تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
سال:1386 | دوره:15 | شماره:3 (پیاپی 29) |تعداد مقالات:11

بذر یونجه چند ساله (Medicago sativa L.) توده همدانی پس از ضدعفونی، به مدت 24 ساعت در معرض غلظت های مختلف (EMS) Ethyl Methane Sulfonate قرار گرفت. پس از تیمار بذرها باEMS ، در شرایط استریل بر روی محیط جامد ½ MS قرار داده شدند. پس از جوانه زنی طول ساقه چه، طول ریشه چه و تغییرات ظاهری نمونه های تیمار شده با غلظت های مختلف EMS مورد بررسی قرار گرفت. غلظت های کم EMS تاثیری در جوانه زنی بذرها نداشت، اما افزایش غلظت ماده یاد شده باعث کاهش تدریجی جوانه زنی گردید و در غلظت های بیشتر از 65 میلی مولارEMS ، جوانه زنی متوقف شد. اثر منفی EMS بر رشد ریشه چه بیشتر از ساقه چه بود. بذرهای تیمار شده با 25 میلی مولارEMS ، در شرایط هیدروپونیک کشت و تغییرات فنوتیپی در گیاهان M1 مورد ارزیابی قرار گرفت. از بین بیش از یک هزار گیاهM1 ، فقط در یکی از بوته ها تغییرات فنوتیپی مشاهده گردید. در گیاهان تیمار شده، تغییراتی از قبیل تغییرات در رنگ حاشیه برگها که حکایت از کاهش توان جذب فسفات داشت، مشاهده گردید. در بررسی گل آذین نمونه ها نارساییهای ظاهری از قبیل نقص در اندامهای جنسی مشاهده نگردید. در پرتوتابی بذرهای جوانه زده با نورUV-C ، با طول موج 254 نانومتر با مقادیر متفاوت، تغییرات قابل مشاهده ای در گیاهان پرتوتابی شده، مشاهده نگردید. به منظور ایجاد جهش در یونجه، تیمار بذر با غلظت های مناسب EMS بهترین نتیجه را در تولید گیاهان موتانت ایجاد می نماید. در حالی که پرتو UV تاثیر قابل مشاهده ای در ایجاد جهش در گیاهان تیمار شده ندارد.

تنوع ژنتیکی یکی از مهمترین شاخصها جهت انتخاب والدین در برنامه های اصلاح گیاهان می باشد. این تحقیق به منظور مطالعه تعیین کیفیت علوفه و میزان تنوع ژنتیکی موجود بین یونجه های چند ساله بر اساس نشانگر (SDS-PAGE) انجام گرفت. ترکیبهای شیمیایی مورد ارزیابی عبارت   است از: درصد ماده خشک، درصد پروتئین خام، درصد الیاف خام، درصد خاکستر و درصد عناصر کلیسم، فسفر، سدیم، پتاسیم، منیزیم، مس، منگنز، روی و آهن در برگ و ساقه 18 ژنوتیپ یونجه (Medicago sativa) مورد ارزیابی قرار گرفت و بررسی پروتئینهای ذخیره ای بذر و برگ به روش SDS-PAGE انجام شد. تجزیه واریانس بر روی ترکیبهای شیمیایی انجام گرفت و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن (DMRT) صورت گرفت. تجزیه خوشه ای بر اساس عناصر و ترکیبهای شیمیایی، ژنوتیپهای یونجه را در پنج دسته و بر اساس پروتئینهای ذخیره ای، آنها را به سه دسته تقسیم نمود؛ با توجه به نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای پروتئینهای ذخیره ای در هر سه ژل، ژنوتیپهای 13، 14، 15، 16، 17 و 18 در یک گروه قرار می گیرند. لازم به ذکر است که در سه ژل نامبرده، ژنوتیپ 12 از لحاظ خصوصیات ظاهری (تعداد و شدت باندها) با بقیه ژنوتیپها اختلاف داشته است. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی بر اساس عناصر و ترکیبهای شیمیایی نشان داد که درصد پروتئین خام و درصد کلسیم به  ترتیب متنوع ترین هستند.

به منظور بررسی تنوع و تشریح روابط بین عملکرد بذر و اجزای عملکرد، 31 ژنوتیپ علف گندمی(Agropyron desertorum) ، در دو آزمایش آبی و دیم در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اراک مورد مطالعه قرار گرفتند. تاریخ ظهور سنبله و گرده افشانی، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، اندازه برگ پرچم، طول پدانکل، وزن هزار دانه، تعداد ساقه در بوته، وزن بذر در سنبله، تعداد بذر در سنبله، شاخص برداشت و عملکرد بذر و علوفه اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده بیانگر وجود تنوع قابل ملاحظه ای در کلیه صفات مورد بررسی بود. ضرایب همبستگی بین عملکرد بذر و صفات تعداد ساقه، شاخص برداشت و تعداد سنبلچه مثبت و معنی دار بود. عملکرد علوفه با ارتفاع بوته و تعداد ساقه، رابطه مثبت و با صفات تاریخ ظهور سنبله، تاریخ گرده افشانی و شاخص برداشت رابطه منفی و معنی دار داشت. بر مبنای تجزیه به عاملها، مهمترین متغیرهای مرتبط با عملکرد بذر و علوفه شناسایی شدند. عامل اول با افزایش عملکرد علوفه و ارتفاع بوته و کاهش مدت زمان ظهور سنبله و گرده افشانی ارتباط داشت و عامل دوم با عملکرد بذر، تراکم ساقه و شاخص برداشت مرتبط بود در تجزیه خوشه ای، ژنوتیپها در 7 گروه قرار گرفتند. ژنوتیپهای موجود در کلاسترهای 5 و 6 از لحاظ عملکرد توام علوفه و بذر نسبت به بقیه گروه ها برتری داشتند.

گل محمدی (Rosa damascena Mill.) به عنوان مهمترین گیاه معطر جهان و نیز بهترین گونه رزهای تولید کننده اسانس در ایران و بسیاری از کشورها بشمار می آید. در این بررسی، میزان کال زایی در گل محمدی مناطق مختلف و تحت ترکیبهای مختلف هورمونی با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی ارزیابی گردید. کشت ریزنمونه ها روی محیط  MSنیمه جامد حاوی یک یا چند نوع تنظیم کننده رشد انجام گرفت. از غلظتهای مختلف 2,4-D (2، 3، 4، 5، 6، میلی گرم در لیتر) IBA (0.1 میلی گرم در لیتر)،NAA  (5 و 10 میلی گرم در لیتر)،PCPA  (3، 5، 7، 9، 10 میلی گرم در لیتر)،Kinetin  (1 و 2 میلی گرم در لیتر)، BAP (0.1 و 1 میلی گرم در لیتر) استفاده گردید. میزان کال زایی در اولین روزهای مشاهده کالوس و نیز کل میزان کال زایی در هر ژنوتیپ اندازه گیری شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها، ژنوتیپها اختلاف معنی داری (P<0.01) را در میزان کال زایی نشان دادند. همچنین، بیشترین میزان کال زایی در ژنوتیپ اصفهان 10 و با استفاده از یک میلی گرم در لیتر Kinetin و 5 میلی گرم در لیتر PCPA بدست آمد. نتایج حاصل از این تحقیق بر تاثیر ژنوتیپ، نوع و غلظت تنظیم کننده های رشد بر کال زایی و پرآوری در گل محمدی تاکید دارند.

در این پژوهش، تخمدانهای نارس و بالغ صنوبر پده، از پایه های مادری حاشیه رودخانه کارون جمع آوری شدند. پنج تیمار سترون سازی در یک طرح کاملا تصادفی با هشت تکرار شامل کلرور مرکوریک 1/0% به همراه اتانول 70% هر یک به مدت 30 ثانیه، اتانول 70% به مدت 30 ثانیه به همراه هیپوکلریت سدیم 25% به مدت 10 دقیقه و اتانول 70% به مدت 1 دقیقه به همراه هیپوکلریت سدیم 25% به مدت 10 دقیقه به ترتیب به عنوان تیمارهای مطلوب سترون سازی مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان کالوس زایی حاصل از بکارگیری چهار تیمار هورمونی، به روش تجزیه کوواریانس در یک طرح کاملا تصادفی با شش تکرار بررسی شد IBA .به میزان 3mg/l و BAP به مقدار 0/1 mg/l و نیز تیمار 2,4–D به میزان 3mg/l  و kin به مقدار 0/1 mg/l در محیط پایه MS به عنوان بهترین تیمارهای کالوس زایی معرفی گردیدند. همچنین معادله رگرسیونی سن ریزنمونه و میزان کالوس زایی آنها محاسبه گردید. منحنی رگرسیونی نشان داد که با افزایش سن ریزنمونه میزان کالوس زایی کاهش یافت. باززایی کالوسهای موجود در چهار تیمار شاخه زایی در یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شد. BAP به میزان 2mg/l وNAA  به مقدار  0.5mg/l در محیط پایه MS به عنوان بهترین تیمار مطلوب شاخه زایی از کالوسهای موجود پیشنهاد شد. جهت ریشه زایی نیز پنج تیمار با چهار تکرار در یک طرح کاملا تصادفی بررسی گردید و در نهایت NAA و IBA هر یک به میزان 0.1mg/l در محیط پایه MS با 2/1 نیترات به عنوان بهترین تیمار ریشه زایی معرفی شد. گیاهکهای باززایی شده پس از طی مراحل مختلف سازگاری در محیط خاک به مزرعه انتقال یافتند.

تثبیت بیولوژیکی نیتروژن از طریق همزیستی گیاهان خانواده لگومینوز به ویژه یونجه با باکتریهای تثبیت کننده ازت در جهت افزایش عملکرد، کاهش هزینه های تولید، بهبود حاصلخیزی خاک و ممانعت از آلودگی  آبهای زیرزمینی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد. بررسی تاثیر جدایه های سینوریزوبیوم ملیلوتی اقلیمهای مختلف بر رشد و نمو، اجزا عملکرد و تثبیت نیتروژن در برخی از ارقام یونجه با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. اثرات اصلی و متقابل سه رقم یونجه (مراغه، همدانی و یزد) و 4 جدایه سینوریزوبیوم (یزد، بوشهر، رشت و سنندج) ارزیابی شد. نتایج بدست آمده اختلاف معنی داری (P<0.01) را میان ارقام برای صفات تعداد گره و تعداد ساقه نشان دادند. اثر جدایه های سینوریزوبیوم ملیلوتی نیز بر تمامی صفات معنی دار (P<0.01) بود. همچنین اثر متقابل معنی داری بین رقم و جدایه های سینوریزوبیوم ملیلوتی بر روی تعداد گره، تعداد ساقه و طول ریشه مشاهده گردید.

به منظور بررسی امکان افزایش ارتفاع نهالهای بلوط در مراحل ابتدایی رشد، این تحقیق با استفاده از 8 غلظت اسید جیبرلیک (1800-1500-1200-900-600-300-100-0 قسمت در میلیون) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و چهار تکرار (در هر تکرار 192 گلدان) اجرا گردید. در نهالستان پس از کاشت بذرها و سبز شدن نهالها و پس از اینکه نهالها به مرحله 4 تا 6 برگی رسیدند، با هورمون اسید جیبرلیک (GA3) شدند. در طول فصل رویش در 5 نوبت از درصد زنده مانی، ارتفاع و وضعیت رشد و نمو نهالهای بلوط آماربرداری گردید و در پایان فصل رویش صفات طول و وزن خشک ریشه و اندام هوایی، درصد زنده مانی و تعداد برگ محاسبه شد. تجزیه و تحلیل آماری و تجزیه واریانس روی صفات مورد مطالعه، با استفاده از نرم افزارهای Excel و SAS انجام گردید و مقایسه میانگین تیمارهای آزمایش به روش دانکن با 99% اطمینان انجام گرفت، در پایان کلیه نمودارها به صورت ستونی رسم گردیدند. نتایج نشان داد که تاثیر تیمارهای هورمونی بر طول ساقه، وزن خشک ساقه، وزن خشک ریشه و تعداد برگ در سطح 1 درصد با هم اختلاف داشتند. بیشترین مقدار صفات یاد شده در سطح 1200 ppm مشاهده شد، به طوری که طول ساقه در سطح 1200 ppm با 36 سانتیمتر، سه برابر طول ساقه در تیمار شاهد بود. اما بیشترین مقدار صفات طول ریشه، وزن خشک ریشه و درصد زنده مانی مربوط به تیمار شاهد بود.