فصلنامه سیاست
سال:1386 | دوره:37 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

این مقاله از زاویه قدرت و علوم سیاسی و با تمرکز بر واحد تحلیلی "موافقت نامه بودجه جاری نهاد ریاست جمهوری" نگاهی محدود به مبحث بودجه دولتی دارد. تاثیر قدرت سیاسی و اعمال نفوذ مقامات بالای دیوان سالاری دولتی می تواند به ضرر نظام کارشناسی بودجه بیانجامد. قدرت، به ویژه در فرایند اعتبارات و تخصیص بودجه و از جمله در ردیف های متفرقه بودجه قابل اعمال است. در عین حال این اعمال نفوذ در فرایند حسابرسی و ارزیابی نیز قابل مشاهده است. این مقاله نگاهی خرد بر بودجه می گشاید بر موافقت نامه متبادله بین سازمان مدیریت و برنامه ریزی با نهاد ریاست جمهوری متمرکز می شود تا بتواند به تایید این فرضیه بپردازد که تاثیر مقامات دیوانی – سیاسی نظام کارشناسی بودجه را تضعیف نموده و فرایند بودجه ریزی را به ابهام می کشاند.

راهبرد توسعه فرآورده رسیدن نخبگان جامعه به استنباط های مشترک است. راهبرد توسعه نمودار همگنی درونی اندیشه ها و مناسبات اجتماعی است. رسیدن به توسعه بالاترین درجات هماهنگی و همسویی و سازواری را می طلبد. در ایران راهبردهای گوناگونی همچون راهبرد جایگزینی واردات و از 1368 به بعد راهبرد توسعه صادرات مطرح گردیده است. برنامه های خصوصی سازی و تعدیل ساختاری رهیافت های جدیدتری برای پیشبرد توسعه هستند. ولی این کوته بینی است که هر چه را دولت بر آن نام راهبرد نهاد «راهبرد ملی» بیانگاریم. براستی، پیش از آن باید دید که آیا ساخت دولت، ملت به معنای کلاسیک آن در یک اجتماع پیدا شده است یا خیر. تاثیر شکاف های اجتماعی از یک سو و شکاف میان دولت و جامعه از دیگر سو بر تدوین راهبرد توسعه چیست؟ در این مقاله می کوشم نخست با سنجش نظریه هایی که بسادگی دولت را مسئول چنین کنشی می داند نارسایی هایی این رهیافت را نشان دهم سپس به رهیافت جامع تر اریک اولین رایت عنایت خواهم کرد که رابطه چند سویه دولت و جامعه و شکافهای اجتماعی بر یکدیگر را با پروا نسبت به واقعیت های اجتماعی وا می کاود و در کاربست نظریه او البته نه به شیوه ای مکانیکی بلکه با پروا داشتن نسبت به ویژگیهای جامعه ایران خواهم کوشید.

در این مقاله دستوری - محتوایی، تلاش شده ضمن تحلیلی نقادانه از پژوهش مدرسی در ایران، مشکلات کار آموزشی-پژوهشی را ناشی از چهار مشکل (عدم مناسبت جامعه شناختی، عدم مناسبت فرهنگی، عدم صلابت منطقی و فقدان کارآمدی سیاسی) معرفی شود. نویسنده به اقتضای این معرفی تحلیلی و برساخته، یکی از مشکلات مبتلابه ایرانی را تحت عنوان "هیجانگرایی"رصد کرده است. فراتر از آن، او با تکیه بر رویکردی فراسوگرایانه از لحاظ شناختی، و نوعملگرایانه از لحاظ فلسفی ارایه دهد. در این تلاش، هم مساله موضوعیت مشکلات واقعی ایران مد نظر قرار گرفته، و هم خشیه ظنی و غیر جزمی. ضمن آنکه، موضوع روش بهانه پرداخن به امر محتوایی شده، اما نکته در درون یک قالب متصلب شناختی محصور نمانده است. به رغم احترام به رویکردهای متکثر، رویکرد کثرتگرای این نوشته ملازم با نوعی فراسوگرایی است که با محرکه اشراقی (حیات - فناگرایی) حرکت را آغاز، و با تدبیر علمی - فلسفی، چشم انداز فلسفی را برای نیل به جهان مجرد فرا- ضابطی - فراطبیعی تصویر می کند

بر اساس نظریه نیابت عامه فقیه از امام معصوم، هرگونه تصرف حاکمان جور در مال و جان و شئون عمومی جامعه اسلامی در زمان غیبت بدون اذن فقها نامشروع است. به نظر منکران ولایت فقیه که ولایت بر حوزه زندگی دینی و عمومی مردم را در انحصار امام معصوم می دانند تصرف فقها - و به طریق اولی غیرفقها - در این امور فاقد مشروعیت است. در نظریه سومی که در این مقاله مطرح شده، فقها وظیفه دارند در زمان غیبت برای تصدی امر حکومت قیام کنند و مومنان هم موظفند با آنان برای این منظور همراهی کنند؛ ولی در صورتی که آنان در برقراری حکومت توفیق نیافتند، حاکمان جائر موظفند جامعه اسلامی را بر اساس قوانین شرع و مطابق مصالح عمومی مسلمین اداره کنند و برای این منظور مجازند تصرفات شرعی و عقلایی لازم را در زندگی اجتماعی مردم اعمال کنند. از نتایج مهم این نظریه، ترتب آثار شرعی بر تصرف های عقلایی و منطبق با موازین شرعی آنان در جان و مال مردم و مشروعیت همکاری مردم با این حکومت ها در این موارد، مگر در مواردی که مصلحت اهمی آن را ممنوع سازد، می باشد.

بسیاری بر آنند که حمله آمریکا به عراق سرفصل نوینی در روابط بین الملل و همچنین سیاست خارجی ایالات متحده محسوب می شود. این حمله نمودی است از تغییر در سیاست خارجی ایالات متحده از یک سیاست مبتنی بر «هژمونی جویی» بهک سیاست «امپراتوری جویانه». به رغم اینکه سیاست ایالات متحده با واکنش منفی زیادی در سطح جهان روبه رو شد، اما در داخل ایالات متحده، حداقل تا مدتی، از آن استقبال می شد. آنچه در اینجا حایز اهمیت است این نکته می باشد که چگونه چنین چرخشی در چارچوب سیاستگذاری خارجی ایالات متحده امکان پذیر شد. این مقاله تلاشی است برای نشان دادن چگونگی تکوین این سیاست در بستر گفتمانی مناسب در داخل آمریکا. استدلال اصلی آن نیز این است که از به هم پیوندخوردن موفقیت آمیز چند گفتمان این بستر مناسب گفتمانی فراهم شد. اینها از یک سو شامل چند گفتمان بنیادی سیاست خارجی آمریکا یعنی لیبرالیسم، استثناگرایی، و گفتمان امنیت ملی هستند که زمینه شکل گیری گفتمان جدید امپراتوری را برساختند و از سوی دیگر گفتمان امنیت سازی که عراق را به عنوان آماج اصلی عمل در چارچوب این گفتمان نوین به هدفی مشروع تبدیل کرد. با وجود این، وجود گفتمان ها و خرده گفتمان های بدیل می تواند به رغم این تغییرات، راه را برای مقاومت در برابر تداوم سیاست جدید هموار سازد.

روابط بین افراد و گروه ها و ملل اساسا برای رفع نیازها، نارسایی ها و کمبودهایی است که آنها به طور طبیعی دارند و جهت نیل به این هدف توسعه های و تحقق و افزایش ظرفیت ها، ثروت، رفاه، صلح و همزیستی، انسان ها و جوامع مدرن به کمک عقل و علم و با تقسیم کار تخصصی و مبادله آزادانه کلمه و کالا و رقابت سازنده و گفتگو و مذاکره و سازش در سطوح ملی و بین المللی با یکدیگر همکاری می کنند. در واقع همان طور که این مقاله درصدد تبیین آن است، فضای صلح و تفاهم و گفتگو و آشتی، زمینه ساز توسعه و ترقی و تمدن است ولی فضای جنگ و خشونت و تنش و درگیری، زمینه ساز عقب ماندگی و زوال می باشد.