تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
سال:1389 | دوره:18 | شماره:1 (پیاپی 35) |تعداد مقالات:17

یونجه زراعی (M.sativa) مهمترین گیاه علوفه ای دنیاست. مناطق غرب و شمال غرب ایران یکی از مناطق مهم یونجه کاری کشور است. با توجه به اینکه مطالعات جامعی در خصوص بررسی تنوع ژنتیکی یونجه های زراعی این مناطق انجام نشده، در این مطالعه تنوع ژنتیکی 34 توده یونجه زراعی از نواحی غرب و شمال غرب ایران به کمک ده جفت آغازگر ریزماهواره ارزیابی شد. در مجموع 51 نوار بدست آمد که 45 نوار چند شکل با متوسط 5/4 باند در هر لوکوس شناسایی شد. مقدار PIC با میانگین 55/0 از 29/0 در آغازگر  MAL369471 تا 80/0 در آغازگر ENOD20 و MI با میانگین 1/2 از 29/0 در آغازگر MAL369471 تا 01/4 در آغازگر ENOD20 متغیر بود. استان چهارمحال و بختیاری دارای بیشترین میزان تنوع ژنی و شاخص اطلاعاتی شانون (He=0.19 و I=0.29) و استان تهران شامل کمترین این مقادیر (He=0.13 و I=0.13) بود. دندروگرام بر اساس ماتریس عدم تشابه، نمونه ها را به دو گروه اصلی تقسیم کرد که دو توده شهرستان کرج در یک گروه و سایر توده ها در گروه دیگری قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نشانگرهای ریز ماهواره ابزار موثر در ارزیابی تنوع ژنتیکی یونجه های بومی ایران است. نتایج این تحقیق می تواند در مدیریت ژرم پلاسم در کلکسیون های یونجه مفید باشد.

کیکم با نام علمی Acer monspessulanum L. یکی از گونه های پهن برگ مناطق نیم خشک سرد می باشد که حفظ آن به عنوان یکی از ذخایر توارثی گونه های جنگلی، از اهمیت خاصی برخوردار است. فنآوری حفاظت در شرایط فراسرد (cryopreservation) شامل نگهداری بذرها و اندام های گیاهی در دمای  -196oC یا ازت مایع می باشد. در این درجه از سرما، فرآیندهای متابولیکی و فعالیت های فیزیولوژیک بذر یا اندام گیاهی تقریبا متوقف شده و به دلیل کاهش شدید این فعالیت ها نمونه بذر یا اندام گیاهی قادر به زنده مانی در مدت زمان بسیار طولانی است. برای نگهداری بذر کیکم در شرایط فراسرد از پیش تیمارهای گلیسرول 30 درصد، محلول ویتریفیکاسیون گیاهی (Plant Vitrification Solution 2 یا PVS2) و کاهش رطوبت بذر قبل از ورود به ازت مایع، استفاده شد. بذرهای تیمار شده به مدت یک هفته و یک ماه در دمای -196oC نگهداری شدند. بذرهای تیمارهای مختلف پس از خروج از ازت مایع در معرض شوک حرارتی قرار گرفته و پس از اعمال شوک حرارتی همراه با بذرهای شاهد بین کاغذ صافی مرطوب منتقل و بمدت 105 روز در سردخانه با دمای +4oC نگهداری شدند. جوانه زنی بذرهای تیمارهای مختلف فراسرد حدود 18/19 درصد بود و تفاوت معنی داری با بذرهای شاهد نداشتند، رشد گیاهچه ها نیز طبیعی و عاری از هر گونه آثار منفی بود. مطالعه انجام شده نشان داد که با استفاده از فنآوری فراسرد و بکارگیری پیش تیمارهای مناسب، بذر این گونه ارزشمند و در حال خطر را می توان برای مدت زمان بسیار طولانی حفظ و از انقراض این گونه منحصر به فرد جلوگیری نمود.

دورگ گیری بین گونه های مختلف جنس لولیوم که دارای ویژگی های متفاوتی هستند این امکان را فراهم می سازد که صفات مطلوب دو گونه را در یک واریته از این جنس وارد نموده و در نتیجه ترکیبی از صفات مطلوب را بدست آورد. با این هدف، دورگ های بین گونه ای تولید شد که ابتدا باید از نظر دورگ بودن مورد بررسی قرار گیرند. به طوری که چهار ژنوتیپ دورگ حاصل از تلاقی بین دو گونه Lolium perenne و L. rigidum به همراه والدین خود در این تحقیق از نظر پروفیل باندهای پروتئینی و با استفاده از الکتروفورز پروتئین های ذخیره ای بذر بررسی و مقایسه شدند تا ضمن تایید دورگ بودن آنها، میزان قرابت و شباهت دورگ ها به هر یک از والدین مورد مطالعه قرار گرفته و تنوع ژنتیکی احتمالی بین نتاج حاصل از تلاقی ها نیز در سطح ملکولی ارزیابی گردد. به این منظور برای تولید پروفیل پروتئین های ذخیره ای بذر از روش SDS-PAGE استفاده گردید و داده های حاصل از حضور یا عدم حضور باندهای پروتئینی مورد تجزیه خوشه ای قرار گرفتند. دندروگرام حاصل نیز به همراه پروفیل پروتئین های ذخیره ای بذر برای دسته بندی و سنجش میزان شباهت نتاج و والدین با یکدیگر مورد استفاده قرار گرفت. در مجموع 20 باند در پروفیل تمامی ژنوتیپ های مورد مطالعه مشاهده شد و از نظر تعداد معدودی از باندها تفاوت های آشکاری بین ژنوتیپ های والدینی و نتاج مشاهده گردید. تفاوت هایی نیز در ضخامت و شدت نوارهای الکتروفورزی ژنوتیپ های مورد مطالعه مشاهده شد که می تواند ناشی از تفاوت در شدت بیان ژن های مربوطه در والدین و نتاج باشد. به طور کلی مقایسه پروفیل باندهای پروتئینی ضمن نشان دادن تفاوت های آشکار بین دو گونه والدینی از نظر باندهای پروتئینی، دورگ بودن نتاج حاصل از تلاقی بین گونه ای نیز تایید گردید.

اکالیپتوس گرندیس، یک گونه گیاهی سریع الرشد، با ارزش و دارای اهمیت اقتصادی و صنعتی فراوانی است که به دلیل فیبرهای چوبی آن در صنعت کاغذسازی و تولید زغال و سوخت، در مقیاس وسیعی کشت می شود. برای تکثیر رویشی این گونه به طریق کشت بافت از جوانه های راسی و جانبی درختان بالغ از منطقه شمال ایران (ایستگاه تحقیقاتی و از چمستان) و در فصل های مختلف سال استفاده شد. برای ضدعفونی کردن سطحی نمونه ها، تیمارهای مختلفی از کلرورجیوه مورد آزمون قرار گرفت. نمونه برداری در فصل تابستان و ضدعفونی با تیمار کلرور جیوه 1/0 درصد به مدت 7 دقیقه، به عنوان بهترین تیمار ضدعفونی سطحی انتخاب شد. برای باززایی و تکثیر، ترکیبات مختلفی از هورمون ها مورد ارزیابی قرار گرفت. تکثیر مطلوب شاخه در محیط کشت تغییر یافته MS واجد نیم غلظت نیترات و هورمون های BA، IBA، Kin، و GA به ترتیب با غلظت های 1/0، 01/0، 2/0 و 1/0 میلی گرم در لیتر بدست آمد. انتقال شاخه های باززایی شده به محیط تکثیر دارای هورمون های Zeatin و IAA به ترتیب در غلظت های 2/0 و 1 میلی گرم در لیتر جهت رشد طولی شاخه مناسب بود. ریشه زایی در محیط کشت تعدیل یافته MS دارای 4/1 غلظت از املاح پرمصرف، IBA و NAA هر یک به میزان 5/0 میلی گرم در لیتر بدست آمد. این گیاهچه ها با موفقیت در شرایط گلخانه ای سازگار و به عرصه منتقل شدند.

اطلاع در مورد ساختار اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در برنامه های اصلاحی برای بررسی پایداری و سازگاری ژنوتیپ ها بسیار مهم است. این تحقیق از میانگین عملکرد علوفه 18 ژنوتیپ Agropyron elongatum در آزمایشی بصورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و دو محیط آبی (بدون تنش) و دیم (تنش) در ایستگاه تحقیقات اسلام آباد غرب وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه به مدت سه سال زراعی (83، 84 و 86) اجرا گردید. بر اساس نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی داری (p<0.05) بین ژنوتیپ ها مشاهده شد. اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار نشد ولی دو مولفه اول اثر متقابل(IPCA2 & IPCA1)  نسبت به نویز (باقیمانده)، اختلاف بسیار معنی داری (p<0.01) نشان دادند و به ترتیب 92/59% و 38/29% از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه کردند. ژنوتیپ های 10 و 15 دارای بیشترین عملکرد علوفه به میزان 49/4 و 50/4 تن در هکتار و ژنوتیپ های 1 و 16 دارای کمترین عملکرد علوفه به میزان 49/3 و 14/14 تن در هکتار بودند. در مدل  AMMI1ژنوتیپ ها ی 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 11 و 17 دارای بیشترین پایداری عمومی بودند و در مدلAMMI2  ژنوتیپ های 3، 6، 11 و 17 بیشترین سازگاری خصوصی را با محیط تنش نشان دادند.

در این مطالعه، تنوع چهار گونه Anthemis متعلق به مناطق مختلف ایران با استفاده از ویژگی های کاریولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور آلفا برمونفتالین جهت پیش تیمار، محلول لویتسکی جهت تثبیت، سود یک نرمال برای هیدرولیز و استو هماتوکسیلین آهن جهت رنگ آمیزی استفاده شدند. صفات و ویژگی های کاریوتیپی شامل طول کل مجموع کروموزومی دیپلوئید، درصد شکل کلی، شاخص عدم تقارن، شاخص عدم تقارن درون کروموزومی و شاخص عدم تقارن بین کروموزومی محاسبه شدند. در همه گونه های مورد بررسی تعداد کروموزوم ها 2n=18 بود. آنالیز کاریوتیپ نشان داد که کروموزوم های متاسنتریک در همه گونه ها غالبیت داشته و ماهواره بصورت ریز در اغلب آنها قابل مشاهده است و بلندترین کروموزوم و طول کل مجموع کروموزومی به A. altissima تعلق داشت. بر اساس جدول دوطرفه استبینز، گونه A. pseudocotula در کلاس کاریوتیپی 1A و گونه های A. altissima، A. cotula  و A. hyalina  در کلاس 2A قرار گرفتند. گونه های مورد بررسی شاخص عدم تقارن درون کروموزومی بین 28/0-4/0 و عدم تقارن بین کروموزومی 12/0-15/0 نشان دادند و در مجموع، کاریوتیپ  A. pseudocotula  متقارن تر از سایر گونه ها بود. تجزیه خوشه ای نمونه های مورد بررسی بر اساس داده های کاریولوژیکی نشان داد که رابطه نزدیکی بین A. cotula  و A. hyalina وجود دارد. در این بررسی شمارش کروموزومی A. hyalina و A. pseudocotula برای اولین بار گزارش می شوند و دیگر شمارش ها با گزارش های قبلی مطابقت دارند.

یونجه (Medicago sativa L.) یکی از مهمترین گیاهان علوفه ای جهان است که نقش بسیار مهمی در تامین علوفه، تثبیت نیتروژن و کاهش فرسایش خاک دارد. این گیاه خودناسازگار و دگرگشن است و بدین ترتیب نگهداری و تکثیر ژنوتیپ های مطلوب آن دشوار بوده و تولید بذر مرغوب و یکدست در این گیاه با مشکلات زیادی مواجه است. یکی از تکنیک هایی که در حل این مشکل می تواند کاربرد فراوانی داشته باشد، جنین زایی رویشی می باشد. بنابراین شناسایی عوامل موثر بر جنین زایی رویشی از اهمیت خاصی برخوردار است. این آزمایش به منظور ارزیابی اثر دو تنظیم کننده رشد 4-D، 2 (0.5 و 1 میلی گرم در لیتر) و کینتین (0 و 1 میلی گرم در لیتر)، نوع منبع کربن (ساکارز و مالتوز) و اسید آمینه های گلوتامین و سرین بر روی جنین رویشی یونجه در کشت سوسپانسیون سلولی جنین زای یونجه با استفاده از 4 ریزنمونه (هیپوکوتیل، کوتیلیدون، دمبرگ و برگ) به اجرا درآمد. در بین تیمارهای مورد بررسی تفاوت معنی داری از نظر صفات اندازه گیری شده مشاهده گردید. بین غلظت 4-D، 2 مورد استفاده در کشت سوسپانسیون و تعداد جنین شمارش شده در مرحله بلوغ، رابطه مستقیمی وجود داشت، به نحوی که افزایش 4-D، 2 سبب کاهش تعداد جنین رویشی گردید. وجود کینتین در محیط باعث افزایش معنی داری در جنین زایی رویشی شد. علی رغم اثر معنی دار اسیدهای آمینه گلوتامین و سرین بر روی نمو جنین، استفاده از این اسید های آمینه در محیط کشت سوسپانسیون سبب کاهش معنی دار جنین زایی رویشی در کشت مایع گردید. وجود مالتوز در محیط مایع بیش از هر فاکتور دیگری سبب بلوغ جنین های رویشی و افزایش تعداد جنین در کشت سوسپانسیون شد. در بین 4 نوع ریزنمونه مورد بررسی نیز از نظر قابلیت جنین زایی رویشی تفاوت معنی داری وجود داشت. بیشترین و کمترین تعداد جنین به ترتیب متعلق به ریزنمونه های هیپوکوتیل و دمبرگ بودند.

گیاه دم گاوی (Smirnovia turkestana Bunge) یکی از گونه های گیاهی با ارزش ماسه زارهای ایران می باشد. نظر به اهمیت این گونه در امر بیابان زدایی، مشکلات زادآوری طبیعی، نیاز به حفظ ذخایر ژنتیکی در شرایط فراسرد و ریزازدیادی آن مورد بررسی قرار گرفت. بذرهای خراش داده شده با محلول هیپوکلریت سدیم w/v %1.25 به مدت 15 دقیقه سترون شدند و بعد در محیط پایه MS (1/2) کشت گردیدند. گیاهچه های بدست آمده پس از 3 هفته از محل یقه قطع و در 8 تیمار در محیط پایه MS با ترکیبات متفاوتی از هورمون های BAP، 2ip، Kin و IBA با 4 تکرار برای شاخه زایی استقرار یافتند. بر اساس نتایج به دست آمده، محیط کشت پایه MS حاوی هورمون های 2ip و BAP (هر کدام به مقدار 5/0 میلی گرم بر لیتر) و IBA به میزان 01/0 میلی گرم بر لیتر، به عنوان بهترین محیط شاخه زایی و محیط کشت MS تغییریافته بدون هورمون، به عنوان برترین محیط ریشه زایی تعیین گردید. گیاهچه های ریشه دار شده پس از انتقال به گلدان های حاوی خاک عرصه به گلخانه منتقل و مراحل سازگاری طی ده روز انجام شد.

برای بررسی تنوع ژنتیکی درون و بین جمعیتی گونه آزاد Zelkova carpinifolia بر اساس فعالیت کمی و کیفی آنزیم پراکسیداز، 30 پایه درختی از سه استان گیلان، مازندران و گلستان، انتخاب و نمونه های برگ در یک برای از تاج درخت و ارتفاع یکسان از زمین، برداشت شد. پس از عصاره گیری از نمونه ها، بررسی کمی آنزیم با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر UV و بررسی کیفی آن با استفاده از روش پلی اکریل آمید ژل الکتروفورز (PAGE) انجام شد. در بررسی کمی آنزیم، بیشترین میزان فعالیت مربوط به رویشگاه مازندران و کمترین میزان فعالیت مربوط به رویشگاه گلستان بود؛ با این حال، تجزیه واریانس داده ها اختلاف معنی داری را بین سه رویشگاه نشان نداد. در بررسی کیفی آنزیم با توجه به الگوی باندی، سه اکوتیپ قابل تفکیک است. تجزیه خوشه ای داده های کیفی، پایه های مورد بررسی را در 6 گروه قرار داد و محاسبه فاصله ژنتیکی بیشترین فاصله را با وجود تشابه اکولوژیکی، بین پایه های رویشگاه گلستان و کمترین فاصله ژنتیکی را بین پایه های رویشگاه گیلان نشان داد که موید تنوع درون جمعیتی بیشتر رویشگاه گلستان و مناسبتر بودن شرایط این رویشگاه نسبت به دو رویشگاه دیگر برای گونه آزاد است. در صورتی که رویشگاه گیلان و مازندران الگوی باندی یکنواخت تر و تنوع کمتری را نشان دادند. نتایج این تحقیق لزوم حفاظت و بکارگیری روش های موثر برای حفظ تنوع ژنتیکی این گونه را یاد آور می شود.

در این آزمایش، تاثیر محیط زیرکشت بر رویان زایی رویشی و ریشه زایی از بخش های مختلف رویان های بالغ زیتون رقم کرونایکی بررسی شد. ریشه چه و بخش نزدیک لپه های رویان در محیط کشت OMc دارای هورمون های (5 mg/l) IBA و (0.5 mg/l) 2-ip کشت شدند. کالوس های 21 روزه در محیط های کشت OM یا OMc زیرکشت و به تاریکی منتقل شدند. تمایز در کالوس ها به نوع ریزنمونه و محیط زیرکشت بستگی داشت. پس از سومین زیرکشت، کالوس های حاصل از ریشه چه و بخش نزدیک لپه توانایی رویان زایی رویشی را داشتند. در هر دو محیط کشت، توانایی رویان زایی در کالوس های ریشه چه بیشتر از کالوس های بخش نزدیک لپه بود. همچنین رویان زایی در محیط کشتOM  افزایش معنی داری را نشان داد. ریشه زایی در کالوس های هر دو ریزنمونه و در محیط های زیرکشت مختلف پس از زیرکشت دوم مشاهده شد. تفاوت در میانگین های ریشه زایی در تیمارهای مختلف معنی دار بود به طوری که در هر دو محیط کشت توانایی ریشه زایی در کالوس های حاصل از بخش نزدیک لپه بسیار بیشتر از ریشه چه بود و در هر دو نوع کالوس، ریشه زایی در محیط کشت OM بیشتر از محیط کشت OMc بود.

شناخت دقیق ذخایر ژنتیکی گیاهی، بررسی موقعیت مکانی و وضعیت پراکنش آنها، با تدوین طرح های مربوط به حفاظت و نگهداری از طریق بکارگیری تکنیک های مختلف حفاظتی از اهمیت خاصی برخوردار است. از این رو در این تحقیق با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی (GPS) محل و موقعیت پراکنش جغرافیایی گونه های درختی و درختچه ای استان مرکزی تعیین و رقومی گردید. مرز کلیه مناطق پراکنش در سطح استان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نرم افزار Ilwis academic رقومی و نسبت به تهیه نقشه پراکنش به دو صورت نقشه های نقطه ای و پلی گونی اقدام گردید. فهرست گونه های درختی و درختچه ای موجود در استان تهیه گردید. برخی از خصوصیات آنها نظیر دوره بذر دهی، نوع تکثیر، نوع مصرف، وضعیت سلامت، آفات و بیماریها نیز تعیین و ثبت گردید و در نهایت نسبت به تهیه نقشه پراکنش 11 گونه از این ذخایر درختی و درختچه ای نظیر بنه، خینجوک، قره داغ، سماق، بلوط، بادامک، زرشک و 3 گونه مختلف از زالزالک بر اساس اولویت ها و امکانات و نیروی انسانی موجود اقدام گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که این گونه ها در 40 منطقه از استان مرکزی به صورت توده ای و در مناطق بسیاری به صورت تک درخت پراکنش دارند که بخش عمده ای از آن به درختچه بادامک اختصاص دارد. در ادامه سعی شد از طریق ارائه راه حل های علمی و عملی به منظور حفاظت و صیانت از این ذخایر ارزشمند ژنتیکی اقدام گردد.

جنس سروکوهی (Juniperus sp.) یا ارس (از خانواده Cupressaceae) یکی از پر انتشارترین گیاهان رده مخروطیان در جهان بوده که بومی نواحی معتدل اوراسیا و آمریکای شمالی میباشد. در این مطالعه از نشانگرهای مولکولیRAPD  برای بررسی تنوع ژنتیکی 21 نمونه سروکوهی پارک ملی تندوره (جمع آوری شده از 6 رویشگاه که هر رویشگاه حاوی 3 یا 4 نمونه بود) استفاده شد. با استفاده از 7 آغازگر تصادفی، 58 باند قابل امتیازدهی ایجاد شد که 33 عدد از آنها (57%) چند شکل بودند. فاصله ژنتیکی جفت نمونه ها بین 129/0 تا 788/0 متغیر بود. میانگین هتروزیگوسیتی (Hs) محاسبه شده برای نمونه های درون رویشگاه ها 213/0 و تنوع ژنتیکی کل (HT) در بین تمامی نمونه ها 326/0 بود. شاخص Fst برابر با 346/0 و میزان جریان ژنی برابر با 944/0 بود. دندروگرام ترسیم شده با استفاده از روش UPGMA، دو گروه اصلی را در بین شش رویشگاه سروکوهی مشخص کرد که با نقشه جغرافیایی پارک سازگاری خوبی داشته و نمودار دو بعدی حاصل از  PCoA نیز آن را تایید کرد. با توجه به اینکه در مطالعه حاضر تنوع ژنتیکی درون هر رویشگاه خیلی بیشتر از تنوع ژنتیکی بین رویشگاه ها بود و آنالیز  AMOVA نیز معنی دار بودن این تفاوت را تایید کرد، و نیز به دلیل اینکه جریان ژنی بین رویشگاه ها به میزان نسبتا خوبی بود، بنابراین، تبادلات ژنی بین این رویشگاه ها را می توان به سهولت انتقال دانه گرده از منطقه ای به منطقه دیگر با کمک باد، پرندگان، حشرات و ... نسبت داد.

صفات ریخت شناسی اندام های مختلف گونه های جنس Arabidopsis در ایران شاملA. thaliana ، Heynh ،A. pumila Steph و A. wallichii Hook & Thoms مورد بررسی قرار گرفت. کرک های اندام های هوایی سه گونه با کمک میکروسکوپ تشریحی مطالعه شد. از صفات ریختی جدا کننده گونه ها می توان به شکل کرک ها، شکل برگ های پایه ای و ساقه ای، طول میوه، حالت میوه، وجود کرک در میوه و دمگل و رنگ گلبرگ ها اشاره نمود. صفات تشریحی ساقه و برگ گونه های مورد پژوهش با میکروسکوپ نوری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ساقه صفاتی مانند شکل ساقه در برش عرضی، ضخامت پوست، وجود بافت نگهدارنده در اطراف بافت آبکش، تعداد دسته جات آوندی و مواج بودن استوانه مرکزی در سه گونه قابل تفکیک بود. در برگ صفاتی مانند شکل برگ در مقطع عرضی، تعداد لایه های پارانشیم نرده ای، یکنواختی بافت مزوفیل و تراکم کرک ها در سه گونه تفاوت داشت. در مطالعه مریستم زایشی گونه ها بجز گونه A. wallichii تفاوت بارزی در ساختار مریستمی گونه ها مشاهده نگردید. تنها تفاوت در اندازه مریستم زایشی بین دو گونه و تعداد گل های تولید شده از آنهاست.

صفات مختلف مرتبط با جوانه زنی و استقرار 5 اکوتیپ فستوکای پا بلند (Festuca arundinacea) در شرایط آزمایشگاه، گلخانه و اتاقک رشد مورد بررسی قرار گرفتند. در شرایط آزمایشگاه، اعمال تیمار سرما روی بذرهای اکوتیپ ها به مدت دو هفته در دمای 4oC در مقایسه با شاهد انجام شد. در گلخانه و اتاقک رشد، علاوه بر خصوصیات جوانه زنی، میزان پنجه دهی و اندازه سطح برگ هم ارزیابی گردیدند. در گلخانه، ابتدا بذرهای اکوتیپ ها با پیش سرما به مدت دو هفته و بعد با تناوب دمایی 20±5oC به مدت 16 ساعت در روشنایی و دمای 12-5oC به مدت 8 ساعت در تاریکی کشت شدند و اعمال تیمار سرما هم با دمای 4oC در دومرحله 15 و 35 روزه سن رشد گیاهچه ها به مدت دو هفته انجام شد. در شرایط اتاقک رشد، اعمال تیمار سرما در یک مرحله 15 روزه رشد گیاهچه به مدت دو هفته در دمای 4oC اعمال شد. نتایج نشان داد که اکوتیپ های بروجن و اصفهان در واکنش به سرما در هر سه شرایط آزمایش دارای حداکثر درصد و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، شاخص بنیه و وزن خشک نسبت به تیمار بدون سرما (شاهد) بودند. در اتاقک رشد، میانگین کل سطح برگ، تعداد پنجه، طول گیاهچه و شاخص بنیه با اعمال تیمار سرما در مقایسه با شاهد دارای افزایش بود. تعداد پنجه دو اکوتیپ کامیاران و مشهد در واکنش به سرما نسبت به شاهد بیشتر بود. در گلخانه نیز، تعداد پنجه و میزان سطح برگ، درصد و سرعت سبز شدن، طول گیاهچه و شاخص بنیه و وزن خشک اکوتیپ های اصفهان و بروجن با تیمار سرما نسبت به شاهد دارای افزایش بودند.