آمایش محیط
سال:1395 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:10

در کشور ما مساله مسکن در چند دهه گذشته به یکی از چالش های اصلی در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی بدل شده است، که در این میان لزوم توجه به مسکن و برنامه ریزی آن در راستای توسعه پایدار شهری در چهارچوب برنامه ریزی های ملی، منطقه ای و شهری، بیش از پیش احساس می شود، تا بهره گیری از دانش و تکنیک های برنامه ریزی، مشکلات شهروندان را برطرف کرده و در نتیجه، محیطی آرام و سرسبز، همراه با امنیت و آسایش و رفاه، برای آنان فراهم شود. بدین منظور این مقاله به بررسی شاخص های جمعیتی (تعداد جمعیت، تعداد خانوار، بعد خانوار، نرخ رشد جمیت شهری) و شاخص های کمی و کیفی مسکن شهر زنجان برای شناخت وضعیت مسکن این شهر می پردازد. و در ادامه پس از پیش بینی جمعیت شهر زنجان تا سال 1410 نیازهای مسکن بر اساس آمار و مطالعات موجود و پیروی از روند گذشته احداث مسکن و تقاضا برای آن (با مدل لجستیک) در افق 20 ساله مشخص شد. این پژوهش از نوع کاربردی- توسعه ای و روش پژوهش «توصیفی-تحلیلی» است. با توجه به آمارهای موجود، به ویژه پژوهش میدانی، اقدام به بررسی و شناخت وضعیت مسکن شهر زنجان، به لحاظ شاخص های کمی و کیفی در دوره های گذشته و حال شده است.نتایج این پژوهش، بیانگر روندرو به رشد وضعیت شاخص های کمی و کیفی در شهر زنجان به ویژه پیشرفت به نسبت مناسب شاخص های کمی و کیفی در دهه 1390- 1375 است، و در ادامه با پیش بینی جمعیت و کاهش بعد خانوار در دوره 1390-1410، 60091 واحد مسکونی پیش بینی می شود. که با برآورد ساخت مسکن در این دورهه (باتوجه به روند گذشته احداث مسکن) حدود 48905 واحد مسکونی ساخته خواهد شد، که این تعداد واحد مسکونی پاسخگوی حدود 81.38 درصد تقاضا برای واحد مسکونی خواهد شد.

آلودگی های محیط زیستی، نوسانات قیمت و پایان پذیر بودن منابع انرژی فسیلی مورد استفاده در نیروگاه ها باعث روی آوردن به منابع انرژی جای گزین شده است. استفاده از انرژی خورشیدی می تواند بهترین گزینه تامین در نیروگاه های تولید برق باشد. انتخاب مکان مناسب برای احداث این نیروگاه ها بدلیل تاثیر موقعیت مکانی نیروگاه ها بر میزان و هزینه تولید و انتقال انرژی ضروری است. استان هرمزگان بدلیل افزایش جمعیت و استفاده از فن آوری نوین با کمبود تولید برق مواجه است در صورتی که پتانسیل بالایی جهت بهره برداری از انرژی خورشیدی دارد. هدف از این پژوهش مکان یابی مناطق مناسب در این استان جهت احداث نیروگاه های خورشیدی حرارتی می باشد. در پژوهش های گذشته صرفا پتانسیل یابی مناطق بدون توجه به تناسب مناطق به مکان یابی پرداخته اند. در این پژوهش از معیارهای ساعات آفتابی، شیب، فاصله از مناطق جمعیتی، فاصله از راه ها، فاصله از خطوط انتقال نیرو، کاربری اراضی با استفاده مدل تاپسیس فازی جهت پتانسیل سنجی مکان های مساعد استفاده شد. بر اساس این روش 18308.428686 کیلومتر مربع از مساحت استان هرمزگان در طبقه خیلی خوب جهت احداث نیروگاه خورشیدی حرارتی قرار گرفته اند. همچنین نتایج حاصل از این روش با استفاده از کنترل زمینی مورد بررسی قرار گرفت که حاکی از برآورده شدن همه معیارهای انتخابی در نواحی کاملا مناسب و رضایت بخش بودن به کارگیری روش تاپسیس فازی در امر مکان یابی نیروگاه های خورشیدی است.

به دنبال اصلاحات اراضی در دهه 40 شمسی و رشد جمعیت و به تبع آن رشد شهرها، شهرها شاهد رشد فراوانی در زمینه شهرسازی شدند و به همین دلیل طرح های جامع شهری تهیه و تصویب شدند. اما از آنجایی که این طرح ها به دلیل عدم پرداختن دقیق و صحیح به مشکلات شهری، توانایی لازم را برای حل این مشکلات نداشتند در نتیجه در دهه 50 طرح های تفصیلی تهیه و تصویب شدند. طرح تفصیلی شهری بیش تر به منظورترویج ضوابط شهرسازی، کنترل توسعه شهرها و هماهنگ سازی بخش های مختلف شهر تهیه می شود. ناکارآمدی طرح های توسعه شهری از جمله طرح های تفصیلی شهرها با واقعیت های موجود در جامعه در قالب پدیده های اجتماعی در شهرها بروز می کند. یکی از این معضلات تغییرات کاربری اراضی شهرهاست که برخلاف ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی به صورت قانونی و غیرقانونی در شهرها شکل گرفته است. حاصل این تغییرات به وجود آمدن عدم تعادل در خدمات شهری و نزول مستمر کیفیت محیط شهرهاست. این نشان از عدم توانایی طرح تفصیلی در پیشبرد توسعه بر اساس برنامه ریزی موجود است. در این تحقیق سعی شده است که از طریق بررسی های کتابخآن های، توزیع پرسشنامه بین جامعه هدف، موارد تغییرات صورت گرفته در کاربری های مصوب شهر همدان (منطقه یک) در فاصله سال های 1381 تا 1391 و علل آن ها با استفاده از نرم افزارهای spss و AUTO CAD و ARC GIS مشخص گردد. در بررسی علل تغییر کاربری اراضی شهرها بیشترین سهم متعلق به عوامل اقتصادی و قانونی است که به موضوع عدم وجود منابع پایدار درآمدی در شهرداری ها و فقدان عوامل قوی ضمانت اجرایی در قوانین و مقررات شهرسازی مرتبط است.

در دهه های اخیر شهرهای ایران مانند بسیاری از شهرهای جهان سوم دچار تحولات چشمگیری شده اند، به طوریکه روند رشد شهرنشینی در پی تحولات اقتصادی، اجتماعی، موجب رشد لجام گسیخته و بی قواره شهرهای با نقش ملی و ناحیه ای گردیده که در اغلب شهرهای کشور ناشی از فقدان سیاست های مناسب ساخت و ساز و بی برنامگی در بهره برداری مناسب و با مبنای علمی از زمین شهری می باشد. شهر مرند به عنوان یک شهر میانه اندام در ساختار فضایی استان آذربایجان شرقی نیز مانند بسیاری از شهرهای کشور مستثنا از این حادثه عظیم شهرنشینی نبوده است. بررسی داده ها نشان می دهد جمعیت شهر طی 55 سال اخیر نزدیک به 9 برابر رشد داشته که این رشد فزاینده جمعیت، گسترش بی رویه شهر را نیز در پی داشته است، به طوری که این شهر با گسترش فیزیکی 26 برابری طی این دوره مشکلاتی از قبیل: تخریب زمین های کشاورزی اطراف شهر، مشکلات زیست-محیطی، کمبود امکانات زیربنایی و... را ایجادکرده است. از این رو توسعه سریع و بدون ضابطه شهر مرند، شکل نامتجانس و ناهنجاری را به ساخت کالبدی شهر داده است. در مقاله حاضر، با بهره گیری از مدل آنتروپی هلدرن و تجزیه و تحلیل های آماری، چگونگی روند رشد و گسترش کالبدی-فضایی این شهر در خلال سال های (1390- 1335) در گستره فضایی آن مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع آوری داده ها و اطلاعات در این پژوهش، میدانی و اسنادی است. براساس مدل هلدرن 67 درصد از رشد فیزیکی شهر در فاصله سال های 1390- 1335 مربوط به رشد جمعیت بوده و 33 درصد مربوط به رشد افقی و پراکنش شهری(Sprawl)  می باشد که این عامل نتیجه عدم نظارت و کنترل مدیران شهری و نداشتن طرح و برنامه ای مدون جهت گسترش فیزیکی شهر است.

اکثر شهرهای بزرگ دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه با بحران جدی در حمل و نقل شهری مواجه می باشند، به همین دلیل این بخش توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. ترافیک شهرهای مختلف بنا به مقتضیات اجتماعی، فرهنگی، صنعتی، جغرافیایی و شهرسازی-از جمله وجود بافت های فرسوده، عدم تبعیت فرم و شکل معابر از یک الگوی خاص توسعه (شعاعی، شطرنجی، هسته ای، خطی و...)، عدم تناسب هندسی خیابان ها و میادین-متناسب نیست. در کشور ما، با رشد بی رویه جمعیت و افزایش سریع تعداد وسایل نقلیه و در مقابل ثابت بودن معابر این معضل بیش تر خود نمایی می کند. معابر و کیفیت خیابان ها، وضعیت جابه جایی، منجر به تراکم اتومبیل ها در مسیرهای ارتباطی می شود. شهر کرمان نیز بعنوان یکی از کلان شهرهای کشور از این قاعده مستثنا نیست. یکی از مشکلات مهم ترافیکی شهر کرمان، مربوط به بسترسازی فرهنگی برای استفاده شهروندان از پل های عابر پیاده است. هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت موجود پل های عابر پیاده و میزان استفاده و استقبال شهروندان از آن هاست. با توجه به هدف و موضوع مورد مطالعه، فرضیه تحقیق این گکونه بیان شده است: پل های هوایی می تواند منجر به بهبود امنیت اجتماعی- ترافیکی شهر کرمان شود. روش شناسی تحقیق توصیفی و تحلیلی می باشد، از روش های کمی و کیفی (از قبیل مصاحبه، مشاهده) و پایش میدانی (کتب، مقالات، طرح ها) استفاده شده است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه بوده است. جامعه آماری مناطق 1 و 5، 197693 نفر بوده است که حجم نمونه از طریق فرمول کوکران و جدول مورگان 384 نفر محاسبه شد. نتیجه آزمون آماری T تک نمونه ای نشان داد مقدار SIG برابر با 0.067 شده و این مقدار بزرگ تر از 0.05 شده است، به عبارتی شهروندان، پل های هوایی را در کاهش بار ترافیکی مسیرهای ارتباطی شهر کرمان موثر ندانسته اند. بنابراین فرضیه تحقیق با ضریب اطمینان 95% مورد تایید است.

در این پژوهش تلاش شده است مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی شهر همدان با رویکرد تحلیل خوشه ای صورت پذیرد. جهت این امر با توجه به مبانی نظری، در مدل مفهومی 8 معیار به عنوان اصلی ترین پارامترهای مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی انتخاب شده است. در مرحله بعدی هر کدام از این معیارها به صورت لایه های مکانی در GIS تولید شده و سپس با استفاده از نظر کارشناسی و مدل دلفی معیارها ترکیب شده و وزن هر لایه اطلاعاتی مشخص گردیده و با توجه به وزن به دست آمده، از تلفیق لایه ها نقشه نهایی حاصل شده است. لذا از مدل تحلیل خوشه ای برای دستیابی به لکه های هدف، از مدل دلفی برای وزن دهی و ارزش گذاری بین هشت معیار مکان یابی استفاده گردیده و از مدل هایی مثل بافرینگ و دنسیتی و.... برای تولید هرکدام از لایه های GIS جهت هر یک از هشت معیار بهره برده شده است. با توجه به نقشه حاصل شده سه لکه به جهت ایجاد ایستگاه جدید پیشنهاد شده است. این سه لکه که در بخش مرکزی، بخش غربی و شرقی شهر قرار دارند و نشان دهنده نیاز شهر در زمینه ایجاد ایستگاه جدید خواهد بود. برای این منظور بررسی وضعیت مالکیت زمین های موجود در هر یک از محدوده ها ضروری است. آن چنان که زمین های رهاشده در اولویت اول خواهد بود. سپس زمین های با اولویت دولتی و پس از آن در صورت عدم وجود زمین مناسب، مذاکره با ساکنین و برطرف کردن نیاز زمین از طریق تغییر مالکیت.

دین مبین اسلام به موضوع امنیت به عنوان یک اصل مهم در زندگی انسان توجه نموده و سایر مسائل را منوط به امنیت کرده است و در این راستا مهم ترین موضوع شهر نشینی، مساله امنیت اجتماعی است. در قرآن کریم و سنت معصومان (ع) امنیت جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی- توصیفی می باشد و اطلاعات گردآوری شده از طریق منابع کتابخانه ای و اسنادی بوده است. لیکن در این مقاله به بررسی مقوله شهر و امنیت اجتماعی از منظر آموزه های دینی (قرآن و سنت) توجه شده و بر این اساس شاخص های کلیدی امنیت اجتماعی و شهر امن از منظر قرآن و سنت، اصول و عوامل تهدید کننده و راه کارهای امنیت اجتماعی، مورد بررسی قرار گرفته است.

در سال های اخیر مصرف بالای انرژی یکی از مشکلات کل جهان علی الخصوص شهرهای بزرگ می باشد. یکی از راهکارهایی که در این زمینه ارائه شده است استفاده حداکثری از انرژی خورشید می باشد. اگر ساختمان ها مطابق با تابش انرژی خورشید و اقلیم منطقه ساخته شوند و بتوانند در دوره گرم حداقل انرژی و در دوره سرد حداکثر انرژی را جذب کنند در مصرف انرژی صرفه جویی بسیار زیادی حاصل خواهد شد. با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی شهر زنجان، جهت گیری ساختمان ها باید به گونه ای باشد که در دوره سرد بیش ترین میزان انرژی به ساختمان وارد شود و نیز در دوره گرم کم ترین میزان انرژی را دریافت کند. در این تحقیق با مطالعه موردی اقلیم شهر زنجان و به جهت استفاده حداکثری از انرژی خورشیدی ابتدا اطلاعات اقلیمی مورد نیاز از ایستگاه سینوپتیک زنجان برای دوره 40 ساله (1388-1348) تهیه گردید. سپس با استفاده از روش محاسباتی قانون کسینوس میزان انرژی تابشی بر روی سطوح قائم برای ماه های مختلف و در 24 جهت جغرافیایی محاسبه و از طریق نرم افزارهای Q-BASIC، Excel اطلاعات پردازش شده و در نهایت بهترین جهت استقرار ساختمآن ها در شهر زنجان تعیین گردیده است. سطوح قائم 150+ جنوب شرقی و 150- جنوب غربی بیش ترین میزان انرژی و سطوح 15+ و 15- شمال شرقی و غربی کم ترین میزان انرژی را در طول ماه های سرد و گرم سال دریافت می کنند. بر اساس نتایج این تحقیق بهترین جهت استقرار ساختمان به منظور دریافت بهینه انرژی خورشید در دوره های سرد و گرم سال جهت های 135 درجه و 225 درجه زاویه آزیموتی می باشد.