تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1394 | دوره:23 | شماره:2 |تعداد مقالات:22

در شرایط کنونی جهان که با شهرنشینی و صنعتی شدن بی سابقه ای همراه است، حفاظت و مدیریت مناسب از جنگل ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در چنین شرایطی توجه به مفهوم مدیریت پایدار جنگل بیشتر اهمیت می یابد. معیار و شاخص ابزاری برای تعریف، پایش و ارزیابی حرکت به سمت جنگلداری پایدار محسوب می شود. به نظر می رسد پژوهش ها در ایران در زمینه بررسی معیارها و شاخص های مدیریت پایدار جنگل محدود بوده است. از این رو در پژوهش پیش رو سعی شده است تا در سامان عرفی کلگچی استان چهارمحال و بختیاری، مجموعه ای از نمایه ها برای شاخص ها تعریف شود. پژوهش کنونی طی چند مرحله و با استفاده از ابزار و روش های مختلف انجام شد. در گام اول شاخص های اجتماعی- اقتصادی فرآیند خاور نزدیک به منظور سازگاری با منطقه مورد بررسی طی پرسشنامه هایی اولویت بندی شدند. برای بررسی دقیق اهمیت شاخص ها، این شاخص ها در پرسشنامه دیگری مقایسه زوجی شدند. در گام آخر، برای بررسی نمایه ها، بررسی میدانی، نظرخواهی از مردم محلی، مصاحبه با کارشناسان و بررسی اسناد سازمان های مرتبط با منطقه مورد بررسی انجام شد. نتایج نشان داد که از دیدگاه کارشناسان خبره و دست اندرکاران محلی، شاخص های کاهش تعداد تجاوزات به جنگل، نرخ بهبود معاش مردم محلی، مشارکت جوامع محلی و تساوی حقوق، جوامع وابسته به جنگل (تعداد گروه ها و زنان سازماندهی شده) و همکاری در زمینه توسعه کشاورزی به عنوان شاخص های کلیدی معیار کارکردها و شرایط اجتماعی- اقتصادی هستند.

برای ارزیابی مقدار تولید چوب صنوبر در صنوبرکاری های سنتی، محاسبه رویش سالانه این درختان ضروری است. در این پژوهش هشت توده صنوبرکاری از گونه Populus nigra در مناطق مختلف حاشیه رودخانه های استان کرمانشاه انتخاب شدند. صدودو قطعه نمونه با مساحت متغیر به صورت منظم- تصادفی تعیین شد و اندازه گیری صفات رویشی قطر و ارتفاع در آنها انجام شد. داده های به دست آمده با روش آماری تجزیه واریانس یک طرفه مورد بررسی و مقایسه میانگین ها قرار گرفتند. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک توده ها نیز اندازه گیری شد. بررسی همبستگی متغیرهای خاک نیز با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی انجام شد. نتایج نشان داد که ازنظر رویش حجمی، توده شماره شش با 38 مترمکعب در سال و در هکتار بهترین عملکرد و توده شماره چهار با 10.3 مترمکعب در سال و در هکتار کمترین رویش را داشتند. تفاوت در مقادیر رویش قطری و ارتفاعی توده ها نیز مشاهده شد. با بررسی ویژگی های خاک توده ها مشخص شد که گرچه ارتباط معنی داری بین رویش و ویژگی های خاک وجود ندارد، اما بر اساس نتایج به دست آمده از تجزیه به مولفه های اصلی، تفاوت معنی داری بین آنها مشاهده می شود. برای مثال از یک سو با کاهش مقادیر EC و و از سوی دیگر با افزایش مقادیر رس، ازت و کربن آلی شرایط رویش بهتر شده است. همچنین به دلیل فقدان تنوع ژنتیکی بین درختان مورد مطالعه، تاثیر عمیق تر روش های کاشت و داشت (عملیات مدیریتی) در تولید چوب صنوبر نسبت به مولفه های ژنتیکی و ادافیکی مشخص شد.

روش های مبتنی بر نمونه برداری با احتمال به نسبت اندازه جدید ترین و بهترین روش های معرفی شده برای برآورد کمیت های مختلف پسماند چوبی درشت در سال های اخیر هستند. این روش ها هر قطعه پسماند چوبی درشت را با احتمال متناسب با پارامترهای مختلف (طول، مربع طول، حجم و غیره) انتخاب می کنند. در پژوهش پیش رو ضمن معرفی نمونه برداری با فاصله محدود و پروتوکلی از نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) که قطعات پسماند چوبی درشت را با احتمال متناسب با طول آنها انتخاب می کنند، دقت و صحت هر دو روش برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت بررسی و مقایسه شد. برای این منظور در یک توده بهره برداری نشده، یک قطعه 250×250 متر به صورت صددرصد آماربرداری شد و نقشه قطعات به دست آمد، سپس با استفاده از بسته SampSurf در محیط نرم افزار R روش های مورد بررسی شبیه سازی شد و دقت و صحت روش ها بررسی شد. برای بررسی دقت از شاخص درصد ضریب تغییرات و برای صحت از شاخص اریبی نسبی استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو روش مورد بررسی برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت نااریب هستند (مقادیر اریبی برای شعاع و فاصله های مختلف کمتر از یک بود). ازنظر دقت، دقت نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) نسبت به نمونه برداری با فاصله محدود برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت بیشتر بود. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده می توان نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) را روشی مناسب ازنظر دقت و صحت برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت در یک جنگل هیرکانی معرفی کرد.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک بر مشخصات کمی دارمازو (Quercus infectoria) انجام شد. 36 قطعه نمونه دایره ای شکل به مساحت 10 آر به صورت تصادفی در فرم های مختلف زمین در منطقه مورد مطالعه انتخاب و مشخصه های کمی ازقبیل تعداد، ارتفاع، قطر برابر سینه و قطر تاج درختان در داخل هر یک از قطعات نمونه اندازه گیری شد و در قالب طرح کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار برداشت شد. همچنین 36 پروفیل خاک در داخل قطعات نمونه حفر شد. بررسی همبستگی بین مشخصات کمی درختان با عامل های خاکی با استفاده از رگرسیون خطی چندمتغیره به روش گام به گام انجام شد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارهای مختلف در سطح اطمینان 99 درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. همچنین مقایسه میانگین مشخصات کمی و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک تیمارهای مختلف با استفاده از آزمون دانکن نشان داد که ازنظر تعداد درخت، ارتفاع، قطر برابر سینه، قطر تاج، عمق خاک، درصد رطوبت اشباع، درصد کربن آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب و درصد شن و رس، دره ها و دامنه های شمالی در وضعیت بهتری قرار دارند. ازنظر درصد مواد خنثی شونده، یال های جنوبی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. رابطه بین مشخصات کمی با عمق خاک، درصد رطوبت اشباع، درصد کربن آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب از نوع همبستگی مثبت و معنی دار و با درصد مواد خنثی شونده همبستگی منفی و معنی دار بود. درمجموع می توان گفت با افزایش عمق خاک، درصد رطوبت اشباع درصد کربن آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب، شرایط مطلوب تری برای رشد و افزایش صفات کمی دارمازو به وجود آمده است و برعکس، افزایش درصد مواد خنثی شونده باعث کاهش ویژگی های کمی دارمازو شده است، بنابراین می توان چنین استنباط کرد که حضور و پراکنش درختان دارمازو در منطقه مورد مطالعه با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک همبستگی دارد.

تولید بذر در جنس بلوط بین پایه های مختلف و همچنین در سال های مختلف نوسان های زیادی دارد. در این پژوهش نوسان های بین پایه ای و سالانه تولید بذر برودار (Quercus brantii. Lindl) در جنگل پژوهشی داربادام استان کرمانشاه به مدت سه سال (1388 تا 1390) پایش شد. چهل درخت نمونه با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی با مونه بندی انتخاب و متغیرهای کمی آنها اندازه گیری شد. در ابتدای شهریورماه با استفاده از روش شمارش تاجی، شمار بذر آنها مشخص شد و برای انجام مقایسات مربوط به تولید بذر، متغیر تراکم بذر (شمار بذر در یک مترمربع سطح تاج) نیز محاسبه شد. تحلیل آماری داده ها بیانگر نوسان های زیاد تولید بذر بین درختان مختلف و همچنین بین سه سال مورد مطالعه بود. درحالی که در یک سال مشخص برخی درختان اصلا بذری تولید نکرده بودند، برخی پایه ها تراکم بذری بیشتر از 40 داشتند. نامناسبترین شرایط بذردهی مربوط به سال 1388 (میانگین تراکم بذر 1.6) بود. بهترین بذردهی (میانگین تراکم بذر 10.7) نیز در سال 1389 اتفاق افتاد. در سال های 1388 و 1390 از نظر میانگین تراکم بذر بین طبقه های قطری مختلف درختان برودار، اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما در سال 1389 اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین تراکم بذر طبقه های قطری مشابه بین سه سال نیز نشان داد که فقط در طبقه های قطری میانی اختلاف معنی دار در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. درمجموع، نتایج پژوهش پیش رو تاثیرگذاری سرشت ذاتی گونه و همچنین زمان (سال بذردهی) را بر تولید بذر گونه برودار تایید کرد.

امروزه از کاشت مخلوط درختان تثبیت کننده نیتروژن برای تامین نیاز عناصر غذایی صنوبرکاری ها استفاده می شود، اما این امر می تواند با کاهش تعداد گیاه میزبان در هکتار بر جمعیت فرانکیای خاک تاثیر منفی داشته باشد. برای مطالعه تاثیر سطوح مختلف آمیختگی توسکا با صنوبر بر جمعیت فرانکیا در خاک، آزمایشی در قالب آماری بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار شامل نسبت های 100، 70، 50 و 30 درصد آمیختگی صنوبر Populus deltoides 77.51 با توسکای ییلاقی (Aluns subcordata) با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته انجام شد. جمعیت فرانکیا در خاک به روش بیشترین تعداد محتمل (MPN) و میزبانی نهال های توسکای ییلاقی تعیین شد. نتایج نشان داد که توسکا در سطوح مختلف آمیختگی باعث افزایش رشد ارتفاعی و قطری صنوبرها، بهبود وضعیت عناصر غذایی، کربن آلی و pH خاک و افزایش غلظت نیتروژن و پتاسیم در برگ های صنوبر نسبت به تیمار خالص صنوبر شده است. همچنین نتایج جمعیت فرانکیا نشان داد که خاک تیمارهای مختلف با یکدیگر ازنظر آماری تفاوت معنی داری داشتند. بیشترین و کمترین جمعیت، 49.17 و 0.89 عدد در گرم خاک، به ترتیب در تیمارهای توسکا و صنوبر خالص مشاهده شد. جمعیت فرانکیا با ارتفاع درخت توسکا، مقادیر فسفر و پتاسیم قابل دسترس خاک همبستگی منفی معنی دار داشت، اما با قطر درخت توسکا، pH خاک و عناصر غذایی برگ رابطه مثبت و معنی داری را نشان داد. نتایج پژوهش پیش رو نشان داد که فرانکیا در رشد و تامین عناصر غذایی مورد نیاز درختان موثر بوده است و کشت مخلوط نسبت به کشت خالص صنوبر باعث افزایش جمعیت فرانکیا شده است.

در این پژوهش امکان استفاده از مشخصه های هندسی و آماری به دست آمده از داده های لیدار برای شناسایی پایه های درختی پلت (Acer velutinum) و ممرز (Carpinus betulus) در سری یک جنگل آموزشی- پژوهشی شصت کلاته گرگان بررسی شد. برای این منظور داده های لیدار درختان نمونه از کل ابر نقاط لیزر منطقه مورد مطالعه با استفاده از مختصات مرکز تنه و قطر تاج (برداشت شده در زمین) جداسازی شد. در عملیات میدانی، 80 پایه درختی از دو گونه پلت و ممرز که در آشکوب چیره واقع بودند و یا تداخل تاجی با پایه های مجاور نداشتند، به عنوان درختان نمونه انتخاب شدند. ارتفاع درختان نمونه با استفاده از دستگاه Vertex IV و شعاع تاج آنها در چهار جهت جغرافیایی به کمک فاصله یاب لیزری Leica Disto اندازه گیری شد و موقعیت مرکز آنها با استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی تفاضلی (DGPS) و نیز به روش فاصله و آزیموت با استفاده از دوربین توتال استیشن برداشت شد. ویژگی های مختلف آماری و هندسی از داده های لیدار درختان نمونه استخراج و برای تفکیک گونه پایه های درختی در تابع تحلیل تشخیص مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای انحراف معیار ارتفاعی نقاط لیزر در بالای 0.8 ارتفاع درخت و شیب تاج بهترین ترکیب متغیرها بودند که با صحت کلی 80.3 درصد دو گونه را از یکدیگر تفکیک کردند. این درحالی است که میانگین این دو ویژگی در ممرز بیشتر از پلت بود. به طور کلی، از یافته های پژوهش استنتاج می شود که مشخصه های هندسی و آماری به دست آمده ازداده های لیدار نقش مهمی در شناسایی این دو گونه دارند.

این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین پوشش گیاهی با عامل های فیزیوگرافی و تعیین گونه های معرف در گروه های اکولوژیک، در جنگل کران رودی دره خان در جنوب ارومیه انجام شد. برای تعیین سطح قطعه نمونه از روش سطح حداقل استفاده شد. براین اساس سطح 400 مترمربعی برای پوشش درختی و درختچه ای و 100 مترمربعی برای پوشش علفی به دست آمد. سی ودو قطعه نمونه برای گیاهان چوبی و 50 قطعه نمونه برای پوشش علفی به روش خط نمونه در فاصله های صفر، 20، 50، 100 و 200 متری رودخانه دره خان و عمود بر محور اصلی آن در دو طرف پیاده شد و گونه های گیاهی آن شناسایی و درصد پوشش گیاهی در هر قطعه نمونه با استفاده از مقیاس براون- بلانکه برآورد شد. برای تعیین گروه های اکولوژیک و گونه های معرف از تجزیه وتحلیل خوشه ای و تجزیه وتحلیل گونه های معرف و برای تجزیه و تحلیل ارتباط بین پوشش گیاهی با عامل های فیزیوگرافی از روش NMS استفاده شد. بر اساس تجزیه و تحلیل خوشه ای، گیاهان علفی منطقه در سه گروه اکولوژیک دامنه شمالی، دامنه جنوبی و کنار رودخانه ای قرار گرفتند. نتایج آنالیز NMS نشان داد که شیب و ارتفاع از سطح دریا از مهمترین عامل های تاثیرگذار بر پراکنش گونه های علفی در اکوسیستم دره خان هستند. از گونه های معرف دامنه شمالی، Astragalus persicus، Echinops bithynicus و Silene marschallii، دامنه جنوبی، Salvia multicaulis، Onosma sericeum و Aristolochia bottae و کنار رودخانه ای، Colchicum szovitsii، Galium spurium و Pimpinella anthriscoides را می توان نام برد. گونه های چوبی نیز در دو گروه اکولوژیک کنار رودخانه ای (Juglans regia و Pyrus syriaca) و دور از رودخانه (Cerasus microcarpa و Pistacia atlantica) قرار گرفتند.

الگوی مکانی درختان در مراحل مختلف زندگی داده های مهمی در رابطه با فرآیندهایی که تجدید حیات و توالی جنگل را هدایت می کنند، در اختیار قرار می دهد. رقابت از عامل های تاثیرگذار بر ساختار جنگل است. شناخت رقابت در جنگل به ویژه هنگامی اهمیت دارد که هدف از مدیریت جنگل، تقلید از پویایی بوم نظام های طبیعی باشد. برای این منظور یک پارسل مدیریت نشده به مساحت 26 هکتار در منطقه نکا انتخاب شد و کلیه درختان بلندمازو با قطر برابر سینه بیشتر از 7.5 سانتی متر مورد اندازه گیری قطر قرار گرفتند و مختصات دکارتی آنها تعیین شد. سپس درختان اندازه گیری شده بر اساس قطر برابر سینه به چهار طبقه کم قطر، میان قطر، قطور و خیلی قطور تقسیم شدند. بررسی الگوی مکانی و رقابت درون گونه ای بلندمازو به ترتیب با توابع تک متغیره و دومتغیره آماره او- رینگ (O - ring) انجام شد. نتایج نشان داد که الگوی مکانی درختان به دلیل سنگین بودن بذر بلندمازو و فراوانی زیاد درختان جوان، در فاصله های کوتاه خوشه ای و سپس با بزرگ شدن مقیاس بررسی تصادفی می شود. همچنین مشخص شد که درختان بلندمازو دارای اثرات رقابتی مثبت و منفی متفاوتی در طبقه های مختلف قطری نسبت به هم هستند که در فاصله های متفاوتی با توجه به اندازه درختان اتفاق می افتد که متاثر از نورپسندی، محدودیت پراکنش بذر و رقابت درون گونه ای این گونه است. با توجه به اینکه پراکنش بلند مازو از الگوی تصادفی پیروی کرده است، بنابراین دخالت های جنگل شناسی باید علاوه بر ملاحظه سایر عامل های موثر در نشانه گذاری، به گونه ای باشد که برداشت فقط به صورت پایه ای و تصادفی انجام شود و توده به سمت الگوی تصادفی سوق داده شود.

محصولات غیرچوبی جنگل نقش بسیار مهمی در حمایت از معیشت خانوار و امنیت غذایی جوامع ایفا می کنند. معیشت جوامع روستایی ساکن در جنگل های زاگرس شمالی به دلیل فقدان عرصه های تولیدی و اقتصادی به میزان زیادی وابسته به جنگل است. این مطالعه در سه روستای جنگلی شهرستان بانه استان کردستان برای بررسی مشکلات و چالش های بهره برداری محصولات غیر چوبی جنگل توسط ارزیابی مشارکتی منابع طبیعی انجام شد. در این تحقیق از تحلیل میدان نیرو به عنوان چارچوب نظری استفاده شد. همچنین از پرسشنامه، مصاحبه ها، بحث گروهی و طوفان اندیشه برای جمع آوری اطلاعات در زمینه میزان و نحوه برداشت محصولات استفاده شد. برآورد ارزش علوفه درختی از طریق روش هزینه جایگزین و ارزش سایر محصولات برداشتی از طریق روش مستقیم و قیمت های بازاری برآورد شد. برپایه نتایج، متوسط درآمد سالانه هر خانوار از محل برداشت محصولات علوفه درختی، هیزم، گز درختی (گزو)، گال مازوج و بذر بلوط حدود 8510000 ریال بود. بیشتر از 50 درصد این میزان درآمد در اقتصاد معیشتی به مصرف می رسد و بقیه درآمد از محل فروش محصولات به دست می آید. مهمترین مشکلات و راه کارها در زمینه بهره بردای محصولات غیرچوبی از دید بهره برداران محلی عبارتند از کمبود مقررات اداری برای حمایت از بهره برداران محلی، خشکسالی، تخریب جنگل، عدم وجود شبکه های بازاریابی و چرای بیش از حد دام. برای مقابله با این مشکلات، اثر بخش ترین اقدامات در چارچوب مدیریت تلفیقی منابع طبیعی، تقویت تشکل های بهره برداری جنگل نشینان، توسعه شرایط بازاریابی و فروش، توسعه کارگاه های کوچک و صنایع تبدیل و فرآوری در منطقه و ساماندهی پروانه های بهره برداری است.

در عملیات جاده سازی جنگل استفاده از ماشین آلاتی همچون بیل مکانیکی و بلدوزر بسیار متداول است و هزینه ساعتی این ماشین آلات سهم عمده ای از هزینه های هر پروژه جاده سازی را به خود اختصاص می دهد، بنابراین برآورد میزان تولید و هزینه های هر واحد تولید دستگاه یک اهرم قوی برای مدیریت مناسب و استفاده بهینه از ماشین آلات است. در سری لیاشی سرا واقع در حوضه 27 املش در عملیات جاده سازی به دلیل ملاحظات اقتصادی و محیط زیستی، دو ماشین بیل مکانیکی و بلدوزر استفاده شد. ابتدا شروع عملیات خاک برداری با بیل مکانیکی آغاز شد و قسمت عمده کار عملیات خاکی با این ماشین انجام شد، سپس در مرحله پایانی برای تسطیح شیب و آماده کردن بستر برای شن ریزی از بلدوزر استفاده شد. اجزای کار روزانه عملیات خاکی شامل زمان مفید و غیرمفید، تاخیرهای فنی، اجرایی و شخصی در طبقه های شیب مختلف زمان سنجی شد. نتایج نشان داد که متوسط مقدار تولید بیل مکانیکی و بلدوزر در طبقه های شیب 10 تا 30، 30 تا 50 و 50 تا70 درصد به ترتیب 71.23، 61.49 و 87.18 مترمکعب در ساعت و 13.31، 20.87 و 12.28 متر طولی در ساعت است. هزینه تولید این دو ماشین در ساعت کار مفید 8267 ریال در مترمکعب و 39325 ریال در متر به دست آمد.

به دنبال ایجاد آشفتگی در سطح تاج پوشش و تغییر مقدار نور رسیده به کف جنگل ازنظر کمیت (شدت نور) و کیفیت (نور موثر بر فتوسنتز)، روشنه ها به وجود می آیند. این پژوهش در روشنه های طبیعی قطعه شاهد لنگا در کلاردشت با هدف تعیین میزان تغییرات بر فعالیت دو آنزیم دهیدروژناز و اوره آز انجام شد. در جنگل مورد مطالعه 14 روشنه در چهار طبقه مساحت (کمتر از 200 مترمربع، 200 تا 300 مترمربع، 300 تا 400 مترمربع و بیشتر از 400 مترمربع) و چهار طبقه شدت نور نسبی (کمتر از هشت درصد، هشت تا 17 درصد، 17 تا 25 درصد و بیشتر از 25 درصد) انتخاب شد. نمونه برداری از خاک در عمق صفر تا 20 سانتی متری در مرکز روشنه ها انجام شد. فعالیت آنزیم دهیدروژناز و اوره آز با استفاده از واکنش با سوبسترا و با اسپکتروفتومتر سنجش شد. نتایج نشان داد که میزان فعالیت آنزیم دهیدروژناز در طبقه های مختلف اندازه روشنه و شدت نور نسبی به طور معنی داری متفاوت است و بیشترین مقدار فعالیت آنزیم دهیدروژناز در روشنه های با اندازه بزرگ (300 تا 400 مترمربع) و در شدت نور کم (کمتر از هشت درصد) مشاهده شد. آنزیم اوره آز تفاوت معنی داری را در طبقه های مختلف اندازه روشنه و شدت نور نسبی نشان نداد. از سوی دیگر، رطوبت نسبی در طبقه های مختلف اندازه روشنه و شدت نور نسبی معنی دار شد، اما ماده آلی و نیتروژن تفاوت معنی داری را نشان ندادند.

یکی از مهمترین گونه های درختچه ای زاگرس که دارای ارزش بهره برداری به عنوان محصول فرعی می باشد، وامچک (Amygdalus arabica Olivier) است. پژوهش پیش رو در جنگل های منطقه کره بس چهارمحال و بختیاری با نمونه برداری از پایه های سالم با بذر دهی کافی در هشت طبقه قطری تاج از نیم تا چهار متر و به صورت تصادفی انجام شد. برای بررسی اثر جهت جغرافیایی بر تولید بذر، نمونه ها از دو جهت اصلی رویشگاه یعنی شمالی و جنوبی به طور جداگانه جمع آوری شدند. در هر طبقه قطری تعداد پنج اصله درختچه انتخاب شد و ضمن ثبت ویژگی های کمی و کیفی شامل دو قطر عمود بر هم تاج، ارتفاع، تعداد جست و قطر قطورترین جست در محل بن، تمامی بذر تولیدی جمع آوری و برای اندازه گیری شاخص های اندازه و وزن بذر به آزمایشگاه منتقل شد. پس از آزمون نرمال بودن داده ها، برای تجزیه وتحلیل داده ها شامل ویژگی های رویشی درختچه، میزان تولید و اندازه بذر و رابطه بین جهت جغرافیایی و طبقه قطری تاج از تجزیه واریانس داده ها با نرم افزار آماری SAS استفاده شد و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه طبقه قطری تاج با قطر قطورترین جست، ارتفاع درخت و میزان تولید بذر در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار است. پتانسیل تولید بذر بادام در کل رویشگاه 12.4 تن در سال برآورد شد. درمجموع می توان گفت درآمد به دست آمده از تولید بذر می تواند نقش موثری در امرار معاش افراد محلی داشته باشد.

تحلیل توزیع مکانی گیاهان چوبی در مناطق خشک و نیم ه خشک، کنش های متقابل آنها و چگونگی تاثیرشان بر یکدیگر را توضیح می دهد. این پژوهش با هدف ارزیابی کنش های متقابل درون گونه ای درختچه های اشنان (Seidlitzia rosmarinus) در مناطق خشک مرکزی ایران با استفاده از آماره های اختصاری مختلف (تابع همبستگی جفتی g(r)، تابع O(r) O-ring، تابع توزیع نزدیک ترین همسایه D(r)، تابع توزیع تماس کروی Hs(r) و تابع همبستگی نشان دار Kmm(r) انجام شد. یک قطعه نمونه با ابعاد 160 × 160 متر که به طور خالص پوشیده از اشنان بود، در منطقه حفاظت شده قهی استان اصفهان انتخاب شد. نقشه نقطه ای تمام 989 درختچه اشنان با استفاده از سامانه موقعیت یاب جهانی تفاضلی سه فرکانسه تریمبل R 8 با دقت سه میلی متر ± 0.1 پی پی ام تهیه شد. مقایسه با فرآیند پوآسون ناهمگن نشان داد که الگوی مشاهده شده درختچه ها دارای ناهمگنی مکانی معنی دار (در سطح اطمینان 95 درصد) بود. نتایج g(r) و O(r) نشان دهنده تجمع معنی دار (در سطح اطمینان 95 درصد) درختچه های اشنان تا فاصله سه متر در کنار یکدیگر بود. نتایج D(r) و Hs(r) نیز نشان داد که بیشترین فاصله تا نزدیک ترین درختچه شش متر بود و توزیع اندازه فضاهای خالی تا این مقیاس به طور معنی داری با توزیع تصادفی تفاوت داشت. درنهایت، Kmm(r) برای ارتفاع، قطر متوسط تاج و مساحت تاج همبستگی مثبت ویژگی های زیست سنجی اشنان ها را نشان داد. به طور کلی، نتیجه گیری شد که در منطقه مورد مطالعه بین پایه های گروهی اشنان یک کنش متقابل مثبت وجود دارد که با توجه به اثر تسهیل کنندگی درون گونه ای آنها بر یکدیگر در کنار هم تجمع کرده اند.

پژوهش پیش رو با هدف ارزیابی برخی صفات مهم میوه بنه (Pistacia atlantica) دردو رویشگاه استان کردستان شامل مازوان بند (بانه) و دزلی (مریوان) در سال 1387 اجرا شد. در هر رویشگاه تعداد 30 پایه ماده انتخاب و شماره گذاری شد و موقعیت آنها ثبت شد. در انتهای مهرماه از هر درخت 10 نمونه 200 گرمی میوه رسیده برداشت شد و صفات مورد نظر بر روی آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین دو رویشگاه ازنظر تمام صفات مورد بررسی و همچنین بین پایه های بنه درون رویشگاه ازنظر تمام صفات به استثنای اندازه میوه اختلاف معنی داری (p£0.01) وجود داشت. میانگین کل صفات قطر برابر سینه درختان بنه 69.7 سانتی متر، درصد میوه پوک در خوشه 20.83 درصد، متوسط طول و عرض میوه به ترتیب 5.41 و 6.33 میلی متر، اندازه میوه (عرض در طول میوه) معادل 34.48 میلی مترمربع، متوسط وزن میوه کامل، میوه پوک، بذر و دانه به ترتیب 2.15، 1.46، 1.47 و 0.51 گرم، نسبت وزن دانه به وزن میوه برابر 0.24 و درصد روغن میوه معادل 26.86 درصد بود. میانگین تمام صفات مورد بررسی به استثنای قطر درختان و درصد روغن میوه در بانه بیشتر از مریوان بود. نتیجه تجزیه رگرسیون درصد روغن میوه بر سایر صفات نشان داد که ضریب رگرسیون درصد روغن میوه بر صفات وزن بذر و دانه مثبت و بسیار معنی دار (p£0.01)، بر صفات درصد میوه پوک در خوشه و وزن میوه پوک منفی و بسیار معنی دار (p£0.01) و بر نسبت وزن دانه به میوه مثبت و معنی دار (p£0.05) بود، اما بر سایر صفات غیرمعنی دار بود. بنابراین می توان با گزینش پایه های بنه با صفات متوسط وزن میوه کامل، بذر، دانه و نسبت وزن دانه به میوه ببیشتر، نسبت به بهبود صفت درصد روغن میوه بنه اقدام کرد.

تبدیل مرتع به جنگل دست کاشت ویژگی های خاک را تحت تاثیر قرار می دهد. در پژوهش پیش رو به منظور بررسی اثر تبدیل مرتع به جنگل دست کاشت بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، یک منطقه مرتعی و دو منطقه جنگل کاری شده با تراکم درختی زیاد (445 اصله در هکتار) و متوسط (262 اصله در هکتار) با شرایط فیزیوگرافی مشابه در جنگل های دست کاشت حسن آباد سنندج انتخاب شدند. برای بررسی ویژگی های فیزیکی خاک ازجمله درصد رطوبت خاک و جرم مخصوص ظاهری خاک، هر دو هفته یکبار از 23 اسفند 1391 تا 21 مرداد 1392 در سه نقطه از هر منطقه نمونه هایی برداشت شد. همچنین آزمایش شدت نفوذپذیری با استفاده از استوانه های مضاعف در سه نقطه در هر منطقه طی یک تکرار انجام شد. هدایت هیدرولیکی اشباع با استفاده از آزمایش نفوذپذیری خاک مورد محاسبه قرار گرفت. نمونه های خاک برای تعیین ویژگی های شیمیایی خاک مانند اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد کربن آلی خاک، فسفر قابل جذب و نیتروژن کل خاک به طور ماهانه از سه نقطه در هر منطقه از عمق صفر تا 20 سانتی متری خاک به صورت کامل تصادفی در شش تکرار برداشت شدند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که جنگل کاری بر ویژگی های فیزیکی خاک اثر معنی داری گذاشته و موجب بهبود آن شده است، به نحوی که مقدار درصد رطوبت خاک در برخی زمان های اندازه گیری شده از سال در دو منطقه جنگل کاری شده نسبت به منطقه مرتعی بیشتر بود. با توجه به یکسان بودن شرایط فیزیوگرافی مناطق مورد مطالعه، کاربری های که دارای پوشش گیاهی متراکم تری بودند، دامنه نفوذ و هدایت هیدرولیکی اشباع در آنها بیشتر بود. همچنین نتایج نشان داد که جنگل کاری بر برخی ویژگی های شیمیایی خاک اثر مشخص و معنی داری نگذاشته است، درصورتی که در رابطه با درصد کربن آلی، نیتروژن کل و مقدار فسفر قابل جذب خاک، اثرگذاری معنی دار بود.