الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها
سال:1389 | دوره:6 | شماره:16 |تعداد مقالات:9

چکیده عربی:أدی استعمال الحروف الجارة مع الأفعال إلی مناقشات طویلة و کان محور النقاش، یدور حول هذا السوال: هل یختص کل قبیل من هذه الأفعال بقبیل من هذه الحروف و لایتجاوزه إلی غیره؟ أم یمکن لهذه الأفعال أن تقبل أکثر من حرف حسب المعنی، و تسمح للحرف أن تتداخل فتشارک بعضها بعضا فی مضامة الفعل الواحد حسب مایتطلبه السیاق؟ فامتدت المناقشات الی البحوث القرآنیة للکشف عن خصائص الأسلوب القرآنی من الناحیة اللغویة، والأسلوبیة، و طرق التعبیر وصولا إلی سر بلاغة القرآن الکریم، و فهم إعجازه، و أثره فی النفس البشریة. الاحصاء القرآنی للمعانی المستعملة ل «الی» یدل علی أنها استعملت 702 مرة منها فی معناها الاصلی لانتهاء الغایة، و 10 مرات فی المعیة، 21 مرة فی الاختصاص، 4 مرات فی التبیین و 5 مرات فی الظرفیة و مرتین فی الالصاق و مرتین ف الاستعلاء و مرة واحدة استعملت زائدا. یتبین من هذه الدراسة، مستفیدا من الکتب العدیدة، أن الحروف لاتستعمل فی القرأن بعضها بدل الأخری. و اقتصرنا فی هذه المقالة علی أهم اللطائف التی أفادتها (إلی) من الحروف الجارة فی الآیات القرآنیة، فمنها ما یتعلق بسر مخالفة الاستخدام بین (إلی) و غیرها، و أسرارها البلاغیة بتعدیتها لبعض الأفعال، و بیان تداخل بعضها فی بعض.   چکیده فارسی: نحویان بحث های فراوانی درباره کاربرد حروف جر با افعال، کرده اند که محور تمام آنها پاسخ به این پرسش می باشد: آیا هر فعل همواره با یک حرف جر خاص به کار می رود یا آنکه بر حسب مقتضای معنایی می تواند با دیگر حروف جر هم به کار رود؟! البته هدف نهایی این گونه مباحث بیان اسلوب های بلاغی و اغراض بیانی حروف جر در قرآن کریم، آشکار نمودن میزان تاثیر قرآن در قریحه عربی، همچنین شناسایی شیوه های اسلوبی بهتر و روش های تعبیری زیباتر در قرآن به منظور درک اعجاز بیانی قرآن کریم، بوده است.حرف جر «الی» 747 بار در قرآن به کار رفته است که یک بار آن زائده و برای تاکید می باشد و 702 مرتبه در معنای اصلی آن یعنی (انتهای غایت)، 10 مرتبه در معنای مصاحبت (مع)، 21 مرتبه در معنای اختصاص (لام)، 4 مرتبه در معنای تبیین و 5 مرتبه در معنای ظرفیت (فی) و دو مرتبه در معنای برتری (علی) و دو مرتبه در معنای الصاق (البا) به کار رفته است.دقت در مفهوم اصلی آیات و واژه های آن، حتی آیات قبل و بعد، نشان می دهد که هیچ حرفی به جای حرف دیگر به کار نرفته است زیرا منطقی به نظر نمی رسد که وقتی حرفی برای معنایی خاص وضع شده، حرف دیگری رسالت ایفای معنای آن را بر عهده بگیرد!

چکیده عربی:لم یحظ الأدب فی الکویت - کونه جدید النشأة - ما حظی به من عنایة و اهتمام فی البلدان الأخری، و لم ینل نصیبه من الدراسة بالقدر الکافی و لاسیما الشعر النسوی و أدب المرأة. هذا البحث یشیر أولا و باختصار إلی بعض البحوث و الدراسات التی تناولت قصائد الشاعرة الکویتیة «سعاد الصباح»، و من ثم درس التناص الدینی و میادین استعماله فی أدب المرأة الکویتیة من خلال ذکر نماذج شعریة من بعض دواوین الشاعرة، و یبین مدی تأثر هذه الأشعار بالتناص الدینی فی أنواعه المختلفة من استدعاء الآیات القرآنیة أو استحضار الحوادث التاریخیة والشخصیات و الأماکن الدینیة المذکورة فیها بشکل مباشر أوغیر مباشر، و أخیرا کشف عن قدرة الشاعرة و نجاحها فی توظیف التناص واستخدامه فنیا و موضوعیا فی خلق أجواء دینیة ملیئة بالشجاعة والمقاومة و الجهاد. وبما أن الشاعرة «سعاد الصباح» خبیرة بفن الشعر و ضوابطه الإبداعیة، ونظرا لکمیة إنتاجها الوفیر و ما ترکته من أثر بارز فی تطویر أدب المرأة فی الکویت، تم تناول أشعارها باعتبارها الأجدر والأفضل، کما تتجلی أهمیة هذا البحث فی أن التناص الدینی هو من المصطلحات الحدیثة فی الأدب والنقد و لم یدرس بکثرة، خاصة فی الأدب الکویتی المعاصر.   چکیده فارسی:ادبیات در کشور کویت نسبت به دیگر کشورهای عربی قدمت و دیرینه کمتری دارد و آنچنان که شایسته جایگاه والای ادبیات می باشد مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است، به ویژه شعر و ادبیات زنان کویتی. بحث حاضر ضمن اشاره اجمالی به کتب و مقالاتی که درباره شاعر کویتی «سعاد الصباح» نگاشته شده است، برخی از اشعار این شاعر بزرگ را از جهت به کارگیری متون دینی مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد و توانائی خانم صباح را در به کارگیری متون، اشارات و رموز مذهبی و شخصیتها و حوادث تاریخی به طور مستقیم یا غیرمستقیم نشان می دهد، و در پایان از مقدار موفقیت شاعره در بکارگیری این متون و الهام بخشی هنرمندانه و به جا از آنها در القای پیام به مخاطب از جهت فنی و موضوعی، و خلق فضای دینی سرشار از شجاعت و مقاومت و ایثار پرده بر می دارد. و از آنجا که خانم سعاد صباح با اصول هنر شعر آشنا است و در پیش بردن ادبیات زنان در این کشور نقش فعالی داشته و نیز آثار فراوانی از خود بر جای گذاشته، بحث حاضر به بررسی و تحلیل اشعار او در این زمینه پرداخته است. اهمیت این بحث در این نکته نهفته است که «بینامتنی دینی» اصطلاحی جدید در عرصه ادبیات و فرهنگ به شمار می رود و از نقد و بررسی فراوانی بویژه در ادبیات کشور کویت برخوردار نبوده است.

چکیده عربی:یعد «التکرار» من الظواهر الأسلوبیة التی تستخدم لفهم النص الادبی لأنه یحمل فی ثنایاه دلالات نفسیة و انفعالیة تساعد الناقد الادبی فی دراسة النص و معرفة افکار الشاعر و تحلیل نفسیته و فی الحقیقة تکرار الشاعر یعکس مدی أهمیة ما یکرره.تحاول هذه الدراسة تلمس هذه الظاهرة الجمالیة فی شعر الشاعر أبی الطیب المتنبی صاحب الشخصیة الفریدة فی تاریخ الأدب العربی، لتفسر إحدی جوانب عبقریته الشعریة من الناحیة الجمالیة و تعرف أنماط التکرار عنده و قد تمثلت فی: تکرار الحروف التی هی بمثابة الذرات للکلام، و لهذا النوع من التکرار إضافة الی تنشیط المعنی فعل الموسیقی الخارجیة ولکن من داخل البیت الواحد أو القصیدة، تکرار الألفاظ وذلک علی المستویین الأفقی و الرأسی، و تکرار العبارات والجمل مما یساعد علی خلق لحظة التوافق الشعوری بین الشاعر کمبدع و بین متلقیه للتأثیر علیه و شحن عواطفه والعیش داخل الحدث الذی یصوره الشاعر. چکیده فارسی: جایگاه و اهمیت «تکرار» در نوشته های ادبی به قدری است که ناقدان ادبی در بررسی یک اثر و تجزیه و تحلیل طرز فکر و شخصیت آفریننده آن، چگونگی کاربرد این صنعت را مورد بررسی قرار می دهند.متنبی شاعر برجسته و منحصر بفرد در تاریخ ادبیات عربی در شعر خود به وفور از مقوله تکرار بهره برده است. در همین راستا و بمنظور بیان یکی دیگر از خلاقیت های شعری متنبی در عرصه زیباشناسی در این مقاله تلاش شده است صنعت تکرار در شعر این شاعر نامدار مورد بررسی قرار گرفته روش بکارگیری آن به سه شکل: تکرار حروف (کوچکترین واحد تشکیل دهنده کلام) بمنظور تقویت معنا از یک سو و ارتقای موسیقای کلام از دیگر سو، تکرار واژگان در یک بیت یا در چند بیت متوالی، و تکرار عبارت ها و جمله ها بمنظور آماده سازی مخاطب برای درک و تجربه حالات روحی شاعر از طریق ایجاد ارتباط عاطفی و احساسی دسته بندی گردد.

چکیده عربی:نتطرق فی هذا المقال الی أحد من أبرز الروائیین الفلسطینیین و الذی لم یعرف بعد فی ایران، و نستعرض خمسا من أعماله الروائیة هی «طیور الحذر» و «طفل الممحاة» و «أعراس آمنة» و «مجرد 2 فقط» و «حارس المدینة الضائعة». إستخدم ابراهیم نصرالله فی أعماله هذه، أسالیب سردیة متنوعة مثل «الواقعیة السحریة» و «روایة الأصوات» و «تیار الوعی» و «الطفل الراوی» و اختار الکاتبین الشهیرین العالمیین جوزة ساراماغو و میلان کوندرا نموذجا له، و یشاهد التناص بینه و بین بعض أعمال نظرائه الروائیین.   چکیده فارسی:«ابراهیم نصراله» یکی از داستان نویسان برجسته فلسطینی می باشد که در کشور ما ناشناخته است. آثار داستانی این نویسنده که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، شامل «طیور الحذر»، «طفلالممحاه »، «اعراس آمنه »، «مجرد 2 فقط» و «حارس المدینه الضائعه » می باشد. ابراهیم نصراله در این آثار داستانی، از شیوه های روایی گوناگون و متنوعی چون رئالیسم جادویی، تکنیک چند آوایی، جریان سیال ذهن و کودک روایتگر سود جسته و از داستان نویسان مشهور جهان مانند ژوزه ساراماگو و میلان کوندرا الگوبرداری کرده است. میان برخی آثار او و آثار نویسندگان عرب هم طرازش نوعی «بینامتنی» دیده می شود.

چکیده عربی:التعلیم نشاط دقیق، مهنی، متقن یهدف إلی إنشاء التعلم الثابت والبلیغ. نوع التعلم الذی قد إنقسم إلی ثلاث مستویات:التذکار، الادراک والاستخدام، یعد متقلبا رئیسیا وأساسیا فی التعلیم الناجح والاثیر. کل واحد من هذه المستویات الثلاثة فی حاجة الی الافادة من الاستراتیجیات والتقنیات الخاصة حسب جوهرها. هذه الاستراتیجیات والتقنیات صالحة للاستعمال علی شاکلة اعتیادیة، اتصالیة واغنائیة.تستعمل الاعتیادیة بغیة التقدیم، الممارسة و الارتکاس و تستخدم الاتصالیة والاغنائیة لاجل تدعیم التعلم و تزیده. یتطلب کل نوع من انواع المحتویات توظیف التقنیات الخاصة به حسب المستویات الثلاثة السالفة الذکر وإلا لاتتحقق نتیجة نافعة و مرجوة للتعلیم کما ینبغی. کذلک سیتحسن تعلیم ماده الصرف والنحو و تعلمها بالنظر للمستویات الثلاثة المذکورة آنفا و باستخدام الاستراتیجیات والتقنیات فی مکانها و موقعها اللذین یناسبانها. چکیده فارسی:آموزش فعالیتی دقیق، حرفه ای و ماهرانه است که هدف نهایی آن ایجاد یادگیری پایدار و عمیق است. نوع یادگیری یک متغیر عمده و اساسی در آموزش موفق و موثر محسوب می شود که در سه سطح به خاطر سپاری، ادراک و به کارگیری تقسیم شده است. هر یک از این سه سطح بر اساس ماهیت خود، نیازمند بهره گیری از راهبردها و فنون آموزشی خاصی است. این راهبردها و فنون به شکل عادی، رابطه ای و پر بارسازی قابل استفاده اند. راهبردها و فنون عادی به منظور ارائه، تمرین و بازخورد و راهبردها و فنون رابطه ای و پربارسازی جهت تقویت و افزایش یادگیری به کار گرفته می شوند. آموزش هر نوع محتوایی بر اساس سه سطح مذکور (به خاطر سپاری، ادراک و به کارگیری) مستلزم بهره گیری از فنون خاص خود است، در غیر این صورت، نتیجه آموزش چندان مطلوب و مفید نخواهد بود. محتوی درس صرف و نحو عربی نیز با در نظر گرفتن سه سطح مذکور و با به کارگیری راهبردها و فنون آموزشی هر یک در جایگاه و موقعیت مناسب خود می تواند یاددهی و یادگیری این درس را بهبود بخشد.

چکیده عربی:من الایام الاولی لنزول القرآن الکریم، شرع اعداء هذا الکتاب السماوی و مخالفوه بمواجهته. و سعوا عبر الذرائع المختلفة للحط من مکانته و منزلته. لیستمر هذا النوع من الذرائع و الانتقادات و هذا الشکل من المساعی فی القرون الاخیرة ایضا و بشکل خاص من قبل المستشرقین.و یعد طرح ادعاءات حول وجود اخطاء فی الابنیة النحویة الواردة فی بعض الآیات القرآنیة، جانبا من هذه المساعی. علی الرغم من أن الدراسات النحویة الدقیقة لا تدع مجالا للشک فی صحة هذه الابنیة النحویة.فی هذا التحقیق تمت الاشارة الی بعض هذه الآیات و تقدیم الاجوبة الشافیة عنها.   چکیده فارسی:از نخستین روزهای نزول قرآن کریم، مخالفان این کتاب آسمانی به مقابله با آن پرداختند و با بهانه های گوناگون در پی کاستن اعتبار آن برآمدند. این گونه بهانه جویی ها و اشکال تراشی ها در قرون اخیر نیز به طور ویژه از سوی خاورشناسان و برخی از غرض ورزان دنبال شده است که طرح ادعای نادرست بودن ساختارهای نحوی به کارگرفته شده در برخی از آیات قرآن کریم از این قبیل است. حال آنکه در بررسی های دقیق نحوی، جای هیچ گونه تردیدی در درستی این ساختارها باقی نمی ماند. در این پژوهش به برخی از این آیات اشاره و با بهره گیری از منابع معتبر مربوط پاسخ های کافی و لازم ارائه شده است.

چکیده عربی:یعتبر نمط المزدوج فی الأدب الفارسی من أشرف الأنماط الشعریة وأکثرها نجاحا، بخلاف ما نری فی الأدب العربی، إذ إن شأنه أقل من الأنماط الشعریة الأخری کالقصیدة. نحن درسنا فی هذا المقال أسباب نجاح المزدوج فی الأدب الفارسی وفشله فی الأدب العربی وعدم إقبال الشعراء العرب علیه، فوجدنا أن ذلک یتجذر فی اختلاف الوزن والقافیة بین النظامین الشعریین، مع تأثیر وجود الردیف فی الشعر الفارسی فی نجاح المزدوج الفارسی، و خلو الشعر العربی من هذا العنصر الموثر فی موسیقی الشعر. من الجدیر بالذکر أننا تناولنا الموضوع من الجانب الشکلی أکثر من الجانب المعنوی. و أخیرا إن هذا المقال یندرج فی ضمن الدراسات المقارنة فلذلک یعتمد علی «المنهج المقارن». چکیده فارسی:قالب مثنوی به همان میزان که قالبی موفق و ارجمند در ادب فارسی است، قالبی شکست خورده و کم ارزش در ادب عربی به شمار می رود. دلیل یا دلایل این امر را در چه عاملی باید جستجو کرد؟ از آنجا که این نوشته بیشتر بر بررسی امور صوری قالب مثنوی تکیه دارد، ما دلایل توفیق مثنوی فارسی و اسباب شکست مثنوی عربی را در تفاوت ویژگی های دو عنصر اساسی وزن و قافیه در شعر فارسی و عربی ریشه یابی کرده ایم، البته ویژگی عناصر فرعی دیگری چون ردیف نیز در این امر بی تاثیر نبوده است. چنان که روشن است این مقاله در حوزه ادبیات تطبیقی می گنجد، از این رو ما از «روش تطبیقی» بهره برده ایم.

چکیده عربی:إن احتلال العراق من قبل القوات التحالف فی نیسان (مارس) 2003م، یعد من أهم الأحداث و الکوارث فی القرن الحادی و العشرین. فقد ادی هذا الاحتلال الی تطوارت جسیمة فی المجالات السیاسیة، الاجتماعیة و الاقتصادیة. و ان الادب لاسیما الشعر فی أرض العراق مرآة صافیة لتوصیف التدمیر و القتل و الجرائم و الکوارث التی سببها الغزاة المحتلون. لقد حاول الشعراء العراقیون فی هذه المرحلة ازالة القناع عن الوجه المزیف للقواة المحتلة فکشفوا اللثام عن دیمقراطیتهم المزیفة و اظهروا للشعب العراقی، الاهداف الکامنة الرئیسة التی اخفتوها وراء الحریة و الدیمقراطیة. بناء علی ذلک، استخدم الشعراء العراقیون الاسالیب المختلفة للوصول الی اهدافهم، منها الرمز والتمثیل فاتخذوا الذئب، رمزا للقتل و سفک الدماء و الخنزیر، رمزا للدمار الشامل، کما اتخذوا الشخصیات التاریخیة المشوهة کهولاکو والابرهة و ابی رغال، تمثیلا تاما للقواة المحتلة فی العراق. هذه المقالة تحاول ان تحلل تجلیات الموضوعات المذکورة فی شعر العراق الحدیث منذ الاحتلال (2003-2010). چکیده فارسی:اشغال عراق به دست نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و انگلیس در ماه مارس 2003.م، (فروردین 1382) حادثه مهم قرن حاضر، به شمار می رود که تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بزرگی را در پی داشت. بدون تردید، ادبیات، به ویژه شعر در این سرزمین، آیینه خرابی ها، کشتار و هتک حرمت هایی است که اشغال این کشور از خود بر جای گذاشت. شاعران عراقی این دوره تلاش نموده اند تا پرده از چهره واقعی و درنده خوی اشغالگران بر دارند و اهداف اصلی آنان را از قبیل چپاول نفت و میراث سرزمین عراق که در پس پرده دموکراسی و آزادی و خدمت رسانی پنهان نموده اند، برای همگان آشکار سازند. در این میان شاعران از اسالیب و شیوهای بیانی مختلف، به ویژه رمز، و نماد بهره ای فراوان برده اند، لذا گاه گرگ را سمبل خون ریزی و قتل و گاه، خوک را رمز ویرانگری و تخریب و گاهی، شخصیت های منفور تاریخی مانند هولاکو، ابرهه و ابو رغال را مجسمه تمام نمای اشغال عراق معرفی می کنند. این مقاله تلاش می کند موضوعات فوق را در شعر عراق، بعد از اشغال (2003-2010م) تحلیل و بررسی کند.