سفینه
سال:1385 | دوره:3 | شماره:10 (ویژه مهدویت) |تعداد مقالات:6

نویسنده در این گفتار، نظرات برخی از محدثان، فقیهان و اندیشمندان قرن پانزدهم شیعه را در باب احادیث معرفه اله، به ترتیب زمان، نقل و نقد و بررسی میکند. علاوه بر جمعی از عالمان معاصر مانند حضرات آیات وحید خراسانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی و مصباح یزدی، دیدگاههای برخی دیگر از دانشمندان اخیر مانند آیت اله شیخ محمدباقر ملکی میانجی، آیت اله شیخ حسنعلی مروارید، شیخ علی محدث خراسانی و شیخ اسماعیل معتمد خراسانی نیز نقل و نقد و بررسی می شود. از آنجا که این مقاله در ادامه گفتارهای دیگر نویسنده در شماره های 6 تا 9 سفینه آمده، در این گفتار، تمام اقوال نقل شده در معنای معرفه اله باله را در ضمن سه قول، خلاصه کرده است.

در این گفتار، توضیحاتی پیرامون 27 کتاب از آثار دانشمندان اهل تسنن که آثاری مستقل درباره امام مهدی (ع) به زبان عربی است، آمده است. تمام این آثار، مشهور، و نسخه های آن (خطی یا چاپی) شناخته شده و موجود است.این گفتار، بر اساس کتاب «اهل البیت فی المکتبه العربیه» نوشته محقق طباطبایی کتابشناس برجسته و فقید معاصر (1348-1416 هجری قمری) فراهم آمده است. مترجم در مقدمه ای کوتاه، شرح حال مختصر نویسنده و توضیحات کوتاه درباره کتاب یادشده آورده است. کتابهایی همچون اربعین حدیث نوشته ابونعیم اصفهانی، البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان نوشته متقی هندی، العرف الوردی فی اخبار المهدی نوشته جلال الدین سیوطی، عقدالدرر فی اخبار المهدی المنتظر نوشته یوسف بن یحیی شافعی، القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر نوشته ابن حجر هیتمی، از جمله کتابهای است که در این گفتار، شناسانده می شود.

ابوالصلاح حلبی (374 -447 هـ. ق) محدث، فقیه و متکلم نامدار شیعی در قرن پنجم هجری قمری، بخشی از کتاب گرانقدر خود «تقریب المعارف» را به بحث درباره امام مهدی (ع) اختصاص داده و در آن، به یازده مبحث درباره غیبت حضرتش بر مبنای عقل و برهان پرداخته که برخی از آنها جنبه پاسخ به پرسشهای مطرح شده دارد. از دیدگاه ابوالصلاح حلبی، عقیده استوار به امامت امام مهدی (ع)، پاسخگوی بسیاری از پرسشهاست. همچنین ناامنی و نبودن یاور، دلیل موجه بر غیبت است. آیا فقدان لطف به علت عدم ظهور، با ثبوت تکلیف قابل جمع است؟ آیا خداوند، ضرر رساننده به حجت (ع) را مانع نمی شود؟ نگهداری شریعت، اجرای احکام، ارشاد گمراهان و ادای حقوق مالی توسط امام مهدی (ع) در زمان غیبت چگونه است؟ آیا می توان گفت که به وجود یا ظهور امام مهدی (ع) نیازی نیست؟ طول عمر حضرتش چگونه است؟ این پرسشها را ابوالصلاح حلبی مطرح کرده و به آنها پاسخ تحلیلی گفته است.

نویسنده در این گفتار که هدف آن، نشان دادن ریشه های استوار عقیده مهدویت در قرآن است ابتدا ضرورت رجوع به تفسیر اثری، ماثور برای موضوع خود را ثابت می کند، سپس آیات مربوط به امام مهدی (ع) را که در قرآن آمده، به چند گروه تقسیم می کند: آیات مشترک، آیات متبع و آیات مختص. در هر کدام از این گروهها، آیات قرآنی بر اساس تقسیم چهار بخشی دیگر، مرتب شده است. در این گفتار، فقط آیات مشترک مطرح شده، یعنی آیاتی که به اتفاق کتابهای تفسیری شیعی و سنی، درباره امام مهدی (ع) است.در این گفتار مقدمه ای در مورد تفسیر اثری آمده و پس از آن 9 آیه، حدود 50 حدیث و سه پیوست توضیحی در مورد آیات و روایات یاد شده است.

نگارنده در این گفتار، سنت های الاهی استخلاف، امتحان و تمحیص، استدراج و املا را بر اساس قرآن و حدیث و بیانات مفسران، مطرح کرده و پیوند آنها را با اصل مهدویت، غیبت و ظهور و انتظار امام مهدی (ع) نشان داده است.

این گفتار، درباره زندگی علمی، اساتید، شیوه تحقیقی و آثار مکتوب علامه محقق مرحوم شیخ محمد باقر محمودی (1341 - 1427 هـ.ق) است. نگارنده، سفرهای علمی علامه محمودی، از شهرستان علامرودشت در جنوب استان فارس تا نجف و کربلا و پس از آن به قم توضیح داده است؛ آنگاه اساتید او و سپس به تفصیل ویژگی های اخلاقی و رفتاری او را برمی شمرد. روش کار و تحقیق علامه محمودی، دیدگاههای بزرگان معاصر درباره ایشان، فهرست 33 اثر تالیف علامه محمودی یا تحقیق متون کهن به دست ایشان به ویژه کتاب 14 جلدی «نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه» در این گفتار، بیان شده است.