تحقیقات منابع آب ایران
سال:1397 | دوره:14 | شماره:4 |تعداد مقالات:27

بارش یک پارامتر مهم در چرخة هیدرولوژی بوده و کمبود داده های آن از بزرگترین مشکلات در تحلیل های اقلیمی و هیدرولوژیک است. لذا، محققین استفاده از تصاویر ماهواره ای حاصل از سنجش از دور را به عنوان یکی از راهکارهای عملی به منظور تخمین بارش مطرح کرده اند. در این مقاله، به ارزیابی اطلاعات بارش ماهواره های PERSIANN و CMORPH در حوضه آبریز شاپور پرداخته شده است. بدین منظور، از اطلاعات بارش روزانه و ساعتی ایستگاه های حوضه شاپور 28 رویداد بارش (مقیاس ساعتی) و 41 رویداد (مقیاس روزانه) در بازه زمانی 95-91 برای ایستگاه بوشیگان کازرون واقع در محدوده مطالعاتی کازرون استفاده شد. نتایج نشان داد که ماهواره های PERSIANN و CMORPH در مقیاس ساعتی و روزانه دقت کافی ندارند. همچنین با مقایسه داده های روزانه 41 رویداد ماهواره ها، مشاهده ای و روش درونیابی کریجینگ برای ایستگاه هدف (بوشیگان کازرون) نتایج حاکی از دقت پایین تر مدل های ماهواره ای نسبت به روش درونیابی کریجینگ می باشد. همبستگی داده های مشاهداتی در مقیاس ساعتی با CMORPH نسبت به PERSIANN بیشتر است. ( در مقیاس روزانه ضریب همبستگی 196/0و 309/0 به ترتیب برای CMORPH و PERSIANN) همچنین، شاخص های ارزیابیPOD, FAR, CSI و TSS برای مقیاس ساعتی محاسبه و تحلیل شدند. نتایج نشان می دهد اگرچه مدل CMORPH در مقیاس ساعتی همبستگی بیشتری را با داده های مشاهداتی دارد، اما در آشکارسازی تعداد روزهای بارانی(شاخصPOD) مدل PERSIANN نتایج بهتری را ارائه کرده است.

سیستم های منابع آب در کلیه ی ابعاد طبیعی و اقتصادی-اجتماعی خود دائما در حال تغییر می باشند. در نتیجه به جای مدیریت بر مبنای پیش-بینی احتمالات وقایع مختلف در آینده، ناگزیر باید برای امکان وقوع پدیده های گوناگون در آینده تمهیداتی اندیشیده شود. از این رو چاره ای جز این نیست که مدیریت سیستم های منابع آب بر مبنای مکانیزمی برای درک تغییرات و انطباق با آن ها استوار شوند. این مکتب مدیریتی که بر انطباق پذیری با تغییرات مبتنی است تحت عنوان مدیریت انطباق پذیر شناخته می شود. از این منظر، سازگاری با تغییرات از اولویت های مدیریت انطباق پذیر می باشد. یکی از ویژگی های اصلی یک ساختار انطباق پذیر، ظرفیت سازگاری آن در مقابل تغییرات می باشد. از این رو، این تحقیق به ارزیابی ظرفیت سازگاری سازمان های محلی در حوضه آبریز طشک-بختگان پرداخته است. چارچوب ارزیابی مورد استفاده در این تحقیق چرخ ظرفیت سازگاری است. برای شناسایی کنشگران از روش سرشماری استفاده گردید. برای جمع آوری داده از کنشگران شناسایی شده، از روش مصاحبه ساختاریافته و پرسشنامه استفاده شد. نتایج نشان می دهند که ظرفیت سازگاری سازمان های مزبور در برابر کمبود آب نسبتا منفی است، بدین مفهوم که در سازمان های محلی برای مقابله با اثرات منفی ناشی از شرایط جدید و سازگاری با آنها، خلاءهایی هست که نیاز به ترمیم دارند.

بارش مؤلفه اصلی چرخه هیدرولوژیکی و داده واداشتی مهمی برای مدل های هیدرولوژی و کشاورزی است. تلاش های بسیاری در تولید محصولات شبکه بندی شده بارش با هدف افزایش دسترسی به پایگاه های بارش در تفکیک های مکانی و زمانی مختلف در مقیاس جهانی صورت گرفته است. در این مطالعه عملکرد چهار محصول مختلف با تفکیک مکانی بالا، شامل برونداد PERSIANN-CCS، CFSR، CHIRPS و AgMERRA و همچنین شبیه سازی های بارش روزانه توسط مدل اقلیمی RegCM در فصل بهار با استفاده از داده های مشاهداتی در دشت قزوین در سال های 2003 تا 2010 و با استفاده از شاخص های آماری پیوسته و طبقه بندی مورد ارزیابی قرار گرفته است. بررسی آماری نتایج مدل اقلیمی منطقه ای با استفاده از سه طرحواره بارش همرفتی (کو، امانوئل و گرل) نشان داد که طرحواره کو مناسب ترین طرحواره در مدل سازی بارش بهاره در منطقه می باشد. نتایج بررسی شاخص های آماری پیوسته حاکی از برتری نسبی پایگاه AgMERRA نسبت به سایر محصولات و مدل RegCM بود. شاخص های آماری طبقه بندی نشان دادند که پایگاه بارش CFSR عملکرد بهتری در آشکارسازی روزهای بارانی داشته، اما پایگاه AgMERRA در شناسایی روزهای غیربارانی و تفکیک روزهای بارانی و غیربارانی موفق تر بوده است. به طور کلی نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه پایگاه AgMERRA در مقیاس روزانه در مقطع زمانی مورد نظر، از اعتبار بیشتری برخوردار است.

به گواه بسیاری از شاخص ها ایران به شدت با بحران آب مواجه است و کشور وارد مرحله جدیدی از شرایط اقلیمی شده که دیگر نمی توان با تصورات و روش های گذشته به مواجهه با مسئله بدخیم1 آب پرداخت. حل بحران آب نیازمند پذیرش و سازگاری با شرایط جدید منابع آبی است. البته این مقاله میان کم آبی به عنوان یک پدیده اقلیمی و بحران آب تفاوت قائل می باشد و بحران را نتیجه ناکارآمدی نظام حکمرانی آب در مواجهه با کم آبی می داند. از منظر حکمرانی نهادهای رسمی و غیررسمی به تصمیمات و سیاست های حوزه آب شکل می دهند و آن ها را درست یا غلط به اجرا می گذارند. اصلاح حکمرانی آب در واقع تنظیم و ظرفیت سازی در این نهادها برای کارآمدی می باشد. این مقاله با هدف ارزیابی یکی از نهادهای حکمرانی آب کشور، به معرفی و استفاده از مدل چرخ ظرفیت سازگاری2 می پردازد. این مدل 6 بعد و 22 معیار دارد و ظرفیت نهادهای حکمرانی برای اعمال تغییر در رویه های قبلی و سازگاری با شرایط جدید را می سنجد. کار-گروه ملی نجات دریاچه ارومیه به عنوان مورد مطالعه در این مقاله ارزیابی شده و نتایج حاکی از ظرفیت پایین این نهاد برای تغییر رویه های جاری و سازگاری با شرایط جدید است.

کشاورزی دیم اولین بخشی است که از لحاظ اقتصادی مورد آسیب خشکسالی قرار می گیرد، از اینرو ارزیابی ریسک خشکسالی کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از انجام این تحقیق، توسعه یک چارچوب و مدل اجرایی برای کمی سازی ریسک خشکسالی کشاورزی با تمرکز بر محصول گندم دیم بوده است. در این تحقیق، ریسک خشکسالی کشاورزی بر اساس مخاطره خشکسالی و آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در مراحل مختلف رشد محصول کمی می شود. احتمالات وقوع خشکسالی های با شدت مختلف در مراحل مختلف رشد محصول در نظر گرفته شده است. برای کمی سازی شدت خشکسالی، از شاخص بارندگی و تبخیر-تعرق استاندارد شده (SEPI)، در مقیاس زمانی هفتگی استفاده می شود. از طرف دیگر، برای تعیین اثر خشکسالی بر محصول، مدل گیاهی آکواکراپ برای مدل سازی رشد محصول تحت شرایط اقلیمی مورد نظر واسنجی و اعتبارسنجی شده و افت محصول در اثر خشکسالی بدست می آید. برای تعیین مؤلفه آسیب پذیری، از منطق فازی استفاده می گردد. برای اجرای چارچوب توسعه داده شده، از داده های ایستگاه تحقیقات دیم سیساب واقع در خراسان شمالی استفاده شد. مقدار آسیب پذیری در منطقه مورد مطالعه از روش فازی، برابر با 6163/0 (بدون بعد) بدست آمد و در نهایت، مقدار ریسک خشکسالی گندم دیم در ایستگاه مورد مطالعه برابر با 3684/0 تن بر هکتار حاصل شد. نتایج حاصل از این مطالعه می تواند در فرآیند مدیریت ریسک و برنامه ریزی برای کاهش اثرات خشکسالی بر روی گندم دیم در مناطق مورد مطالعه و نیز تخمین نرخ بیمه کشاورزی در شرایط خشکسالی برای حداقل کردن ریسک آسیب خشکسالی بکار رود.

مدیریت یکپارچه رواناب های شهری در توسعه پایدار زیرساخت های شهری امری مهم محسوب می شود؛ به طوری که عدم توجه به آن نه تنها سبب هدر رفت منابع می شود، بلکه می تواند منجر به بروز مشکلات بسیاری از منظر زیست محیطی و حمل و نقل شهری شود. شبیه سازی صحیح رواناب های شهری در تصمیم گیری های مدیریتی ضروری است. در این مقاله، محدوده زیرحوضه ولنجک از زیرحوضه های شهری تهران به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب و مدل SWMM به منظور مدل سازی رواناب های سطحی در این حوضه به کار گرفته شده است. به دلیل ماهیت تصادفی سیل، تغییرات مکانی شدید پارامتر های مدل و خطا های اندازه گیری، مدل سازی رواناب ها با عدم قطعیت همراه است. هدف این مقاله، شناسایی، رتبه بندی و غربالگری پارامتر های کنترل کننده خروجی مدل و تعیین میزان تأثیرگذاری هر یک از آن ها بر عدم قطعیت خروجی مدل می باشد. تحلیل حساسیت عملکرد مدل SWMM بر اساس معیار های مختلف، برای نخستین بار بر اساس مفهوم واریوگرام انجام شده است. به این منظور، 15 پارامتر مدل SWMM در نظر گرفته شده اند و تحلیل حساسیت به سه روش وارس، سوبول و موریس انجام شده است. نتایج حاصل از سه روش با یکدیگر مقایسه و در نهایت، شش پارامتر به عنوان پارامتر های مؤثر شناسایی شده اند.

وجود بیش از 50% جمعیت در حوضه های آبریز مرزیِ خاور میانه رقابت و منازعاتی را برای استفاده از منابع آبی مشترک سبب شده است. نیمه شرقی ایران با کمبود شدید آب روبه رو و مشهد که بخش اعظم آب آن از سد دوستی تأمین می شود، وابسته به جریانات ورودی از رودخانه هریرود از سوی افغانستان می باشد. در این تحقیق تأثیر ساخت سد سلما بر روی جریان ورودی به سد دوستی در قالب سناریوهای مختلف بر اساس دکترین های تسهیم آب های مرزی بین کشورهای بالادست و پایین دست پرداخته شده است. با توجه به عدم وجود تفاهم نامه در برداشت آب از رودخانه مشترک هریرود، حقآبه ایران و افغانستان با استفاده از شاخص های اطمینان پذیری حجمی و شاخص آسیب پذیری ارزیابی شده است. نتایج شبیه سازی در صورت احداث سد سلما، عدم وجود تفاهم نامه میان کشورهای حوضه و برقراری دکترین حاکمیت سرزمینی مطلق حاکی از کمبود نیاز کشاورزی به مقدار 35 درصد و کمبود آب شرب مشهد به میزان 40 درصد نسبت به دکترین تمامیت ارضی محدود شده می باشد. مبنا قراردادن دکترین تمامیت ارضی محدود شده به تأمین نیاز هر یک از کشورهای حوضه با توجه به منابع آب محدود حوضه آبریز کمک می کند.

کاهش منابع آبی موجود در کشور از یک سو و افزایش تقاضای روزافزون تولید محصولات کشاورزی از سوی دیگر، لزوم توجه به مدیریت منابع آبی مورد استفاده در بخش کشاورزی را بیش از پیش افزایش داده است. مطالعه حاضر با هدف تدوین الگوی بهینه تولید محصولات زراعی در شرکت مزرعه نمونه گرگان به عنوان یکی از واحدهای پیشرو در بخش کشاورزی استان گلستان با تأکید بر افزایش کارایی مصرف آب طرح ریزی و اجرا شد. به این منظور، از آمار و اطلاعات دفتری این واحد کشاورزی در سال زراعی 95-1394 در قالب تدوین الگوی برنامه ریزی ریاضی چند معیاره استفاده گردید. نتایج نشان داد که با تدوین الگوی بهینه تولید محصولات زراعی در این واحد کشاورزی، کارایی مصرف آب به میزان 15 درصد، بازده ناخالص به میزان 9 درصد و خالص انرژی تولیدی به میزان 20 درصد افزایش می یابد. لذا، می توان گفت که در شرایط بهینه تولید محصولات زراعی در این واحد، آرمان های حداکثر بازده ناخالص و حداکثر خالص انرژی تولیدی به عنوان آرمان های اقتصادی در کنار آرمان افزایش کارایی مصرف آب به صورت هم زمان قابل دسترس خواهد بود. در پایان، با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد شد که به منظور افزایش سودآوری در مزارع شرکت مزرعه نمونه گرگان هم زمان با تأکید بر افزایش کارایی مصرف آب، محصولات گندم، کلزا، پنبه، ذرت و یونجه ترکیب اصلی الگوی کشت محصولات زراعی در این واحد کشاورزی را تشکیل دهند.

در سال های اخیر، رشد روز افزون جمعیت و توسعه اقتصادی در سرتاسر دنیا منجر به افزایش تقاضا برای منابع محدود آب شده و مدیریت آن ها را به خصوص در حوضه های آبریز مشترک با چالش جدی مواجه کرده است. نظریه بازی ها یکی از مهم ترین ابزاری است که امروزه برای حل مناقشات و یافتن تعادل در سیستم استفاده می شود. در این مقاله با استفاده از رویکرد غیرهمکارانه نظریه بازی ها به تحلیل رفتار بازیکنان در حوضه مشترک هریرود پرداخته می شود. در این تحقیق ابتدا یک مدل جامع برنامه ریزی خطی جهت محاسبه سود خالص اولیه بازیکنان توسعه داده شد. سپس سود بازیکنان در سناریوی غیرهمکارانه تعریف شده محاسبه گردید. در گام بعدی، استراتژی بازیکنان با استفاده از شاخص های مختلف پایداری، تحلیل و وضعیت تعادل در هر یک از این روش ها بررسی شد. همچنین از مفهوم جبران انگیزشی جهت بررسی امکان تغییر رویکرد افغانستان از غیرهمکارانه به همکارانه استفاده شد. نتایج نشان می دهد، در رویکرد غیرهمکارانه سود ایران از مقدار 105×21/78 دلار به 105×80/43 دلار نزدیک به 45درصد کاهش پیدا می کند. هم چنین رویکرد جبران انگیزشی می تواند باعث تغییر استراتژی افغانستان از حالت غیرهمکارانه به همکارانه شود، به طوری که بر اساس بهینه پارتو امکان افزایش 40 درصدی سود ایران بدون کاهش میزان سود در افغانستان وجود دارد.

در پژوهش حاضر تأثیر خشکسالی بر کیفیت آب زیرزمینی از دیدگاه آبیاری در آبخوان دشت هشتگرد بررسی شد. ابتدا با استفاده از مقادیر بارش 6 ایستگاه هواشناسی دشت هشتگرد و روش پلی گون بندی تیسن، متوسط مجموع ماهانه بارندگی دشت برای دوره 30 سال (1364 تا 1394) محاسبه شد. متوسط ماهانه سطح آب زیرزمینی، بر اساس اطلاعات 8 چاهک مشاهده ای و روش پلی گون بندی تیسن، برای دوره 23 سال (1370 تا 1393) محاسبه شد. سپس خشکسالی آب و هوایی، با شاخص SPI و خشکسالی آب زیرزمینی با شاخص GRI محاسبه شد. بر اساس نتایج، طولانی ترین دوره خشکسالی آب و هوایی با دوام 2 ساله، قدرت، شدت و متوسط بارش 73/2-=SPIsum، 365/1-=SPIavg و 70/157 میلی متر (به ترتیب) در سال های آبی 1377 تا 1378 بود. شدیدترین خشکسالی آب زیرزمینی در 4 سال آبی 1389 تا 1393، با قدرت 10/6-=GRIsum، شدت 53/1-=GRIavg و متوسط سالانه سطح آب زیرزمینی 26/1180 متر بود. در دوره زمانی 12 ماه، بین سطح آب زیرزمینی و بارش، همبستگی معنی دار با 11 ماه تأخیر وجود داشت. در خردادماه سال آبی 1392-1393 با شرایط خشکسالی بسیار شدید، کیفیت آب 16 درصد از سطح آبخوان برای آبیاری مناسب و 84 درصد نامناسب بود در حالی که در آذرماه همان سال آبی 100 درصد سطح آبخوان دارای کیفیت نامناسب بود. بر اساس شاخص LSI، در کلیه سال های مورد بررسی و در هر دو مقطع زمانی خرداد و آذرماه، آب 100 درصد سطح آبخوان دشت هشتگرد دارای پتانسیل تشکیل رسوبات کربنات کلسیم بود.

این تحقیق به بررسی میزان تاثیر گذاری ارتقا مدیریت بهره برداری شبکه های آبیاری بر کاهش برداشت آب از آبخوان، کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید گاز دی اکسید کربن پرداخته است. برای این منظور سامانه کنترل غیر متمرکز تناسبی-انتگرالی و سامانه کنترل خودکار متمرکز پیش بین، طراحی و تحت سناریو های بهره برداری نرمال و شدید (کم آبی) کانال اصلی شبکه آبیاری قزوین مورد آزمون قرار گرفت. نتایج برای سناریوی اول نشان داد که میزان بهبود شاخص کفایت با ارتقا بهره برداری به سامانه های کنترل خودکار غیرمتمرکز برابر 13 درصد و برای سامانه کنترل خودکار متمرکز 28 درصد به دست آمد. برهمین اساس میزان کاهش برداشت از آبخوان پس از ارتقا به سامانه-های کنترل خودکار 3/26 درصد، میزان کاهش مصرف انرژی برابر 7/22 درصد و میزان کاهش تولید گازهای گلخانه ای نیز برابر 1/24 درصد حاصل شد. نتایج حاصل از سناریوی کم آبی حاکی از آن است که میزان بهبود شاخص کفایت با ارتقا بهره برداری به سامانه های کنترل خودکار غیرمتمرکز برابر 70 درصد و برای سامانه کنترل خودکار متمرکز 77 درصد به دست آمد. براین اساس میزان کاهش برداشت از آبخوان برای دو روش مذکور به ترتیب 3/28 و 4/63 درصد، میزان کاهش مصرف انرژی به ترتیب برابر 3/21 و 6/71 درصد و میزان کاهش تولید گازهای گلخانه ای نیز به ترتیب برابر 4/23 و 1/70 درصد حاصل شد.

با بهره گیری از روش تحلیل شبکه ای (ANP)، مدل تصمیم ساز جهت تسهیل اولویت بندی سناریوهای تغذیه مصنوعی-پخش سیلاب، تهیه گردید و به عنوان مطالعه موردی، نتایج مدل در دشت خوی (دارای محدودیت برداشت منابع آب زیرزمینی)، بررسی شدند. تعداد شش سناریو در مرحله اول تحقیق براساس 16 معیار فنی و روی هم گذاری لایه های GIS پیشنهاد گردیدند. در مرحله دوم، افزون بر معیارهای فوق، کلیه پارامترهای مؤثر در چهار خوشه فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طبقه بندی شدند و پس از تعیین ارتباطات موجود در شبکه تصمیم سازی مطابق با روش دیمتل، از نرم افزار SuperDecisions، استفاده شد. براساس نتایج رتبه بندی ANP، سناریوی شماره سه واقع در شمال غربی منطقه مورد مطالعه با وزن نرمال 0. 175 به عنوان برترین سناریو معرفی شد. این سناریو در مرحله اول تحقیق نیز که اولویت بندی در آن براساس روش AHP صورت گرفته بود، در رتبه اول قرار می گیرد ولی اولویت سایر سناریوها در دو روش باهم متفاوت است. تأثیرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و همچنین محدودیت ارتباطات داخلی در مدل AHP، عامل اصلی تفاوت در نتایج بوده است. تحلیل شبکه ای بدلیل در نظر گرفتن عواملی غیر از مسائل فنی، نسبت به روش AHP قابلیت بیشتری داشته و می توان مساﺋ ﻞ پیچیده همچون گزینش مناطق مستعد را با استفاده از آن با دقت بالایی تحلیل نمود.

شکست سدهای خاکی از چالشهای بزرگ مهندسی عمران به شمار میرود که یکی از عمده ترین علل وقوع آن، تراوش کنترل نشده از هسته و پی سد میباشد. از این رو تحلیل تراوش، از مسائل بسیار مهم در طی مراحل طراحی، ساخت و بهره برداری از این نوع سدها است. در این راستا بررسی هد پیزومتریک یکی از اولین مراحل بررسی تراوش میباشد؛ در تحقیق حاضر هد پیزومتریک سد خاکی ستارخان با استفاده از مدلهای جعبه سیاه هوش مصنوعی و جعبه سیاه کلاسیک بر اساس 2 سناریو مورد بررسی قرار گرفته است. در هر سناریو ترکیب ورودیهای مختلفی برای شرایط متفاوت در نظر گرفته شده است. در ادامه برای بهبود عملکرد مدلسازی، روش ترکیب مدل با استفاده از خروجی مدلهای منفرد جعبه سیاه انجام گرفته است. روش ترکیب مدل با استفاده از 3 روش میانگین گیری خطی ساده، میانگین گیری خطی وزندار و ترکیب غیر خطی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفته است. نتایج حاکی از آن است که به کار گیری مدلهای ترکیبی و به ویژه مدل ترکیبی غیرخطی با شبکه عصبی مصنوعی باعث افزایش دقت مدلسازی تا 10% شده است. علاوه براین، با مقایسه نتایج دو سناریو، نتیجه گیری میشود که به کارگیری سناریو2 می تواند روشی موثر برای شرایطی همچون خرابی یا از کارافتادگی برخی از پیزومترها باشد.

در این تحقیق جهت تعیین بهترین روش برآورد تبخیر-تعرق گیاه مرجع در بین روش های بر پایه تشت تبخیر برای اقلیم های مختلف از آمار واطلاعات هواشناسی روزانه طی 15 سال (2013-1999) در153 ایستگاه سینوپتیک سراسرکشور استفاده شد. تبخیر-تعرق مرجع برای کل ایستگاه های سینوپتیک کشور، از 12 روش بر پایه تشتک تبخیر محاسبه شد، همچنین ازروش فائو-پنمن-مانتیث به عنوان روش استاندارد برای ارزیابی دیگر روش ها استفاده گردید. برای ارزیابی دقت مدل ها از آزمون های آماری RMSE، MBE، R2 و t استفاده بعمل آمد. نتایج نهایی نشان داد که در دو اقلیم خشک و نیمه خشک کشور روش های محمد و همکاران، فائو-24 در شرایط خشک و کریستیانسن مناسب ترین و روش های اشنایدر، آلن و پروت، راگووانشی و والندر، نامناسب ترین روش های برآورد تبخیر-تعرق بودند. برای اقلیم مدیترانه ای روش های محمد و همکاران، کونیکا و اشنایدر، مناسب ترین و روش های پرییرا، فائو-24 در شرایط خشک و راگووانشی و والندر به عنوان نامناسب ترین روش ها شناخته شدند. در اقلیم نیمه مرطوب روش های اشنایدر اصلاح شده، آلن و پروت و پرییرا مناسب ترین و روش های محمد و همکاران، فائو-24 در شراط خشک و راگووانشی و والندر نامناسب ترین روش ها بودند. در اقلیم های مرطوب و بسیار مرطوب به ترتیب روش های اشنایدر اصلاح شده و فائو-56 (آلن، 1998) بهترین و روشهای پرییرا، فائو24-در شرایط بدون پوشش محمد و همکاران و فائو-24 در شرایط خشک و روش های راگووانشی و والندر بدترین روش ها بودند. در نهایت مقایسه نتایج حاصل از مطالعات لیسیمتری در اقلیم نیمه خشک صحت روش های انتخابی را تایید نمود.

رشد جمعیت و تقاضای روزافزون آب در سراسر دنیا و کاهش میزان دسترسی به آب به دلیل اثرات تغییر اقلیم، تنش های فزاینده ای بر منابع آب اعمال کرده اند. این شرایط، مشکلات تخصیص منابع آب را تشدید می کند. تجارت آب، بدون نیاز به سرمایه گذاری های عظیم برای ساخت تأسیسات ذخیره آب، به عنوان رویکردی غیر سازه ای برای کاهش مشکلات ناشی از کمبود آب می تواند مطرح شود. با این رویکرد، انگیزه بهره برداران برای استفاده بهینه از آب بیشتر خواهد بود. در پی مصوبه شورای عالی آب در مورد ایجاد بازارهای آب در کشور، مشکلات قانونی مربوط به داد و ستد آب در ایران تا حد زیادی مرتفع شده است و مدتی است که مدیران بخش آب کشور، تأکید ویژه ای بر نگرش اقتصادی در زمینه توزیع آب و راه اندازی بازارهای آب دارند. با وجود عزم موجود برای شکل گیری و توسعه بازارهای آب، عدم توجه به سایر ابعاد جانبی آن می تواند منجر به شکست بازار شود. با توجه به تجربیات ناچیز بازار آب در ایران، در این مقاله مروری تلاش شده است تا با بررسی ساختار بازار آب کشورهای استرالیا، آمریکا، شیلی، اسپانیا و چین و مقایسه عملکرد آن ها ازجنبه های مختلف، به تحلیل عوامل مؤثر بر بازدهی این ابزار ها پرداخته شود.

با توجه به نیاز روز افزون جوامع بشری به منابع آب زیرزمینی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران، حفاظت و جلوگیری از آلودگی این منابع امری ضروری تلقی می گردد. بدین منظور، ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی می تواند نقشی حیاتی در حفاظت و بهره برداری از این منابع ایفا نماید. در دشت باراندوزچای، به دلیل رونق زیاد کشاورزی و استفاده از کودهای شیمیایی، مواد آفت کش و عمق کم سطح ایستابی، احتمال آلودگی آبخوان وجود دارد، به همین منظور، ابتدا به پتانسیل یابی آلودگی منابع آب زیرزمینی دشت از مدل های DRASTIC، SINTACS و SI پرداخته شد و سپس با روش ترکیبی، نقشه نهایی از مناطق آسیب پذیر تهیه گردید. مقایسه نتایج به دست آمده از مدل ها با داده های نیترات بر اساس شاخص همبستگی (CI) نشان داد که روش ترکیبی سه مدل دارای همبستگی بیشتری نسبت به مدل های منفرد DRASTIC، SINTACS و SI دارد. براساس روش ترکیبی حاصل از سه مدل 25، 40 و 35 درصد مساحت از آبخوان دشت باراندوزچای به ترتیب در محدوده آسیب پذیری کم، متوسط و زیاد قرار دارد. با توجه به میزان استاندارد جهانی نیترات، آب دشت برای مصارف شرب مناسب بوده است.

یکی از مهمترین مؤلفه های تأثیرگذار بر هزینه بهره برداری، هزینه های راه اندازی و خروج واحدهای نیروگاهی است. در مورد واحدهای سوخت فسیلی، این هزینه متناسب با میزان سوختی که در زمان روشن شدن واحد از لحظه راه اندازی تا لحظه سنکرون شدن واحد مصرف می شود، به عنوان ملاک عمل قرار می گیرد. در مورد واحدهای آبی، به دلیل عدم وابستگی ورود و یا خروج واحد به سوخت فسیلی، این هزینه ها در نظر گرفته نمی شود. با این حال، افزایش تعداد دفعات راه اندازی و خروج واحدهای آبی منجر به افزایش استهلاک تجهیزات نیروگاه، به طور خاص استاتور واحد، شده و در نتیجه لازم است هزینه های مرتبط با آن محاسبه شده و در برنامه ریزی تولید مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله، موضوع ارزیابی هزینه های راه اندازی و خروج مکرر واحدهای آبی، در مسئله برنامه ریزی تولید کوتاه مدت مورد توجه قرار گرفته است. برای این منظور، مسئله بهره برداری از واحدهای برقآبی در قالب یک مسئله بهینه سازی مختلط با عدد صحیح غیرخطی توصیف شده است. متغیرهای تصمیم این مسئله، تعیین نقطه کار بهینه واحدهای تولید آبی و حرارتی در افق برنامه ریزی است. به منظور ارزیابی مدل پیشنهادی، از یک شبکه آزمون استاندارد شامل 9 واحد حرارتی و یک واحد آبی از نوع سد مخزنی استفاده شده است. سناریوهای مختلفی به منظور ارزیابی نقش هزینه راه اندازی و خروج واحدهای آبی، متناسب با میزان استهلاک تجهیزات نیروگاه، در نظر گرفته شده است. نتایج شبیه سازی نشان می دهد، که در نظر گرفتن هزینه های یاد شده، می تواند الگوی بهره برداری را تغییر داده و می تواند تعداد دفعات راه اندازی واحد را به نصف نیز کاهش دهد.

اصول شفافیت، مشارکت، پایداری، استاندارد سازی، نظارت و اثربخشی به عنوان اصول اساسی حکمرانی خوب در مدیریت منابع آب می باشند. در این تحقیق ابتدا، استخراج شاخص های معرف اصول حکمرانی آب کشاورزی در استان خوزستان با استفاده از روش دلفی در دستور کار قرار گرفت. سپس وزن هر یک از شاخص های استخراج شده، با استفاده از مدل بردار ویژه محاسبه گردید. داده های مورد نیاز با طراحی پرسشنامه های تخصصی و با استفاده از نظرات متخصصین آب و خاک استان خوزستان به دست آمد. بر اساس نتایج مطالعه، 16 شاخص به عنوان شاخص های معرف اصول حکمرانی آب استخراج شدند. همچنین نتایج نشان داد، شاخص های مدیریت منابع آب از اصل شفافیت، خودگردانی نظام بهره برداری آب کشاورزی از اصل مشارکت و آماده بکار بودن پمپ ها از اصل استاندارد سازی با مقادیر عددی 211/0، 155/0 و100/0 دارای بیشترین وزن و شاخص های دور آبیاری از اصل پایداری، کارایی مدیریت برق تأسیسات از اصل استاندارد سازی و نرخ نزاع آبیاری از اصل نظارت، با مقادیر عددی 017/0، 019/0 و 027/0 کمترین وزن را به خود اختصاص دادند. از طرفی دیگر، مجموع مقادیر عددی وزن شاخص ها نشان می دهد که در مدیریت منابع آب شبکه های آبیاری و زهکشی خوزستان، اصول شفافیت، مشارکت و استاندارد سازی در مقایسه با اصول پایداری، نظارت و اثربخشی، بیشتر مورد توجه متخصصین علوم آب وخاک این استان، قرار گرفته است.

بارش یکی از مهم ترین پدیده های هواشناسی و محرک اصلی در پیش بینی جریان رودخانه است. از اینرو تشخیص مقدار بارش در آینده کمک شایانی به مدیریت منابع آب و پیش بینی سیلاب می کند. در همین راستا برخی از مهم ترین مراکز هواشناسی دنیا پیش بینی های عددی بارش را در مقیاس جهانی در اختیار کاربران قرار دادند. در دسترس بودن مدل های پیش بینی گروهی جهانی در پایگاه داده TIGGE فرصت های جدیدی را برای پیش بینی سیلاب ایجاد می کند. در این تحقیق تاثیر پس پردازش بر مهم ترین مدل های پیش بینی گروهی عددی جهانی از قبیل UKMO، ECMWF، NCEP و CMA در پایگاه داده TIGGE در طول سال های 2007 تا 2014 برای حوضه رودخانه بشار بررسی شد. ارزیابی ها در دوبخش احتمالاتی و غیراحتمالاتی انجام گردید. در ابتدا پیش بینی عددی گروهی بارش چهار مدل با روش نگاشت چندک تصحیح اریبی شدند. سپس با کمک مدل میانگین گیری بیزین عمل پس پردازش انجام شد. نتایج ارزیابی احتمالاتی بعد از پس پردازش نشان داد که مهارت مدل های پیش بینی برای حوضه بشار افزایش یافت و هیستوگرام VR بدست آمده از هر مدل، توزیع یکنواختی داشت. هم چنین نتایج ارزیابی احتمالاتی با معیار BSS برای حالت ترکیبی چهار مدل پیش بینی عددی بارش با روش BMA در بیشتر ایستگاه ها نزدیک به 0. 5 و در حالت ترکیب وزنی یکسان نزدیک به صفر بود که نشان می دهد پیش بینی ترکیبی BMA مهارت بالاتری نسبت به مدل های منفرد دارد.

نظر به افق رو به گسترش تاثیرات تغییر اقلیم بر جوامع، این مقوله بطور فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته است. بررسی ادبیات این موضوع نشان می دهد که در سال های اخیر، جهت گیری محورهای مطالعاتی این مبحث از صرف "ارزیابی اثرات" به "سازگاری" گرایش قابل توجه داشته است. این تغییر در کشورمان هنوز چندان ملموس نیست و نمونه آن پنجمین کنفرانس تغییر اقلیم سازمان هواشناسی در سال 2016 است که از مجموعه ی مقالات تنها 2% آن بر این محور تمرکز داشتند. جهت کمک و امید به پشتیبانی از این حرکت، مقاله حاضر تلاش دارد تا به لحاظ نظری و ساختاری، ابعادی از بحث سازگاری را تبیین نماید که لازم است در تحقیقات و مطالعات سازگاری مدّ نظر قرار گیرند. در این راستا رویکردها و راهبردهای سازگاری، نحوه برنامه ریزی و تدوین اقدامات و مسیر سازگاری، ظرفیت سازگاری و مشارکت ذی مدخلان و جاری سازی، بخشی از مواردی هستند که در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته اند. در انتها نیز نکات قابل تأکید در خصوص ارزیابی طرح های سازگاری بررسی و ارائه شده اند.

تکه نگاری صوتی شاخه ای از دانش سنجش از دور است که با ارسال امواج صوتی در درون آب، سرعت و دمای جریان آب را به صورت پیوسته در رودخانه ها، دریاها و اقیانوس ها اندازه گیری می کند. دستگاه های تکه نگاری صوتی با اتصال به ماهواره های GPS با دقت نانو ثانیه هم زمان سازی می گردند و در یک زمان واحد امواج صوتی را ارسال می کنند. با تجزیه و تحلیل زمان رسیدن امواج صوتی به دستگاه ها، خصوصیات جریان آب محاسبه می گردد. در این مقاله، نحوه ی عملکرد فن آوری تکه نگاری صوتی بررسی شده و کارایی آن در کانال آب کوثر دانشگاه صنعتی مالک اشتر مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور دو دستگاه تکه نگاری صوتی به فاصله ی 127متری از یکدیگر قرار داده شد و امواج صوتی با بسامد 30 کیلوهرتز در فواصل زمانی 60 ثانیه ای ارسال گردید. براساس تحلیل های انجام شده، سرعت صوت در آب 1482 متربرثانیه و دمای آب نیز 3/20 درجه سانتی گراد محاسبه گردید. داده های سرعت صوت و دمای آب به دست آمده از روش تکه نگاری صوتی با استفاده از سنسور دما صحت سنجی شده و مورد تایید قرار گرفت. همچنین سرعت جریان آب، صفر متربرثانیه توسط دستگاه برآورد شد که با توجه به ساکن بودن آب کانال، صحت اندازه گیری و عملکرد دستگاه کاملا مورد تایید واقع گردید.

تحلیل پارامترهای هیدرولوژیک رودخانه در مقیاس های کوتاه مدت و بازه بلند مدت زمانی، نقش به سزایی در مطالعات تولید و ذخیره سازی انرژی برقابی، کنترل سیلاب و خشکسالی دارد. در این پژوهش، با به کارگیری شاخص های آشوبی، وضعیت دینامیک سری زمانی جریان و تأثیر مقیاس زمانی بر رفتار جریان رودخانه زاینده رود طی 43 سال (92-1350) ارزیابی گردیده است. داده های ایستگاه های هیدرومتری اسکندری، قلعه شاهرخ، پل زمانخان و پل کله در رودخانه زاینده رود در دو مقیاس زمانی روزانه و 10 روزه مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از شاخص ﺑ ُﻌ ﺪ ﻫ ﻤ ﺒ ﺴ ﺘ ﮕ ﯽ ، اﻣ ﮑ ﺎ ن وﺟ ﻮ د آﺷ ﻮ ب در دﺑ ﯽ رودخانه ﺑ ﺮ رﺳ ﯽ شد. طبق نتایج، در مقیاس روزانه، برای ایستگاه های اسکندری، قلعه شاهرخ، پل زمانخان و پل کله، ﻣ ﻘ ﺪ ار غیر صحیح ﺑ ُﻌ ﺪ ﻫ ﻤ ﺒ ﺴ ﺘ ﮕ ﯽ به ترتیب برابر 34/3، 6/3، 77/3 و 84/3 است که نشان از آشوبی بودن جریان در این ایستگاه ها دارد. با افزایش مقیاس زمانی به 10 روزه، دبی جریان در تمام ایستگاه ها رفتاری تصادفی پیدا می-کند. با استفاده از آزمون نمای لیاپانوف، ﺣ ﺴ ﺎ ﺳ ﯿ ﺖ سیستم ﺑ ﻪ ﺷ ﺮ اﯾ ﻂ اوﻟ ﯿ ﻪ به عنوان یک مشخصه سیستم های آشوبناک، بررسی شد. بزرگ ترین نمای لیاپانوف به دست آمده در هر چهار ایستگاه در دو مقیاس روزانه و 10 روزه مثبت به دست آمده است. در ادامه، از نمای هرست برای بررسی فرایند تصادفی داده ها در مقابل غیرتصادفی بودن آنها استفاده شد. با توجه به مقایسه شاخص های دینامیک غیرخطی، به نظر می رسد که بُعد همبستگی معیاری دقیق تر جهت تشخیص آشوبناکی در سیستم های غیرخطی می باشد.

گذراندن مصوبه اکنون به پارادایم اصلی و راه حل مسائل در عمده سیاستگذاریهای آب تبدیل شده است. هفده سال بعد از شروع خشکسالی هیأت وزیران جمهوری اسلامی ایران تشکیل کار گروه سازگاری با کمآبی را از تصویب گذراند. هدف از مصوبه ایجاد ساختاری جدید جهت «هماهنگی، انسجام و پیگیری» برای «سازگاری» با «کم آبی» و «تعادل منابع و مصارف اب» با «اتخاذ تصمیمات مناسب» است. اهتمام سیاستگذار در تبعیت از منش حکمرانی پیشینیان و عبور از سیاستهای «مقابله» با خشکسالی به مرحله «سازگاری» گام بلندی است. آنچه این مقاله منتقد آن «نیست» همین نفسِ تغییر است، حرکت از مقابله با خشکسالی به سازگاری با آن. آنچه که پرسشگری خواهد کرد رویکرد به این سازگاری و مفاد مصوبه است. اصلیترین عنصر غایب در مصوبه سازگاری، حضور ذیمدخلان و تبیین روش جلب همکاری و مشارکت است. این مقاله ضمن مرور محتوای مصوبه به دلایل و عواملی میپردازد که عدم توجه به آن احتمال موفقیت مصوبه را به حداقل رسانده است. در پایان قواعدی علمی که بایستی بر قانون گذاری رژیم حکمرانی موفق آب حاکم باشد ارائه شده است.

امروزه در بسیاری از کشورهای جهان سهم مهمی از تولید ناخالص ملی مربوط به بخش خدمات است. با افزایش تعداد سازمان های خدماتی و پیرو آن رقابت فزاینده، همچنین تغییر بی وقفه و مداوم سلیقه های مشتریان و بالا رفتن سطح انتظارات آنها، بزرگترین چالشی که این سازمان ها با آن مواجه هستند، حفظ و ایجاد مزیت رقابتی است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ اجرا توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارمندان و ارباب رجوعان شرکت آب و فاضلاب شهری در استان کردستان می باشد. برای جمع آوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه شامل پرسشنامه استاندارد مدل سروکوال کیفیت خدمات که میان ارباب رجوع توزیع شد و همچنین پرسشنامه مهندسی ارزش که در میان کارکنان شرکت آبفا توزیع شد، استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که بین ابعاد مهندسی ارزش و میزان کیفیت خدمات ارائه شده در شرکت آب و فاضلاب استان کردستان رابطه معناداری وجود دارد و مهندسی ارزش باعث بالا رفتن میزان اعتماد، پاسخگویی کارکنان، همدلی بین کارکنان و ارباب رجوع و همچنین افزایش کیفیت عوامل محسوس و در نتیجه آنها افزایش کیفیت خدمات ارائه شده توسط شرکت آبفا استان کردستان می شود. بین دو بعد مهندس ارزش یعنی مطالعات ارزش و مطالعات تکمیلی و کیفیت خدمات رابطه معناداری وجود دارد و می توان نتیجه گیری کرد که مهندسی ارزش باعث بالا بردن اعتماد و میزان پاسخگویی کارکنان و همدلی بین کارکنان و ارباب رجوعان و همچنین از مهندسی ارزش برای بالا بردن کیفیت عوامل محسوس نیز استفاده می شود.