کاهش مرگ و میر به علت بیماری های عفونی و حاد و افزایش مدت بقا پیشنهاد می کند که وضعیت سلامتی دیگر با میزان های مرگ و میر و ابتلا بخوبی قابل اندازه گیری نبوده و یک توافق عمومی وجود دارد که به سلامتی از منظر ارزیابی شخصی از رفاه و توانایی انجام نقش های اجتماعی نگریسته شود. از میان ابزارهای ارزیابی افراد از پیامدهای مربوط به سلامتی، ابزارهای کیفیت زندگی به خصوص SF-36 به طور فزاینده ای در تحقیقات به کار رفته اند. SF-36 یک ملاک ژنریک از اندازه گیری وضعیت سلامتی است و برای تهیه ملاک های جمعیتی وضعیت سلامت، طراحی و پایش خدمات، مقایسه سلامت در سطح بین المللی و محلی و نیز پیامدهای سلامتی مداخلات بالینی به کار می رود. همه مقیاس های اندازه گیری نیاز به تعریف یک هنجار (Norm) جمعیتی دارند تا بتواند به عنوان یک استاندارد برای مقایسه سایر جمعیت های مورد مطالعه به کار رود. این هنجارها برای تفسیر امتیازهای کسب شده آن ملاک در یک جمعیت خاص ضروری هستند. به منظور بررسی کیفیت زندگی در مردم شهر تهران و تهیه هنجارهای جمعیتی، یک نمونه 4163 نفری از افراد بالاتر از 15 سال به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده و سپس پرسش نامه SF-36 و یک پرسشنامه مکمل برای متغیرهای مستقل توسط پرسشگران آموزش دیده و به روش مصاحبه حضوری برای هر فرد تکمیل شد. داده های حاصل برای تهیه اطلاعات توصیفی و تحلیلی توسط برنامه نرم افزاری SPSS تجزیه و تحلیل شدند. متوسط سن افراد مصاحبه شونده 35.1 (SD=16) سال بود. 52% زن و اکثریت آنها (58%) متاهل بودند. متوسط سال های تحصیل دانشگاهی 10 (SD=4.5) سال بود. میانگین امتیازهای کسب شده در 8 سنجش کیفیت زندگی پرسشنامه SF-36 در جمعیت مورد مطالعه بشرح زیر بود: عملکرد جسمانی 85.2 (20.8)، محدودیت جسمانی 70.0 (38.0)، درد جسمانی 79.4 (25.1)، سلامت کلی 67.5 (20.3)، انرژی 65.7 (17.3)، عملکرد اجتماعی: 76.0 (24.3)، مشکلات روحی 65.6 (41.3)، سلامت روان 67.0 (18.0) نتایج تحلیل پراکندگی یکطرفه (ANOVA) روشن ساخت زندگی در مناطق مختلف (P<0.001)، شغل (P<0.001)، وضعیت تاهل (P<0.001)، سن (P<0.001) و تحصیلات (P<0.001) بر احتمال پایین افتادن امتیاز کسب شده سنجش های کیفیت زندگی از میانگین موثر بودند. جهت بررسی اثر مداخله ای متغیرهای مورد مطالعه در هر سنجش کیفیت زندگی مدل رگرسیون لجستیک نیز به کار برده شد. بیشتر متغیرهای مورد مطالعه در سطوح مختلف نسبت خطر بالاتری را در کسب امتیازهای پایین تر از میانگین در سنجش های کیفیت زندگی نشان دادند. نتایج به دست آمده در مورد بیشتر سنجش ها نیز مشابه بود. با توجه به یافته های این مطالعه و تجربیات سایر کشورهای جهان اندازه گیری دوره ای کیفیت زندگی با مقیاسهای استاندارد، به عنوان ابزاری سودمند در کنار سایر شاخص های مرگ و میر و ابتلا که اطلاعاتی پایا از وضعیت سلامت جمعیت به خصوص سلامت گروه های آسیب پذیر به دست داده که می تواند در طراحی.و تدوین برنامه های ملی و راهبردهای کلان سلامت استفاده شود توصیه می شود.

کم خونی فقر آهن یکی از مشکلات تغذیه ای شایع در ایران است. در این باره برنامه کشوری غنی سازی آرد با آهن در بهار 1380 در استان بوشهر به صورت پایلوت به اجرا گذاشته شد. ارزیابی میاندوره ای این برنامه در زمستان 1382 با دو هدف بررسی میزان تاثیر این برنامه بر میزان شیوع کم خونی (کمبود هموگلوبین، کمبود فریتین و کم خونی فقر آهن) و بررسی میزان پوشش این برنامه انجام شد. دو مطالعه در ارزیابی میاندوره ای طراحی شدند. مطالعه اول به صورت مطالعه مداخله ای شاهددار جهت بررسی اثربخشی برنامه در استان بوشهر (گروه تحت مداخله) و در سه شهرستان از استان فارس (گروه شاهد) اجرا شد. جمعیت تحت مطالعه شامل زنان 49-15 سال بود. متغیرهای زمینه ای و مخدوش کننده با پرسشنامه جمع آوری و خونگیری جهت تعیین میزان هموگلوبین و فریتین انجام شد. مطالعه دوم به صورت مطالعه مقطعی جهت پوشش برنامه (میزان آهن نان خانوارها و آهن آرد نانوایی ها) در استان بوشهر انجام شد. طبق نتایج، پوشش آرد غنی شده با آهن در استان بوشهر 100% و پوشش نان غنی شده در استان مساوی %99.7 برآورد شد. 863 زن (567 نفر در استان بوشهر و 296 نفر در استان فارس) از نظر اثربخشی برنامه تحت مطالعه قرار گرفتند. میزان شیوع کم خونی فقر آهن (کمبود هموگلوبین و کمبود فریتین) و میزان شیوع کمبود فریتین در زنان استان بوشهر به طور معنی داری نسبت به گروه شاهد کاهش یافته است. میزان شیوع کمبود هموگلوبین و میانگین هموگلوبین از نظر آماری تغییر معنی دار نداشته است. به طور کلی با توجه به اینکه غنی سازی موادغذایی قسمتی از یک استراتژی کلان بهداشتی جهت کنترل کم خونی در جامعه است. بنابراین بحث در خصوص تاثیر برنامه غنی سازی بر این شاخص ها نیازمند ارزیابی نهایی و تفسیر سیر تغییرات شاخص های کم خونی در این استان است.

کمر درد از مشکلات بهداشتی بسیار شایعی است که تقریبا 70 تا 80 درصد بزرگسالان را در برهه ای از زندگی خود گرفتار می کند و بسیاری از افراد حملات عود کننده کمر درد را با طول مدت و شدت های متغیر گزارش می نمایند. این پدیده از جمله شایعترین پدیده های جسمی روانی و اجتماعی است که باعث تحمیل هزینه های سنگین به خانواده ها و جامعه می گردد. 75 درصد از کل دعوی های پرداخت هزینه برای کمردرد مربوط به 5 تا 10 درصد افرادی است که از کمردرد مزمن بیش از 12 هفته رنج می برند و برای مدت 6 ماه یا بیشتر محیط کار خود را ترک کرده اند. در ایران نیز مطالعه دکتر محمد و همکارانشان در طرح کشوری بررسی بیماری و سلامت در سال 1378 نشان می دهد شیوع کمردرد در ایران 9.17 درصد می باشد که از شیوع بالایی برخوردار است که با افزایش سن ابتلا به کمردرد افزایش می یابد بطوری که این آمار در سنین فعالیت یعنی 3-39 سال 29.4 درصد و در سن 40-49 سال به 37 درصد می رسد. مطالعات نشان داده است که کسانی که از کمردرد مزمن رنج می برند در معرض عدم درمان و آسیب های روحی، جسمی، اجتماعی و شغلی بیشتری می باشند که بسیاری از این آسیب ها به دلیل عدم استقلال و وابسته شدن افراد به اطرافیان و احساس بی قدرتی ناشی از ناتوانی می باشد. لذا برای کنترل کمردرد مزمن نیاز به ایجاد راهکارهای کلینیکی در بخش مراقبتهای اولیه می باشد. در گذشته مداخلات آموزشی که در Back School و یا در دیگر رژیم های آموزشی صورت می گرفت شامل تمرینات جسمانی فیزیوتراپی و برنامه های ورزشی در جهت کاهش درد بود که در نهایت منجر به کاهش زمان غیبت از کار و عملکرد بهتر بیمار می شد. ولی آنچه که امروزه در برنامه آموزشی بهداشت کمرگفته می شود، علاوه بر برنامه های تمرینات ورزشی و جسمانی فیزیوتراپی، تاکید روی درک سندرم درد، درک بیمار از موقعیت کمرش، درک تشخیص بیماری و چگونگی کاهش استرس و راه های مقابله با آن و استفاده از حل مساله دربرخورد با مشکلات زندگی نیز می باشد. لذا با توجه به چند بعدی بودن عوامل دخیل در ایجاد کمردرد برنامه آموزشی بهداشت کمر مبتنی بر یک برنامه آموزشی تیمی است که روی سه جنبه جسمی، روانی و اجتماعی کمردرد تکیه داشته و لذا متخصصین مختلف در آموزش بیماران نقش دارند و هسته اصلی و مرکزی آموزش، فرد بیمار است که خود در برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی برنامه نقش فعال دارد. مراحل طی شده و روش های اجرایی جهت تدوین این برنامه آموزشی ابتدا با انجام پژوهش کیفی از دیدگاهها، دانش، نگرش، باورها و مهارتهای افراد مبتلا به کمردرد مزمن مطلع شده و سپس بر اساس نتایج به دست آمده به تدوین برنامه آموزشی بهداشت کمر پرداخته شد و سپس آن، در بخش مطالعه کمی یعنی مطالعه کار آزمایی بالینی آزمایش گردید. جهت انجام مطالعه کار آزمایی بالینی یک سو کور تعداد 102 بیمار مراجعه کننده به مرکز تحقیقات روماتولوژی که واجد شرایط مطالعه بودند انتخاب و از طریق تخصیص تصادفی به دو گروه کنترل (52 نفر) و گروه مداخله (50 نفر) تقسیم شدند. گروه کنترل شامل افرادی بودند که صرفا تحت تاثیر معاینات بالینی و درمان دارویی پزشک مرکز بودند و گروه مداخله علاوه بر این درمان دارویی و ویزیت پزشک تحت مداخله برنامه آموزشی تدو.ین شده بهداشت کمر نیز قرار گرفتند. در پایان شش ماه تجزیه و تحلیل آماری روی 38 نفر از گروه کنترل و 42 نفر از گروه مداخله که پرسشنامه کیفیت زندگی را به طور کامل تکمیل نموده بودند، در سه مقطع زمانی انجام گرفت. این مطالعه نشان داد بعد از گذشت سه ماه از آموزش نمرات میانگین همه مولفه های کیفیت زندگی بین دو گروه کنترل و مداخله دارای تفاوت فاحش است که این تفاوت از نظر آماری معنی دار است (pv<0.0001) ولی بعد از گذشت شش ماه از آموزش اگر چه در تمامی ابعاد کیفیت زندگی نمرات افراد گروه مداخله بالاتر از گروه کنترل است ولی این تفاوت از نظر آماری معنی دار نیست. نتیجه گیری نهایی: این مطالعه نشان داد گرچه این رژیم آموزشی می تواند باعث ارتقاء چشمگیر کیفیت زندگی بعد از گذشت سه ماه گردد ولی گذشت زمان می تواند از تاثیر این آموزش بکاهد لذا در مطالعات بعدی بایستی این مساله مورد توجه محققین قرار گیرد.

یافته های تحقیقاتی بر این باور تاکید دارند که دستیابی به توسعه بهداشت جامعه بدون توجه به اهمیت سلامت زنان و در نظر گرفتن نیازها و مسائل آنها در سیاست ها و برنامه های بهداشت و توسعه ممکن نیست. پژوهش به عنوان یکی از ارکان تصمیم گیری و برنامه ریزی در جهت شناخت و رفع نیازها و تنگناهای سلامت زنان و بهبود وضعیت آنان از جایگاه خاصی برخوردار است. بدون شک تحقیقات نقش محوری را در ایجاد پایه علمی تغییر و تحول، اصلاح سیاستها، و بهبود عملکرد و سلامت دارند. گسترش فهم و دانش ما از روندهای عادی و غیرعادی بیولوژیکی و رفتاری می تواند منجر به پیشگیری، تشخیص و درمان بهتر بیماری ها، ناتوانی ها و سایر شرایط اثرگذار بر سلامت زنان و خانواده های آنها گردد. فقدان جهت دهی واحد و سازمان یافته در تحقیقات سلامت زنان، امکان شناسایی علمی نظام مند و مستند مسائل و اولویت گذاری آنها را در برنامه های توسعه سلامت کشور مشکل ساخته است. لذا تعیین نیازهای تحقیقاتی سلامت زنان گامی موثر در جهت توسعه تحقیقات، برنامه ریزی اولویت ها و کاربردی کردن آنها در راستای ارتقای سلامت زنان جامعه خواهد بود. از آنجا که سازمان های اجرایی در انجام وظایف خود و سیاستگذاری و برنامه ریزی مناسب به اطلاعات علمی و مستند نیازمند هستند و از طرف دیگر عدم اطلاع محققین از نیازهای تحقیقاتی و نبود ارتباط بین مراکز علمی تحقیقاتی با مراکز برنامه ریزی و اجرایی موجب عدم بهره برداری بهینه از منابع کمیاب تحقیقاتی موجود (مالی، انسانی، امکانات) می شود. لذا شناخت نیازهای تحقیقاتی سلامت زنان و تحقیقات بین بخشی ضرورت داشته و در پیشبرد این امر موثر می باشد. این تحقیق یک مطالعه کیفی است که با هدف تعیین نیازهای تحقیقاتی سلامت زنان طراحی و در مراحل مختلف انجام شده است. در طی این پژوهش نظرات مسوولان و صاحبنظران علمی و اجرایی از طریق بحث گروهی متمرکز در رابطه با موضوعات، چالش ها و اولویت های سلامت زنان جمع آوری گردید. اطلاعات به دست آمده با توجه به حیطه های سلامت جسمی، روانی، و اجتماعی در چهار محور زیر طبقه بندی گردید: 1 اهم موضوعات سلامت زنان، 2 اهم چالش ها در سیاست گذاری و اجرای برنامه های سلامت زنان، 3 اولویت های پژوهشی سلامت زنان، 4 راهکارهای استفاده بهینه از دستاوردهای علمی و پژوهشی. در مرحله بعد گروه تحقیق در طی پانل های کارشناسی متعدد با استفاده از روشهای آنالیز کیفی اطلاعات، عناوین تحقیقاتی مورد نیاز سلامت زنان را با توجه به یافته های پژوهش به تفکیک حیطه های مختلف سلامت جسمی، روانی، و اجتماعی تدوین نمود. این عناوین در چهار محور تحقیقاتی زیر دسته بندی و ارائه شده است: وضعیت موجود سلامت زنان، عوامل موثر بر سلامت زنان، ارزشیابی برنامه های مرتبط با سلامت زنان، منابع اطلاعاتی سلامت زنان. پیشنهادات لازم جهت گام های بعدی در انجام پژوهش ها و اقدامات لازم در کاربرد و استفاده از دستاوردهای حاصل از این پژوهش ارائه شده است.

یکی از شیوه های معرفی بیماران بستری در بیمارستان های آموزشی، معرفی بیمار بر بالین وی است. برخی مطالعات بیانگر آنند که استفاده از این شیوه ممکن است موجب ایجاد فشارهای روانی در بیماران شود. مطالعه حاضر، برخی از جنبه های این روش را که بنظر می رسد نیازمند تغییر یا اصلاح باشند، مورد بررسی قرار داده است. 120 بیمار بستری در 8 بخش طبی یکی از بیمارستان های بزرگ آموزشی تهران، با استفاده از نمونه گیری هدفمند در قالب یک مطالعه توصیفی مورد بررسی قرار گرفتند. پرسشنامه مطالعه، پس از بررسی متون، انجام مطالعه مشاهده ای و نظرخواهی از گروهی از صاحب نظران در مورد محتوای سوالات، طراحی گردید. پس از گردآوری اطلاعات، داده ها به صورت توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. 37% از بیماران از اینکه مطالب درج شده در پرونده پزشکی آنها در طول معاینه پزشکان، بلند بیان شود بگونه ای که برای دیگر بیماران قابل شنیدن باشد، احساس ناراحتی می کردند. به نظر 63% از بیماران، عمده زمان سپری شده در بالین بیمار صرف بحث علمی پزشکان با یکدیگر می شد. استفاده از اصطلاحات پزشکی در حضور بیمار، موجب اضطراب در 47% بیماران گردید. سرانجام در مورد ارتباط پزشک بیمار، 37% بیماران معتقد بودند که پزشکان آنها، آنان را درک نمی کنند. یافته های مطالعه حاضر بیانگر آنند که روش معرفی بیمار بر بالین وی می تواند موجب خدشه دار شدن حریم خصوصی بیماران، منبع فشار روانی برای آنها و تخریب رابطه پزشک بیمار گردد که لازم است برخی تغییرات در نحوه بکارگیری این روش پدید آید.

مقدمه: تنش های روانی از واقعیت های انکارناپذیر زندگی امروز هستند و به خصوص در مشاغلی مثل پزشکی که فشارکاری و مسوولیت را در بردارند، اثرات ناگوار استرس بیشتر مشاهده می شود. مطالعات متعددی که در سطح کشورهای غربی انجام شده شیوع بالای مسایلی چون سوء مصرف مواد مخدر، افسردگی، اضطراب و الکلیسم را در بین دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته پزشکی ثابت کرده است. پژوهش حاضر به هدف شناختن عوامل موثر بر ایجاد تنش های روانی در بین دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل در 5 دانشگاه علوم پزشکی واقع در تهران طراحی و اجرا شده است. روش کار: این مطالعه به صورت مقطعی و با شرکت 750 دانشجوی پزشکی شاغل به تحصیل در 5 دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها در این طرح پرسشنامه ای بود که براساس منابع خارجی و با ایجاد تغییرات متناسب با فرهنگ و خصوصیات اجتماعی حاکم بر کشور تدوین شده بود. این پرسشنامه که حاوی سوالات متعددی درخصوص جنبه های روانی و فیزیکی استرس بوده و سطح کلی استرس فرد را به صورت یک امتیاز کلی (Total Score) برآورد می کرد، ابتدا در یک مطالعه پایلوت مورد آزمون قرار گرفته و ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه در حدود به دست آمده بود. نمونه گیری با طریق quota صورت گرفته و پس از جمع آوری داده ها کار تحلیل آماری توسط نرم افزار SPSS-13 انجام شده و با استفاده از تست های من ـ ویتنی و رگرسیون لجستیک ارتباط بین استرس و متغیرهای زمینه ای و سایر عوامل مورد نظر بررسی گردید. نتایج: در بررسی اولیه که به منظور تعیین اثر متغیرها به صورت منفرد (Isolated) و با استفاده از تست های من ـ ویتنی و ضریب همبستگی ابتدای اسپیرمن انجام شده این عوامل با سطوح بالاتر استرس در ارتباط بودند. جنس زن، مجرد بودن، وضعیت اقتصادی نامناسب، زندگی رتبه ای در خانواده های پرجمعیت، تحصیل در مقاطع بالاتر، تماس کم با خانواده و دوستان. برای بررسی اثر تمام این عوامل به صورت همزمان از یک مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد؛ بدین گونه که ابتدا سطح استرس کلی فرد به یک متغیر دو حالتی تبدیل شد و سپس تاثیر عوامل مختلف در ایجاد سطح بالای استرس به طور همزمان بررسی گردید. نتایج حاصل از آنالیز لجستیک عوامل زیر را به عنوان ایجادکننده سطح بالای استرس معرفی کرد: جنس زن، خانواده بزرگتر، تحصیل در مقطع بالاتر و زمان کم سپری شده در کنار خانواده. بنابراین اثر سه عامل وضعیت تاهل، وضعیت اقتصادی و زمان کم سپری شده با دوستان در مدل رگرسیون لجستیک به حد معنی داری نرسید و این فاکتورها از لیست عوامل ایجادکننده استرس خارج شدند.

پروفایل سلامت اندومتریوز ابزاری معتبر در ارزیابی کیفیت زندگی در مبتلایان به اندومتریوز می باشد. این تحقیق با هدف ترجمه و اعتبار سنجی پرسشنامه EHP-5 در ایران انجام شد. پرسشنامه مذکور توسط Georgina Jones و همکارانش در سال 2001 میلادی طراحی شده است که شامل دو قسمت اصلی و ضمیمه بوده و دارای 11 آیتم (بخش اول شامل 5 آیتم و بخش دوم شامل 6 آیتم) می باشد.مطالعه حاضر حاوی سه بخش جداگانه ذیل می باشد:الف) تهیه نسخه فارسی پرسشنامه EHP-5 که خود شامل 5 مرحله بود:(1) ترجمه پرسشنامه به زبان فارسی(2) تجزیه تحلیل ترجمه های فارسی(3) برگرداندن ترجمه ها به زبان انگلیسی(4) تشکیل Expert committee به منظور تبادل نظر با افراد صاحب نظر(5) ارزیابیFace Validity ب) تعیین روایی نسخه فارسی پرسشنامه:(1) روایی صوری(2) روایی محتواییج) تعیین پایایی نسخه فارسی پرسشنامهافراد مورد بررسی را 199خانم مبتلا به اندومتریوز که برای اولین بار بیماری شان توسط لاپاراسکوپی تشخیص داده شده، درمان جدید نگرفته  و مایل به همکاری در طرح بودند، تشکیل دادند. روش نمونه گیری بصورت نمونه گیری آسان بود. سن متوسط بیماران (5.4±31.4( سال بود.آنالیز داده های حاصل حاکی از برخورداری پرسشنامه از پایایی (آلفای کرونباخ0.71 ) مناسب بود. همچنین بین زیر گروه های زنان مبتلا به نازایی و PMS با زنان غیر مبتلا در راستای مورد انتظار اختلاف معنی داری وجود داشت.

راه اندازی شبکه بهداشتی درمانی کشور در سال 1364 دستاوردهای زیادی در ارتقای سطح سلامت جامعه ایران به همراه داشت. در راستای ارتقا و پویاسازی شبکه بهداشتی درمانی از سال 1370 پروژه های اصلاحات با عناوین مختلف طراحی و اجرا شده است. نظام مدیریت توانمند و هوشمند امکان اصلاحات پایدار و جاری و قرار گیری سازمان در چرخه مستمر بهبود عملکرد را فراهم می کند لذا آموزش کاربردی مدیران متناسب با شرایط نظام سلامت ضروری است. طرح حاضر با هدف تدوین مدل آموزش کاربردی به منظور دستیابی به مدیریت اثربخش در نظام سلامت ایران، توسط پژوهشکده علوم بهداشتی طراحی و اجرا شده است. اعتبار این طرح توسط معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی تامین شده است. این طرح در سه مرحله به شرح ذیل انجام شد: - بررسی عملکرد و نیازسنجی آموزشی مدیران شبکه بهداشتی درمانی کشور - بررسی عملکرد سیستم مدیریت در برنامه های اصلاحی شبکه بهداشتی درمانی کشور - طراحی مدل آموزشی کاربردی مدیران شبکه بهداشتی درمانی کشور با توجه به چرخه بهبود عملکرد متناسب با وضعیت موجود شبکه - بررسی عملکرد و نیازسنجی آموزشی مدیران شبکه بهداشتی درمانی کشور این مطالعه از نوع کیفی بود. در این مطالعه داده ها از 21 مدیر ارشد سطح شهرستان و 19 مدیر ارشد سطح استان با استفاده از روش دلفی جمع آوری شدند. معیار انتخاب مدیران سطح شهرستان توان و تمایل آنان برای پاسخ گویی به سوالات تحقیق بر اساس نظر معاون و یا قائم مقام بهداشتی سطح استان بود. افراد تحت مطالعه سطح استان شامل مدیران ارشد استانهای انتخابی از بین استان های محل اجرای طرحهای اصلاحی (کلیه طرح های کشوری با هدف ارتقا و پویا سازی شبکه) بودند. روش نیازسنجی آموزشی در این مطالعه سنجش غیر مستقیم وبر اساس عملکرد بود. آنالیز داده های مرحله اول دلفی مطالعه، اقدامات مدیران و هم چنین راهکارهای تسهیل کار مدیران از نظر آنان را تعیین نمود. با توجه به مجموعه اقدامات مدیران نیازهای آموزشی آنان تعیین شد. نتایج مرحله دوم دلفی مطالعه، اولویت های آموزشی، زمان و نحوه آموزش هر یک از نیازهای آموزشی و هم چنین میزان اثر راهکارهای تسهیل کار مدیران را مشخص کرد. بررسی عملکرد سیستم مدیریت در برنامه های اصلاحی شبکه بهداشتی درمانی کشور این مطالعه از نوع توصیفی بود. در این مطالعه شناسایی رویکردهای اصلاحی و برنامه اجرایی آن با استفاده از مستندات و مصاحبه عمیق با مسوولان کشوری مربوط انجام گرفت. عملکرد سیستم مدیریت در اجرای استانی هر یک از این رویکردها به صورت کیفی و با استفاده از روش بحث گروهی متمرکز مورد بررسی قرار گرفت. مدیران و کارشناسان مطلع از برنامه و اجرای آن در یکی از استان های محل اجرای هر یک از رویکردهای اصلاحی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاصل از آنالیز کیفی داده های طرح، سطوح مداخله، اقدامات لازم برای استقرار و نحوه توسعه استقرار هر یک از رویکردها را مشخص نمود. موانع و مشکلات اجرا، دستاوردهای حاصل از اجرای هر یک از رویکردها و هم چنین پیشنهادات از نظر مسوولان استانی تحت مطالعه تعیین شد. طراحی مدل آموزشی کاربردی مدیران شبکه بهداشتی درمانی کشور با توجه به چرخه بهبود عملکرد متناسب با وضعیت موجود شبکه با توجه به تحلیل نتایج حاصل از دو بررسی فوق در طی نشست های کارشناسی مراحل مختلف استقرار چرخه بهبود عملکرد، اقدامات لازم در هر مرحله، مهارت های مدیریتی کلیدی مورد نیاز برای اجرای هر مرحله و هم چنین مهارت آغازگر چرخه بهبود عملکرد تعیین شد. سرفصل ها و عناوین آموزشی برای کسب مهارتهای مورد نیاز تعیین شده و برنامه آموزش به تفکیک سطوح مختلف مدیران نظام سلامت و هم چنین برنامه اجرایی مدل (مراحل استقرار مدل در سطح کشور) طراحی شد. مدل آموزشی شامل برنامه آموزش و برنامه استقرار به همراه چهارچوب مفهومی و کلیات آن در این گزارش ارائه شده است. ویژگی های مدل طراحی شده مدل پیشنهادی با هدف تحول در سیستم مدیریت طراحی شده است تا با دستیابی به مدیریت اثربخش منجر به بهبودی برنامه ها و عملکرد نظام سلامت و دستیابی بهتر به اهداف کلان این نظام گردد. رویکرد انتخابی مدل، توانمندسازی مدیران و ظرفیت سازی نظام سلامت به منظور استقرار چرخه مستمر بهبود عملکرد است. آموزش و تفویض اختیار متناسب با چرخه شناسایی و حل مسایل، استراتژی مدل برای دستیابی به هدف خود است. برنامه آموزشی مدل در بخش های مختلف طراحی شده است. این بخش ها متناسب با مراحل مختلف انجام اصلاحات و برقراری چرخه مستمر بهبود عملکرد طراحی شده اند.آموزش گیرندگان در فواصل بین بخشهای مختلف آموزش، فعالیتهایی را متناسب با برنامه عملیاتی ارایه شده انجام می دهند، برای انجام این فعالیت ها از مهارتها و ابزارهای آموزش دیده استفاده می نمایند. با انجام این فعالیت ها و دستیابی به نتایج مورد انتظار آماده برای مرحله بعدی آموزش می شوند. بدین ترتیب آموزش در این مدل به هنگام خواهد بود. تفویض اختیار متناسب با مراحل آموزش و فازهای اجرایی است. به طور کلی برنامه آموزشی مدل علاوه بر ایجاد توان شناسایی وضعیت داخلی و خارج سازمان، توان تحلیل و شناسایی محل های تغییر و نیازمند مداخله و هم چنین توان شناسایی مداخلات متناسب (هوشمندی استراتژیک) را ایجاد می نماید. تفویض اختیار مناسب با هر مرحله امکان ایجاد این تغییرات (نظام خود مصلح) را فراهم می سازد.

با توجه به اهمیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی بر اساس مستندات علمی و به روز شده، در نظام بهداشتی و درمانی، مداخلات و برنامه های جدید در این رابطه از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. هدف این طرح مطالعه در زمینه استقرار برنامه های بهداشت و درمانی و ارائه الگوی مناسبی جهت استقرار مداخلات بهداشتی است. همچنین در این طرح با استفاده از نظر صاحب نظران الگوی استقرار تعدیل شده و شکل بومی شده آن ارائه می شود. پس از مطالعه روشهای ارزشیابی و استقرار در برنامه های بهداشتی و درمانی بر اساس اطلاعات موجود در متون و مقالات علمی، الگویی ارائه شده است. الگوی استقرار برنامه های بهداشتی و درمانی ارائه شده با استفاده از نظر صاحب نظران تعدیل و بومی شده است. گام های اساسی در استقرار برنامه ها به چشم می خورد که این گام ها و ارزیابی متناسب هر گام به طور خلاصه عبارتند از: اولویت مساله ای که توسط برنامه حل خواهد شد، وجود وضعیت مستندات علمی تایید کننده برنامه، شرایط اجرای برنامه و امکان پذیری اجرا با توجه به شرایط اقداماتی است که قبل از اجرای برنامه مد نظر قرار می گیرد و در ادامه در صورت انتخاب برنامه برای اجرا شاخص های مهمی وجود دارند که قبل از عمومیت و گسترش یافتن برنامه باید مورد بررسی قرار گیرند تا در مورد اجرای برنامه و نحوه اجرای آن تصمیمات درستی اتخاذ شود نظیر لحاظ سهولت اجرای برنامه، دستیابی به وضعیت اجرایی برنامه نظیر حجم کار و ارائه دهندگان مرتبط و اثرات برنامه روی گروه های هدف و هزینه های برنامه. در ادامه در صورت تایید گسترش یافتن برنامه، بررسی سیاست های مرتبط و تاثیرگذار، نقش ذی نفعان و شرایط ظرفیت سازی از جوانب مهمی است که بدان پرداخته می شود. استقرار برنامه ها و توجه بدان و ارائه الگویی متناسب شرایط برنامه های نظام بهداشتی و درمانی کشور، چارجوبی در اختیار می گذارد که با مد نظر قرار دادن آن ضمن سرعت بخشیدن نیل به اهداف و بهینه سازی منابع صرف شده نظیر منابع انسانی، تجهیزات، زمان، فضایی جهت ایجاد خلاقیت و نوآوری در مسیر برنامه ریزی و استقرار برنامه ها برقرار می شود.

نظام سلامت در برگیرنده گستره ای از خدمات است که در سطوح مختلف به گیرندگان خدمات ارائه می گردد. بررسی عرضه و تقاضای خدمات در این نظام به دلیل حساسیت و ویژگی های خاص گیرندگان خدمات از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از ابزارهای مدیریتی مورد استفاده جهت بررسی عرضه و تقاضا در این نظام، متغیر انتظار بیماران برای دریافت خدمات است که می تواند به عنوان ابزار سنجش میزان دسترسی به خدمات مورد استفاده قرار گیرد.در این مطالعه تلاش گردید با مطالعه لیست انتظار پزشکان متخصص و فوق تخصص شاغل در مطب در شهر تهران، زمان انتظار بیماران برای مراجعه به متخصصان و فوق تخصصان در سال 89 برآورد گردد.پس از جمع آوری داده ها مشخص شد از کل 5475 نفر از پزشکان که اطلاعات آنان از بانکهای اطلاعاتی استخراج شده بود، 43.42 درصد به دلایل خروج از حوزه کاربالینی، عدم دسترسی به پزشک یا عدم پذیرش بیمار جدید، از مطالعه خارج شدند و در نهایت مطالعه بر روی 3098 پزشک باقیمانده انجام گرفت. بررسی یافته ها نشان داد که میانگین زمان انتظار پزشکان متخصص و فوق تخصص (SD=9.4) 4.9 روز برآورد گردید، این متغیر برای متخصصان 4.3 روز (SD=8.1) و فوق تخصصان 7.6 روز ( (SD=14.0محاسبه شد. مقایسه زمان انتظار گروه های تخصصی حاکی از آن بود که متخصصان پوست بیشترین زمان انتظار و متخصصان عفونی و گرمسیری کمترین زمان انتظار را به خود اختصاص داده اند. این بررسی بین رشته های فوق تخصصی حاکی از آن بود که رشته فوق تخصص غدد در این میان بیشترین زمان انتظار و رشته فوق تخصص بیماریهای رماتیسمی کمترین زمان انتظار را به خود اختصاص داده بودند.بررسی عوامل موثر بر زمان انتظار نشان داد که متغیرهای رشته تخصصی یا فوق تخصص، محدوده جغرافیایی مطب پزشک، عضویت پزشک در هیات علمی دانشگاه، ساعات فعالیت مطب در هفته و تعداد مراکز سرپایی اشتغال پزشک بر لیست انتظار پزشکان موثرند.بررسی لیست انتظار پزشکان در کشور گام مهمی در شناسایی ابعاد مساله و شناسایی راهکارهای ارتقا نظام سلامت کشور به شمار می رود. در این مطالعه علیرغم قابل قبول بودن میانگین زمان انتظار، نتایج بیانگر زمان انتظار بالای یک ماه در 2 درصد متخصصان و 5 درصد فوق تخصصان بود، که ضرورت بررسی عوامل موثر بر توزیع و شناسایی راهکارهای بهبود دسترسی به خدمات تخصصی این گروه را نمایان می سازد.