تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1380 | دوره:8 | شماره:5 |تعداد مقالات:6

تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز و کمک در تامین انرژی سبب شده است که استفاده از علوفه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، زیرا اهمیت گیاهان علوفه ای در تعلیف دام، و در نتیجه تامین نیاز انسان به فرآورده های دامی غیر قابل انکار است. در اکثر کشورهای جهان تحقیق در امر تولید علوفه و مدیریت و بهره برداری در مقایسه با تحقیق و پژوهش در زمینه سایر محصولات زراعی مورد بی توجهی واقع شده است. کمبود کمی و کیفی علوفه باعث عدم تعادل بین دام و مرتع شده و در نتیجه بخش وسیعی از پوشش گیاهی کشور را به نابودی کشانده است.استفاده از اراضی مستعد به طور ممتد، از مسایل مهمی است که باید در جهت بهره وری بهتر از آن با حداقل هزینه و حداقل آلودگی زیستی مورد نظر قرار گیرد. گیاهان علوفه ای با داشتن برخی مزیتها از قبیل تولید بهتر در شرایط نامساعدی مانند اراضی شیب دار، تاثیر در حاصلخیزی خاک، کاهش مصرف کودهای شیمیایی از طریق تثبیت نیتروژن (مانند خانواده لگومینوز) باید بیش از پیش مورد حمایت و تحقیق قرار گیرند. در این میان گیاهان علوفه ای خانواده لگومینوز می توانند جایگاه خاصی داشته باشند. این گیاهان با تثبیت نیتروژن در خاک از طریق همزیستی با باکتریهای تثبیت کننده، نیتروژن مورد نیاز خود را تامین نموده و حتی نیاز به مصر کود نیتروژنه را در کشت بعدی کاهش می دهند. این گیاهان با درصد بالای پروتئین می توانند در سیلوی علوفه نگهداری و بعد استفاده شوند. برخی از گیاهان لگوم مانند شبدرها علاوه بر مصرف سیلویی، به طور مستقیم نیز قابل چرا هستند (کریمی 1369 و مدیر شانه چی (1369.امروزه کاربرد گیاهان علوفه ای لگومینوز یکساله در تناوب در دنیا بسیار رایج است. یکی از سیستمهای تناوبی که به ویژه در استرالیا به طور وسیعی کاربرد دارد تناوب غله - مرتع (Ley farming) است. از مزایای آن می توان به تقویت حاصلخیزی خاک، چرخه زندگی آفات و بیماریها اشاره کرد که بهم می خورد و در نتیجه مصرف آفت کشها را نیز کاهش می دهد (کاترتون (1989.

یونجه های یکساله به عنوان منابع ارزشمند علوفه مرتع و نقش و اهمیت آنها در طرحهای تناوب غله و مرتع (لی فارمینگ) از مدتها قبل مورد توجه موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع قرار داشته اند. در این رابطه طرح جمع آوری و شناسایی یونجه های یکساله در استانهای مختلف کشور به اجرا در آمد. در این گزارش نتایج حاصله از جمع آوری و شناسایی گونه های یونجه یکساله در استان لرستان و اقداماتی که در قالب طرحهای تحقیقاتی و کارهای اجرایی صورت گرفته آمده است.ضمن بررسی جمع آوریهای انجام شده در استان لرستان توسط دیگران، در مجموع 8 گونه در سطح استان مورد جمع آوری و شناسایی مجدد قرار گرفت که عبارتند از:Medicago constrica, M. noaea, M. minima, M. coronata, M. orbicularis, M. rigidula, M. polymorphaهمچنین طرحهای تحقیقاتی، مقایسه عملکرد گونه های مختلف یونجه های یکساله در شرایط دیم در استان لرستان با استفاده از 5 گونه M. rigidula, M. truncatula, M. polymorpha ,M. orbicularis و M. sculellata انجام شد که گونه اخیر بیشترین عملکرد را از خود نشان داد.در کارهای اجرایی انجام شده بر روی گونه های جمع آوری شده با هدف تحقیقاتی نسبت به تکثیر بذر آنها و ارسال به بانک بذر موسسه و شیوه مناسب خارج نمودن بذرها از غلاف اقدام که در نتیجه شیوه خارج کردن بذر توسط آسیاب برقی در مورد دو گونه M. sculellata و M. orbicularis بر شیوه کوبیدن غلافها با وسایل دستی به دلیل سرعت بیشتر و شکسته نشدن بذرها ارجحیت داشت.در قسمت پایانی گزارش پیشنهادها و اولویتهای تحقیقاتی در مورد یونجه های یکساله در لرستان آمده است.

به منظور دستیابی به هدف تولید بیشتر در واحد سطح، احیای اراضی مرتعی شخم خورده و رها شده، به حفاظت آب و خاک و افزایش علوفه، تعداد ده رقم یونجه بومی و بیگانه در شرایط دیم منطقه طالقان با میانگین 475.3 میلیمتر بارندگی سالانه، از نظر عملکرد علوفه خشک، درصد برگ و ارتفاع مورد بررسی قرار گرفتند. این آزمایش در قالب آماری طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در بهار سال 1369 شروع و به مدت پنج سال ادامه و در نهایت میانگین ها به روش دانکن مقایسه شد.اختلاف بین محصول علوفه خشک ارقام در سال اول برداشت معنی دار بود ولی در سالهای بعد معنی دار نگردید. محصول علوفه خشک ارقام هر ساله افزایش داشت، و به طور کلی یونجه بناب با میانگین 972.4 کیلوگرم در هکتار بیشترین و یزدی با 730 کیلوگرم در هکتار کمترین مقدار علوفه خشک را تولید نمودند.محصول علوفه هر ساله در دو چین برداشت گردید. از نظر آماری بین میانگین درصد محصول چین دوم ارقام در همه سالها تفاوت معنی داری وجود داشت. به طور کلی رقم سیمر چنسکایا با میانگین 26.2 درصد بیشترین و بناب با متوسط 17.4 درصد کمترین مقدار علوفه را در چین دوم تولید نمودند.درصد برگ ارقام میانگین تفاوت معنی داری داشتند. حداکثر میزان برگ با میانگین 49.7 درصد به رقم بمی و حداقل آن با میانگین 42.6 درصد به رقم همدانی تعلق داشت.ارتفاع ارقام متفاوت بود و بین میانگینها همه ساله تفاوت آماری دیده شد. به طور کلی قره یونجه با میانگین 69.4 سانتیمتر بلندترین و سیمر چنسکایا با میانگین 56.3 سانتیمتر کوتاهترین آنها بودند.

برای تشخیص قابلیتهای داده های متوالی ماهواره ای در ارزیابی و پایش پدیده های مرتبط با بیابان زایی تحقیق گسترده ای صورت گرفت. دشت قم- کاشان به عنوان یکی از مناطقی که در معرض خطر بیابانی شدن تلقی می شود انتخاب و روند تغییرات پدیده هایی نظیر شوری، کاربری اراضی، فرسایش بادی، به کمک داده های ماهواره ای و روند تغییرات سطح سفره ها و کیفیت آبهای زیرزمینی، آبدهی حوضه های بالادست و گل آلودگی رودخانه ها به کمک تحلیل داده ها و نقشه های موجود، مطالعه شد. در این مجال نتایج مرتبط با شوری خاک ارایه می گردد.نخست دو سری از داده های رقومی لندست ام اس اس 1976 و تی ام 1998 با زمان تقریبی یکسان از نظر ماه برداشت، مورد پردازشهای اولیه قرار گرفتند. به کمک نتایج مطالعات صحرایی هر یک از تصویرها به روش مناسب خود طبقه بندی شدند. طبقه بندی با باندهای ترکیبی PCA12، PCA34، NDVI در ام اس اس و باندهای اصلی و ترکیبی TM4، PCA57، PCA123 و NDVI در تی ام صورت گرفت. طبقه بندی از نوع نظارت شده و با الگوریتم حداکثر درست نمایی (ML) بود. دقت طبقه بندیها بر اساس اطلاعات میدانی مورد ارزیابی قرار گرفت و دقت کلی 65% و 72% به ترتیب برای ام اس اس و تی ام بدست آمد. نتایج نشان می دهنده که در فاصله دو مقطع زمانی، از سطح اراضی بدون شوری به میزان 7.5% از کل کاسته و بر مساحت اراضی با طبقات شوری کم، متوسط و زیاد به طور پلکانی افزوده شده است. مساحت سطوح شوره زار دریاچه نمک کاشان به مقدار 1.5% کاهش داشته است.دستاورد پژوهش گویای این است که علی رغم یکسان نبودن ویژگیهای تصویری ام اس اس و تی ام، مقایسه نقشه های موضوعی حاصل از کاربرد مجموعه فنون پردازش تصویر بر روی هر یک، اطلاعات مفیدی بدست خواهد داد. این موضوع به ویژه با توجه به ارزش قدمت زمانی ام اس اس در طولانی تر کردن طول دوره مطالعه اهمیت بارزتری خواهد داشت.

در حال حاضر داده های ماهواره ای یکی از منابع مهم در تولید نقشه های کاربری و پوشش اراضی محسوب می شوند. چندین روش طبقه بندی رقومی برای تهیه نقشه های مذکور پیشنهاد شده و هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین ارزیابی و مقایسه روشهای مختلف به منظور تعیین روش مناسب و اصولی در شرایط مختلف کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش چند روش طبقه بندی شامل K - نزدیکترین همسایه، حداکثر احتمال و روش جعبه ای با استفاده از داده های رقومی TM در منطقه کوار استان فارس واقع در جنوب شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین از GIS برای تصحیح بعضی از پیکسلهای غلط استفاده گردید. بررسی روشهای ذکر شده بر اساس دقت کلی، ضریب کاپا با استفاده از تجزیه و تحلیل ماتریس خطا انجام شد. طبق نتایج حاصل از این تحقیق مقادیر دقت کلی برای روش حداکثر احتمال برابر 94.7%، - K نزدیکترین همسایه 61.7% و روش جعبه ای برابر 60.4% می باشد که برتری روش طبقه بندی حداکثر احتمال نسبت به سایر روشها را نشان می دهد. نتیجه نهایی این تحقیق بر تاثیر نوع روش طبقه بندی در دقت نقشه ها دلالت دارد.