تربیت اسلامی
سال:1386 | دوره:3 | شماره:5 |تعداد مقالات:9

این مقاله شیوه های تدریس خلاقیت آفرین را مورد بررسی قرار می دهد. در این مقاله خلاقیت و یادگیری تعریف و تشریح شده است. همچنین ضرورت پرورش خلاقیت در دانش آموزان، عوامل آموزشگاهی موثر در خلاقیت، موانع خلاقیت و ویژگی های دانش آموز خلاق بیان شده و در پایان روش های تدریسی که موجب پرورش خلاقیت می شوند مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این مقاله نشان می دهد که پژوهش، بستری مناسب برای تقویت و گسترش روحیه ابتکار، نوآوری و خلاقیت است. معلم به عنوان ایجاد کننده شرایط و تسهیل کننده یادگیری دانش آموزان می تواند از طریق نوگرایی، انعطاف پذیری، عدم اجبار دانش آموزان به حفظ و انباشت ذهنی، شوخ طبعی، پرهیز از راهبردها و روش های قالبی آموزش، زمینه سازی برای ابراز وجود شاگردان و افزایش اعتماد به نفس در آنان، تحریک حس کنجکاوی فراگیران و بالاخره توام ساختن آموزش با پژوهش به آموزش خلاق و پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان بپردازد.

هدف این مقاله بررسی ارزشیابی به ویژه ارزشیابی آموزشی در سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) است. یافته های این بررسی نشان می دهد که در سیره معصومان (ع) انواع ارزشیابی از قبیل ارزشیابی معلم و فراگیر، ارزشیابی تشخیصی، تکوینی و پایانی، ارزشیابی شفاهی، ارزشیابی انفرادی، ارزشیابی هدف گرا و ارزشیابی مشارکتی مورد توجه بوده است.

این مقاله به بررسی مسوولیت حکومت اسلامی در آموزش و پرورش رسمی پرداخته و روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله روش اجتهادی رایج در فقه شیعی است. نویسنده در این مقاله موضوع را از زوایای مختلف تبیین، و آرا و نظرات گوناگون در این زمینه را مطرح و نقد کرده و در پایان، نظر خود را ارایه کرده است.این مقاله نشان می دهد که درباره نقش حکومت اسلامی در آموزش و پرورش رسمی دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند تعلیم و تربیت اصالتا وظیفه والدین است و حکومت اسلامی تنها در حد ضرورت و برای پرکردن خلاها و جبران کاستی ها دخالت می کند و برخی دیگر معتقدند این مسوولیت به عهده حکومت است و والدین موظفند با دولت همکاری کنند. مبنای نظریه اول بخشی از نصوص دینی است که بر وظیفه والدین در تربیت فرزندان تاکید دارد و مبنای نظریه دوم نصوصی است که حکومت اسلامی را عهده دار نقش تربیت مردم می داند. نویسنده دیدگاه دیگری ارایه کرده است که در آن با تاکید بر فطری بودن حق آموزش و پرورش، تاثیر تحولات اجتماعی و فرهنگی بر چند و چون این حق پذیرفته شده است. در این دیدگاه آموزش و پرورش علاوه بر یک «حق شخصی»، به عنوان یک «ضرورت اجتماعی» نیز تلقی شده است. بر این اساس حکومت اسلامی، در قبال آموزش و پرورش و بر اساس مبانی فقهی، یکی از «واجبات نظامیه» به شمار آمده، که نظام زندگی انسان ها، بدان وابسته است.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تربیتی صله رحم و تاثیر آن در سلامت روانی افراد است. روش پژوهش در این تحقیق بررسی پیشینه های موجود در متون اسلامی و روان شناسی با استفاده از استقصای کلمات و تحلیل آنها با استفاده از روش تحلیل محتوا بوده است. برای بررسی تحقیقات روان شناسی در این زمینه از روش بررسی تحلیلی پیشینه های موجود استفاده شده است.در این تحقیق مفهوم صله رحم و آثار و پیامدهای آن در متون دینی و در تحقیقات روان شناختی بررسی شده است. بررسی متون حدیث اسلامی نیز نشان می دهد نوع خاصی از این ارتباطات تحت عنوان صله رحم مورد تایید خاصی قرار گرفته است و به نقش آن در سلامت روانی افراد پرداخته شده است. در احادیث اسلامی فواید بسیاری برای صله رحم ذکر شده است که از آن جمله یادگیری رفتارهای شایسته، رشد روحیه حمایت اجتماعی و تعاون، افزایش عواطف انسانی، کمک به سلامت روانی ارحام و ارتقای سطح امید به زندگی، و طولانی شدن عمر، زیاد شدن روزی، دفع شدن بلا و پاکیزه شدن اعمال و رشد معنوی است. تحقیقات روان شناسی علمی نشان داده است که ارتباط رضایت بخش و یادآوری دوستان و خویشاوندان علاوه بر فواید معنوی و روحانی، فواید روانی بسیاری دارد که از آن جمله می توان دستیابی به منبع حمایت اجتماعی، یادگیری مهارت های اجتماعی از طریق یادگیری مشاهده ای و پرداختن به ارتباطات مناسب، خود نظم دهی رفتارها در خلال ارتباط صحیح با دیگران را بر شمرد. صله رحم موجب بالا رفتن مقاومت افراد در مقابل فشارهای روانی گشته و باعث کاهش بیماری های قلبی - عروقی و روانی می شود. این یافته ها با یافته هایی که در این پژوهش از مصاحبه با افراد به دست آمده، مطابقت دارد.

هدف این مقاله بررسی مبانی و روشهای تربیت عقلانی از منظر متون اسلامی است. نویسنده ضمن بررسی مفهوم عقل و تربیت عقلانی، کوشیده است رویکرد تربیت عقلانی، مزایای آن و برخی از روش های پرورش عقل را مورد بررسی قرار دهد. این مقاله نشان می دهد که در منابع اسلامی به جنبه عقلانی انسان تاکید فراوان شده است. در برخی از روایات از عقل به عنوان رسول باطنی یاد شده است که هدایت تکوینی انسان در گرو آن است و از منابع اصلی شناخت به شمار می رود. همچنین در متون اسلامی بر لزوم تربیت عقلانی نیز تاکید شده است؛ تا جایی که تقویت جنبه عقلانی سبب هدایت به سمت حقیقت هستی می شود و عقل جز در بستر علم نمی روید و عالم شدن نیز مستلزم این است که فرد مورد تعلیم قرار گیرد. برای پرورش عقل، روش هایی در منابع اسلامی ذکر شده است که این روش ها توازن عقل را حفظ و راهیابی آن به سمت علم صحیح را میسر می سازد. این روش ها شامل روش هایی مانند روش تزکیه، روش تعلیم حکمت، روش تجربه اندوزی، روش عبرت آموزی و مشورت با خردمندان است.

هدف این مقاله بررسی رویکرد حاکم بر تدوین برنامه های درسی علوم تجربی در ایران، پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تبیین لزوم استفاده از رویکرد دینی در تدوین برنامه درسی علوم تجربی است. نویسنده معتقد است رویکرد حاکم بر تدوین برنامه درسی از ابتدای تاسیس مدارس و دبیرستان ها به سبک موسسات آموزشی مغرب زمین در ایران رویکردی سکولار بوده که به دیدگاه های منبعث از آموزه های دینی در خصوص شناخت طبیعت و جانداران توچهی نداشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تلاش هایی که برای زدودن آثار این تفکر صورت گرفت و کوشش هایی که به عمل آمد تا صبغه سکولاریستی از سیمای برنامه های درسی علوم تجربی زدوده شود، به نتیجه مطلوب نینجامید. براین اساس، استفاده از رویکرد دینی در حوزه برنامه درسی علوم تجربی به جای رویکرد سکولار امری ضروری است. در رویکرد دینی، برخلاف رویکرد سکولار، شناخت جهان هستی در قالب دروس علوم تجربی بر پیش فرض های متافیزیکی مطرح شده در منابع دینی استوار می شود و میان مطالعه طبیعت و آموزه های دینی پیوندی وثیق به وجود می آید؛ در نتیجه، طبق این رویکرد دانش آموزان برای شناخت جهانی هستی ضمن استعانت از روش های تجربی، از دانش مبتنی بر پیش فرض های متافیزیکی مربوط به پدیده ها و موجودات نیز سود می جویند و به این سان به هنگام مطلعه محیط اطراف فراترازیک چشم انداز مادی به جهان هستی می نگرند و به فهم عمیق تری از جهان نائل می آیند و با جهان بینی از جهان نائل می آیند و با جهان بینی مبتنی بر دین به مطالعه محیط طبیعی می پردازند.

تحقیق حاضر به منظور «بررسی تاثیر آموزش دروس معارف اسلامی بر نگرش دینی دانشجویان» صورت گرفته است و برای انجام این امر از روش پیمایشی استفاده شده که هم به توصیف و هم به تبیین وضعیت جامعه آماری توجه گردد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان دوره روزانه دانشگاه های استان تهران تشکیل می دهند که از هر دو جنس (مذکر و مونث) در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های تحصیلی علوم انسانی و هنر، علوم پایه، علوم پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی در سال تحصیلی 84-85 مشغول به تحصیل بوده اند. از کل جامعه آماری تعداد 1900 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردید. شایان ذکر است در این تحقیق، از نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. به طور کلی نتایج نشان می دهد که:1. نگرش دینی دانشجویان در حد مطلوب (یعنی قوی و مثبت) است.2. از میان اجزای نگرش دینی بعد عاطفی، بعد آمادگی رفتاری، بعد انگیزشی و بعد شناختی به ترتیب بالاترین نمره ها را به خود اختصاص داده اند.3. دانشجویانی که دروس معارف اسلامی (1) و (2) را گذرانده اند، نسبت به آنان که این دروس را نگذرانده اند، از نگرش دینی مطلوب تری برخوردار می باشند؛ اما گذراندن یا نگذراندن سایر دروس معارف (اخلاق اسلامی، متون اسلامی، تاریخ اسلام، انقلاب اسلامی و ریشه های آن) تحت شرایط فعلی هیچ تاثیری بر افزایش یا کاهش نگرش دینی افراد نمونه ندارند.4. با استفاده از روش «گام به گام» رگرسیون چند متغیری سهم و نقش متغیرهای مستقل در تبیین متغیر وابسته به ترتیب اهمیت عبارتند از: شرایط مذهبی، ویژگی های رفتاری استاد، شرایط سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه، ارزیابی از نقش خود، نوع دانشگاه، ترم تحصیلی و درس معارف اسلامی (2).