مجله جنگل ایران
سال:1391 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

قطع درخت یکی از مولفه های بسیار مهم سیستم بهره برداری است که زیرمولفه های قطع و انداختن، سرشاخه زنی، بینه بری و تاج بری را شامل می شود. این تحقیق برای ارزیابی زیر مولفه قطع درخت در دو پارسل از بخش نمخانه جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود انجام گرفت. اهداف این تحقیق عبارتند از مطالعه زمانی عملیات قطع درخت به دو روش مرسوم و هدایت شده، برآورد و محاسبه نرخ تولید و هزینه اره موتوری و همچنین معرفی مدل رگرسیونی پیش بینی زمان قطع درخت. معادله رگرسیون چند متغیره زمان قطع در روش مرسوم، تابعی از متغیر قطر و فاصله بین درختان قطع شده بوده و در روش هدایت شده تابعی از قطر و جهت انداختن درخت است. در این تحقیق مقدار تولید ساعتی قطع در روش مرسوم با در نظر گرفتن زمان های تاخیر و بدون آن، به ترتیب 46.4 و 65.6 مترمکعب در ساعت است، در حالی که در روش هدایت شده با در نظر گرفتن زمان های تاخیر و بدون آن، به ترتیب 44.4 و 59.1 مترمکعب در ساعت است. با افزایش قطر، مقدار تولید بدون تاخیر قطع درخت در دو روش مرسوم و هدایت شده به صورت رابطه توانی افزایش می یابد. هزینه واحد تولید در قطع با اره موتوری در دو روش مرسوم و هدایت شده با افزایش قطر به صورت توانی کاهش می یابد. نتایج نشان داد که عملیات قطع درخت به روش هدایت شده از روش مرسوم گران تر است.

در اکوسیستم های خشک و نیمه خشک، تک درختان تاثیر مهمی بر خصوصیات خاک داشته و تعیین کننده ساختار جوامع میکروبی و علفی خاک در زیر تاج درخت بوده که عملکرد این نوع اکوسیستم ها را تحت تاثیر خود قرار می دهند. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر تاج درخت بنه (Pistacia atlantica Desf.var.Kurdica) بر ویژگی های عناصر غذایی خاک (کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم)، لیتیم و سدیم است.در این تحقیق، نمونه های خاک در زیر و اطراف یک درخت بنه در منطقه سروآباد کردستان برداشت شد. نمونه ها در یک محدوده 20×20 متری به فواصل 2 متر و سپس در 5 محدوده 2×2 متری به فواصل 50 سانتی متر در زیر و اطراف یک درخت بنه و از 5 سانتی متر اول خاک برداشت شدند. به منظور تجزیه و تحلیل پراکنش و تغییرات مکانی متغیر های خاک از روش زمین آمار استفاده شد. نتایج نشان داد که مقدار کربن آلی و نیتروژن خاک در زیر تاج درخت نسبت به نواحی اطراف بیشتر است. مقدار فسفر نیز در زیر تاج درخت بیشتر از نواحی اطراف بود و سطحی فراتر از تاج درخت را پوشش می داد. پتاسیم با افزایش فاصله از پایه درخت کاهش یافت. سدیم الگوی پراکنش متوسطی در ارتباط با تاج درخت داشت، در حالی که لیتیم الگوی مکانی پراکنده ای را نشان داد. به نظر می رسد که پراکنش لیتیم مستقل از موقعیت درخت باشد. نتایج به دست آمده این فرضیه را تایید می کند که تفاوت در خصوصیات شیمیایی عناصر غذایی خاک، منجر به پراکنش های مکانی متفاوتی در زیر تاج درخت و با توجه به نوع گونه درختی می شود.

برای بررسی اثر مقدار انبوهی درختان بر استقرار نونهال و تحول توده همسال به ناهمسال درجنگل کاج تدا، پهنه ای به مساحت حدود 1.5 هکتار انتخاب و تحقیق در چارچوب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تیمار مقدار انبوهی تنک، نیمه انبوه و انبوه به ترتیب با 5، 20 و 25 مترمربع رویه زمینی یا سطح مقطع برابرسینه در هکتار در چهار تکرار (درکل 12پلات 1000 مترمربعی به اضافه حاشیه) به مدت 5 سال (84 تا 89) اجرا شد. خراش سطحی خاک برای کمک به زادآوری به صورت دستی انجام گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها در پایان سال پنجم نشان داد که تعداد درخت در هکتار بر شمار نهال مستقرشده موثر بود و در تیمار تنک با 135 درخت در هکتار تا 40000 و در تیمار انبوه با 270 درخت تا 11000 نهال در هر هکتار مستقر شد که تفاوت آنها در سطح یک درصد معنی دار است، درحالی که تیمار نیمه انبوه با 182 درخت با حدود 27000 نهال، وضعیت میانه داشت. میانگین بلندی نهال ها از 10 تا 150 سانتی متر متغیر بود، به طوری که بلندترین نهال ها در تیمار نیمه انبوه با میانگین 115 سانتی متر مشاهده شد و تفاوت آن با تیمار انبوه با میانگین 29.5 سانتی متر، در سطح یک درصد معنی دار بود. این تحقیق نشان داد هرچه توده بازتر باشد، نهال بیشتری مستقر می شود، که با سرشت نورپسندی کاج تدا مطابقت دارد، ولی در صورت باز بودن زیاد توده، از قدرت رقابت نهال ها کاسته می شود و گیاهانی چون تمشک و آقطی و ازملک غالب خواهند شد. تعداد 180 تا 200 اصله درخت در هکتار در پایان عملیات تنک کردن در توده های همسال کاج تدا برای تجدید نسل و هدایت آن به توده های ناهمسال پیشنهاد می شود.

در صنوبرکاری های سنتی، زارعان به طور معمول حاضر به کاهش تعداد نهال در هکتار نیستند و افزایش فاصله کاشت را به راحتی نمی پذیرند. بررسی های علمی نشان داده است که برای تولید چوب هایی با کیفیت بیشتر، رعایت فاصله بهینه و زمان بهره برداری مناسب به همراه استفاده از فضای بین درختان برای کشت محصولات زراعی به ویژه در سال های اولیه، موجب ارتقای سطح بهره وری و ترغیب بیشتر زارعان به زراعت چوب می شود. در این تحقیق، نهال های کلن صنوبر Populus nigra betulifolia در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان بر پایه طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و شش تیمار با فواصل کاشت درختان شامل 3×4، 3×6.66، 3×8 و 3×10 متر صنوبر با یونجه به همراه دو تیمار شاهد صنوبر خالص (3×4 متر) و یونجه خالص کاشته شدند. ویژگی های رویشی درختان در یک دوره 9 ساله و خصوصیات یونجه به مدت 6 سال اندازه گیری و تجزیه و تحلیل آماری شد. نتایج نشان داد که بیشترین رویش ارتفاعی درختان متعلق به تیمارهای مخلوط 3×4، 8×3 و 3×6.66 متر به ترتیب با رویش 159، 158 و 142 سانتی متر و بیشترین رویش قطری مربوط به تیمارهای 3×6، 3×8 و 3×10 متر به ترتیب با مقادیر 18.5، 18.1 و 17.1 میلی متر بود. مقادیر رویش حجمی برای تیمارهای 3×4 با یونجه، 3×8، 3×6، 3×4 صنوبر خالص و 3×10 متر به ترتیب بیشترین تا کمترین مقدار را ارائه دادند. همچنین از نظر تولید ماده خشک یونجه در هر هکتار، بیشترین مقادیر در تیمارهای یونجه خالص، 3×10 و 3×8 متر به ترتیب با 7507، 4788 و 4265 کیلوگرم حاصل شد. به عنوان نتیجه گیری نهایی، مناسب ترین تیمار برای اجرای کشت تلفیقی دالانی در شرایط محل اجرای طرح، تیمار 3×6.66 متر تلفیقی صنوبر- یونجه معرفی می شود.

در این تحقیق به منظور بررسی شرایط مناسب دمایی و تاثیر کاهش رطوبت بر قدرت زنده مانی بذر گیلاس وحشی در طول مدت ذخیره سازی، جمع آوری بذر از منطقه علی آباد کتول واقع در جنگل های استان گلستان انجام گرفت. پس از تعیین خصوصیات اولیه بذر، در ظروف در بسته عایق، ذخیره سازی آن با محتوی رطوبتی 11.5 درصد (رطوبت اولیه) و 5 درصد در شرایط دمایی 4 و 25 درجه سانتی گراد (یخچال) صورت گرفت. بعد از ذخیره سازی، در هر یک از فواصل زمانی سه ماهه (تا 12 ماه) زنده مانی بذرها با استفاده از محلول 0.1 درصد تترازولیوم تعیین شد. نتایج هر دوره سه ماهه نشان داد که با نگهداری بذر در دمای 4 درجه، کاهش رطوبت تاثیر معنی داری بر زنده مانی بذرها نداشت. بذرهای با رطوبت اولیه 11.5 درصد، نگهداری شده در دمای 25 درجه، با افزایش زمان افت زنده مانی شدیدی نشان دادند به طوری که بعد از 12 ماه فاقد زنده مانی بودند. در مجموع، بعد از یک سال ذخیره سازی، هم بذرهایی که رطوبتشان به 5 درصد کاهش داده شده بود و هم بذرهای شاهد (واجد رطوبت اولیه)، در شرایط نگهداری محیط 4 درجه نزدیک به 90 درصد زنده مانی نشان دادند. از نتایج این تحقیق می توان استنتاج کرد که شرایط بهینه برای ذخیره سازی بذرها با رطوبت پایین گیلاس وحشی (کمتر از 11.5 درصد) نگهداری آن در شرایط دمایی 4 درجه (یخچال) است.

امروزه برآورد زیتوده درختان جنگل برای اهداف کاربردی و پژوهشی بسیاری مورد توجه است. هدف این تحقیق، استقرار معادلات آلومتریک برای برآورد وزن خشک تاج، تنه و کل درخت بود.به این منظور کل درختان بنه واقع در یک نوار 4 کیلومتری با عرض 15 متر در پارک ملی خجیر آماربرداری و 30 درخت با پراکنش قطری مناسب به صورت تصادفی انتخاب شد. قطر برابرسینه، قطر تاج و ارتفاع کل درختان سرپا اندازه گیری شد. سپس درختان قطع شدند و وزن خشک تاج، تنه و کل درخت محاسبه شد. با استفاده از مدل های رگرسیونی توانی و نمایی، معادلات آلومتریک به دست آمد. معادلات به دست آمده از نظر شاخص های مختلف مدلسازی مقایسه و بهترین مدل انتخاب شد. نتایج نشان داد که به طور کل از بین متغیرهای مستقل، قطر تاج معادلاتی با شاخص های مدلسازی بهتر تولید کرد (0.93=2 R). همچنین در کل، مدل توانی از مدل نمایی بهتر بود. مدل های به دست آمده از ضریب تبیین بالایی برخوردار بودند که حاکی از امکان استقرار معادلات آلومتریک مناسب برای گونه بنه است.

مقاله حاضر با هدف بررسی سازگاری پرووننس های کاج جنگلی د ر منطقه ارتفاعی میان بند ساری (منطقه جنگلی لاجیم) تدوین شد. این بررسی طی سال های 1369 تا 1384 و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار کاج جنگلی از مبادی مختلف و در سه تکرار به اجرا در آمد. پرووننس های مختلف کاج جنگلی آزمایش شده، شامل تیمار اول از مبدا اوکراین، تیمار دوم از مبدا ترکیه، تیمار سوم از مبدا اسپانیا و تیمار چهارم از مبدا فرانسه هستند. بذرهای کاج جنگلی از مبداهای ذکرشده جمع آوری و در نهالستان لاجیم سبز شد. در هر قطعه، 100 اصله نهال گلدانی دو ساله به فاصله 2×2 متر کاشته شد. عملیات به زراعی مانند سله شکنی، وجین و حذف علف های هرز، و نیز اندازه گیری های کمی و کیفی هرساله تا پایان مدت اجرای طرح انجام پذیرفت. تجزیه وتحلیل نتایج پانزده ساله طرح مشخص کرد که از نظر زنده مانی، کاج جنگلی مبدا ترکیه با داشتن 81.68 درصد پایه های موجود، بیشترین و کاج جنگلی با مبدا اسپانیا با داشتن 60.33 درصد، کمترین زنده مانی را در منطقه لاجیم دارند. تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی پرووننس های مختلف نشان داد که کاج جنگلی با مبدا اوکراین از جهت رویش قطری و ارتفاعی با داشتن میانگین قطر برابرسینه 12.43 سانتی متر و متوسط ارتفاع 7.72 متر، بهترین کمیت رویشی را دارد. همچنین نتایج کیفی نهالکاری ها با توجه به عامل های سلامت، شادابی و تقارن تاج و کیفیت تنه نشان داد که کاج جنگلی مبدا اوکراین با داشتن 78 درصد درختان زنده، در گروه های کیفی خوب و عالی بیشترین رتبه را در بین پرووننس های آزمایش شده کاج جنگلی در منطقه لاجیم دارد و به منظور احیای اراضی مخروبه و برخی پارک های دارای شرایط اکولوژیکی مشابه محل تحقیق و نواحی سرد و مرتفع جنگلی، در صورتی که امکان به کارگیری گونه های پهن برگ بومی وجود نداشته باشد، در حد محدود می توان آن را توصیه کرد.

فرایندهای طبیعی و فعالیت های انسان، ب ه طور مداوم سبب دگرگونی سیمای جنگل ها می شوند. لکه های زادآوری، از عوامل تغییر و تحولات در سیمای جنگل ها هستند. آگاهی از الگوی مکانی و تحلیل ساختاری لکه های زادآوری در مدیریت پایدار جنگل ها ضروری است. با این هدف، بخش گرازبن از جنگل خیرود برای بررسی انتخاب و نقشه کلیه لکه های زادآوری موجود در آن تهیه شد. در این تحقیق از آنالیز سنجه های سیمای سرزمین در ترکیب با روش آنالیز گرادیان در محیط  Fragstats استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که الگوی پراکنش لکه ها در پارسل های مختلف بیشتر به صورت کپه ای و تصادفی است. بیشترین درصد لکه ها در پارسل 315 و کمترین درصد در پارسل 321 مشاهده شد. نتایج نشان داد که بزرگ ترین اندازه لکه (LPI)، با مقدار 0.9 هکتار در پارسل 310 و حداقل و حداکثر فاصله بین لکه ها در پارسل های بخش گرازبن بین 40 و 139.5 متر متغیر است. همچنین سنجه های تنوع، بیشترین تنوع و آرایش مناسب مکانی لکه ها را در پارسل های 307، 308، 311، 318، 319، 322، 325 و 326 نشان می دهند. این نتایج موید این است که در مدیریت توده های طبیعی باید طوری اقدام کرد که الگوی پراکنش لکه های زادآوری در سطح توده یکنواخت باشد، ولی در بین توده ها و پارسل های مختلف به لحاظ ساختار مکانی می توان از الگوی تصادفی پیروی کرد، چرا که با دستیابی به این الگوی مکانی می توان ساختار مناسبی را در توده ها پدید آورد.