کنفرانس بین المللی زبان، ادبیات، تاریخ و تمدن
سال:1399 | دوره:5 |تعداد مقالات:15

به اذعان حدیث پژوهان رخداد انتقال اخبار از مذهب و فرقه رقیب شیعه از مباحثی است که جوامع روایی شیعه در سیر تدوین خود از آن در امان نمانده اند. به نظر میرسد غُلات و وضّاعین حدیث توانسته اند با جعل و پخش روایات در میان منابع روایی شیعیان، خبرِ ناسره " کمیت آیات قرآن " را وارد کتاب الکافی نمایند. به گمان نویسندگان این نوشتار احمد بن محمد سیاری غالی المذهب از مهمترین کسانی است که توانست با تکیه بر قدرت حکومت طاهریان و استفاده از منصب دبیری حکّام طاهری به ورود احادیث موضوعه سرعت ببخشد. او با نفوذ در دربار طاهریان و با جعل روایات تحریف قرآن و پراکندن آن در میان بزرگان امامیه گامی مهم در این راستا برداشت. از این رو درج روایت نما "کمیت آیات قرآن" درکتاب الکافی ریشه در مسائل حکومتی داشته است. برای درک بهتر این مسئله، تحقیق پیشِ رو می کوشد به بررسی خبرِ منقول "کمیت آیات قرآن" در منابع شیعی و شیوع آن در منابع روایی متأخر بپردازد و به مهمترین شواهد انتقال خبر معرِّف تحریف قرآن در کتاب الکافی-با پی جویی ردپای سیاری غالی المذهب-اشاره نماید.

خیام شاعر توانای سدة پنجم هجری است که در زمینه های علوم ریاضی و نجوم و فلسفه، دانشمندی شهیر و تواناست. هدف اصلی این مقاله بررسی زیبایی شناسی اشعار خیام در محور زیبایی برونی شعر از سه وجه زیبایی زبان، زیبایی موسیقایی و تخیل است. روش تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که آنچه موجب ماندگاری و برجستگی شعرخیام شده از سویی تناسب صورت و معنا در رباعیات اوست و از سوی دیگر از مؤلفه های زیبایی شناختی پنهانی را درخود دارد.

رهپوی عرصه ی وصال همواره الگویی کمال یافته را می طلبد که آیینه ی تمام نمای حق باشد تا در سایه سار رهنمون های او به قلمرو سلوک ورود نماید. در واقع یکی از جنبه های مهم عرفان و تفکر عرفانی و از باورهای اصلی و بنیادین عرفا بحث «پیر» است که در مسیر روحانی پرپیچ و خم سلوک، سالک و جوینده ی حق را همراهی نموده و رهپوی طریقت به کمک بینش عرفانی وی از موانع عبور کرده و به سر منزل مقصود می رسد. بحث ضرورت گزینش پیر از عناصر بنیادین عرفان و یکی از عناصر مشترک در دیوان دو شاعر نامدار عارف یعنی سنایی و عطار نیشابوری است؛ این دو بر پیرگزینی و ضرورت وجود او در مسیر تربیت مریدان و همراهی با سالکان در راه رسیدن به سرمنزل مقصود و جای گرفتن در جوار حرم امن الهی تأکید نموده اند زیرا هم مسیر سلوک مخاطره آمیز و مبهم است و هم سالک از آگاهی کافی در راستای پیمودن این راه برخوردار نیست از طرفی دیگر رسیدن به وصال حق مستلزم تهذیب نفس و شکستن خودیت و منیت است که تنها در سایه راهنمایی پیر طریقت امکان پذیر می باشد. این پژوهش در صدد است تا به شیوه ی توصیفی – تحلیلی با مطالعه و واکاوی دیوان سنایی و عطار دیدگاه این دو شاعر را در باب ضرورت پیرگزینی با ذکر استدلال تبیین و تحلیل نماید.

وجوه افعال وبیان وجهیت از مولفه های گفتمان مدار فرکلاف است که در تحلیل گفتمان انتقادی مورد کنکاش قرار می گیرد براساس نظر کارشناسان تحلیل انتقادی گفتمان، گفته یا سخن نوعی عمل است که در بافت وموقعیت انجام می یابد. به همین دلیل افرادی همچون فرکلاف و دیگر محققان که در این زمینه، شاخص وصاحب نظر هستند عقیده شان بر این است که از ویژگی های بافت کلام بویژه از ایدئولوژِی و توازن قدرت بهره یابند و توجیه های لازم را از لایه های زیرین کلام بیرون بیاورند. بنابراین بررسی جنبه های دستوری متن به عنوان یکی از مولفه های فرکلاف است فرکلاف از سه وجه اصلی: خبری، پرسشی دستوری و امری، همچنین دو وجهیت بیانی و رابطه ای نام می برد. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی بر مبنای نظریه ی فرکلاف درپی پاسخ به این پرسش هاست که: از کدام وجه ها در نفثه المصدور استفاده شده است؟ و کارکرد گفتمانی هر یک از وجوه مورد بررسی برچه چیز یا چیزهایی دلالت دارد؟ (بیان وجهیت). نتایج حاصل از این تحقیق گویای این است نویسنده از گفتمان وجوه افعال با توجه به جدول بخش توصیف به طور یکسان در متن خود استفاده نمی کند بلکه وجوه سه گانه ی اخباری، پرسشی و امری را بر حسب ضرورت و قصد و نیت خود به کارگرفته است. نتیجه ی تحقیق در پاسخ پرسش دوم این است کارکرد گفتمانی وجهیت فعل اخباری، بیشتر در بیان حقیقت ها، رخدادها که راوی عمیقاً به وجود آنان اعتماد و اطمینان داشت و نیز بخش عمده ای از دغدغه های اوست، استفاده شده است. در کارکرد گفتمانی وجهیت فعل پرسشی، نویسنده در تلاش است که عاملان و کارگزاران را به زیر تیغ محاکمه برده و عملکرد آن ها را در معرض قضاوت عموم قرار دهد. نویسنده با طرح چنین پرسش هایی سعی داشت مخاطبان را به تفکر و غافلان را به بیداری فراخواند. زیدری نسوی در کارکرد گفتمانی وجهیت فعل امری می کوشدبا خطاب های مستقیم به مخاطب، ضمن درگیرکردن مخاطب در فرآیند ایجاد معنا، خود نیز از حالت انفعال و گریز موجود بر کنار مانده و در این بخش ها به پویایی و کنش مندی گزاره ها افزوده باشند.

آثار حماسی و رزمی، در آغاز پیدایش و تکوین ادبیاتِ اغلب زبان ها آمده است. هر داستان رزمی که بر محوریت پیکار و ستیزه-جویی ساخته و پرداخته شده و قهرمان آن رو در رو و تنگاتنگ، در برابر خطر مرگ ایستاده است، بر جوامع ارزش هایی می بخشد که آن جوامع را باید در چارچوب آن ارزش ها تعریف کرد و یا بازشناخت. حماسه ها، بر بنیاد سرگذشت های پهلوانانه، و سرشار از گذشت و قهرمانی، استوار شده اند و در سپیده دمِ تاریخ ظهور یافتند و در ماهیت آن، افرادی معین، برجسته و ممتاز می شوند و الگوها و سرمشق ها را به وجود می آورند و مورد تحسین و ستایش همگان قرار می گیرند. این ظهور در جهانی روی می دهد که در آن جنگ و پیکار دائمی است. از این رو در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی با بررسی تطبیقی نقشِ زن و با طرح سه پرسش؛ محوریتِ زن در کدام حماسه های جهان وجود داشته است؟ آیا حضورشان مثبت و منفی بوده؟ و کدام یک از حماسه ها قابل مقایسه با بانوگشسب نامه می باشد؟ پاسخگو خواهیم بود. چنان چه نتیجه ی تحقیق در پاسخ پرسش اول نشان داده است تنها در حماسه ی بانو گشسب نامه، زن به عنوان شخصیت مرکزی و محوری در روندِ روایت پذیرفته شد که سُراینده به او نقش حسّاس و کلیدی در پیش بُردِ حوادث داستان بخشیده است. برآیند پژوهش در پاسخ پرسش دوم این است که تنها شخصیتِ بانوگشسب به عنوان دارنده ی نقش مرکزی در روند روایت، حضوری سازنده، مثبت و مؤثر داشته است. ولی زنان در حماسه های دیگر یا دارای نقشِ فریبنده، غیراخلاقی و غیرانسانی و یا عناصری مطیع، فرمانبُردارِ محض که به اجبار، اضطرار و یا ترس، قربانی و تسلیم شرایط موجود بوده اند. این مقاله در پاسخ پرسش سوم بر این باور است که حماسه های ملل دیگر در برخی شباهت های ساختاری و ظاهری قابل مقایسه با حماسه ی بانوگشسب بوده اند اما با توجه به مؤلفه ها و شاخص های معرفی شده در این مقاله همچون: مسئولیت-پذیری، جنگاوری، شکارگری، پرهیز از رفتارهای قالبی زنانه، دفاع از آزادی، حیثیت، موجودیت و هویتِ زنانه، استقلالِ رأی و آزادگی، اقتدار و توانایی، پایبندی و اخلاقیات به هیچ وجه قابل قیاس با این منظومه نمی باشند.

تمدن اسلامی که از بعثت پیامبر اسلام و از سرزمین حجاز اغاز شد در کوتاه ترین زمان ممکن به گسترش چشمگیری نایل شد به گونه ای که از ضلع غربی آن تا اندلس، اسپانیا و پرتقال و کرانه های شرقی اقیانوس اطلس از ضلع شرقی آن تا آسیای مرکزی و دیواره های چین و غیره گسترش پیدا کرد. مسلمانان در این دوره بستر پهناور و جغرافیایی با انگیزه اسلامی به گسترش علم، فلسفه، هنر و اخلاق و سیاست پرداختند و از ویرانه های تمدن پیشین بهره گرفتند و تمدن بزرگی را پایه ریزی نمودند و به جهانیان عرضه کردند. بغداد، قاهره قرطبه از مراکز ثقل این تمدن بوده اند. در این میان بروز جنگ های صلیبی اتش اختلاف را بین ادیان افروخته کرد، ما در این پژوهش بر آن هستیم تا به نقش اسلام در ایجاد صلح با مسیحیان در بین جنگ های اول تا سوم صلیبی بپردازیم.

اگرچه انقلاب مشروطه را می توان ادامه تحولات تاریخی این سرزمین و از سنخ شورش ها، نهضت ها و نارضایتی های عمومی کم و بیش دامنه دار میان ملت و دولت ایران دانست، اما با تمام مشابهت هایی که انقلاب مشروطه با سایر حوادث این سرزمین که منجربه تغییرات اجتماعی و حکومتی گردیده دارد می توان از یک تفاوت عمده نیز نام برد و آن نقش و نفوذ عوامل خارجی و آشنایی با دنیای خارج و بویژه غرب است اگر به اوضاع و احوال ایران و منطقه در آن دوره نگاهی بیاندازیم، متوجه می شویم که سلاطین قاجار در مقایسه با حکام کشورهایی چون ترکیه، مصر و یا تونس اقدام چندانی برای نوسازی کشور نکردند قلت دگرگونی قابل درک است، چراکه ایران در مقایسه با کشورهای مدیترانه ای و خاورمیانه تماس کمتری با غرب داشت. اما همین که این تماس ها فزونی می یابد، شاهد تغییر و تحولاتی از یک سو در ارزش های مسلط بر جامعه و از سوی دیگر بر محیط اجتماعی و کارکرد آن می باشیم در واقع جنبش مشروط را باید آغازگر تحولات بنیادین در تاریخ معاصر ایران دانست، اگر چه تحقیق حاضر صرفا بر اساس نظریه کارکرد گرایی استوار است و درصدد یافتن رابطه میان تحولات ارزشی-محیطی غرب با انقلاب مشروطه می باشد، اما این موضوع نه به معنای کامل بودن و یا مورد پذیرش بودن این نظریه است و نه به معنای پذیرفتن غرب و یا اندیشه های غربی می باشد، بلکه تنها کوششی است در جهت تطبیق انقلاب مشروطه با یکی از نظریات رایج در باب انقلاب ها در ادامه به بررسی نظریه کارکرد گرایی و الگوی انقلابی این رویکرد خواهیم پرداخت، سپس منابع مشروعیت بخش که باعث ثبات و تعادل حکومت و جامعه قاجار می شد را بررسی نموده و پس از آن به عوامل و زمینه های تزلزل و فروپاشی جامعه نگاهی خواهیم انداخت و در نهایت منابع جایگزین مشروعیت بخش را مرور خواهیم نمود.

منطقه کاشان و نقش رجال راوندی در دوران سلجوقیان از پژوهش هایی است که کمتر بدان توجه شده است. نگارنده در این پژوهش می کوشد نقش و اقدامات رجال راوندی در منطقه کاشان را بررسی و تحلیل نماید. گفتنی است از جمله رجال مشهور خاندان راوندی میتوان به قطب الدین راوندی، سید ابوالرضا راوندی و فرزندان او و سید فضل الله راوندی اشاره نمود. شخصیت های برجسته پیش گفته در منطقه کاشان با اقدامات و فعالیت های گوناگونی بایسته های رشد فرهنگی، اجتماعی و عمرانی کاشان را فراهم آوردند. اقدامات و فعالیت های کارآمد رجال راوندی موجب شد منطقه راوند در دوران سلجوقیان به رشد و شکوفایی دست یابد. این پژوهش با همین هدف و با روش توصیفی-تحلیلی یکایک اقدامات و فعالیت رجال راوندی در عصر سلجوقیان را کاویده است. از جمله اقدامات شایسته و مهم ایشان در عرصه فرهنگ میتوان به روایت میراث حدیثی، شرح و تصحیح میراث روایی ائمه اطهار علیهم السلام، گسترش عقاید امامیه و ادبیات اشاره کرد. همچنین در عرصه اقدامات عمرانی و اجتماعی رجال راوندی نقش بسزایی داشتند. از مهمترین اقدامات اجتماعی ایشان می توان به ساخت مدارس علمیه در منطقه کاشان اشاره کرد. مدارسی با نام های مدرسه صفویه، مدرسه خان، مدرسه علی بن فضل الله، مدرسه مجدیه، مدرسه علی بن فضل الله از ابنیه ای است که رجال راوندی در ساخت و ایجاد آنها نقش مهمی ایفا کردند.

مدت زمانی است که هنرهای وابسته به معماری سنتی ایران، کاربری خود را در خانه های امروزی ما از دست داده است ولی این تزیینات هنوز نقش فرهنگی و تاریخی خود را در خانه های تاریخی شهرهای ایران حفظ کرده اند. دو هنر تزیینی که در این بنا بیش از دیگر تزیینات شاخص است ارسی سه لنگه در جنوب شاهنشین خانه ابراهیمی و مقرنسهای مطبق آن است. با پرداختن به تزیینات این شاهنشین، ضمن معرفی، به حفظ و اهمیت آنها در فضاسازی ابینه سنتی پرداخته-ایم. این پژوهش به روش توصیفی– تحلیلی نگاشته شده و گردآوری مطالب، اغلب از طریق مشاهده و مصاحبه جمع آوری شده که با کمک منابع کتابخانه ای تکمیل شده است. هر کدام از این تزیینات شامل اجزایی است که خود به تنهایی حاوی بار ظاهری و معنایی است. ولی وقتی به صورت مجموعه و یک کل نگریسته شوند، به هم نشینی مناسب آنها وقوف می یابیم. آویز مقرنس ها در رواقهای این شاهنشین به گونه ای اجرا شده اند تا فضایی هرمی شکل در میان آنها ایجاد شود تا نقاش بتواند گلدانی پراز گلهای رنگارنگ را درون قاب هرمی شکل در میان آنها جای داد. با آنکه همه این تزیینات به صورت قرینه اجرا شده اند ولی با تجزیه انها می توان افتراقات بسیاری را مشاهده کرد که نباید به عنوان نکات منفی به آن نگاه کرد چرا که نتوانسته هیچ لطمه ای به وحدتی که در این آرایه ها حکم فرماست وارد کند.

عطار و روزبهان بقلی، که نمایندگان بزرگ عرفان عاشقانه در دو مرکز مهم عرفان، خراسان و فارس می باشند؛ از معدود کسانی هستند که پس از قتل حلاج، با شجاعت و شیوه های گوناگون به طرفداری و دفاع از او در برابر سیل مخالفان پرداخته به گونه ای که در تمام آثار ارزشمندشان از او یاد کرده و فصول خاصی از کتابهایشان را به او اختصاص داده و حتی کتابهایی مستقل در این زمینه نوشته اند. هدف کلّی ما آن است که ضمن بررسی اجمالی الهی نامه عطار و شرح شطحیات روزبهان و مقایسه این دو اثر؛ چگونگی دفاع این دو عارف بزرگ از حلاج را دقیقتر بیان کنیم. این تحقیق کتابخانه ای و با استفاده از روش اسنادی و تکنیک تحلیل محتوا از آثار عطار با محوریت (الهی نامه) و از آثار روزبهان بقلی با محوریت (شرح شطحیات ) انجام گرفته است. مهم ترین یافته ها: عطار و روزبهان در آثار خود با توصیف شخصیت حلاج و تاویل و تفسیر سخنانش به دفاع از او پرداخته و بدین وسیله نه تنها به مخالفان سطحی نگر و مستبد می تازند بلکه با نگاشتن آثاری ارزشمند به توسعه عرفان اسلامی کمک کرده و نام خود را در دفتر ارباب معرفت جاودانه می سارند.

اسلام از طریق ایران وارد سرزمین هند شد و با تمدن بزرگی مواجه گردید، به نام هندوئیسم، این دو آیین تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر هم نهادند. هدف از این پژوهش شناخت تأثیراتی است که هنر اسلامی بر هنر تمدن هند گذاشته است. از آنجایی که تا کنون به بررسی ارتباط بین هنر اسلامی بر هنر تمدن هند پرداخته نشده، ضروری است تا با مطالعه موردی آثار و بررسی ابعاد هنری آن ها به این موضوع نگاهی تازه نمود. پژوهش حاضر به کمک منابع کتابخانه ای و روش توصیفی – تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از تکنیک کتابخانه ای استفاده شده. نتیجه حاصل حاکی از این امر است که هنر و آیین اسلام از طریق ایران و با ویژگی های مختص به این کشور وارد تمدن هند شده و المان های معماری و نقاشی این سرزمین را تحت تأثیر خود قرار داده است.

در بحث آموزش، سالانه با دانش آموزان زیادی مواجه هستیم که برای ارتقا سطح دانش خود، در مدارس حضور یافته اند، با توجه به اهمیت بحث تعلیم و تربیت یکی از چالش هایی که در آموزش مطرح است، استفاده از شیوه های به روز و جذاب در جهت یادگیری عمیق و ایجاد شور و نشاط در فضای کلاس جهت افزایش انگیزه دانش آموزان می باشد؛ اما متاسفانه چنین اتفاقی رخ نمی دهد، طبیعتا عوامل متعددی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش دارد که یکی از این عوامل روش تدریس است. با توجه به اینکه امروزه روش تدریس فعال، استفاده از بازی متناسب با سن و درس دانش آموزان است، بازی با ایجاد انگیزه در دانش آموزان می تواند به عملکرد و پیشرفت بیشتر دانش آموزان کمک کند. در این مقاله سعی بر این است با استفاده از انجام پژوهشی به" بررسی تاثیرروش تدریس بازی بر یادگیری دانش اموزان در درس ادبیات فارسی" بپردازد و در همین راستا محقق یکی از مدارس پسرانه ابتدایی منطقه یک استان تهران را انتخاب نموده و دو کلاس را به عنوان نمونه برگزیده، کلاس اول با روش تدریس سخنرانی و کلاس دوم با روش تدریس بازی مورد مشاهده قرار گرفته، مباحث تدریس شده و تعداد جلسات در هر دو کلاس مشترک بوده ودر جلسه نهایی نتایج دو شیوه ی تدریس بر دانش آموزان اعلام گشته، امید است این پژوهش در امر تدریس جذاب و یادگیری عمیق دانش آموزان گامی موثر داشته باشد.

در تمامی تمدن های بشری مفهوم عصبیت که یکی از لازمه های دوام یک تمدن است وجود دارد. در این مقاله هدف بررسی عصبیت در ساختار قبیله ای اعراب است. عصبیت یکی از خصوصیات اعراب دوران جاهلی است که به صورت ساختاری حتی پس از اسلام هم در میان اعراب وجود داشت. این عصبیت که در میان اعراب قبل از اسلام بسیار مشهود بود نه تنها در میان اعراب بعد از اسلام بلکه در رخدادهای قلمرو اسلامی نقش مهمی را ایفا کرد از جمله در واقعه سقیفه بنی ساعده و سیاست های عرب گرایی امویان. در این مقاله سعی شده است با استفاده از منابع دست دوم و سوم به بررسی نقش عصبیت در رخدادهای دوران خلافت اسلامی پرداخت.

عدم موفقیت پیامبر اسلام (ص) در مسلمان کردن مردم مکه پس از 13 سال تبلیغ دین جدید در این شهر در مقابل مسلمان شدن مردم مدینه بدون حضور فیزیکی ایشان در آن شهر و تنها از طریق تماس با نمایندگان این مردم یکی از نکات جالب و پر ابهام تاریخ صدر اسلام است. و لذا در این راستا تلاش شده با نگاهی به شرایط جغرافیایی و تأثیر آن بر نوع زیست و فرهنگ مردم شهر یثرب و همچنین با نگرشی به ساختار قشربندی و مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این شهر تا حدودی از این ابهامات کاسته شود. البته با توجه به عکس العمل های متفاوت اقشار مختلف نسبت به دین جدید می بایست آموزه های این دین هم مورد بررسی قرار گیرد. این مقاله حاضر برآن است تا با بررسی علل و زمینه های پذیرش اسلام و پیامبر اکرم (ص) از سوی مردم یثرب، ازطریق خوانش منابع و مآخذ معتبر و با روش مطالعات اسنادی، به تحلیلی عینی از علل و دلایل سهولت در پذیرش اسلام از سوی مردم یثرب دستیابد.

از همان زمان که تاریخ حیات بشر رقم خورد، زنان پا به پا و همدوش مردان در تمام عرصه های زندگی حضور داشتند. زنانی که استمرار حیات بشریت به دست آنان رقم می خورد و مفتخر به تربیت مردان بزرگ تاریخ بوده اند؛ همواره سهم بسزایی در تأثیرگذاری بر تمامی شؤون اجتماعی و سیاسی داشته اند. ادیان الهی بر نقش زنان در عرصه های خانوادگی و اجتماعی تأکید کرده و او را مکمل مردان در نقش آفرینی جهت سیر تمدن بشری می شناسند. مکتب اسلام در پرتو راهنمایی های قرآن و سنت نبوی و عترت رسول مکرم اسلام به زن آن چه را که شایسته او بود اعطا نمود و شرایط را به گونه ای فراهم آورد که زن بتواند با حفظ شؤون اسلامی و انسانی و با توجه به استعدادهای به ودیعت نهاده شده، در تمام میدان ها که نیاز به حضور اوست نقش ایفا کند. در این مقاله به بررسی جایگاه و نقش زنان در تاریخ تمدن اسلامی پرداخته ایم.