تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1388 | دوره:25 | شماره:4 (پیاپی 46) |تعداد مقالات:18

التهاب حاد ریوی یکی از عوارض مزمن سپسیس است که در نهایت منجر به مرگ بیماران مبتلا به سپسیس می شود. با توجه به عوارض مصرف داروهای ضد التهابی، استفاده از گیاهان دارویی نظیر زیره سیاه (Carum carvi L.) به منظور کاهش آسیبهای ناشی از سپسیس، مورد توجه می باشد. در این تحقیق اثر حفاظتی اسانس و عصاره هیدروالکلی زیره سیاه در جلوگیری از آسیب ریوی در مدل تجربی التهاب حاد (CLP=Cecal Ligation and puncture) در رت بررسی شده است و در این راستا، تاثیر این دو عصاره بر پارامترهای استرس اکسیداتیو ازجمله آنزیم میلوپراکسیداز، پراکسیداسیون لیپیدها و گلوتاتیون در بافت ریه رتها در گروههای مختلف بررسی شد. همچنین به منظور بررسی تاثیر پرتودهی گاما بر روی خواص دارویی مواد موثره زیره سیاه، 4 گروه از رت ها با عصاره های بدست آمده از زیره سیاه پرتودیده، تیمار و پارامترهای فوق در بافت ریه آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که فقط اسانس زیره سیاه، باعث تعدیل پارامترهای دخیل در استرس اکسیداتیو در مدل CLP شده است و عصاره هیدروالکلی هیچ گونه تاثیری بر روی عوامل فوق نداشته است. پرتودهی زیره سیاه در دوز مجاز (10 کیلوگری) و دوز استریل (25 کیلوگری) نیز هیچ گونه تاثیری بر روی خواص عصاره های استخراج شده از دانه های زیره سیاه نمی گذارد، به طوری که تاثیر اسانس و عصاره هیدروالکلی حاصل از زیره پرتودیده در تعدیل پارامترهای دخیل در استرس اکسیداتیو همانند زیره پرتوندیده است. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که اسانس زیره سیاه قادر است عوارض ناشی از التهاب حاد ریوی را کاهش دهد و پرتودهی زیره به منظور افزایش مدت نگهداری این گیاه دارویی نیز هیچ گونه تاثیری در خواص آن ندارد.

استرس خشکی باعث تحریک ساخته شدن گونه های اکسیژن فعال در کلروپلاستهای گیاهی می شود و گونه های اکسیژن فعال نیز سبب پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی و تخریب غشای سلولی می شود. انیسون(Pimpinella anisum L.)  یکی از گیاهان دارویی بسیار معطر است که ارزش صادراتی فراوانی دارد. در این پژوهش، آسکوربات با هدف اهمیت کنترل استرس اکسیداتیو در تحمل به کمبود آب، بکار گرفته شد و تغییرات محتوای رنگیزه ای برگها، ترکیبهای فنلی کل و محتوای مالون دی آلدئید بر روی گیاه بررسی شد. طی یک مطالعه گلدانی، تنش خشکی بر اساس نسبتهای مختلفی از ظرفیت زراعی در سه سطح شاهد، متوسط و شدید (به ترتیب 100، 60 و 25 درصد ظرفیت زراعی) و آسکوربات با یک غلظت  1.4mMبه صورت مه پاشی اعمال گردید. با پیشرفت تنش، محتوای کلروفیل و نسبت کلروفیل a به کلروفیل b کم شد، در حالی که مقدار فلاونوئید و آنتوسیانین افزایش یافت. همچنین در اثر دهیدراتاسیون، افزایش کاروتن و گزانتوفیل تنها در تنش متوسط گزارش شد. آسکوربات، میزان کلروفیلها و کاروتنوئیدها را زیاد نمود اما میزان فلاونوئید و آنتوسیانین را کاهش داد و تاثیر چشمگیری در افزایش ترکیبهای فنلی کل اندامها در تمام سطوح داشت. همچنین مقدار مالون دی آلدئید در شرایط تنش متوسط نسبتا ثابت ماند ولی در شرایط تنش شدید به طور معنی دار افزایش یافت که حضور آسکوربات منجر به کاهش موثر این متابولیت شد. بنابر نتایج بدست آمده در این پژوهش، آسکوربات خارجی توانست با مکانیسمهای مختلفی توانایی گیاه انیسون را در پاسخ به تنش خشکی افزایش داده و اثر محافظتی در برابر اکسیداسیون لیپیدها (که ناشی از خشکی می باشد) داشته باشد.

به منظور بررسی تاثیر تلقیح بذر با باکتریهای آزوسپیریلوم و پوشش دار کردن آن با عناصر ریزمغذی بر عملکرد دانه و اسانس زیره سبز، تحقیقی در دانشگاه آزاد اسلامی تبریز انجام شد. عاملهای مورد بررسی عبارت از سویه های باکتری آزوسپیریلوم در شش سطح شامل: شاهد، لیپوفروم، برازیلنس، ایراکنس، سویه آف و سویه 21 و تلقیح و عدم تلقیح بذر با عناصر ریزمغذی بودند. آزمایش به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تیمار تلقیح بذر با باکتری سویه 21 نسبت به شاهد 11 چتر بیشتر تولید کرد. کمترین وزن هزاردانه موقعی حاصل شد که بذر بدون تلقیح با باکتری و عناصر ریزمغذی کاشته شود. بیشترین عملکرد دانه (571 کیلوگرم در هکتار) به تیماری تعلق داشت که به صورت توام با باکتری سویه 21 و عناصر ریزمغذی تلقیح شده باشد و این رقم بیش از دو برابر تیماری بود که در آن بذر فقط با باکتری سویه 21 تلقیح شد. در صورت پوشش دار کردن بذر با عناصر ریزمغذی عملکرد دانه حدود 147 کیلوگرم در هکتار (در میانگین سویه های مختلف باکتری آزوسپیریلوم) در مقایسه با بذرهای بدون پوشش افزایش یافت. عملکرد اسانس زیره سبز از حداکثر 17.2 کیلوگرم در هکتار در تیمار پوشش بذر با عناصر ریزمغذی و تلقیح با باکتری سویه آف تا حداقل 2.56 کیلوگرم در هکتار در شاهد تغییر پیدا کرد. به طور کلی بین عملکردهای دانه و اسانس زیره در دو تیمار بذرهای پوشش دار شده با عناصر ریزمغذی و تلقیح شده با سویه های آف و 21 اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بنابراین در کشت زیره سبز توصیه می شود بذرها علاوه بر پوشش دار شدن با عناصر ریزمغذی، با باکتری آزوسپیریلوم سویه های آف یا 21 نیز تلقیح شوند.

به منظور بررسی اثرهای تنش خشکی و سه نوع کود (شیمیایی، دامی و کمپوست) بر عملکرد گل، درصد اسانس، پارامترهای فیزیولوژیک (کلروفیل a و b، میزان پرولین و کربوهیدرات) و نیز مقدار جذب عناصر سدیم و پتاسیم در گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L.)، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. در این آزمایش، تیمارهای خشکی شامل: شاهد یا 90 درصد ظرفیت زراعی مزرعه، 75 درصد ظرفیت زراعی مزرعه و 50 درصد ظرفیت زراعی مزرعه به عنوان عامل اصلی و سه نوع کود مختلف شامل: شاهد (بدون مصرف هیچ نوع کود)، کود شیمیایی (90 کیلوگرم در هکتار اوره، 50 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم و 50 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل)، کود دامی (25 تن در هکتار) و کمپوست زباله شهری (25 تن در هکتار) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تنش خشکی در حد50 درصد ظرفیت زراعی مزرعه، عملکرد گل بابونه را نسبت به تیمار شاهد به میزان 18.1 درصد کاهش داد. همچنین خشکی سبب افزایش درصد اسانس شد و بیشترین درصد اسانس مربوط به تیمار خشکی 75 درصد ظرفیت زراعی مزرعه بود. با بالا رفتن سطح تنش تا 50 درصد ظرفیت زراعی مزرعه از مقدار کلروفیل a و b و عنصر پتاسیم کاسته و بر میزان کربوهیدرات، پرولین و سدیم افزوده شد. بنابراین در این آزمایش هر چند بیشترین میزان عملکرد گل، درصد اسانس، کلروفیل a و b و عنصر پتاسیم در شرایط نبود تنش خشکی و با استفاده از کود شیمیایی بدست آمد، اما در سطح بالای خشکی (50 درصد رطوبت زراعی مزرعه) استفاده از کود دامی به میزان بیشتری نسبت به دو نوع کود دیگر بر عملکرد گل، پارامترهای فیزیولوژیک و جذب پتاسیم افزود.

به منظور مطالعه تاثیر تاریخ و تراکم کاشت بر برخی ویژگیهای رشد گیاه دارویی سنبل الطیب (Valeriana officinalis L.) و میزان دیدرووالترات، آزمایشی در سالهای 1385 - 1384، در مزرعه آزمایشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. عامل اصلی زمان کاشت، در سه سطح20  مرداد، 10 و 30 شهریور و عامل فرعی تراکم کاشت نیز در سه سطح 40000، 80000 و 120000 بوته در هکتار گزینش شدند. بذرهای سنبل الطیب از واحد تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهیه شدند و مقدار دیدرووالترات با دستگاه کروماتوگرافی با کارآیی بالا (HPLC) اندازه گیری شد. نتایج این آزمایش نشان داد که تاریخ و تراکم کاشت بر طول و قطر ریشه و ریزوم و مقدار دیدرووالترات، در سطح 1 درصد تاثیر معنی داری داشت و اثرهای متقابل تاریخ و تراکم کاشت، تاثیر معنی داری بر مقدار دیدرووالترات داشت. با توجه به نتایج، بالاترین مقدار طول ریشه و ریزوم از تیمار تاریخ کاشت 20 مرداد و تراکم 120000 بوته در هکتار حاصل شد و بالاترین مقدار قطر ریشه و ریزوم از تیمار تاریخ کاشت 20 مرداد و تراکم 40000 بوته در هکتار بدست آمد. همچنین، نتایج نشان داد که بالاترین درصد دیدرووالترات (1.46 درصد)، از تیمار تاریخ کاشت 30 شهریور و تراکم 40000 بوته در هکتار حاصل شد.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر شوری آب آبیاری بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد بذر و کمیت و کیفیت اسانس بذر و اندام هوایی گیاه دارویی زنیان (Carum copticum L. C.B. Clarke) و بررسی امکان استحصال اسانس از اندام رویشی آزمایشی در سال 1386 در کرتهای کوچک مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و8  تیمار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل شوری آب آبیاری با مقادیر 0.3 (شاهد)، 3، 6، 9، 12، 15، 18 و 21 دسی زیمنس بر متر بود. بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق اثر شوری آب آبیاری بر درصد اسانس بذر و اندام هوایی معنی دار نبود، اما بر ارتفاع گیاه، عملکرد اسانس بذر، عملکرد اسانس اندام هوایی، عملکرد بذر و عملکرد بیولوژیک گیاه معنی دار بود. مقدار اسانس بذر از 3.5 تا 4.1 میلی لیتر و مقدار اسانس اندام هوایی از 0.25 تا 0.35 میلی لیتر تغییر کرد. بیشترین عملکرد اسانس بذر و عملکرد اندام هوایی به ترتیب معادل 8.3 و 2.4 در شوری 0.3 دسی زیمنس بر متر و کمترین آن 3.5 و 1.5 میلی لیتر در متر مربع در شوری21  دسی زیمنس بر متر بدست آمد. بالاترین عملکرد بذر و عملکرد بیولوژیکی در شوری 0.3 دسی زیمنس بر متر به ترتیب به میزان 202.7 و 1367.6 گرم در متر مربع و کمترین میزان آن به ترتیب 96.7 و 739.5 گرم در متر مربع در شوری 21 دسی زیمنس بر متر بود. نتایج حاصل از شناسایی ترکیبهای اسانس بذر زنیان نشان داد که مهمترین جزء در همه تیمارها ترکیب تیمول بود که 53 تا 61.2 درصد اسانس را به خود اختصاص داد و دومین ترکیب گاما - ترپینن به میزان 20.7 تا 25 درصد و ترکیب سوم پاراسیمن به میزان 13.1 تا 15.6 درصد بود. شناسایی ترکیبهای اسانس اندام هوایی نیز روند مشابهی را نشان داد.

گندم و جو ازجمله محصولات انباری استراتژیک محسوب شده که فعالیت لمبه گندم و شپشه های آرد باعث بروز خسارتهای اقتصادی فراوان به غلات انباری می شوند. پیدایش مقاومت به بعضی از سموم، بخصوص مالاتیون و فستوکسین، در بین آفات انباری، استفاده از مبارزه غیرشیمیایی مانند روشهای کنترل طبیعی، فیزیولوژیکی، بیولوژیکی و میکروبی علیه آفات انباری توجه بیشتر محققان را جلب کرده است. ازجمله این ترکیبها به فرآورده های حاصل از درختان اکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.) و چریش (Azadirachta indica Adr. Juss.) می توان اشاره کرد. در این طرح تحقیقاتی دو ساله، خصوصیات حشره کشی و دورکنندگی ترکیبهای موجود در پودر برگ چریش و پودر برگ و مغز دانه اکالیپتوس، روی آفات انباری گندم و جو غالب در منطقه سیستان (لمبه گندم Trogoderma granarium و شپشه آرد (Tribolium sp. مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی خاصیت حشره کشی هر یک از این مواد که در 8 تیمار شامل هفت غلظت مختلف از هر ماده گیاهی (که با استفاده از روش لگاریتمی بین دو غلظت حداقل و حداکثر بدست آمده اند) و یک تیمار شاهد با 4 تکرار برای هر یک از آفات انباری انجام شد، نشان داد که LC50 (غلظت لازم برای کشتن 50 درصد لاروها) در پودر برگ چریش برای لمبه گندم 5.4 و برای شپشه آرد 5.33 گرم در یکصد گرم ماده غذایی است. این در حالی است که میزان LC50 در پودر بذر اکالیپتوس برای لمبه گندم 5.98 و برای شپشه آرد 5.63 گرم و در پودر برگ اکالیپتوس برای لمبه گندم 6.86 و برای شپشه آرد 6.35 گرم در یکصد گرم ماده غذایی بود. بنابراین پودر برگ چریش با میزان LC50 کمتر، دارای خاصیت حشره کشی بیشتری نسبت به پودر بذر و برگ اکالیپتوس، علیه هر دو گونه آفت انباری می باشد. همچنین نتیجه حاصل از بررسی خاصیت دورکنندگی این مواد که در 4 تیمار (شامل سه نوع ماده گیاهی و یک شاهد) با 4 تکرار برای هر کدام از آفات انباری اجرا شد، نشان داد که میزان دورکنندگی پودر برگ چریش برای لمبه گندم 80% و برای شپشه آرد 86.7% می باشد، در حالی که میزان دورکنندگی پودر بذر اکالیپتوس برای لمبه گندم 67% و برای شپشه آرد 75% است. همچنین میزان دورکنندگی پودر برگ اکالیپتوس برای لمبه گندم 50% و برای شپشه آرد 65% می باشد. بنابراین پودر برگ چریش با میزان درصد دورکنندگی بیشتر نسبت به پودر بذر و برگ اکالیپتوس برای هر دو گونه آفت انباری تاثیر بیشتری از خود نشان داده است.

با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در درمان بیماریها و همچنین محدود بودن رویشگاه های طبیعی، کمی زادآوری و قطع بی رویه، برنامه ریزی جهت کشت و اهلی کردن آنها بسیار ضروری به نظر می رسد. در این بررسی جهت تعیین تاثیر تیمارهای خواب شکنی بر روی جوانه زنی و بنیه بذر گونه های دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare L.)، مریم گلی جنوبی (Salvia sharifii Rech. et Esfand.) و برگ نمدی درختچه ای(Abutilon fruticosum Guill. et Perr.)، بذر این گونه ها از رویشگاه اصلی آنها جمع آوری و هفت تیمار پیش رویشی شامل آب گرم، اسید سولفوریک غلیظ به مدت 5، 10 و 15 دقیقه، نیترات پتاسیم 0.2 درصد، سرما (دمای 5 درجه به مدت 24 ساعت) و آب معمولی (شاهد) بر آنها اعمال گردید. پس از آن بذرها به مدت 14 روز در پتری دیش کشت شد و بعد صفات مورد نظر اندازه گیری شدند. این بررسی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بین تیمارهای اعمال شده اختلاف بسیار معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که از بین تیمارهای اعمال شده، اسید سولفوریک به مدت 10 دقیقه در گیاه رازیانه، نیترات پتاسیم در گیاه مریم گلی جنوبی و اسید سولفوریک به مدت 15دقیقه در گیاه برگ نمدی درختچه ای بیشترین تاثیر را داشته و درصد و سرعت جوانه زنی بذر این گونه ها را افزایش داده است. در گیاه مریم گلی جنوبی بیشترین شاخص بنیه بذر به میزان 191.75 مربوط به تیمار شاهد و کمترین شاخص بنیه بذر به میزان صفر مربوط به تیمارهای اسید 10 و 15 دقیقه بود. در گیاه رازیانه بیشترین شاخص بنیه بذر به میزان 365.75 مربوط به تیمار سرما و کمترین شاخص بنیه بذر به میزان صفر مربوط به تیمار آب گرم بود. در گیاه برگ نمدی درختچه ای بیشترین شاخص بنیه بذر به میزان 23.4 مربوط به تیمار اسید 10 دقیقه و پس از آن تیمار اسید 15 دقیقه به میزان 22.5 و کمترین شاخص بنیه بذر به میزان صفر مربوط به تیمارهای شاهد، آب گرم، سرما و نیترات پتاسیم بود.

گونه های مختلف گیاه اسطوخودوس در پزشکی سنتی ایران کاربردهای گوناگونی ازجمله در درمان خون گرفتگی عروق مغزی، بیماریهای مرتبط با دستگاه عصبی و روماتیسم دارند. در این پژوهش اثر سرکوب کنندگی دستگاه ایمنی آن در موش کوچک و سفید آزمایشگاهی نژاد BALB/c مبتلا به سالک مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور سرشاخه های گلدار اسطوخودوس (Lavandula spica L.) تهیه و آسیاب شد. بعد در اتانول 80% قرار گرفت و ارلن محتوی آن بر روی چرخاننده مغناطیسی (Stirrer) با مگنت و در دمای اتاق به مدت 24 ساعت قرار داده و بعد صاف شد. محلول صاف شده در شرایط استریل در پایه پماد در غلظت های 40، 60 و 80 درصد تهیه و تا زمان استفاده در یخچال نگهداری شد. همزمان 40 سر موش کوچک و سفید آزمایشی نژاد BALB/c با انگل لیشمانیا عامل سالک روستایی سویه Leishmania (L) major [MRHo/IR/75/ER] عفونی شد و در چهار گروه شاهد، دریافت کننده غلظت های 40، 60 و 80 درصد عصاره اسطوخودوس مجزا شدند. استعمال عصاره اسطوخودوس بلافاصله پس از آغاز زخم سالک به طور یک روز در میان انجام و همچنین پایش اندازه وزن و قطر زخم سالک در موش های گروههای چهارگانه با استفاده از ترازو و کولیس ورنیه به طور هفتگی انجام و این کار تا مرگ آخرین موش از گروه شاهد انجام شد. میانگین و اندازه وزن موش دریافت کننده عصاره های 40 و 60 درصد اسطوخودوس با میانگین اندازه وزن موش های گروه شاهد اختلاف معنی دار نشان دادند (P=0.000). ولی میانگین اندازه وزن موش های دریافت کننده عصاره 80 درصد اسطوخودوس با میانگین اندازه وزن موش های گروه شاهد اختلاف معنی دار نشان نداد(P>0.05) . میانگین اندازه قطر زخم موش های دریافت کننده عصاره های 40 و 60 درصد اسطوخودوس با میانگین اندازه قطر زخم موش های گروه شاهد اختلاف معنی دار نشان دادند. ولی میانگین اندازه قطر زخم موش های دریافت کننده عصاره 80 درصد اسطوخودوس با میانگین اندازه قطر زخم موش های گروه شاهد اختلاف معنی دار نشان نداد(P>0.05) . استعمال عصاره اسطوخودوس روند کاهش وزن حیوان را سرعت بخشید و هر چه غلظت عصاره بیشتر می شد این سرعت در کاهش وزن و افزایش اندازه قطر زخم حیوان نیز بیشتر می شد، ولی افزایش غلظت بالای 80 درصد دیگر افزایش محسوسی در سرعت کاهش وزن و افزایش اندازه قطر زخم نداشت. در مجموع در مقایسه با موش های گروه شاهد روند تلف شدن سوری با کاهش وزن و افزایش قطر زخم در موش های دریافت کننده عصاره اسطوخودوس محسوس و معنی دار بود. افزون بر آن که مرگ موش های گروه های دریافت کننده عصاره اسطوخودوس سریعتر از موش های گروه شاهد، زخم ها بزرگ و با نکروز شدیدتر بود.

فلاونوییدها یکی از بزرگترین گروه های فنلی طبیعی هستند. ترکیبهای فلاونوییدی کامفرول و کوئرستین دارای خواص دارویی هستند و برای مقابله با ویروسها و سلولهای سرطانی استفاده می شوند. هدف از این تحقیق، استخراج و اندازه گیری ترکیبهای فلاونوییدی کامفرول و کوئرستین در گلبرگ نمونه های مختلف گل محمدی کشت شده در باغ گیاه شناسی ایران (تهران) با منشا مناطق غربی بود. پنج گرم نمونه تازه گل محمدی توسط دستگاه آسیاب برقی خرد و توسط مخلوط متانول و اسید استیک (90:10) عصاره گیری شد. عصاره حاصل به 30 میلی لیتر حجم رسانده شده و جهت تجزیه به دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) تزریق شد. مقدار دو ترکیب کامفرول و کوئرستین در ده نمونه عصاره های گل محمدی تعیین شد. بیشترین میزان کامفرول در نمونه های کردستان (595 ppm)، قزوین (505 ppm)، آذربایجان غربی  (484 ppm) و ایلام (483 ppm) بود و کمترین میزان در نمونه های کرمانشاه (74 ppm)، همدان (88 ppm) و لرستان (پل دختر)  (252 ppm) وجود داشت. در رابطه با ترکیب کوئرستین، بالاترین میزان در نمونه های اردبیل (322 ppm)، آذربایجان غربی (312 ppm)، ایلام (302 ppm) و چهار محال بختیاری (239 ppm) بود و کمترین میزان در نمونه های لرستان (پل دختر) (77 ppm)، همدان (80 ppm)، کرمانشاه (117 ppm) و کهکیلویه و بویر احمد (گچساران) (158 ppm) بدست آمد. با توجه به نتایج بدست آمده، بهترین اکسشن ها از نظر میزان ترکیبهای کامفرول و کوئرستین به ترتیب شامل آذربایجان غربی ( 484 ppmو 312 ppm)، ایلام (483 ppm  و302 ppm ) و اردبیل (447 ppm و 322 ppm) بودند.

بومادران (Achillea millefolium L. subsp. Millefolium) یکی از گونه های با ارزش دارویی و صنعتی موجود در مراتع ایران و متعلق به خانواده کاسنی (Asteraceae) است. این گیاه به طور خودرو در دشتها، کنار جاده ها و نواحی کوهستانی می روید. از نظر درمانی التیام دهنده جراحات بوده و به علت دارا بودن تانن و مواد تلخ و عطری بر روی سلسله اعصاب و قلب اثرگذار است. همچنین بررسی های جدید در مورد این گیاه خاصیت ضد سرطانی آن را به اثبات رسانده است. به منظور نمونه برداری از این گیاه در هنگام گلدهی در اوایل تیرماه 1386 در رویشگاه سیاه بیشه واقع در استان مازندران و با توجه به حضور و فراوانی گیاه، 2 طبقه ارتفاعی با فاصله 100 متر از هم انتخاب گردید. سرشاخه و برگ گیاه مورد نظر و نیز نمونه خاک پای بوته در هر طبقه ارتفاعی در طول یک ترانسکت 100 متری از سه نقطه به طور تصادفی جمع آوری شد. سپس از هر نمونه گیاهی خشک شده در هوای آزاد، به مقدار 80 گرم به روش تقطیر با آب به مدت 2 ساعت اسانس گیری انجام و به منظور تعیین مقدار و شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی  (GC/MS) استفاده شد. نتایح حاصل از تجزیه واریانس بازده اسانس، عدم وجود اختلاف معنی دار بین طبقات ارتفاعی از نظر بازده اسانس گل و وجود اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد از نظر بازده اسانس برگ را به وضوح نشان داد و بیشترین میزان بازده اسانس برگ (0.1%) متعلق به ارتفاع 2100 متری بود. از بین ویژگی های خاک و ارتفاع تنها میان میزان نیتروژن خاک و این کمیت ارتباط معنی داری وجود داشت. نتایج بدست آمده نشان داد که بین میزان نیتروژن و بازده اسانس برگ همبستگی منفی وجود دارد. مهمترین ترکیبهای اسانس گل در نمونه های ارتفاع 2100 متر و 2200 متر به ترتیب 8، 1-سینئول (14.4% و 8.2%)، سیس-کادین-4-ان-7-ال (4.6% و 15%)، ترانس-کاریوفیلن (5.5% و 4.8%)، گاما-مورولن (4.45 و 5.2%) و کامفور (2.6% و 4.1%) بودند. ترکیبهای اصلی موجود در اسانس نمونه های برگ دو ارتفاع 2100 متری و 2200 متری به ترتیب 8، 1-سینئول (5.6% و 4.7%)، گلوبولول (7.6% و 8.7%)، ترانس-کاریوفیلن (5% و 3.2%)، سیس-کادین-4-ان-7-ال (25.5% و 0.4%)، ترانس-سسکوئی لاوانولول (2.3% و 12.8%) و ترانس سسکویی لاواندولیل استات (2.4% و 8.1%) بودند.

اختلالات هموستاتیک منجر به ایجاد لخته های نابجا و ترومبوآمبولی می گردد. داروهای فیبرینولیتیک نظیر استرپتوکیناز و اوروکیناز برای درمان ترومبوآمبولی بکار می روند. این داروها محدودیت هایی دارند و سبب ایجاد اثرهای ناخواسته و گاهی مرگبار می شوند. ترکیبهای گیاهی به عنوان ترکیبهایی سالم و بدون اثر جانبی در نظر گرفته می شوند. با نظر به اینکه چهار گیاه زردچوبه (Curcuma domestica Valet.)، آویشن شیرازی (Zataria  multiflora Boiss.)، دارچین (Cinnamomum verum J.Presl) و گلپر (Heracleum persicum Desf. Ex Fischer) در طب سنتی به عنوان گیاهان ضد انعقاد و رقیق کننده خون معرفی شده اند، در این مطالعه اثرهای فیبرینولیتیک این گیاهان مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی اثر فیبرینولیتیک، فیبرینوژن نشاندار شده با FITC با پلاسمای انسانی مخلوط و به آن ca+2 اضافه گردید. عصاره پلی فنلی تهیه شده چهار گیاه ذکر شده در غلظت های 0.05، 0.5، 5 و 50 (mg/ml) به تنهایی و همراه با استرپتوکیناز به لخته نشاندار اضافه شدند و 10، 20، 40 و 60 دقیقه پس از اضافه نمودن عصاره ها فلورسانس ناشی از FITC تعیین گردید (Em=510  و Ex= 478) نتایج نشان می دهند که عصاره های آویشن شیرازی، دارچین و زردچوبه دارای اثر فیبرینولیتیک می باشند. این اثرها معنی دار (P£0.05) و وابسته به دوز می باشند. عصاره گلپر اثر فیبرینولیتیک معنی داری ندارد. اثر فیبرینولیتیکی ناشی از استرپتوکیناز در حضور عصاره  آویشن شیرازی به صورت وابسته به دوز افزایش می یابد. در حضور عصاره زردچوبه و دارچین فقط در غلظت های 5 و  (mg/ml) 50اثر فیبرینولیتیکی ناشی از استرپتوکیناز به صورت معنی دار افزایش می یابد (P£0.05) عصاره گلپر تاثیری بر اثر فیبرینولیتیک استرپتوکیناز ندارد. بنابراین می توان گفت که آویشن شیرازی دارای بیشترین اثر فیبرینولیتیک و پس از آن به ترتیب دارچین و زردچوبه دارای اثر فیبرینولیتیک معنی دار هستند و می توانند در شرایط آزمایشگاهی سبب حل لخته شوند. در پایان، پیشنهاد می شود که ترکیبهای موجود در این گیاهان که سبب حل لخته می شوند بررسی و همچنین خصوصیت حل لخته توسط این گیاهان در محیط In vivo در تحقیقات آینده شناسایی شوند.

توانایی اکالیپتوس ها در رشد سریع سبب شده تا این جنس در جنگل کاری، مصارف صنعتی و دارویی اهمیت فوق العاده ای پیدا کند. گونه درختی Eucalyptus maculata Hook. از نظر تولید برخی ترکیبهای شیمیایی و مصارف دارویی نسبت به سایر اکالیپتوس ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در این پژوهش برای بررسی تغییرات کمی اسانس و نوع ترکیبهای تشکیل دهنده برگ درخت E. maculata، از منطقه گرمسیری دزفول (ایستگاه تحقیقاتی صفی آباد) در استان خوزستان در چهار فصل سال جمع آوری گردید. روغن اسانسی گیاه به روش تقطیر با آب استخراج و به کمک دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(GC/MS)  مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفت. بیشترین بازده اسانس در فصل پاییز (1.7%) و کمترین بازده اسانس در فصل بهار (0.52%) بدست آمد. بیشترین مقدار 8، 1-سینئول با راندمان 22.5% در زمستان، سیترونلال 15.0% در بهار و سیترونلول 35.0% در تابستان بدست آمد. بیشترین مقدار ترکیبهای معطر (46%) در تابستان بدست آمد و همچنین بیشترین ترکیب در تمامی فصول سیترونلول بود و سیترونلیل استات نیز مقدار خود را در کل سال ثابت نگه داشت.