اخلاق در علوم و فناوری
سال:1394 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

زمینه: کتاب، جایگاه عرضه اندیشه های بکر از ژرفای تفکر و احساس است و چون از روح و روان گـوینده در شرایط خاص خود نشأت می گیرد در شرایط مشابه بر خواننده، اثر می گذارد؛ به مصداق «سخن کز دل برآید لاجرم بر دل نشیند». از آغاز، علت تالیف کتاب، راهنمایی و پرورش روح آدمی با هدف حفظ تجارب گذشتگان بوده است؛ آنچه که امروزه بدان «کتاب درمانی» می گویند. در فرهنگ قدیم و غنی ایران همواره از کتاب برای درمان مشکلات روحی، ایجاد انگیزه برای مبارزه با سختی های زندگی و نیز به عنوان وسیله ای در جهت رشد اندیشه و خرد بهره برده اند؛ چنانکه ماجرای شهرزاد و پادشاه، خردنامه اسکندری و نگارش سیاست نامه و قابوسنامه از مثال ها و مصداق های آن است. در این مقاله به بررسی کتاب درمانی در فرهنگ ایران پرداخته شده است.نتیجه گیری: کتاب می تواند در پرورش و تعالی اخلاق در جامعه امروزی بسیار موثر باشد. متون ادب پارسی پر از کتاب هایی است که هدف آن رشد اخلاقی است هم در جنبه فردی و هم در جنبه اجتماعی. ازاین رو باید از کتاب به عنوان یک منبع ارزشمند در درمان استفاده کرد. کتاب درمانی در دو بخش کتاب درمانی رشدی و کتاب درمانی بالینی قابل بررسی است. تمام کتاب های حوزه ادبیات تعلیمی، نوعی کتاب درمانی رشدی هستند و از بازنویسی داستان های تمثیلی می توان به عنوان کتاب درمانی بالینی استفاده کرد.

زمینه: بانک های زیستی بزرگ به عنوان منابع اطلاعاتی مهم برای تحقیقات زیست پزشکی هستند. کشورها در سراسر دنیا سرمایه گذاری های سنگینی برای ایجاد چنین سیستم های تحقیقاتی می کنند. بانک های زیستی برای درک نقش عوامل پیچیده و مربوط به هم محیطی و ژنتیکی در بیماری های انسانی ضروری به نظر می رسند. این ساختارها استفاده مجدد و طولانی مدت از نمونه ها را فراهم می کنند، و به همین ترتیب نیازمند مشارکت طولانی مدت شرکت کنندگان در تحقیقات و ارتباط مداوم بین بانک زیستی و اطلاعات سلامت، سبک زندگی، تبارشناختی و جمعیت شناختی شرکت کنندگان هستند. چنین رویکردی در عمل چالش های مختلف اخلاقی ایجاد کرده است. علاوه براین، با به وجود آمدن بانک های زیستی جدید که نمونه و داده را در سطح بین المللی تبادل می کنند و همچنین ورود فناوری های مختلف در سطح ژنوم، این چالش ها وسیع تر هم شده اند.نتیجه گیری: اگرچه اغلب سود اجتماعی حاصل از ایجاد بانک های زیستی برای توجیه تغییر نرم های تثبیت شده اخلاقی استفاده می شود. با این وجود همگام با پیشرفت بانک های زیستی، ضرورت نظارت و صیانت دقیق تر کمیته های اخلاق برجنبه های اخلاقی این پروژه ها به ویژه حریم خصوصی بیشتر احساس می شود.

زمینه: به نظر می رسد که در عصر حاضر، کارکنان در جست وجوی چیزی فراتر از مسایل مالی در سازمان ها هستند، تجاربی که کار آنها را بامعنا و هدف دار می کند. به این منظور، پژوهش حاضر با هدف تحلیل معنویت در محیط کار دانشگاه ها بر اساس مولفه های معنویت در سازمان انجام پذیرفت.روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش کارکنان دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران در سال 1393 می باشد و نمونه تحقیق 278 نفر تعیین شد که به وسیله نمونه گیری خوشه ای از جامعه مورد نظر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه گرایش به معنویت می باشد. برای تحلیل یافته ها از تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون تی تک نمونه ای استفاده گردید.یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از وجود هشت مولفه اصلی معنویت به نام های؛ اعتقاد به ماوراءالطبیعه، دقت و تعامل در کار به همراه اعتماد به نفس، همدلی و همسویی با ارزش ها همراه با ادراک ماورای حسی، کار برای رضای خدا و اعتماد به دیگران، هدفمندی کار در جهت کمک به جامعه، زندگی بامعنا، اعتقاد به زندگی اخروی و دوست داشتن دیگران در واحدهای دانشگاهی مورد مطالعه بود. همچنین تحلیل یافته ها نشان داد که میزان معنویت در محیط کار واحدهای دانشگاهی مورد مطالعه بالاتر از سطح متوسط می باشد.نتیجه گیری: امروزه معنویت واقعیتی انکارناپذیر است که نه تنها نقش بسیار مهمی در زندگی سازمانی افراد دارد بلکه تعیین کننده موفقیت و راه دستیابی به بالندگی در سازمان محسوب می شود و بایستی به آن توجه ویژه نشان داد و آن را تقویت نمود.

زمینه: یک از عوامل مهم در کاهش تعارضات در درون سازمان، ارتباطات اثربخش است که عوامل مختلفی بر آن اثر می گذارد. تحقیقات مختلف به نوعی به این عوامل اشاره کرده اند. هدف این مقاله، تبیین اثرگذاری اصول اخلاقی بر ارتباطات اثربخش کارکنان است که در این میان به نقش متغیرهای میانجی نیز اشاره خواهد شد.روش: پژوهش از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کارکنان بخش نورد گرم مجتمع فولاد مبارکه اصفهان بود. تعداد 134 نفر با استفاده از فرمول نمونه گیری به روش تصادفی ساده انتخاب گردید. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد که مشتمل بر پنج بخش اخلاق، حکمت، معنویت، فضیلت و ارتباطات بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر آمار توصیفی، از آمار استنباطی و مدل تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار لیزرل استفاده شد.یافته ها: بر اساس خروجی مدل مسیر و اعداد معناداری، یافته ها نشان داد بین متغیرهای اخلاق، حکمت، معنویت، فضیلت و ارتباطات اثربخش در سازمان رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، از 10 رابطه دو به دو بین متغیرهای موجود در مدل، 9 رابطه معنی دار و فقط رابطه بین متغیر فضیلت و ارتباطات اثربخش معنی دار نبود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه می توان به برنامه ریزی سازمان در جهت افزایش میزان بهره وری با استفاده از شاخص های اخلاقی موثر بر ارتباطات اثربخش کمک کرد؛ تا با توجه به اصول مهم اخلاقی و اثرگذار فرهنگ اسلامی- ایرانی جامعه، شرایط را برای ایجاد بستر لازم در جهت نزدیک شدن مدیران با ویژگی های اسلامی فراهم نمایند.

زمینه: برخوداری و رعایت استانداردهای اخلاق حرفه از سوی اعضای هیات علمی می تواند در کیفیت فرایند و برونداد سیستم نظام آموزش عالی موثر واقع شود، در نتیجه پژوهش حاضر با هدف بررسی دیدگاه دانشجویان نسبت به رعایت استانداردهای اخلاق حرفه ای اساتید و رابطه آن با کیفیت نظام آموزش عالی انجام شده است.روش: روش تحقیق توصیفی از نوع رابطه ای (همبستگی) است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بوعلی سینا همدان می باشد، 252 نفر از دانشجویان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم هر طبقه به عنوان نمونه آماری جهت مطالعه انتخاب شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد اخلاق حرفه ای و کیفیت خدمات استفاده شد. داده های تحقیق پس از جمع آوری با استفاده از نرم افزارهای آماری LISREL, SPSS تحلیل شدند.یافته ها: نتایج بررسی دیدگاه دانشجویان در خصوص رعایت استانداردهای اخلاق حرفه ای اساتید در سطح به نسبت مطلوب ارزیابی شد ولی از نظر آنان بین وضعیت موجود و مطلوب رعایت استانداردهای اخلاق حرفه ای شکاف وجود دارد. نتایج الگویابی معادلات ساختاری نشان داد که: اثر مستقیم اخلاق حرفه ای بر تضمین کیفیت مثبت و معنی دار است.نتیجه گیری: توجه به استانداردهای اخلاق حرفه ای اعضای هیات علمی می تواند یکی از راهبردهای اساسی جهت بهبود تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی باشد.

زمینه: اعتماد بین فردی یکی از گونه های اعتماد در سازمان است که نبود یا کمبود آن در سازمان می تواند پیامدهایی منفی را به دنبال داشته باشد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای اعتماد بین فردی در سازمان و پویایی های آنها انجام شده است.روش: روش انجام این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری تمامی کارکنان سازمان های دولتی دزفول است. نمونه آماری 365 نفری به طور تصادفی انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود و برای بررسی فرضیه های پژوهش، نخست مدل های اندازه گیری برآورد و آزمون شدند و سپس، برازش داده ها به مدل های معادله ساختاری انجام شد.یافته ها: معلوم شد در سطح اطمینان 95 درصد، نخست مسیر اعتماد بین فردی عمودی به رفتارهای نوآور، هویت یابی سازمانی و تعلق خاطر کاری، به طور مستقیم و به رضایت شغلی و تعهد سازمانی به طور غیرمستقیم و مثبت معنی دار است. دوم اینکه اعتماد بین فردی افقی به طور مستقیم با رضایت شغلی و تعلق خاطر کاری، و به طور غیرمستقیم با تعهد سازمانی پیوند مثبت معنی داری دارد. سوم اینکه علی رغم رابطه مستقیم تعهد سازمانی با رفتارهای شهروندی سازمانی، پیوند اعتماد بین فردی عمودی با این رفتارها معنادار نیست. همچنین بین اعتماد بین فردی افقی و عمودی رابطه مثبت معناداری برقرار است.نتیجه گیری: انتظار می رود با تقویت پیشایندهای هر یک از اعتمادهای بین فردی افقی یا عمودی، هر دو گونه بهبود یابند و پیامدهای مثبت مستقیم و غیرمستقیم رفتار سازمانی آنها (رضایت شغلی، تعلق خاطرکاری، تعهد سازمانی، هویت یابی سازمانی و رفتارهای نوآور) امیدوارانه تر حاصل شوند.

زمینه: حضور منفعلانه کارکنان و عدم گرایش آنها به دخالت در امور سازمان از پدیده های مورد توجه و شایع در سازمان هاست. نگرش ها و ادراکات نیروی انسانی یک سازمان و برداشت آنها از ویژگی های درون سازمان بر عملکرد آنها و مشارکت یا سکوت آنها در امور سازمانی تاثیر می گذارد. بنابراین این پژوهش با توجه به مفاهیم دخیل در شکل گیری نگرش افراد نسبت به سازمان درصدد یافتن رابطه بین جوهای اخلاقی سه گانه موجود در سازمان، هویت سازمانی، و سکوت سازمانی بوده است.روش: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کارکنان دانشگاه ارومیه بود که 220 نفر از آنها به شیوه نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسش نامه بوده و الگوی مفهومی پیشنهادی با استفاده از آزمون تحلیل مسیر مورد آزمون قرار گرفت.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد جو اخلاقی خودخواهانه با مولفه احساس همبستگی و حمایت از سازمان رابطه ای منفی دارد و جو اخلاقی دلسوزانه با هر سه مولفه هویت سازمانی رابطه مستقیم و معنی داری دارد و جو نظام مند با هیچ یک از مولفه های هویت سازمانی رابطه معنی دار نداشت. نتایج همچنین حاکی از آن بود که تنها جو اخلاقی خود خواهانه ارتباط معنی داری با سکوت سازمانی دارد. در خصوص رابطه هویت سازمانی با سکوت نیز هر سه مولفه احساس همبستگی، حمایت از سازمان، و ادراک مشخصه های مشترک، رابطه معنی داری با سکوت سازمانی داشتند. البته در این میان ارتباط دو مولفه احساس همبستگی، و حمایت از سازمان معکوس بود اما رابطه ادراک مشخصه های مشترک با سکوت سازمانی مستقیم بود.نتیجه گیری: با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت جو اخلاقی دلسوزانه کمترین ارتباط را با سکوت سازمانی دارد و جو خودخواهانه بیشترین پیش بینی کننده انواع سکوت است.

زمینه: تبیین نقش اخلاق مالیاتی در ارتباط میان سرمایه اجتماعی و پذیرش مالیاتی از حیطه های پژوهشی مهمی به شمار می رود، زیرا شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می دهد تصمیم برای پرداخت مالیات باید متاثر از عواملی غیر از موارد ذکر شده در رهیافت اقتصاد جرم باشد. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی گر اخلاق مالیاتی در رابطه میان سرمایه اجتماعی و پذیرش مالیاتی است.روش کار: پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها، توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری تحقیق را 715 نفر از مودیان مالیاتی صنوف لوازم خانگی و زرگران شهرستان رشت تشکیل می دهند که 163 نفر آنها از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و به وسیله نرم افزارهای SPSS وLISREL ، تحت روش مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد متغیر سرمایه اجتماعی با ضریب استاندارد (0.49) و معناداری (5.03) با متغیر اخلاق مالیاتی افراد رابطه دارد. همچنین اخلاق مالیاتی با تخمین استاندارد (0.86) و معناداری (6.16) با پذیرش مالیاتی رابطه مثبت دارد.نتیجه گیری: نتایج پژوهش رابطه معنادار سرمایه اجتماعی بر پذیرش مالیاتی و همچنین نقش میانجی اخلاق مالیاتی در رابطه میان این دو را در جامعه پژوهش تایید می کند.

زمینه: با توجه به تمرکز پارادایم های جدید سازمان و مدیریت بر مفاهیمی همانند: اخلاق، ایمان، معنویت، مسوولیت اجتماعی و فضیلت، جامعه علمی کشور برای بومی سازی و ارائه الگوهای مناسب سازمانی با جامعه ایرانی- اسلامی تلاش می کند. هدف از پژوهش حاضر، علاوه بر تعیین شاخص های جو کاری اخلاقی تکلیف مدار، بررسی رابطه متغیرهای معنویت، الزامات تکلیف، سبک رهبری اخلاق مدار و معنویت سازمانی به عنوان پیش بین های جو کاری اخلاقی تکلیف مدار بوده است.روش: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری این تحقیق خبرگان و نخبگان حوزه مدیریت در ایران بودند. در فرایند انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شده است. بدین ترتیب، پانل مذکور با مشارکت 35 نفر از نخبگان دانشگاهی و حوزوی، تشکیل گردید. ابزارهای پژوهش پرسشنامه های پژوهشگر ساخته بوده است و الگوی ارائه شده با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل گردید.یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش، نشان می دهد مدل به کار گرفته شده، مدل نظری مناسبی در فرایند شکل گیری جو کاری اخلاقی تکلیف مدار بوده و تمامی روابط مستقیم میان متغیرهای مدل، معنادار بوده اند. همچنین، نتایج حاصل از مدل سازی معادلات ساختاری نشان دادند که؛ معنویت 71 درصد الزامات تکلیف، الزامات تکلیف 79 درصد معنویت سازمانی، الزامات تکلیف 82 درصد رهبری اخلاق مدار و معنویت سازمانی و رهبری اخلاق مدار 83 درصد واریانس جو کاری اخلاقی تکلیف مدار را تبیین می کنند.نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش، معیار قانون، معیار مناسبی برای عمل بر اساس جوکاری اخلاقی وظیفه مدار نمی باشد. اصول سه گانه، فرمان الهی، عدالت و احسان شکل دهنده جو کاری اخلاقی با رویکرد تکلیف مدار است.

زمینه: کسب وکارهای موفق پیوسته به دنبال افزایش رضایت مشتریان و سایر برخورداران خود بوده و راه رسیدن به این هدف را در به اجرا گزاردن معیارهای اخلاقی یافته اند. رعایت اخلاقیات از سوی تولیدکنندگان می تواند عامل مهمی در مهم ترین سرمایه تجارت، یعنی اعتماد مشتریان باشد. این پژوهش در صدد بوده که رعایت ارزش های اخلاقی همچون (مسوولیت اجتماعی، تولید محصول سبز، صداقت، شفافیت و رقابت سالم با رقبا) ازسوی تولیدکنندگان و رابطه آن با رفتار مصرف کنندگان را مورد بررسی قرار دهد.روش: با توجه به ماهیت پژوهش، تحقیق حاضر توصیفی از نوع رابطه ای است. جامعه در این تحقیق تمامی مصرف کنندگان محصولات سامسونگ در شهر کرمانشاه بوده که 384 نفر از مشتریان محصولات شرکت سامسونگ به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند، نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای انجام گرفته است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. در این تحلیل از ضریب همبستگی اسپیرمن برای پاسخ گویی به سوالات پژوهش، از مدل رگرسیون برای بررسی رابطه میان متغیرها و از آزمون فریدمن برای رتبه بندی مولفه ها (در نرم افزار (SPSS استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که رعایت ارزش های اخلاقی از سوی تولیدکنندگان رابطه مثبت و مستقیم بر روی رفتار مصرف کنندگان دارد و در رتبه بندی مولفه های اخلاقی اصل صداقت بیشترین رابطه را با رفتار مصرف کنندگان دارد.نتیجه گیری: رعایت ارزش های اخلاقی از سوی شرکت سامسونگ بر روی رفتار مصرف کنندگان تاثیرگذار است به طوری که می تواند مصرف کنندگان را در انتخاب برند سامسونگ ترغیب کند.

زمینه: معنویت در محیط کار می تواند نیروی قدرتمند مثبتی برای زندگی افراد باشد، زیرا افراد با تلفیق و یکپارچه ساختن کار و زندگی معنوی شان، کاری لذت بخش تر، متوازن تر و معنادارتر ایجاد می کنند و روح و روان خود را پرورش می دهند. هدف این پژوهش بررسی رابطه معنویت در کار و سلامت سازمانی با کارآفرینی سازمانی از دیدگاه کارکنان دانشگاه تهران بود.روش: تحقیق حاضر به صورت توصیفی همبستگی و با استفاده از فن پیمایش انجام شده است. جامعه آماری پژوهش 1840 نفر از کارکنان دانشگاه تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 230 نفر انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه الکترونیکی بود که برای ارزیابی روایی آن از نظرات اعضای هیات علمی دانشگاه تهران و برای ارزیابی پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آماره های توصیفی و استنباطی (تحلیل همبستگی جزیی و رگرسیون) استفاده شده است.یافته ها: نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد که 0.74 عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی به ترتیب توسط معنویت در کار، توسعه و کارآیی، مشارکت در تصمیم گیری و نوآوری تبیین می شود.نتیجه گیری: نتایج نشان داد این سه زمینه دارای رابطه متقابل هستند، بنابراین توجه به این زمینه ها می تواند در بهبود کارآفرینی سازمانی موثر باشد.

زمینه: رفتار غیراخلاقی مدیریت سود می تواند عامل شکست اخلاقی در شرکت ها باشد. از این رو، پژوهش حاضر بر آن شد تا رابطه اخلاق با رفتار مدیریت سود را مورد بررسی قرار دهد.روش: پژوهش حاضر در جرگه پژوهش های توصیفی- پیمایشی قرار دارد. جامعه آماری در برگیرنده دو گروه است: مدیران مالی شرکت های خصوصی بزرگ استان یزد و نیز دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد. نمونه های آماری این تحقیق 110 نفر از مدیران شرکت خصوصی و نیز 180 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد حسابداری در نظر گرفته شدند که به صورت تصافی انتخاب شدند. داده های مورد نیاز از طریق پرسش نامه جمع آوری و در تجزیه و تحلیل آنها از تکنیک تحلیل عاملی، آزمون همبستگی اسپیرمن، آزمون تی و تحلیل واریانس استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد: بین اخلاق آرمان گرایی و نسبی گرایی تفاوتی وجود ندارد و فرضیه های آنها تایید نمی شود. طبق فرضیه دوم (وضعیت جمعیت شناختی) جنسیت و اصول اخلاق حرفه ای در شغل رابطه معناداری با مدیریت سود نشان نداده و فرضیه های آنها تایید نمی شود. ولی وضعیت فعلی (مدیر مالی، دانشجو)، تحصیلات، سن، مدت زمان اخذ مدرک دانشگاهی، اصول اخلاق حرفه ای در دانشگاه، تجربه حسابداری، رابطه معناداری با مدیریت سود نشان دادند و مورد تایید واقع شدند.نتیجه گیری: رفتار غیراخلاقی مدیریت سود، چه در بین نسبی گراها و آرمان گراها، می تواند عامل شکست اخلاقی در شرکت ها و ورشکستگی باشد.