در طرح فوق رقت های مختلف هورمون های ریشه زایی، نوع بستر (پرلیت، ماسه و مخلوط پرلیت + ماسه)، تراکم کاشت قلمه (800، 900، 1200، 1500، 1800 قلمه در مترمربع)، سن قلمه (خشی، نیمه خشی و علفی) بر روی درصد ریشه زایی، تعداد و وزن ریشه ها در قلمه مورد بررسی قرار گرفته که در نتیجه مناسب ترین تیمار هورمون «IBA» با رقت 3500 پی پی ام با تراکم 1500 قلمه در متر مربع با بستر مخلوط «پرلیت + ماسه» شناخته شد که حدود 60 درصد ریشه زایی در قلمه ها ایجاد کرد.

طرح تولید نهال «زیتون» به منظور تامین بخشی از نیازهای وزارت کشاورزی جهت توسعه باغ های زیتون کشور به اجرا درآمده و در این طرح روش های مختلف تکثیر و نگهداری نهال زیتون مورد بررسی قرار گرفته که طی آن 2 میلیون نهال تولید خواهد شد. در این طرح قلمه ها از درختانی که توسط وزارت کشاورزی مشخص می شوند، تهیه و پس از ضدعفونی کردن و هورمون زنی در بستر مناسب کشت می گردند. بعد از گذشت 3 ماه و انجام مراقبت های لازم قلمه های واجد ریشه به بستر مناسب و گلدان های پلاستیکی انتقال یافته و پس از رشد کافی به وزارت کشاورزی تحویل خواهد شد.

"هنری" در سال 1840 ثابت کرد که در میوه هایی که هنوز نرسیده اند، یک ماده نرم درون سلولی که در آب نامحلول است و مانند سلولز میباشد، وجود دارد که آن راپکتوز یا پروتوپکتین نامید و به عقیده او این ترکیب در جریان رسیدن میوه ها هیدرولیز شده و به پکتین تبدیل میشود، که در آب محلول است.مواد پکتیکی که شامل گروهی از کربوهیدراتها هستند، به طور قابل ملاحظه ای در مواد غذایی که منشا گیاهی دارند یافت میشوند. در غشا میانی بین سلولها و احتمالا در دیواره سلولی وجود دارند. محصولات عمده در اثر هیدرولیز مواد پکتیک، "گالاکتورونیک اسید" و "متانول" میباشد.بنابراین، مواد پکتیکی، دسته ای از کربوهیدراتها هستند که به طور قابل ملاحظه ای در بافتهای گیاهی، میوه ها و سبزیجات وجود دارند. در اثر هیدرولیز ماده ای به نام پروتوپکتین به دست می آید. از هیدرولیز کامل پکتین، گالاکتورونیک اسید، متانول و مقادیر کمی گالاکتوز و آرابینوز به دست می آید. بنابراین میتوان گفت که پکتین از یک سری واحدهایی به نام گلاکتورونیک اسید که به صورت زنجیر به هم پیوسته اند، تشکیل شده است. گروههای کربوکسیل هم به صورت آزاد و هم به صورت گروههای متیل استری شده، وجود دارند.

با آغاز هزاره سوم میلادی و رشد روز افزون صنعت و فن آوری، حفظ منابع طبیعی و بهره برداری به جا، اصولی و آینده نگر از آن اهمیت ویژه ای یافته است. انسان که به مدد فن آوری قدرت استیلا بر طبیعت را یافته این نکته را نیز دریافته است که این نگرش در بسیاری از موارد هدف خشم و قهر طبیعت قرار می گیرد و به هم خوردن تعادل محیط زیست به زیان انسان و آغاز پیامدهای ناخوشایند نسل های فرد است. آب، به عنوان یکی از مهمترین منابع طبیعی، مایه حیات و تداوم پیشرفت و تمدن جوامع بشری دارای اهمیت خاص بوده و در عرصه های بین المللی نقش تعیین کننده داشته است. مقایسه کشورهای واقع در منطقه معتدله با کشورهای مستقر در نواحی خشک و نیمه خشک کره زمین نشان می دهد که کمبود آب به ویژه آب با کیفیت مطلوب یکی از عوامل مهم بازدارنده توسعه کشوری و اقتصادی در اکثر کشورهای در حالت توسعه به خصوص کشورهای واقع در کمربند خشک و نیمه خشک و گرم جهان است.

با توجه به ارزش اقتصادی گیاهان رنگده متاسفانه عدم شناسایی آنها سبب گردیده تا کوشش کافی در بهره برداری و در نتیجه استفاده صحیح از آنها به عمل نیاید.ارزش و اهمیت استفاده از رنگ های طبیعی در صنایع مختلف، بخصوص در صنعت قالی و فرش دستباف علیرغم توسعه رنگ های شیمیایی امروزه بر همگان آشکار شده است.در پژوهش حاضر تیره فرفیون (Euphorbiaceae) از نظر گیاه شناسی و کاربردها و اهمیت اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی منابع و مقالات متعدد حاکی از آن است که این تیره گیاهی که جز ء 4 الی 5 تیره بزرگ گیاهان گلدار محسوب می شوند و در تهیه کائوچو، روغن های صنعتی و دارویی و همچنین تهیه رنگ های گیاهی و غیره دارای اهمیت هستند.از جمله گیاهان رنگده این تیره Chrozophora tinctoria (L.) Juss، Me, perennis L., Merccurialis annua L.، گونه های مختلف Euphorbia و غیره می باشند.با بررسی گیاهان تیره فرفیون در ایران از جنبه های مختلف گیاه شناسی، اکولوژی، پراکندگی جغرافیایی، اقتصادی و صنعتی جنس Chrozophora مناسب ترین گیاه برای مطالعه قابلیت رنگدهی و کاربرد در صنایع رنگرزی بخصوص صنعت قالی و فرش دستباف تشخیص داده شد. این گیاه که سه گونه در ایران دارد در فاز اجرایی طرح از نظر قدرت رنگدهی و فاکتورهای دیگر در نظر گرفته شده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در بررسی گونه های علفی درمنه های ایران جهت استخراج مواد موثره ضدانگلی نه گونه از جنس درمنه مورد مطالعه قرار گرفتند:Artemisia austiraca, Artemisia absinthium, Artemisia annuaArtemisia melanolepis, Artemisia chamaemelifolia, Artemisia biennisArtemisia vulgaris, Artemisia splendens, Artemisia scopariaاین گیاهان به علت پراکنش وسیع در ایران و همچنین بومی بودن برخی از آنها و داشتن خواص دارویی و اقتصادی قابل توجه بعلت ترکیبات خاص آنها مورد توجه و بررسی قرار گرفتند.Artemisia annua به علت خاصیت ضد مالاریایی ترکیبات موثره در سطح جهانی مورد توجه و مطالعات مختلف قرار گرفته است ولی بر روی گونه ایرانی آن مطالعاتی صورت نگرفته است.Artemisia absinthium در طب سنتی با نام افسنطین از قدیم الایام مورد توجه و استفاده قرار می گرفته است در سطح جهانی مطالعاتی روی آن صورت گرفته ولیکن به صورت علمی در ایران هیچگونه تحقیق بر روی آن صورت نگرفته.گونه های A. austiraca ، A. chamaemelifolia ، A. scoparia و Artemisia vulgaris نیز در پژوهشهای علمی مورد بررسی قرار گرفته اند و تا حدی ترکیبات موثره آن شناسایی شده است. A. vulgaris با نام درمنه معمولی در طب سنتی مورد مصرف داشته است.گونه های Artemisia biennis، A. melanolepis و A. splendens بدلیل اینکه بومی ایران هستند و در کشورهای دیگر انتشار ندارند، لذا هیچگونه اطلاعاتی از ترکیبات شیمیایی، فعالیت بیولوژیک و مصارف دارویی سنتی و جدید آنها واصل نشد با توجه به همین مطلب سه گونه فوق الذکر می توانند به عنوان موضوعات بکر و دست نخورده و تجربیات ارزنده مورد توجه قرار گیرند و ترکیبات موثره آنها به عنوان اولین گزارش از ایران ثبت شوند که امید است در طرحهای پژوهشی آتی مورد توجه واقع شوند.گونه های فوق با توجه به منابع و اطلاعات موجود از نظر گیاهشناسی، ترکیبات شیمیایی و فعالیت های بیولوژیکی و پزشکی مورد بررسی قرار گرفته اند و مهم ترین گونه A. annua با فعالیت ضد مالاریایی قوی در برابر سویه های مقاوم پلاسمودیوم عامل مولد مالاریا نسبت به داروهای شناخته شده قبلی تشخیص داده شد.

در زندگی روزمره به گیاهانی برخورد میکنیم که بوی خاصی دارند مثل گل سرخ، یاس، میخک، فلفل، کاج ... غالبا این بو مربوط به ترکیبات موادی است که اغلب 10 تا 15 اتم کربن در ساختمان آنها وجود دارد و بنام "ترپن" شناخته می شوند. این مواد در قسمتهای مختلف گیاه و با مقادیر متفاوت موجود می باشند و دستیابی به آنها از طریق کشش با بخار آب، و یا استخراج با اتر میسر می باشد.واحدهای "ایزوپرن" با 5 عدد اتم کربن تشکیل دهنده اصلی ترپنها می باشند و به عبارت دیگر ترپنها فرمولشان مضرب درستی از C5H8 و یا (C5H8)x میباشند.بر همین مبنا مونوترپنها با 2 واحد ایزوپرن مس کوئی ترپنها با 3 واحد - دی ترپنها، با 4 واحد ... تشکیل شده اند.اگرچه ممکن است نام "ترپن" به هیدروکربورهای غیراشباع اطلاق گردد، اما در عمل نه تنها اولیگومرهای ایزوپرن بلکه مشتقات اکسیژنه آنها مثل الکلها، کتونها - آلدهیدها ... نیز به این نام یا تحت عنوان "ترپنوئید" خوانده می شوند.در این خانواده عمومیت با حلقه های شش عضوی است اما حلقه های سه یا چهار عضوی نیز کم نیستند.از نظر صنعتی مونووسیکوئی ترپنها اهمیت بیشتری دارند و دی ترپنهایی که از این نظر مهم هستند 1-1-1" " روین اسیدها" می باشند که در تناژ بالایی در شکل "روزین" و تحت همین عنوان تولید می شوند.از آنجاییکه بطورکلی روغنهای فرار اکثرا بعنوان منبعی از مواد شیمیایی جالب با طیف وسیعی از کاربردهای گوناگون می باشند بهتر است ابتدا یک بررسی اجمالی از ترکیبات موجود در آنها صورت بگیرد.

رنگ زدایی، یکی از مراحل مهم در سلسله عملیاتی است که به منظور بالا بردن کیفیت روغنهای خوراکی و صنعتی استفاده می شود و در طی این مرحله، اکثر مواد رنگی که سبب رنگی شدن روغن می شوند، حذف می کردند بطوریکه روغن تا حد زیادی بی رنگ می گردد. در مرحله تصفیه روغن، بویژه عملیات با سود سوزآور غلیظ، فقط بخش کمی از مواد رنگی حذف می کردند بطوریکه روغن تخم پنبه خام از رنگ سیاه تبدیل به رنگ کهربایی روشن می شود. با وجود اینکه روغن تصفیه شده با آب شستشو داده میشود لیکن پیگمانهای محلول در روغن و قسمتی از مواد صابونی و صمغ ها که در مرحله هیدروژناسیون موجب اشکال میگردند و بعضا ترکیبات رنگی که از درجه سمیت بالایی برخوردارند، همچنان باقی می مانند. بنابراین عملیات رنگ زدایی برای خارج کردن مواد رنگی باقیمانده، بسیار ضروری بنظر می رسد.هر روغنی پس از تصفیه، رنگ مشخصی دارد. رنگ روغن بادام زمینی و کرچک معمولا بدلیل اینکه قسمت اعظم مواد رنگی آنها کاروتن و مقدار کمی کلروفیل است، زرد روشن می باشند. روغن سویا بدلیل کلروفیل زیاد دارای رنگ زرد و سبز روشن است. روغن تخم پنبه تصفیه شده، بدلیل حضور پیگمانهای فنلی زرد کهربایی است. بنابراین می بایست روغن ها را بنا به نوع ترکیب رنگی آنها، عملیات خاصی از رنگزدایی آنها اعمال کرد.رسها و دیگر مواد خاکی، از جمله موادی بودند که بوسیله مهاجرین اروپایی در پاک کردن پشم و مواد دیگر بکار گرفته شده اند. معدنی از Fuller’s Earthe در اوایل سال 1800 در نزدیکی Kent واقع در ایالت Conn و نیز معدن دیگری در نزدیکی شهر Falls ایالت تگزاس بدست آمده بود که تا قبل از جنگ داخلی، به منظور سفید نمودن شکر بکار میرفت. همچنین سرخ پوستان آمریکا از بنتونیت به منظور تمیز کردن پشم استفاده می کردند. طی سالیان دراز از Fuller’s earth به منظور تصفیه روغن ها استفاده می کردند و اولین بار در سال 1895 به منظور تصفیه روغن های معدنی از معدنی در نزدیکی Quincy واقع در ایالات متحده و نیز در آرکانزاس در تصفیه روغن تخم پنبه از آن استفاده گردید.

گیاهان دارویی علاوه بر ترکیبات عمومی و اساسی، هر کدام حداقل دارای یک ماه موثره ثانوی مخصوص هستند. این مواد موثره مخصوص که شامل هزاران نوع می باشند به مواد طبیعی گیاهی موسومند.مواد طبیعی گیاهی علاوه برآنکه برای صدها سال در طب سنتی وسیله درمان بیماران بوده اند در حال حاضر اهمیت مضاعفی در طب جدید بدست آورده اند.در پژوهش حاضر براساس برخی معیارها شامل علفی بودن گیاه، صادرات و واردات گیاه، تاثیر گیاه در درمان بیماریهای شایع در کشور، نوع و مقدار ترکیبات موثره، شرایط اقلیمی مورد نیاز گیاه و ... تعدادی از جنسها و گونه های دارویی تحت عنوان اولویتهای دارویی- اقتصادی انتخاب و معرفی شده اند.در معرفی گیاهان واحد اولویت سعی براین بوده است که مشخصات گیاهشناسی، نقاط پراکنش، نیازهای اکولوژیکی، شرایط کشت، خواص و کاربرد و ترکیبات شیمیایی گیاه مورد بررسی قرار گیرد.در نهایت گیاهان معرفی شده از نظر ارزش اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

مقدمه: زیتون یکی از قدیمی ترین گیاهان در جهان بخصوص منطقه مدیترانه است که پیشینه آن به 6000 سال قبل می رسد.در ایران نیز، در مناطقی همچون گرگان، لردگان و... درختانی با قدمت یکهزار سال وجود دارد. امروزه درخت زیتون تقریبا در تمامی کشورها بخصوص اسپانیا، فرانسه، یونان و... وجود دارد و از آن در صنایع مختلف همچون تهیه روغن، کنسروسازی، صابون سازی و ... استفاده می شود.اهمیت تولید و توسعه باغات زیتون: اهمیت تولید و توسعه باغات زیتون بدان جهت می باشد که زیتون به علت داشتن میوه ای مفید و خوراکی و روغنی بسیار مرغوب در تمام دنیا شهرت داشته و با شرایط سخت اکولوژیکی سازگاری دارد. همچنین در کنار ارزش غذایی میوه آن، از روغن و هسته آن در صنایع مختلف غذایی، دارویی، کرم سازی، کنسروسازی، مایونزسازی، روغن نباتی، صابون سازی و... استفاده گردیده و در صنایع منبدکاری و روکش سازی نیز از چوب آن استفاده می شود.در همین راستا، وزارت کشاورزی و دفتر طرح توسعه و اصلاح باغات زیتون، طرحهایی را در دست اجرا دارند تا با توجه به نیاز سرانه روغن 12) کیلو سالانه)، در این امر به خودکفایی رسیده و از واردات روغن به کشور جلوگیری گردد.