روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)
سال:1391 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:17

مقاله ای که به نکات کلی آن در شماره پیشین اشاره شد، بر مبنای مرور ادبیات مقابله و رگه های مدل پنج عاملی شخصیت شکل گرفته است. نویسندگان این مقاله مروری با برجسته ساختن دیدگاه های نظریه پردازان شخصیت پیرامون ماهیت انسان و تفاوت های فردی و مطرح کردن مقوله های مختلف مقابله به مثابه کوشش شناختی یا رفتاری فرد در مدیریت استیصال یا موقعیت های تنیدگی زا، چگونگی تعامل تنیدگی، شخصیت و مقابله در پیش بینی بهزیستی روانی و جسمانی را مورد بحث قرار داده اند. در این شماره نیز با مرور انواع پاسخ های مقابله ای، به شواهد نظری روابط بین مقابله و شخصیت اشاره خواهیم کرد.

هدف این پژوهش تعیین رابطه بین مولفه های روابط مادر کودک و نشانگان اضطرابی کودکان پیش دبستانی بود. 291 زن به روش نمونه برداری خوشه ای از بین مادران کودکان 2 تا 6 سال شهر تهران، انتخاب شدند و به مقیاس اضطراب کودکان پیش دبستانی (اسپنس و دیگران، 2001) و مقیاس روابط کودک-والد (پیانتا، 1992) پاسخ دادند. نتایج آزمون های همبستگی و تحلیل رگرسیون مشخص ساختند که روابط مثبت مادر-کودک، پیش بینی کننده منفی نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی، وسواس بی اختیاری و ترس از جراحت های جسمانی است. در حالی که تعارض مادر-کودک یک پیش بینی کننده مثبت نشانگان اضطرابی به ویژه اضطراب تعمیم یافته، اضطراب اجتماعی و ترس از جراحت های جسمانی در کودکان است. همچنین وابستگی مادر-کودک پیش بینی کننده مثبت نشانگان اضطرابی به خصوص در مورد اضطراب جدایی است. نتایج این پژوهش بر استلزام توجه به روابط مادر-کودک در ارزیابی وضعیت کودکان، به ویژه در موقعیت های بالینی و ضرورت طراحی و استفاده از نیمرخ درمانی توسط متخصصان بالینی کودک تاکید داشتند.

تبیین جنبه های مختلف اضطراب رقابتی شامل اضطراب شناختی، اضطراب بدنی و اعتماد به خود بر حسب ابعاد کمال گرایی شامل تلاش برای کامل بودن (کمال گرایی مثبت) و واکنش منفی به ناکامل بودن (کمال گرایی منفی) هدف پژوهش حاضر بود. 173 ورزشکار داوطلب (115 پسر و 58 دختر) از فدراسیون های ورزشی تهران با تکمیل مقیاس کمال گرایی رقابتی (CPS، بشارت، 1388 الف) و پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی (MCAQ، بشارت، 1388 ب) در این پژوهش شرکت کردند. نتایج پژوهش نشان دادند که تلاش برای کامل بودن (کمال گرایی مثبت) با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی منفی و با اعتماد به خود آنها همبستگی مثبت، واکنش منفی به ناکامل بودن (کمال گرایی منفی) با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی مثبت و با اعتماد به خود آنها همبستگی منفی دارد و ابعاد کمال گرایی می تواند تغییرات مربوط به اضطراب رقابتی ورزشکاران را پیش بینی کنند. همچنین تلاش برای کامل بودن از طریق تقویت احساسات شایستگی شخصی، تقویت قدرت مهار و مدیریت شرایط مسابقه و تمرکز و دقت در اجرای فنون و مهارت های ورزشی، اضطراب شناختی و بدنی را کاهش و اعتماد به خود را افزایش داد. در مقابل، واکنش منفی به ناکامل بودن، از طریق تضعیف احساسات شایستگی شخصی، تضعیف قدرت مهار و مدیریت شرایط مسابقه و اختلال تمرکز و دقت در اجرای فنون و مهارت های ورزشی، اضطراب شناختی و بدنی را افزایش و اعتماد به خود را کاهش داد.

هدف این پژوهش تعیین عملی بودن، اعتبار، روایی و نرم یابی آزمون هوش کتل (مقیاس 3، فرم (A بود. بدین منظور 435 دانش آموز (215 دختر، 220 پسر) تیزهوش مقطع دبیرستان شهر تهران که در سال تحصیلی 1390-1389 مشغول به تحصیل بودند، به شیوه نمونه برداری تصادفی چندمرحله ای انتخاب و مقیاس هوش سیال کتل (1978) را تکمیل کردند. بر اساس ضریب همبستگی هر ماده با نمره کل مجموعه و تحلیل عاملی ماده های مقیاس، ماده ای حذف نشد. ضریب اعتبار از طریق آلفای کرونباخ 0.783 به دست آمد. نتایج تحلیل مولفه های اصلی و چرخش متمایل برای تعیین روایی سازه منجر به استخراج چهار عامل: فراخنای حافظه، دقت ادراک، سرعت ادراک و استدلال استقرایی شد. نتایج به دست آمده با نظریه ساخت هوش سیال کتل هماهنگ بود.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی بر ابعاد ادراک شایستگی دانش آموزان بود. از این رو، 50 دانش آموز پسر کلاس پنجم ابتدایی به روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و در دو گروه آزمایشی و کنترل (هر کدام 25 نفر) به مقیاس ادراک شایستگی کودکان (هارتر، 1982) پاسخ دادند. پژوهش از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. راهبردهای شناختی (ملکی، 1384) طی 10 جلسه 35 دقیقه ای در گروه آزمایشی اجرا شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان دادند که راهبردهای شناختی در تغییر ابعاد ادراک شایستگی (شناختی، فیزیکی و اجتماعی) دانش آموزان موثر است و آموزش پس از پیگیری با فاصله زمانی 30 روز نیز پایدار مانده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی تحولی کیفیت ارتباط نوجوانان با دوستان هم جنس و غیر هم جنس بود. بر اساس روش نمونه برداری در دسترس، 182 دانش آموز نوجوان دختر و پسر 13، 15 و 17 ساله ساکن شهر تهران که در سال تحصیلی 90-89 مشغول به تحصیل بودند، انتخاب شدند و کیفیت رابطه آنها با دوستان هم جنس و غیر هم جنس با سیاهه شبکه روابط (فورمن و بارمستر، 1985) مورد سنجش قرار گرفت. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس چند عاملی و تحلیل واریانس یک راهه تحلیل شدند. نتایج نشان دادند که برای دختران مهم ترین ابعاد کیفیت رابطه گزارش شده با دوست هم جنس، عاطفه و خودافشاگری و با دوست غیر هم جنس، عاطفه و همنشینی بود. برای پسران نیز مهم ترین ابعاد کیفیت رابطه با دوست هم جنس، همنشینی و حمایت ورزی و با دوست غیر هم جنس، عاطفه و حمایت ورزی بود. در هر دو گروه، کیفیت رابطه با دوستان هم جنس تحت تاثیر سن و جنس قرار داشت اما در مورد ارتباط با دوست غیر هم جنس اثر سن معنادار نبود. افزون بر آن، نتایج نشان دادند که کیفیت رابطه نوجوانان فاقد دوست غیر هم جنس با پدر، بهتر از همتاهای دارای دوست غیر همجنس بود.

پژوهش حاضر با هدف پیش بینی تاب آوری روان شناختی بر اساس انگیزش درونی - بیرونی و نقش واسطه ای خودکارآمدی در دانش آموزان دبیرستانی انجام شد. نمونه ای مشتمل بر 402 دانش آموز (212 دختر و 158 پسر) رشته های مختلف از شش دبیرستان مناطق چهارگانه آموزشی شهرستان کرج به شیوه نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و به مقیاس تاب آوری (کانر و دیویدسون، 2003)، سیاهه انگیزشی ترجیح کاری (آمابلی، هیل، هنسی و تای، 1994) و زیرمقیاس خودکارآمدی راهبردهای انگیزشی یادگیری (پنتریچ و دی گروت، 1990) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون همزمان نشان دادند که بر اساس انگیزش درونی و بیرونی، تاب آوری روان شناختی دانش آموزان قابل پیش بینی است و انگیزش درونی نسبت به انگیزش بیرونی توان پیش بینی معنادارتری دارد. افزون بر آن، در رابطه بین انگیزش و تاب آوری، خودکارآمدی نقش متغیر واسطه ای را ایفا می کند. نتایج پژوهش بر اساس ادبیات پژوهشی مورد بحث قرار گرفت و بر استلزام انجام پژوهش های بیشتر تاکید شد.

این پژوهش به منظور تعیین ارتباط خودکارآمدی، برانگیختگی و مهارت های اجتماعی با سوء مصرف مواد در دانش آموزان انجام شد. 400 دانش آموز پایه های اول و دوم دبیرستان های (40 دانش آموز از 10 مدرسه) شهرستان اراک در سال تحصیلی 90-89، با روش نمونه برداری خوشه ای انتخاب شدند و به مقیاس های خودکارآمدی (شرر، 1982)، برانگیختگی (بارات، 1994)، مهارت های اجتماعی (ماتسون، 1983) و فهرست سوء مصرف مواد (کریمی، 1389) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون چندمتغیری به روش همزمان و گام به گام استفاده شد. یافته ها نشان دادند که برانگیختگی رفتاری و سطوح پایین مهارت های اجتماعی سهم معناداری در پیش بینی سوء مصرف مواد دارند. همچنین، نتایج مبین آن بودند که برانگیختگی رفتاری، سطوح پایین خودکارآمدی، عدم تفکر و برنامه ریزی در کارها و سطوح پایین مهارت های اجتماعی به میزان معناداری در گرایش نوجوانان به سوء مصرف مواد موثر است.

با هدف تعیین نقش واسطه ای روان بنه های شناختی سازش نایافته در ارتباط با فرایند و محتوای خانواده و شیوه های مقابله با تعارض، 400 نفر (240 دختر و 160 پسر) از دانش آموزان دبیرستانی شهر شیراز به روش نمونه برداری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به سیاهه تعارض سازمانی (رحیم و مگنر، 1995)، پرسشنامه روان بنه های یانگ (1994) و مقیاس فرایند و محتوای خانواده (سامانی، 1387) پاسخ دادند. نتایج آزمون همبستگی نشان دادند بین طرحواره های شناختی و مولفه های محتوای خانواده (به استثنای دیگرجهت مندی با فضای زندگی و منابع مالی) و مولفه های فرایند خانواده (به استثنای باورهای مذهبی) رابطه منفی معنادار و بین شیوه های حل تعارض با والدین و مولفه های فرایند خانواده (به استثنای باورهای مذهبی) رابطه مثبت معنادار وجود دارد. شاخص برازندگی مدل ها در تحلیل مسیر نشان داد که مدل های مفروض با متغیر مستقل محتوای خانواده در رابطه با شیوه های حل تعارض با مادر (به استثنای شیوه سلطه گرایانه) و شیوه حل تعارض با پدر (به استثنای شیوه ائتلاف گرایانه، سلطه گرایانه و سازش گرایانه) همگی تائید شدند.