان، پس از مسیحیان ارتودکس بزرگ ترین گروه مذهبی قبرس را تشکیل می دهند.