پژوهش های زراعی ایران
سال:1391 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:20

یکی از مشکلات پیش بینی عملکرد گیاهان خصوصا در شرایط دیم نوسان بالای تولید از سالی به سالی و از مکانی به مکانی دیگر می باشد. عمدتا این مشکل به علت آن است که پارامترهای توصیف کننده فرایندهای مختلف رشد و نمو گیاهان زراعی با یک مقدار ثابت در مدل های رشد و نمو گیاهان زراعی معرفی و به کار برده می شوند حال آن که این مقادیر در زمان ها و مکان های مختلف متفاوت بوده و تغییر نشان می دهند. در این مقاله از تکنیک مونته کارلو – زنجیره مارکف (MCMC) مرتبط با روش بایزین برای بهینه سازی چندین پارامتر یک مدل ساده گیاه نخود استفاده شد تا بدین ترتیب بتوان با اندک اطلاعات موجود، عملکرد دانه نخود را در هر دو شرایط دیم و آبی شبیه سازی نمود. مدل برای شرایط کل استان خراسان (شمالی، رضوی و جنوبی) اجرا شد. نتایج شبیه سازی با داده های عملکرد دانه گزارش شده توسط سازمان جهاد کشاورزی خراسان (سالهای 1362-1383) مقایسه شدند. برای بررسی توانایی بهبود و افزایش کارایی مدل به هنگام استفاده از تکنیک MCMC ضرایب همبستگی و جذر میانگین مربعات خطا محاسبه شد. مدل در هر دو شرایط دیم و آبی توانست به خوبی عملکرد مشاهده شده را شبیه سازی کند. این تکنیک توانایی بالای خود را جهت کمی کردن پارامترها و صفات متغیر یک گیاه خصوصا در شرایط پر نوسان تولید در مناطق دیم نشان داد. با استفاده از مجموعه نرم افزار حاصل می توان با تغییر هر پارامتر محیطی و مدیریتی مرتبط با رشد گیاه، تولید آن را در کل استان خراسان مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

فیکاریا با نام علمی Ranuculus ficaria گیاهی غده دار و چندساله ای است که ریشه های غده ای مهم ترین راه تکثیر و پراکنش آن می باشد. به منظور تعیین دماهای کاردینال جوانه زنی غده های ریشه ای و اثر دمای متناوب دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه تحقیقات علوم علف های هرز دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. در آزمایش اول به منظور تعیین دماهای کاردینال ریشه های غده ای در دماهای، 1، 5، 10، 15، 20 و 25 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. در آزمایش دوم دماهای متناوب شامل (11 ساعت روز/ 13 ساعت شب) 5.10، 7.12، 10.15 و 15.25 درجه سانتی گراد بود. نتایج نشان داد که دمای مطلوب در غده های بزرگ و کوچک متفاوت بود. ولی دمای پایه و حداکثر اختلاف چندانی با هم نداشتند. دماهای پایه و حداکثر غده های بزرگ و کوچک به ترتیب حدود صفر و 25 درجه سانتی گراد بود. دمای مطلوب غده های بزرگ 8 درجه سانتی گراد و لی غده های کوچک 14 درجه سانتی گراد شد. نتایج حاصل از اثر دمای متناوب نشان داد دماهای متناوب پائین تر جوانه زنی زیادتری دارند. دماهای متناوب 5.10 و 7.12 بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی را داشتند.

به منظور بررسی خصوصیات جوانه زنی و رشدی بذور رازیانه تولید شده در شرایط استفاده از کودهای بیولوژیکی و آلی مختلف، دو آزمایش در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. در این مطالعه 11 نوع تیمار آزمایشی شامل بذور تولید شده در شرایط مصرف کودهای کمپوست، ورمی کمپوست، ازتوباکتر، سودوموناس، ازتوباکتر+کمپوست، کمپوست+سودوموناس، کمپوست+ورمی کمپوست، سودوموناس+ازتوباکتر، سودوموناس+ورمی کمپوست، ورمی کمپوست+ازتوباکتر و شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که به جز طول اندام های هوایی در گلخانه بین تیمارهای آزمایشی در تمامی صفات مورد مطالعه تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج بخش آزمایشگاهی نشان داد که تیمار کمپوست + ورمی کمپوست از نظر درصد، سرعت، شاخص و میانگین زمان جوانه زنی نسبت به سایر تیمارها برتری داشت. نتایج آزمایش گلخانه ای حاکی از برتری تیمار ورمی کمپوست از نظر درصد سبز کردن و برتری تیمار کمپوست+سودوموناس از نظر وزن خشک اندام های هوایی بود. به طور کلی یافته های این تحقیق نشان داد که تولید بذور تحت شرایط استفاده از کودهای بیولوژیکی و آلی مختلف در مزرعه می تواند روش مناسبی جهت تولید بذور مورد نیاز در کشاورزی ارگانیک این گیاه فراهم سازد؛ به طوری که میزان مطلوبی از خصوصیات رشدی و جوانه زنی در بذور حاصل مشاهده گردد.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی در لاین های اصلاحی حاصل از توده های بومی کنجد، 70 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 2 تکرار، در سال 1387 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که لاین های مورد مطالعه از لحاظ کلیه صفات از جمله تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته و عملکرد دانه با هم تفاوت معنی دار داشتند. با توجه به تفاوت اندکی که بین ضرایب تنوع ژنتیکی و فنوتیپی در اکثر صفات وجود داشت، این طور استنباط می شود که اکثر تنوع مشاهده شده به علت عوامل ژنتیکی می باشد. عملکرد دانه در ژنوتیپ ها بین 1089 تا 4650 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. یک لاین اصلاحی انتخاب شده از توده بیرجند دارای طولانی ترین دوره رسیدگی (170 روز) و ژنوتیپ یکتا دارای کمترین میانگین (118 روز) برای این صفت بود. ارتفاع بوته ژنوتیپ ها بین 123 تا 179 سانتی متر و صفت تعداد کپسول در بوته بین 46 تا 181 عدد تغییرات داشت. در این مطالعه صفت تعداد شاخه در بوته دارای بیشترین میزان وراثت پذیری عمومی (81.1%) بود. وراثت پذیری عمومی عملکرد دانه 75.5 درصد بدست آمد. بر اساس تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها در 3 دسته مختلف قرار گرفتند و اختلاف معنی داری در بین گروه ها برای صفات مختلف به جز تعداد روز تا رسیدگی وجود داشت. ژنوتیپ های گروه دوم دارای تعداد کپسول در بوته و عملکرد دانه بیشتری بودند و می توان در برنامه های به نژادی از آن ها برای بهبود این صفات استفاده کرد، ضمن اینکه از ژنوتیپ های گروه اول نیز می توان برای بهبود و کاهش ارتفاع بوته و تعداد شاخه در بوته بهره برد.

عملکرد دانه درگیاهان زراعی دارای توارث کمی است و شدیدا تحت تاثیر شرایط محیطی قرار می گیرد و لذا انتخاب ژنوتیپ های مطلوب بر اساس عملکرد جهت بهبود ژنتیکی آن ممکن است به دلیل آثار محیطی دارای بازدهی کمی باشد. ولی انتخاب بر اساس شاخص مناسب می تواند یکی از روش های موثر جهت انتخاب غیرمستقیم برای بهبود هم زمان اجزای عملکرد و در نهایت عملکرد باشد. به منظور بررسی شاخص های انتخاب برای بهبود عملکرد دانه در کنجد، 15 لاین اصلاحی به همراه 5 توده بومی این گیاه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی در این پژوهش شامل تعداد کپسول در بوته، وزن دانه، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه در بوته، عملکرد دانه در واحد سطح بودند. شاخص های انتخاب اسمیت- هیزل 1، اسمیت- هیزل 2 و پسک- بیکر بر اساس اجزای عملکرد دانه شامل تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن دانه محاسبه شدند و با توجه به مقادیر بالای همبستگی این سه شاخص با عملکرد دانه و همچنین بالا بودن تخمین کارایی آن ها برای بهبود عملکرد دانه، استفاده از این شاخص ها می تواند جهت بهبود ژنتیکی این صفت موثر باشد. ضمنا کارایی انتخاب از طریق شاخص پسک- بیکر نسبت به شاخص اسمیت- هیزل در رابطه با بهبود عملکرد دانه در واحد سطح کمی بیشتر بود، ولی راندمان شاخص اسمیت- هیزل برای بهبود هم زمان صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن دانه از شاخص پسک- بیکر کمی بیشتر بود.

پنبه گیاهی مهم و اقتصادی در دنیاست و مصارف عمده ای به لحاظ صنعتی و تغذیه ای دارد و یکی از اصلی ترین محصولات درآمدزا در شمال شرق ایران محسوب می شود. تنوع مبنای تمامی گزینش ها در اصلاح نباتات است، طوریکه با افزایش تنوع ژنتیکی در جامعه دامنه انتخاب وسیعتر می شود. لذا به منظور تعیین تنوع ژنتیکی در پنبه، تحقیقی بر روی 24 رقم از ارقام تتراپلوئید و دیپلوئید پنبه موجود در خزانه ژنتیکی ایستگاه تحقیقات پنبه شرق کشور-کاشمر با استفاده از نشانگر 13 ISSR و آغازگر حاوی توالی های ساده تکراری با هدف تکثیر قطعاتی از DNA ژنومی آنها انجام گردید. در نتایج حاصل از این تحقیق 128 باند امتیازبندی شد که 109 باند آن چندشکلی را به نمایش گذاشتند. برای ارزیابی شباهت ژنتیکی میان ارقام از تحلیل خوشه ای با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و نی (1972) با روش UPGMA استفاده شد. بررسی دندروگرام حاصل بیانگر سطح بالایی از تنوع در ارقام مورد مطالعه بود و حاکی از وجود دو گروه اصلی با شباهت ژنتیکی 70 درصد داشت به طوریکه ژنوتیپ های پنبه را به دو گروه تتراپلوئید و دیپلوئید کاملا تفکیک می نمود. بیشترین درصد چندشکلی مربوط به آغازگر 100) 5’(8RC’(CT درصد) و کمترین درصد چندشکلی مربوط به آغازگرهای 25) 5’((AG8YA3’ درصد) و 25) 5’(8G3’(TC درصد) بدست آمد. بر اساس ماتریس تشابه بیشترین شباهت ژنتیکی مربوط به ارقام ورامین و خرداد و کمترین شباهت ژنتیکی مربوط به ارقام آوانگارد و بختگان بدست آمد. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که نشانگرهای ISSR بطور موثری می توانند برای بررسی تنوع ژنتیکی ارقام پنبه مورد استفاده قرارگیرند.

به منظور ارزیابی کاربرد باکتری های محرک رشد (PGPR) و حل کننده فسفات (PSM) بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم، آزمایشی در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1388 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کود بیولوژیک (شامل عدم کاربرد کود بیولوژیک، فسفات بارور 2 (Pseudomonas fluorescens or Psu+Bacillus subtilis or BAC)، نیتروکسین(Azotobacter brasilense or Azt+Azospirillum lipoferum or Azp)  و سوپرنیتروپلاس (Azp + Psu + BAC))، کود نیتروژن در سه سطح (0، 75 و 150 کیلو گرم در هکتار) و کود فسفره در سه سطح (0، 60 و 120 کیلو گرم در هکتار) بود. نتایج نشان داد که کود بیولوژیک، کود نیتروژن و کود فسفر بر صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد کاه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت گندم تاثیر معنی دار داشتند. برهمکنش معنی داری نیز بین کود بیولوژیک و کود شیمیایی نیتروژن از نظر عملکرد دانه گندم مشاهده شد. بر همین اساس بالاترین عملکرد دانه گندم در تیمار کاربرد همزمان 75 کیلو گرم در هکتار کود نیتروژن و استفاده از نیتروکسین به دست آمد. بر اساس جدول مقایسه میانگین بالاترین عملکرد کاه با مصرف 150 کیلو گرم نیتروژن به دست آمد. همچنین بالاترین عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در تیمار کاربرد نیتروکسین حاصل شد. با توجه به ضرایب همبستگی بین صفات، عملکرد دانه بیشترین همبستگی را با عملکرد بیولوژیک (**(r=0.85 داشت. همچنین عملکرد دانه با تعداد دانه در سنبله (**(r=0.73، وزن هزار دانه (**(r=0.68، عملکرد کاه (** (r=0.56و شاخص برداشت (** (r=0.69همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. بر اساس نتایج این پژوهش کاربرد کودهای بیولوژیک توانست مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر را کاهش داده و عملکرد گیاه را افزایش دهد.

به منظور بررسی تاثیر زمان وجین علف های هرز بر عملکرد و اجزاء عملکرد کنجد، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ژنوتیپ های کنجد (توده بومی کلات و رقم اصلاح شده اولتان) به عنوان عامل اصلی و دوره های وجین علف هرز ( وجین تا 40, 30, 20, 55 و 70 روز پس از سبز شدن و وجین از 40, 30, 20, 55 و 70 روز پس از سبز شدن به همراه دو تیمار تداخل تمام فصل علف های هرز با کنجد و وجین تمام فصل آنها) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج نشان دادند که با افزایش دوره تداخل علف هرز در اول فصل و یا در آخر فصل، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد به طور معنی دار (p£0.01) کاهش و با افزایش طول دوره وجین عملکرد دانه افزایش یافت. تعداد کپسول در بوته مهمترین جزء اجزای عملکرد بود که همبستگی بالایی با عملکرد (** (r=0.70داشت. نتایج نشان داد که در توده کلات تداخل علف های هرز تا30 روز و در رقم اولتان تا 40 روز پس از سبز شدن گیاه زراعی سبب کاهش معنی دار عملکرد نشد، ولی تداخل پس از آن سبب کاهش عملکرد هر دو ژنوتیپ کنجد شد.

به منظور مطالعه اثر عمق قرارگیری بذر و ارتفاع غرقاب بر سبزشدن و رشد گیاهچه در دو گونه علف هرز از جنس  E. oryzoides) Echinochloa و (E. crus-galli این آزمایش در موسسه تحقیقات برنج کشور-رشت در فضای سرپوشیده و شرایط طبیعی محیط در تابستان سال 1388 انجام شد. تیمارها عبارت از آرایش فاکتوریل چهار عمق مختلف قرارگیری بذر علف های هرز (0.1) (اختلاط سطحی بذور با خاک)، 2، 4 و 6 سانتی متر) و چهار ارتفاع آب (0.1) خاک اشباع بدون آب ایستادگی)، 3، 6 و 9 سانتی متر) بودند که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد گیاهچه های سبزشده، ارتفاع، وزن تر شاخساره و ریشه، و سطح برگ و ریشه بعد از گذشت 28 روز اندازه گیری شده و درصد سبزشدن و نسبت وزن ریشه به ساقه محاسبه شد. با توجه به عدم ظهور گیاهچه از عمق 6 سانتی متری خاک این تیمار در نتایج ارائه نشد. مقدار متغیر اندازه گیری یا محاسبه شده در هر واحد آزمایشی به طور معنی داری بین دو گونه (بجز ارتفاع بوته) و بین سطوح مختلف عمق قرارگیری بذر و ارتفاع غرقاب متفاوت بود و بجز درصد سبزشدن، تحت تاثیر اثرات متقابل عوامل مذکور نیز قرار گرفت. در اکثر تیمارها، درصد سبزشدن و شاخص های رشد گیاهچه بجز ارتفاع بوته که در دو گونه تقریبا یکسان بود، در سوروف آبی بیشتر از سوروف بود. در هر دو گونه بیشترین مقدار متغیرهای مذکور در شرایط خاک اشباع و قرارگیری بذرها در عمق 0.1 سانتی متری خاک مشاهده شد که با افزایش ارتفاع آب و عمق قرارگیری بذر در خاک کاهش یافت. نتایج نشان داد که غرقاب در صورتی که ارتفاع قابل توجهی داشته باشد، اثر بازدارندگی مطلوبی بر سبزشدن، استقرار و رشد هر دو گونه، به ویژه زمانی که بذرها در اعماق بیشتری از خاک قرار گرفته باشند، دارد؛ اما در ارتفاع کم غرقاب و به ویژه خاک اشباع، سبزشدن و رشد سوروف آبی به میزان قابل توجهی بیشتر از سوروف بود.

سالیسیلیک اسید یکی از تنظیم کننده های فرآیندهای فیزیولوژیکی است که باعث افزایش مقاومت گیاهان نسبت به تنش های محیطی می گردد. این مطالعه با هدف بررسی اثر تنش خشکی در مرحله جوانه زنی سیاهدانه و تاثیر سالیسیلیک اسید به عنوان تیمار پرایمینگ قبل از اعمال تنش خشکی به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید در 6 سطح (صفر، 0.1، 0.5، 1، 2 و 4 میلی مولار) و پتانسیل آب در 5 سطح (صفر، 5-، 10-، 15- و 20- بار) بودند. نتایج نشان داد که اثرات ساده و متقابل پتانسیل آب و سالیسیلیک اسید روی درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه و وزن آندوسپرم مصرفی معنی دار بود. با کاهش پتانسیل آب روند کاهشی در درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و وزن آندوسپرم مصرفی و روند افزایشی در مدت زمان 50% جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی مشاهده گردید. تیمار شاهد (پتانسیل آب صفر بار) با 81 درصد بیشترین و تیمار پتانسیل آب 20- بار با 15 درصد کمترین درصد جوانه زنی را دارا بودند. از بین غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید، بیشترین درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و وزن آندوسپرم مصرفی و کمترین مدت زمان 50% جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی در غلظت 1 میلی مولار بدست آمد. در زمان عدم تنش خشکی، پیش تیمار با سالیسیلیک اسید باعث افزایش معنی دار صفات مورد بررسی در مقایسه با عدم پیش تیمار نشد، ولی اعمال تنش پیش تیمار باعث افزایش معنی دار صفات مورد بررسی شد. بنابراین، پیش تیمار بذر سیاهدانه با سالیسیلیک اسید می تواند در بهبود خصوصیات جوانه زنی این گیاه موثر باشد.

این آزمایش بمنظور بررسی توانایی تحمل عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم نسبت به شوری آب آبیاری در مراحل حساس رشد، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال 1388 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل ارقام گندم الوند، توس، سایسون، نوید و شوری آب آبیاری حاصل از نمک کلرید سدیم در پنج سطح 0، 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر بود. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری، درصد و سرعت سبز شدن، ارتفاع، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در گلدان، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه ارقام گندم کاهش یافت. رقم نوید در کلیه سطوح تنش، درصد سبز بالاتری داشت. در شرایط عدم تنش و شوری 4 دسی زیمنس بر متر، رقم الوند و در سطوح بالاتر تنش، رقم توس از ارتفاع بیشتری در مرحله زایشی برخوردار بودند. در سطوح شاهد و شوری 4 دسی زیمنس بر متر، رقم سایسون و در سطوح 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر، رقم توس در اکثر صفات عملکرد و اجزاء عملکرد نسبت به سایر ارقام برتری معنی داری نشان داد. شاخص تحمل به تنش رقم سایسون در شوری 4 و 8 دسی زیمنس بر متر، بیشتر از دیگر ارقام بود، اما در دو سطح 12 و 16 دسی زیمنس بر متر، بالاترین مقادیر این شاخص به رقم توس تعلق داشت. رقم الوند نیز در کلیه سطوح شوری، کمترین شاخص تحمل به تنش را دارا بود. تعداد سنبله در گلدان بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه ارقام گندم در شرایط تنش دارا بود. همچنین اثر غیر مستقیم عملکرد بیولوژیک از طریق تعداد سنبله در گلدان نسبت به سایر اثرات غیر مستقیم آن، بیشترین سهم را در عملکرد گندم داشت.

این تحقیق به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر رشد، فتوسنتز و عملکرد اسانس و درصد کامازولن سه رقم گیاه بابونه در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در سال زراعی 89- 1388 بر اساس طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. کرت اصلی شامل سطوح تنش خشکی شامل بدون تنش، تنش متوسط (75 درصد ظرفیت زراعی مزرعه) و تنش شدید (55 درصد ظرفیت زراعی مزرعه) و کرت فرعی شامل سه رقم بابونه (ارقام اصلاح شده پرسو و بودگلد و توده محلی شیراز) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی تاثیر معنی داری بر فتوسنتز، ارتفاع بوته، غلظت اسمولیت های سازگار، عملکرد گل خشک، اسانس و درصد کامازولن ارقام بابونه داشت. سطح خشکی متوسط در مقایسه با شاهد تاثیر معنی داری بر عملکرد اسانس ارقام بابونه نداشت. ارقام بودگلد و پرسو در بالاترین سطح تنش خشکی بیشترین عملکرد گل خشک (123.4 و 121 گرم در متر مربع)، عملکرد اسانس (0.159 و 0.163 گرم در متر مربع) و درصد کامازولن (4.81 و 5.71 درصد) را داشتند.

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن و کود بیولوژیک حاوی باکتری های تثبیت کننده نیتروژن (ازتوباکتر و آزوسپریلوم) بر روی عملکرد دانه، عملکرد روغن و درصد آن و همچنین نوع و میزان اسیدهای چرب موجود در سه رقم کنجد (Sesamum indicum L.) تحقیقی در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در سال زراعی 88-1387 انجام گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. ارقام (داراب -14، جیرفت و یزدی) در کرت اصلی و کود نیتروژن (صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار) و کود بیولوژیک نیتروکسین حاوی باکتری های ازتوباکتر و آزوسپریلیوم (تلقیح بذور و عدم تلقیح) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار داده شدند. درصد روغن توسط روش سوکسله و درصد اسیدهای چرب توسط کروماتوگرافی گازی تعیین شد. نتایج نشان داد که اثر رقم بر عملکرد دانه، عملکرد روغن و درصد 4 اسید چرب اولئیک، لینولئیک، پالمتیک و استئاریک کنجد در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. افزایش کود شیمیایی نیتروژن نیز اثر معنی داری بر عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد اسید اولئیک، اسید لینولنیک و اسید آراشیدیک کنجد داشت. کاربرد کود زیستی بر عملکرد دانه و روغن و درصد اسید لینولنیک تاثیر معنی داری داشت. درصد اسید اولئیک با اسید لینولئیک (** (r=-0.759و اسید استئاریک (** (r=-0.774همبستگی منفی و معنی دار داشت. در کل نتایج این آزمایش نشان داد کود بیولوژیک می تواند تا حد زیادی در راستای کاهش مصرف کود شیمیایی نیتروژن و در نتیجه جلوگیری از اثرات سوء آن مفید باشد.

یکی از راهکارهای جایگزین و پایدار در زمینه تولید گیاهان دارویی با توان تولید عملکرد بالا بدون بروز ترکیبات و یا اثر نامطلوب، به کارگیری ریزوباکترهای تحریک کننده رشد گیاه و کشت گیاهان پوششی می باشد. بر این اساس آزمایشی در سال زراعی 89-1388 با هدف بررسی برخی خصوصیات حاصلخیزی خاک و عملکرد و اسانس ریحان تحت شرایط استفاده از کودهای بیولوژیک و گیاه پوششی، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده با دو عامل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل کرت اصلی دارای 2 سطح شامل کشت گیاهان پوششی خلر و شبدر ایرانی و عدم کشت گیاهان پوششی در پاییز سال قبل و عامل کرت فرعی دارای 4 سطح شامل کودهای بیولوژیک نیتروکسین (حاوی باکتری های Azotobacter sp. و (Azospirillum sp.، بیوفسفر (حاوی باکتری های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.، نیتروکسین بعلاوه بیوفسفر و تیمار شاهد بود. صفاتی چون عملکرد خشک کل اندام هوایی و برگ و شاخص سطح برگ در نتیجه کشت گیاهان پوششی نسبت به عدم کشت آن، برتری معنی دار داشتند. کاربرد کودهای بیولوژیک باعث افزایش معنی دار اغلب صفات، از جمله عملکرد تر و خشک کل اندام هوایی گیاه، عملکرد خشک برگ و شاخص سطح برگ شد. بیشترین مقدار عملکرد تر کل اندام هوایی، در گیاهان تحت تیمار ترکیب نیتروکسین و بیوفسفر در حالت عدم کشت گیاهان پوششی بدست آمد. بیشترین شاخص سطح برگ و شاخص سطح سبز در گیاهان تحت تیمار نیتروکسبن بدون گیاه پوششی و کمترین مقدار آنها در گیاهان تحت تیمار بیوفسفر همراه با گیاه پوششی بدست آمد. در بین چین ها، گیاهان برداشت شده در چین سوم دارای کمترین مقدار شاخص سطح برگ بودند و دو چین دیگر از این نظر اختلاف معنی دار نداشتند. همچنین چین دوم و اول به ترتیب بیشترین و کمترین مقادیر عملکرد تر و خشک کل اندام هوایی گیاه را دارا بودند. از نظر عملکرد اسانس چین دوم و سوم، بدون اختلاف معنی دار با یکدیگر بیشترین و چین اول کمترین مقادیر را تولید کردند. به طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد در صورتی که زمان کافی برای آزادشدن نیتروژن از گیاه پوششی به خاک وجود نداشته باشد، با استفاده از ترکیب کودهای بیولوژیک (نیتروکسین و بیوفسفر) ضمن حفظ و ارتقاء کیفیت ریحان و مواد موثره آن، می توان به عملکردی معادل با سیستم های رایج تولید ریحان دست یافت.

این مطالعه به منظور تعیین تراکم مناسب در تاریخ های مختلف کاشت ذرت شیرین رقم KSC403su انجام شد. آزمایش با سه تیمار تاریخ کاشت (1 خرداد، 15 خرداد و 1 تیر ماه)، به عنوان فاکتور اصلی و سه تراکم 65، 75 و 85 هزار بوته در هکتار به عنوان فاکتور فرعی در سه تکرار به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1385 اجرا شد. اثر تاریخ کاشت بر تعداد ردیف دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد و بر تعداد دانه در ردیف و عملکرد دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. با تاخیر در کاشت تمام صفات آزمایشی کاهش یافتند که این کاهش برای تعداد ردیف دانه، تعداد دانه در ردیف و عملکرد دانه تا 15 خرداد ماه معنی دار نبود. با افزایش تاخیر در کاشت از اول خرداد به اول تیر ماه عملکرد دانه به میزان 32.5 درصد به طور معنی داری کاهش یافت و از 14.45 تن در هکتار به 9.78 تن در هکتار رسید. اثر تراکم بوته بر تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. با افزایش تراکم بوته تمام صفات مورد مطالعه به جز عملکرد بیولوژیک کاهش معنی داری یافتند. بیشترین عملکرد دانه با میانگین 14.20تن در هکتار از تراکم 65 هزار بوته در هکتار به دست آمد. اثر متقابل تاریخ کاشت و تراکم بوته نیز بر عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود ولی بر سایر صفات مورد بررسی معنی دار نبود. با تاخیر در کاشت و افزایش تراکم بوته شاخص های رشد کاهش یافتند و فقط شاخص سطح برگ با افزایش تراکم بوته، افزایش یافت. از نتایج حاصله می توان چنین استنباط نمود که تاریخ کاشت مناسب برای حصول حداکثر عملکرد دانه در رقم مذبور در منطقه کرج، 1 خرداد تا نهایتا 15 خرداد ماه می باشد و تراکم 65 هزار بوته نیز بیشترین عملکرد دانه را تولید می نماید.

جنس مریم گلی در ایران دارای 58 گونه گیاهی علفی یکساله و چندساله است که 17 گونه آن انحصاری بوده که یکی از آنها معروف به مریم گلی سهندی با نام علمی Salvia sahendica Boiss & Buhse است. به منظور بررسی عکس العمل جوانه زنی بذر این گیاه به تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلایکول 6000 و همچنین تنش شوری ناشی از کلرید سدیم، دو آزمایش مستقل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. آزمایش اول شامل اثر سطوح مختلف خشکی (صفر، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار) و آزمایش دوم شامل اثر سطوح مختلف شوری (صفر، 50، 100، 150، 200 و 250 میلی مولار) بر درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه، طول ریشه چه و ساقه چه بود. نتایج نشان دهنده اثر معنی دار تیمارهای خشکی و شوری بر تمامی صفات مورد بررسی بود. در بررسی اثر تنش خشکی، بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی در تیمار 2- بار و 10- بار (به ترتیب 60.11 و 41.55 درصد) و بیشترین شاخص بنیه در تیمار 4- بار (62.07) مشاهده شد. در بررسی اثر تنش شوری، بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی در تیمار 50 میلی مولار و 250 میلی مولار (به ترتیب 55.61 و 14.43 درصد) و بیشترین شاخص بنیه در تیمار شاهد (54.07) اندازه گیری گردید. طول ریشه چه کمتر از طول ساقه چه تحت تاثیر تنش ها قرار گرفت. با توجه به نتایج این تحقیق به نظر می رسد مریم گلی سهندی تحمل نسبتا خوبی به شرایط تنش خشکی و شوری در مرحله جوانه زنی دارد.

به منظور بررسی اثر کم آبیاری و تراکم بوته بر رشد و عملکرد دانه گلرنگ، آزمایش مزرعه ای در سال 1388 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه اجرا شد. طرح آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل رژیم آبیاری در سه سطح (100%، 75% و 50% ظرفیت مزرعه) به عنوان کرت اصلی و تراکم گلرنگ رقم سینا در چهار سطح (5، 10، 15 و 20 سانتی متر فاصله بوته روی ردیف به ترتیب 66، 33، 22 و 16 بوته در متر مربع) به عنوان کرت فرعی بودند. نتایج نشان داد که با افزایش فاصله کاشت عملکرد دانه بطور معنی داری کاهش یافت به گونه ای که حداکثر عملکرد دانه (351.03 گرم در متر مربع) در فاصله کاشت 5 سانتیمتر و حداقل آن (222.95 گرم در متر مربع ) در فاصله 20 سانتیمتر بدست آمد. با کاهش میزان آبیاری از 75 به 50 درصد ظرفیت مزرعه عملکرد دانه به طور معنی دار (63 درصد) کاهش یافت. از بین اجزای عملکرد دانه، تعداد طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه با کاهش میزان آبیاری و افزایش تراکم بطور معنی داری کاهش یافت. ارتفاع بوته و عملکرد روغن نیز به طور معنی دار تحت تاثیر تیمار آبیاری و فاصله کاشت قرار گرفت به گونه ای که با کاهش میزان آبیاری و افزایش فاصله کاشت، ارتفاع و عملکرد روغن کاهش یافت. لذا بمنظور دستیابی به عملکرد بهینه گلرنگ، تامین رطوب خاک به میزان 75 درصد ظرفیت مزرعه و فاصله کاشت 10 سانتی متر (33 بوته در متر مربع) توصیه می شود.

به منظور تعیین اثر سطوح مختلف گوگرد بر عملکرد و اجزاء عملکرد کلزا آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط آب و هوایی مشهد در سال زراعی 89-1388 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل گوگرد بنتونیت در چهار سطح (صفر، 300، 400 و 500 کیلوگرم درهکتار) ودو رقم کلزا (زرفام و مودنا) بودند. نتایج نشان داد که افزایش گوگرد، سبب افزایش برخی از صفات رویشی مانند شاخص سطح برگ و ارتفاع بوته گردید. مصرف گوگرد موجب افزایش تعداد غلاف، وزن هزار دانه همچنین میزان روغن و پروتئین و عملکرد دانه کلزا گردید. افزایش عملکرد دانه عمدتا ناشی از وزن هزار دانه و شاخص سطح برگ بود. واکنش دو رقم نسبت به گوگرد متفاوت بود. در حالی که در تیمار بدون گوگرد بین دو رقم از نظر عملکرد تفاوت معنی داری وجود نداشت درتیمار 500 کیلو گرم گوگرد عملکرد دانه رقم زرفام نسبت به مودنا 29.63 درصد افزایش یافت. بر اساس نتایج این آزمایش بین ارقام از نظر واکنش به کود گوگرد تفاوت چشمگیر وجود دارد. لذا ضرورت دارد در شرایط مختلف آب و هوایی ایران واکنش ارقام کلزا نسبت به این عنصر ارزیابی شود.