پیک نور- علوم انسانی
سال:1382 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

میرزا عبدالغفار نجم الدوله، از فرهیختگان و رجال دوره ناصرالدین شاه قاجار است. وی علاوه بر آنکه از تحصیلکردگان و، سپس، معلمان دارالفنون بود بر علوم قدیم، به ویژه ریاضیات، تسلط کافی داشت. در این مقاله علاوه بر زندگی نامه میرزا عبدالغفار نجم الدوله، به عنوان شخصیتی فرهنگی، به آثار او که از زمره اولین آثار تالیف شده در زمینه جغرافیاست ـ و نیز تصحیحات ادبی می ‏پردازیم.علاوه بر این، مولف به سفر نجم الدوله به اهواز جهت بستن سد بر روی رودخانه کارون و اهمیت این اقدام و تاثیرِ آن بر تاریخ و جغرافیای آن منطقه می پردازد. ذکر اسناد تاریخی دست اول همچون «فرمان ناصرالدین شاه به نجم الدوله» و نیز انعکاس سفر او در میان اقران از نکات مهم مطرح شده در این مقاله است.

امروزه مطالعات ژئومورفولوژی پایه و اساس بررسیهای منابع طبیعی هستند. در این تحقیق سعی شده است که واحدها و پدیده های عمده ژئومورفولوژی در جنوب چهارمحال و بختیاری شناسایی، تفکیک و مشخص شوند. این واحدها شامل 1) کوهستانها؛ 2) تپه ماهورها (تپه ماهورهای سنگی و تپه ماهورهای آبرفتی) 3) دشتهای آبرفتی هستند. که به وضوح آثار انواع مختلف فرسایش را نشان می دهند. ریزش، واریزه و زمین لغزه از جمله حرکات توده ای بر روی دامنه کوههای منطقه به شمار می روند. تپه ماهورهای آبرفتی در سازندهای رسی و مارنی شمال غرب و غرب منطقه مشاهده می شوند. خزش، سولیفلوکسیون، لنداسلاید و آبراهه های تنگ و باریک از پدیده های موجود در این واحد محسوب می شوند. دشتهای آبرفتی دامنه ای در منطقه دشتهای آلونی و جمال هستند. جالبترین پدیده در دشت جمال، گود جمال است که در حقیقت حوضه بسته کوچکی است که شیب توپوگرافی آن به طرف مرکز است. دشت مرکزی منطقه در واقع یک پهنه آبرفتی است کـه از نـهشته های رسـوبی دو رودخـانه خـانمیرزا از شـمال ‏شرقی و چـله خانه از جـنوب‏ شرقی بـه وجـود آمده اسـت. اشـکال عـمده مـرفولوژیکی در ایـن مـنطقه شامل رسوبات ‏رودخانه ای، پادگانه های آبرفتی، رسوبات دریاچه ای، چشمه ها و مخروط افکنه هایند که در این تحقیق به بررسی آنها پرداخته شده است.

هر مسلمانی در لحظاتی که سرگرم تلاوت کلام الهی است، گاهی عمق معنی کلام خدا را چنانکه باید در نمی یابد. سوره مبارکه «رحمن» را معمولا شبهای جمعه تلاوت می کنند. آیات 25ـ 26 سوره را قرائت می کنند و می گذرند:«کُلُّ مَنْ علیها فانٍ و یَبْقی وجْهُ رَبِّکَ ذوالجلال و الاکرام.» : هرکس که بر روی زمین است، فناپذیر است، تنها ذات پروردگار پایدار می ماند که صاحب جلالت و اکرام است.این دو کریمه در لحظه ای که عزیزترین کسِ تو را کفن پیچ در کنار گور نهاده اند که به دل خاک سپارند، معنایی دارد که در آن لحظه گورسپاری، انسان با رگ و پی و استخوان خود احساس می کند.

مقاله «جنبشهای ایرانیان در زمان بنی عباس» به بررسی مهمترین جنبشهایی که ایرانیان در برپایی آنان در دوره بنی عباس دخیل بودند، می پردازد. در بخش دوم این مقاله، جنبشهای «خرم دینان و بابک خرم دین»، «شورش مازیار»، بررسی می شوند. در ذیل هر عنوان نویسنده به احوال و افکار رهبر جنبش و ظهور اجتماعی ‏ـ‏ تاریخی آن می پردازد. در این مقاله، به ویژه بر نقش ایرانیان شیعه در جنبشهای تاریخی تاکید شده است.

بدر چاچی از شاعران قرن هشتم هجری و از پیروان توانای سبک خاقانی است که تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقاله پس از معرفی اجمالی شاعر و بیان موقعیت او در نزد ادیبان پارسی گوی هند، مضامین شعر و شیوه شاعری وی مورد بحث قرار خواهد گرفت و در پایان نیز برخی از ویژگیهای کم کاربرد شعر او ارایه خواهد شد.

در این نوشتار، حالات مختلف خرید با اجاره مقایسه شده عوامل موثر در تصمیم گیری و انتخاب آنها به دقت تجزیه و تحلیل و بررسی می ‏گردد. در این زمینه از عواملی همچون خروج نقدینگی، اثر روی ظرفیت استقراض، احتمال خطر ناشی از نابابی و از مدافتادگی، فسخ اجاره و امکان تخصیص وجوه برای مصارف سودآور بحث شده است. از سوی دیگر، جهت انجام مقایسه ای دقیقتر، پس از تشریح تامین مالی از طریق استقراض به توضیح تامین مالی از طریق خرید اقساطی پرداخته شده و دو نمونه معمول آن یعنی «قرارداد فروش مشروط» و «رهن اموال شخصی» توضیح داده شده‏اند. عوامل موثر در تصمیمات اجاره ـ خرید نظیر گردش وجوه، عامل مالیات، حذف هزینه های عملیات، ارزش اسقاط، ارزش فعلی و دیگر مسایل مرتبط با موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.

«هجرت» در فرهنگ اجتماعی اسلام جایگاه ویژه ‏ای دارد. آیات قرآن و سیره عملی رسول گرامی اسلام (ص) بیانگر تاثیر شگرف این پدیده اجتماعی در ساختار جامعه اسلامی هستند. چه بسا که به یک نگرش سطحی هجرت رهایی از فشار موجود بر جامعه و ستم حاکم بر آن قلمدادشود، اما از منظری دیگر درمی یابیم که هر چند هجرت کاهش فشار اجتماعی می شود، ولی آنچه فراتر از آن وجود دارد، دست ‏یابی به جامعه ‏ای است که در پرتو هجرت تحقق می ‏یابد. لذا در این نگرش، «هجرت» صرفا «فرار» از وضع موجود نیست بلکه حرکتی به سوی جامعه‏ ای متعالی است که پیوند نزدیک با «تمدن اسلامی» پیدا می‏ کند.در این نوشتار کوشش می‏ شود که با تبیین انگیزه ها و پیامدهای این پدیده در اسلام، که نقطه اوج آن یعنی هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه، نقش این حرکت در تمرکز نظام سیاسی اسلام و تشکیل جامعه مدنی مبتنی بر قوانین و مقررات در شئون مختلف جامعه نوپای اسلامی بیان گردد.

این پژوهش شامل بررسی کمی و کیفی پرونده 250 نفر از معتادان به شیوه توصیفی است. این معتادان برای ترک به «مرکز معتادان خودمعرف» مراجعه کرده بودند و پژوهشگر بیش از دو سال در امر درمان آنان مشارکت داشته است. این پژوهش نشان داد که یازده عامل در اعتیاد این افراد دخالت داشته است و در این میان دو موضوع از اهمیت بسیار برخوردارند: 1) اکثر مبتلایان به اعتیاد در دوره نوجوانی یا اوایل جوانی به مصرف مواد پرداخته اند، 2) تقریبا همه افراد مورد مطالعه هیچ شناخت صحیح و علمی از ویژگیهای مواد مخدر، اعتیاد و فرایند معتاد شدن نداشته اند. آگاهی از این دو عامل می تواند در ارایه راهکارهای دقیق برای پیشگیری از اعتیاد بسیار موثر افتد.

زبان فارسی زبانی است به ظاهر ساده، فاقد تعقید، آسان فهم، کم دامنه، روان، گوشنواز و دلنشین. اما این وضع تا وقتی صادق است که با زبان محاوره یا شفاهی سروکار داریم زیرا که در زبان محاوره غلط و اشتباه معمولا مجاز و بخشودنی است چه غرض از آن ایجاد ارتباط مستقیم و پیام ‏رسانی فوری است و ارتکاب غلط و اشتباه شفاهی ظاهرا آسیبی به اصل زبان نمی ‏رساند. ولی وقتی که به زبان مکتوب می ‏رسیم وضع به کلی فرق می ‏کند و زبان پیچیدگیهایی پیدا می ‏کند که گاه حل ناشدنی می‏ نمایند، چه در اینجا با قلمروی دیگر سروکار می ‏یابیم که «دستور زبان» نام گرفته است و از مقوله ‏های مختلف تشکیل شده است.

«تحولات جدید در عرصه نشر و ویرایش» عنوان سخنرانی عبدالحسین آذرنگ است که سال گذشته در دانشگاه پیام نور ایراد شد. از آنجا که این سخنرانی غنی حاوی نکاتی نو و بدیع درحوزه مطالعات نشر و ویرایش، به ویژه نشرجدید (الکترونیک) و تعامل آن در نظام آموزش از راه دوراست، در این شماره از پیک نور درج می شود.در این سخنرانی مبانی نظری نشر الکترونیک و تحولات ناشی از فناوری در حوزه های مختلف ویرایش، اعم از ویرایش صوری، ویرایش استنادی یا استشهادی، ویرایش هنری، مطرح و انواع مختلف نشرِ الکترونیک. («خودناشری»، «نشر مبتنی بر نیاز»، «نشر رومیزی») معرفی شده است. نکات بارز مطرح شده در این سخنرانی نقش «نظام آموزش از راه دور»، به طور کلی، و «دانشگاه پیام نور» به طور خاص در عصر فناوری و تاثیر این نظام در نشر الکترونیکی و ویرایش ‏رایانه ای و معرفی ویژگیهای ویراستار هزاره سوم و پیشنهاد ایجاد رشته «نشر و ویرایش» با استفاده از نظام آموزش از راه دور است.

مراسم بزرگداشت حکیم بانوی شعر فارسی، پروین اعتصامی، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و همکاری دانشگاه پیام نور، با شرکت تنی چند از استادان و محققان برجسته و دوستداران زبان و ادب فارسی در روز شنبه 16 اسفندماه در دانشگاه پیام نور برگزار شد. در این مراسم ابتدا جناب آقای دکتر مهدی محقق، رییس هیات مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، طی سخنانی از مقام شامخ و جایگاه این بانوی شاعر یاد کردند. سخنرانی ایشان پیرامون دو محور زن و اهمیت وجودی او در جامعه ما و شخصیت پروین اعتصامی بود.