پیک نور- علوم انسانی
سال:1383 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:16

اسطوره سیاوش نمادی از باورهای خاص فرهنگ کشاورزی جوامع آسیایی درباره خزان و بهار، خشکسالی و باران و زندگی گیاه است. این اسطوره در دوره قبل از ورود آریاییها، ملهم از اساطیر ایزدان نباتی بین النهرین، در نجد ایران و دره سند، صورتی منطبق با فرهنگ ایران یافت و به طور متمرکز برای مدت زمان حدود سه هزار سال در آسیای میانه به شیوه آیین های نمایشی به اجرا درآمد.قدمت آیین سوگ سیاوش در نوروز نشانگر عمق باور توده مردم و اهمیت این اسطوره نزد ساکنان کشاورز آسیای میانه است. چند نقاشی موجود درباره نحوه اجرای آیین سیاوشان حاکی از وجود عناصر اصلی و مهم چون زنان و موسیقی، حضور خدایان با هاله ای دور سر به نشانه تقدس و آسمانی بودن این آیین است. اگرچه پس از ایام مراسم آیینی سوگ سیاوش، جشن آن نیز با اولین روز سال نو و منطبق با فصل بهار، آن هم به کمال برگزار می شد، ولی عموما اطلاعات نسبتا کمتری درباره جشن سیاوش یا جشن رویش گیاه موجود است. نویسنده این مقاله درصدد تبیین آرا مختلف در خصوص ریشه های آیین سوگ سیاوش در ایران است.

رابطه بین جامعه و ادبیات را می توان هم خیلی ساده توضیح داد، مثل اینکه بگوییم ادبیات آیینه تمام نمای جامعه، یک نیروی اجتماعی، و یا بخشی از زندگی اجتماعی است؛ هم با قدری سختگیری و تامل، مانند اینکه ادبیات را قلمروی پیچیده بپنداریم که کشف اشکال متنوع کنش متقابل بین اجزا و بازیگران مختلف اجتماعی از تواناییهای آن است. بنابراین، نقش ادبیات در جامعه و نقش جامعه در ادبیات بحث انگیزی خواهد بود. از آنجا که ادبیات به عنوان آفرینشی با دامنه های گسترده زیبایی شناسانه شهرت دارد می توان از این زاویه نیز به آن پرداخت، هرچند این نگاه به ادبیات داغی بحث را فرومی نشاند و سوالات بسیاری را بی جواب می گذارد. در مقاله حاضر تلاش شده است رابطه چندوجهی ادبیات و جامعه در چارچوب نظریه ها و رهیافتهای مختلف بررسی شود.

مولف مقاله، پس از معرفی اجمالی حسین بن منصور حلاج، عارف قرن سوم هجری، به وجه تسمیه حلاج و القابی که منابع به او نسبت داده اند می پردازد. سپس نظر خود را در باب منتسب کنندگان القاب مثبت و منفی ارایه می دهد. اتهامات حلاج موضوع اصلی این مقاله است که ذیل عنوان اتهامات متکلمین معتزلی، امامیه، عارفان متاخرتر سنی مذهب و اتهامات کلی و عام در خصوص سیره حلاج مطرح می شود.

نظام اداری ایران یکی از مباحثی است که در دهه های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است؛ با این حال این موضوع در مورد سلسله خوارزمشاهیان مورد توجه نبوده است. هدف این مقاله بررسی تشکیلات اداری ایران در دولت خوارزمشاهیان و ارایه مقدمه ای درباره ساختار تشکیلاتی امپراطوری خوارزمشاهیان است.

در این مقاله، بر اساس یک تحلیل تاریخی، تفکرات و قانونمندیهای حاکم بر برنامه ریزی شهری و تعین فضایی ـ کالبدی آن در شهرسازی ایران دوره باستان ـ از ماد تا ساسانی ـ بررسی شده است. در این راستا، ابتدا اصولی که بر شکل گیری کالبدی شهر مقدم و، در عین حال، به شدت بر آن اثرگذار بوده اند شناسایی و تجزیه و تحلیل شده اند؛ سپس فرم یا سازمان فضایی شهر، به عنوان محصول کالبدی و تجلیگاه مادی آن اصول و مفاهیم، در پویش تاریخی خود مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به این ترتیب، این مقاله موضوع را در دو لایه ـ از سطح به عمق و از عمق به سطح ـ بررسی می نماید؛ چرا که در مقوله معماری و شهرسازی محتوا و فرم ناظر و متناظر برهم هستند و در همپیوندی متقابل با هم عمل می کنند. نتایج این مقاله، برخلاف برخی باورهای موجود در زمینه وارداتی بودن یا برون زا بودن تفکر شهرسازی در ایران، بر این نکته تاکید دارد که ایران یکی از مهمترین کانونهایی است که مبانی نظری و عملی شهرسازی در قلمرو آن شکل گرفته و بالنده شده است. جوهره اصلی و ثابت بسیاری از این قانونمندیها، به عنوان اصولی ماندگار، قابلیت انطباق پذیری با نیازها و الزامات کنونی را دارد و می تواند در رفع برخی از بحرانهای شهرسازی معاصر به کار آید. نگرشی فنی و فلسفی که با اصول نظریه پست مدرنیسم عجین شده است.

در این مقاله، نویسندگان قصد دارند خط مشی سیاست گذاری دولت در بخش خارجی اقتصاد را با توجه به اطلاعات آماری موجود تبیین نمایند و تشخیص دهند که اقتصاد چه نوع استراتژی را دنبال می نماید. در این زمینه، از دو متغیر صادرات غیرنفتی، به عنوان شاخص استراتژی توسعه صادرات، و ارزش افزوده بخش صنعت، به عنوان استراتژی جایگزینی واردات، استفاده شده و اثرات این دو بر رشد اقتصادی در کنار شاخصی از سرمایه گذاری، با کمک مدلهای اقتصادسنجی برآورد شده است. مدل ارایه شده در این مقاله برگرفته از مدل پایه ای است که سالواتوره برای کشورهای در حال توسعه ارایه نموده است که پس از متناسب کردن آن برای ایران، با استفاده از روشهای اقتصادسنجی ـ به خصوص مباحث همگرایی ـ پارامترها برآورد شده و نتایج مورد تفسیر قرار گرفته است. نویسندگان، در پایان، استراتژی تجاری ایران را یک استراتژی درون گرای آمیخته تشخیص داده اند.

فرایند پیچیده توسعه و نقش منابع انسانی، به مثابه یکی از اصلی ترین عوامل آن، مستلزم بازنگری در نقش زنان است که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. از این رو، در این مقاله نخست نگاهی به نقش زنان و جایگاه اقتصادی ـ اجتماعی آنها خواهیم داشت. نقطه آغازین این نگاه منشور سازمان ملل متحد و بیانیه حقوق بشر است که بر اساس آنها اصل برابری زن و مرد به رسمیت شناخته شده است. پس از آن، مروری خواهیم داشت بر رویکردهایی که بر اساس آنها نقش زنان در فرایند توسعه ترسیم شده است. این رویکردها، که در یک فراگرد در حال تحول شکل گرفته اند، عبارت اند از: رویکرد رفاهی، رویکرد عدالت محور، رویکرد فقرزدایانه، رویکرد اثربخشی و بالاخره رویکرد توانمندسازی. سه رویکرد نخست، بیشتر جنبه حمایت از زنان را دربرمی گیرد و دو رویکرد بعدی، که تحول اساسی در به رسمیت شناختن نقش زنان ایجاد می کنند، بر جنبه عاملیت تاکید دارند. ضمن اشاره به لزوم حذف موانع موجود بر سر راه زنان، به نقشی که آموزش می تواند در توانمندسازی آنان، نه به عنوان ابزار توسعه بلکه به مثابه موتور آن، ایفا کند تاکید خواهد شد. در پایان، نگاهـی خواهیم داشت به وضعیت زنان ایران. در این میان تاکید ما بر زنانی است که، با دستیابی به آموزش عالی،می توانند نقش موثرتری در توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی کشور داشته باشند.

مساکن و ساختمانهایی که در گذشته ساخته می شد به علت رعایت اصول و معیارهای آب و هوایی در برابر عوامل نامساعد جوی عملکرد خوبی داشته، به طور طبیعی انسان را از شرایط آب و هوایی سرد و گرم حفظ می کرد. اما رشد تکنولوژیکی بشر بعد از انقلاب صنعتی و دستیابی به انرژیهای فسیلی موجب شد رعایت معیارهای آب و هوایی در ساخت و ساز مسکن و ساختمان به بوته فراموشی سپرده شود. با این حال محدودیت منابع انرژیهای فسیلی و بروز مسایل زیست ـ محیطی از اواسط قرن بیستم موجب گرایش انسان به طبیعت و رعایت معیارهای آب و هوایی در ساختمان شد که ابداع انواع تکنیکهای اقلیمی را در پی داشت. از سوی دیگر، همان طور که در این مقاله نشان داده خواهد شد، تکنیکهای طراحی اقلیمی که برگرفته از معیارهای آب و هوایی معماری بومی باشد دارای حداکثر کارایی خواهد بود. بنابراین، موضوع این مقاله به معماری بومی جزیره کیش اختصاص داده شده است.

خودنظم جویی یکی از مباحث عمده روانشناسی است که به تازگی توجه بسیاری از پژوهشگران و متخصصان مختلف را به خود جلب کرده است. در این مقاله ابتدا تعاریفی از خودنظم جویی ارایه و سپس نظریه خودنظم جویی تحصیلی زیمرمان معرفی شده است. در پی این بررسی ضرورت آموزش خودنظم جویی ارایه گردیده است.

به منظور بررسی رابطه سبک مدیریت و جو سازمانی حاکم بر مراکز و واحدهای منطقه 6 دانشگاه پیام نور، طی یک مطالعه پیمایشی کلیه روسا و 171 نفر از کارکنان ـ که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شده بودند ـ پرسشنامه تعیین نوع مدیریت لوتانز و پرسشنامه توصیف جو سازمانی هالپین و کرافت را تکمیل نمودند. سپس، داده ها استخراج شد و، با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی و آزمون آماری مربع کای، آزمون دقیق فیشر و ضریب فی و با به کارگیری نرم افزار آماریSPSS ، تجزیه و تحلیل شد.نتایج نشان داد کـه هیچ یک از روسا عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور نیستند؛ بیشتر کارکنان (83.7%) مرد و میانگین سن آنان 32 سال است؛ از لحاظ میزان تحصیلات، بیشتر آنان (35.8%) لیسانس هستند و رشته تحصیلی غالب آنها (68.2%) علوم انسانی است؛ از نظر وضعیت استخدام، اکثر کارکنان (43.7%) قراردادی و تنها 21.1 آنان رسمی و 35.2% نیز روزمزد، پاره وقت، پروژه ای، مامور و یا پیمانی اند؛ از این میان، فقط 3.3% عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور هستند؛ میانگین سابقه خدمت کارکنان در پیام نور 5 سال و میانگین سابقه مدیریت روسا در این دانشگاه 2 سال است. همچنین، نتایج بیانگر آن است که نوع مدیریت 86.9% مراکز و واحدهای منطقه 6 دانشگاه پیام نور مبتنی بر سازمان گرایی است و جو سازمانی 79.1% مراکز و واحدهای مورد مطالعه باز می باشد.تجزیه و تحلیل استنباطی یافته ها بیانگر آن است که بین نوع مدیریت و جو سازمانی حاکم بر مراکز و واحدهای منطقه 6 دانشگاه پیام نور رابطه معنی داری وجود ندارد؛ به طوری که، در اکثر مراکز، نوع مدیریت سازمانگرا و جو سازمانی باز حاکم است. در ضمن، نتایج نشان داد که عوامل جنس، سن، میزان تحصیلات و رشته تحصیلی، وضعیت استخدام و نوع خدمت، سابقه خدمت و مدیریت پیام نور نقش اثرگذاری بر نوع مدیریت و جو سازمانی حاکم بر مراکز و واحدهای منطقه 6 دانشگاه پیام نور ندارند. در خاتمه، ضمن اشاره به محدودیتهای تحقیق، پیشنهادهای پژوهشی و کاربردی ارایه گردید.

هدف عمده این پژوهش بررسی دیدگاههای دانشجویان دانشگاه پیام نور منطقه 6 (استانهای همدان، کرمانشاه و کردستان) نسبت به عناصر موجود در آموزش از راه دور بوده است. پژوهش در نظر داشته است تا تفاوت میزان مطلوبیت این نظام آموزشی را از دیدگاه دانشجویان با توجه به متغیرهای سن، جنس، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال و رشته تحصیلی تعیین نموده و مطلوبترین و نامطلوبترین عناصر آن را مشخص سازد.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در چهار مرکز مجری همزمان رشته های علوم انسانی و علوم پایه (مراکز اسلام آباد، تویسرکان، کرمانشاه و همدان) مشتمل بر 4131 نفر، در سال تحصیلی 81- 82، بوده است. گروه نمونه شامل 225 نفر از دانشجویان دانشگاه بوده که در زمان اجرای تحقیق حداقل چهار نیمسال تحصیلی در دانشگاه حضور داشته و با جنبه های مختلف این نظام آشنا شده اند. انتخاب آنان به صورت تصادفی طبقه ای برحسب جنسیت و رشته تحصیلی صورت گرفته است. ابزار پژوهش پرسشنامه ای محقق ساخته مشتمل بر 40 سوال بسته در مقیاس لیکرت و یک درخواست از دانشجویان برای ارایه سه پیشنهاد در رابطه با بهینه سازی آموزش از راه دور بوده است.نتایج پژوهش نشان داده است که بین دیدگاههای دانشجویان مسنتر نسبت به جوانتر، شاغل نسبت به غیر شاغل و متاهل نسبت به مجرد تفاوت معنی دار وجود دارد و، نگرش گروه اول، در هر مورد نسبت به این نوع آموزش خوش بینانه تر است. در بین دیدگاههای دانشجویان مشغول به تحصیل در مراکز استانها و جز آن، علوم انسانی و علوم پایه، همچنین دختران نسبت به پسران تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در بین عناصر موجود در آموزش از راه دور شامل برنامه، روش، منابع درسی، استاد، ارزشیابی، فضای فیزیکی و روانی، فراگیرترین عناصر یعنی ارزشیابی و محتوای منابع درسی مطلوبترین و فضای فیزیکی و روانی نامطلوبترین آن بوده است.

هدف اصلی در این مقاله بررسی ربا از دیدگاه قرآن است. در ابتدا تعریفی از ربا به صورت لغوی و اصطلاحی ارایه می دهیم. آنگاه آیات ربا در قرآن را بر حسب نزول آنها مطرح خواهیم کرد و به نکات تفسیری آنها می پردازیم. در نهایت جمع بندی و نتیجه گیری موضوع مورد بحث ارایه می شود.به نظر می رسد کنکاش موضوع از نظر قرآن و سنت در کنار هم ضروری است. زیرا سنت مفسر و تبیین کننده آیات است. بنابراین، در تفسیر و تبیین بعضی از آیات از بحثهای روایتی نیز استفاده می کنیم. با توجه به اهمیت موضوع در مقاله دیگری به بررسی ربا از دیدگاه سنت خواهیم پرداخت.

شروع هزاره سوم میلادی با انقلاب در مهندسی ژنتیک DNA و فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه است و با سرعتی شتابان در حال دگرگون کردن ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع کهن بشری است. جامعه شبکه ای با ویژگیهای خاص خود تمامی بنیانهای جامعه نظیر اقتصاد، آموزش، فرهنگ، سیاست و، به ویژه، زمان و مکان را در حال تغییر و تحول مداوم و جهانی شدن می بیند و دولتهای ملی و محلی را، که در شرایط متعارف نماینده اراده و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خودند، در برابر فشارهای خوردکننده فرایند و جهانی که همه اجزای آن سیال و متغیر است قرار داده است. با حضور این فرایند اجتناب ناپذیر، که جدایی از آن غیر ممکن است، دولتها باید به مسوولیت عظیم خود در قبال جامعه توجه داشته باشند و آگاهی چگونه زیستن در این جامعه را برای تمامی مردم از طریق آموزش مادام العمر فراهم نمایند تا شاید از این طریق بتوانند از حذف اجتماعی افراد و به حاشیه رفتن آنها در شبکه قدرتمند جهانی جلوگیری کنند.دادن آموزش به حجم عظیمی از مردم جامعه در قالب آموزشهای سنتی و فضای فیزیکی موجود امکانپذیر نخواهد بود. اما تجربیات دانشگاههای باز و آموزش از راه دور در جامعه شبکه ای جایگاهی خاص پیدا خواهد کرد و می تواند نقش مهمی در آموزش، به ویژه آموزش بزرگسالان، در نظم نوین جهانی داشته باشد.

هدف طرح کالیپر ـ پروژه همکاری بین Kellogg و حرفه های مربوط به اطلاع رسانی ALISE و طرح آموزشی Renewal ـ تحلیل ماهیت و دامنه تحولات مهمی است که در برنامه های درسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی (LIS)، بررسیهای مربوط به کاربرد آموزشی، مطالعات موردی، تحلیل محتواها و مصاحبه ها به وجود آمده اند. پس از تحلیل گسترده 26 برنامه آموزش کتابداری و اطلاع رسانی، چند حوزه خاص برای بررسیهای عمیقتر و جزییتر در نظر گرفته شدند. آموزش از راه دور یکی از این حوزه ها بود، که به همراه حوزه های آرشیو و برنامه های رسانه ای مدرسه برای تجزیه و تحلیل بیشتر انتخاب شد. در این طرح، گزارشی از وضعیت برنامه های آموزشی نیمه دوم دهه 1990 ارایه می شود (حدود 70 سال پس از گزارش ویلیامسون، که در سال 1923 منتشر شد و در این زمینه نقطه عطفی تلقی می شد). این گزارش، در طول هفتاد سالی که از انتشار آن می گذرد، معیار و محک عمومی خوبی برای ارزیابی برنامه های آموزش علوم کتابداری و اطلاع رسانی بر اساس معیارهای اعتباربخشی منتشرشده از طرف انجمن کتابداری امریکا (ALA) بوده است؛ به طوری که تقریبا همه شاغلان حرفه ای کتابخانه های آمریکای شمالی از دانشگاههایی فارغ التحصیل شده اند که برنامه های آموزشیشان بر اساس استانداردهای ALA بوده است. این انجمن طی سالهای 1925، 1933، 1951، 1972، 1992 به گسترش برنامه های آموزش علوم کتابداری و اطلاع رسانی اقدام کرد و آنها را تصویب نمود و تکامل بخشید.

«نوزدهمین گردهمایی روسای مراکز دانشگاه پیام نور» با هدف ارج نهادن و نهادینه کردن خردورزی و دانش اندوزی، از طریق همگانی کردن آموزش عالی، در روز هفدهم لغایت نوزدهم مهرماه 1383، در منطقه هشت دانشگاه پیام نور، در جوار بارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، برگزار گردید.

عصر ما، عصر ارتباطات است، ارتباط با دنیای گسترده و این ارتباط حاصل نمی گردد مگر مرزهای جغرافیایی را درهم شکنیم که این نیز ممکن نمی گردد جز با برقراری ارتباطات الکترونیکی و آموزش از راه دور.