تولید گیاهان زراعی
سال:1391 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

عملکرد در اکثر محصولات نتیجه ترکیب تعداد زیادی از فرایندهای فیزیولوژیکی است که در طی رشد و نمو به وقوع می پیوندد. این فرایندها در سطوح مورفولوژیکی، فنولوژیکی و فیزیولوژیکی تجلی یافته و اغلب توسط ژن های زیادی کنترل می شوند. به منظور تعیین خصوصیات فیزیولوژیک موثر بر عملکرد دانه ارقام سویا (Glycine max L.) و رابطه بین آنها با اجزای عملکرد در سال 1389 آزمایشی انجام شد. در این آزمایش شش رقم سویا (گرگان 3، سحر، ساری، هیل، دی پی ایکس و تلار) و دو لاین (032، 033) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد استفاده قرار گرفتند. روند تغییرات شاخص سطح برگ، ماده خشک، سرعت رشد محصول نسبت به زمان نشان داد ارقام مورد بررسی از این نظر از الگوی یکسانی تبعیت می کنند. نتایج حاصل از تجزیه صفات اندازه گیری شده مربوط به ماده خشک تجمعی، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول در مراحل گلدهی و شروع دانه بندی مشخص کرد که بین ارقام اختلاف معنی داری وجود دارد. اما ضرایب همبستگی ارتباط معنی داری بین آنها و عملکرد نشان نداد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه داده ها، افزایش عملکرد در ارقام پرمحصول ناشی از شاخص برداشت بالاتر بود که از طریق تولید تعداد غلاف و دانه بیشتر از عملکرد بالاتری برخوردار بودند. ثبت داده های هواشناسی در طول دوره رشد دماهای بالای 38 تا 41 درجه سانتی گراد را در زمان گلدهی نشان می دهد. بر اساس نتایج بدست آمده طولانی شدن دوره رویشی با به تعویق انداختن زمان گلدهی گیاه را بیشتر در معرض دماهای بالای قرار داده به طوری که این ارقام با داشتن تعداد کمتر غلاف و دانه از عملکرد پائین تری داشتند.

به منظور بررسی صفات آگرومورفولوژیک و فیزیولوژیک ژنوتیپ های مختلف ذرت سیلوئی، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران در سال زراعی 89-1388 اجرا شد. در این آزمایش 20 ژنوتیپ ذرت سیلوئی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. در این آزمایش صفاتی چون طول دوره رشد، تعداد برگ، ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن خشک تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک غلاف، وزن تر و خشک بلال، عملکرد تر و خشک علوفه و صفات کیفی علوفه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در بررسی همبستگی بین صفات، بیشترین همبستگی را وزن خشک ساقه، غلاف و بلال با عملکرد علوفه داشتند. ژنوتیپ دوم (K3547.4 ´ MO17) در اکثر صفات مورد بررسی از جمله تعداد برگ، قطر ساقه، وزن تر و خشک غلاف، وزن تر و خشک بلال، طول دوره رشد و عملکرد خشک علوفه دارای بالاترین میزان بود. از نظر کیفیت علوفه نیز، ژنوتیپ های  (KLM76004.2-1-7-2-1-1-1-1 ´ K19.1) 16و (KSC670 (K3653.2 ´ K19)) 18 بیشترین درصد قابلیت هضم علوفه خشک و ژنوتیپ 2 بیشترین درصد پروتئین خام، درصد فیبر نامحلول و درصد خاکستر را نشان دادند. ژنوتیپ 18 نیز بالاترین درصد انرژی متابولیسمی را به خود اختصاص داد. به نظر می رسد که ژنوتیپ 16 که از ارتفاع متوسط ولی پربرگ، با وزن ساقه متوسط و وزن بلال نسبتا بالا و کیفیت علوفه خوب برخوردار بود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند انتخاب خوبی برای منطقه باشد.

به منظور بررسی تاثیر نمک های کلرید سدیم، کلرید پتاسیم و کلرید کلسیم بر غلظت املاح معدنی و آلی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در ریشه و اندام هوایی یونجه (رقم بغدادی)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از تیمارهای NaCl (0 و 100 میلی مولار)،  KCl(0 و 40 میلی مولار) و CaCl2 (0 و 20 میلی مولار) با چهار تکرار در سال 1389 در گلخانه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرمشهر اجرا گردید. نتایج نشان داد که اعمال تیمار NaCl موجب کاهش جذبK+، Ca2+ و Mg2+ در ریشه و اندام هوایی شد. کاربرد KCl و CaCl2 نیز موجب افزایش معنی دار وزن ریشه گیاهچه ها گردید. همچنین تاثیر KCl بر غلظت یون Na+ در ریشه و اندام هوایی معنی دار شد. رابطه منفی معنی داری نیز بین Ca2+ با غلظت Na+ مشاهده گردید. کاربرد KCl و CaCl2 موجب افزایش غلظت یون Cl- در ریشه و اندام هوایی گیاهچه ها شد. اعمال تنش با نمک های مختلف موجب افزایش معنی دار غلظت کلروفیل a در اندام هوایی گیاهچه ها شد. تنش NaCl موجب افزایش غلظت کلروفیل b نیز شد در حالیکه غلظت رنگدانه های کاروتنوئیدی کاهش یافت. پروتئین های محلول، فعالیت آنزیم های پرکسیداز و آسکوبات پرکسیداز در اثر اعمال تنش NaCl افزایش معنی دار نشان داد.

به منظور بررسی اثر انواع پرایمینگ بر پروتئین های محلول و آنزیم های آنتی اکسیدانی گیاه دارویی سیاهدانه تحت سطوح مختلف تنش شوری و خشکی، دو آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح پرایمینگ (نیترات پتاسیم یک درصد و اسید سالیسیلیک 0.2 میلی مولار به مدت شش ساعت، نیترات پتاسیم سه درصد و اسیدسالیسیلیک 0.5 میلی مولار به مدت 12 ساعت و هیدروپرایمینگ با آب مقطر به مدت 24 ساعت)، به عنوان فاکتور اول و فاکتور دوم شامل چهار سطح شوری (صفر، 75، 125 و 175 میلی مولارNaCl ) در آزمایش تنش شوری و 3 سطح خشکی با پتانسیل های اسمزی صفر، 3- و 6- بار توسط پلی اتیلن گلایکول 6000 در آزمایش تنش خشکی بودند. نتایج نشان داد که برهمکنش تنش شوری و خشکی با پرایمینگ بذور بر کلیه صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. غلظت پروتئین محلول با افزایش تنش شوری و خشکی کاهش و آنزیم های آنتی اکسیدانی و پرولین که نقش محافظتی در برابر تنش ایفا می کنند و مقدار مالون دی آلدئید افزایش یافت. اما در اثر اعمال پرایمینگ فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و پرولین افزایش و میزان مالون دی آلدئید یا پراکسیداسیون لیپیدهای غشای سلول کاهش یافت. در این تحقیق، گیاهان تیمارشده با اسیدسالیسیلیک و نیترات پتاسیم و آب مقطر، بطور معمول فعالیت آنتی اکسیدانی (کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنول اکسیداز) و پروتئین محلول بالاتری را در مقایسه با گیاهچه های تیمار نشده نشان دادند.

شرایط محیطی در طی نمو، رسیدگی و حتی در طی دوره پس از برداشت بذور سویا می تواند روی جوانه زنی و بنیه بذور حاصله تاثیر بگذارد و گستره وسیعی از عوامل از جمله: شرایط آب و هوائی منطقه (بارش، دما، رطوبت نسبی و..)، انواع تنش ها، تغذیه و سایر را در بر می گیرد. برای پی بردن به تاثیر شرایط محیطی محل تشکیل بذر روی بنیه بذور حاصله، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی (طرح آشیانه ای) در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با 14 محموله بذری داخل رقم شامل: دی پی ایکس (گرگان، گنبد، علی آباد، آزادشهر و کردکوی)، سحر (گرگان، گنبد، ساری، بابلسر، کردکوی و علی آباد)، ویلیامز (اردیبل و گنبد) و هیل ساری، جمع آوری شده از نواحی مختلف ایران، به اجرا در آمد. برای شناخت اختلاف توده های بذری از نظر بنیه بذر در ابتدا آزمون های رشد گیاهچه، جوانه زنی استاندارد و در مرحله بعد آزمون تسریع پیری انجام شد و بدنبال آن آزمون رشد گیاهچه و جوانه زنی نیز روی بذور زوال یافته اجرا گردید. نتایج نشان داد که شرایط محیطی به شکل معنی داری سبب ایجاد بنیه های مختلف بذر در محموله های بذری داخل هر رقم شده است. از بین 5 محموله رقم دی پی ایکس، محموله گرگان و کردکوی به ترتیب بیشترین و کمترین بنیه بذر را از خود نشان دادند. محموله بابلسر و ساری از رقم سحر نیز بهتر از سایرین عمل کردند و محموله کردکوی با هدایت الکتریکی 26.46 میکرو زیمنس بر سانتی متر از کمترین بنیه بذر در بین محموله های رقم سحر برخوردار بود. در بین محموله های رقم ویلیامز نیز بالاترین درصد جوانه زنی و کمترین نشت الکترولیت را محموله اردبیل از خود بروز داد. همبستگی منفی معنی داری نیز بین نتایج آزمون هدایت الکتریکی با آزمون رشد گیاهچه و درصد گیاهچه نرمال بدست آمد و هر دو آزمون به خوبی تفاوت محموله های بذری از نظر بنیه بذر را نمایان ساختند. بنابراین نظر به نقش بارز محیط در شکل گیری درجات مختلف بنیه بذور در داخل یک رقم مشابه، در تعیین منطقه مناسب برای تولید بذر با بنیه بالا، اطلاع تولید کنندگان بذر از شرایط آب و هوایی، تغذیه ای و غیره بسیار مهم خواهد بود.

این تحقیق به منظور بررسی و ارزیابی تنوع فنوتیپی و ژنتیکی در جمعیتی متشکل از 94 لاین دبل هاپلوئید، والدین و 5 رقم بومی ایرانی گندم نان (Triticum aestivum L.) انجام گردید. سیزده صفت زراعی و مورفولوژیک شامل عملکرد دانه در واحد سطح، شاخص برداشت، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تراکم سنبلچه، وزن صد دانه، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، تعداد پنجه نابارور، طول و عرض برگ پرچم، ارتفاع بوته و تعداد گره طی 4 سال زراعی (1388-1385) در شرایط مزرعه در قالب طرح های مستطیل لاتیس سه گانه بررسی گردید. نتایج حاصل از تجزیه تشخیص متعارف (CDA) نشان داد که دو متغیر (مولفه) متعارف معنی دار بوده و متغیر متعارف اول که شامل صفات تعداد دانه در سنبله (0.68)، تعداد پنجه (-0.19)، تراکم سنبلچه (-0.40)، وزن صددانه (0.33)، طول سنبله (0.30)، تعداد پنجه بارور (-0.19) و عملکرد دانه (0.27) بود، بیشترین نقش (0.85) را در تفکیک ارقام داشت زیرا این صفات بیشترین ضرایب را (صرف نظر از علامت) در تابع یک داشتند. همچنین متغیرهای متعارفی که نقش مهمی داشتند در گروه بندی ارقام به زیرگروه ها استفاده گردیدند. تجزیه خوشه ای نیز تقریبا در تایید نتایج تشخیص متعارف، ارقام را به گروه های مشابه تفکیک نمود. در این تحقیق، تجزیه تشخیص متعارف در بررسی تنوع ژنتیکی صفات زراعی که بهترین توصیف را از تنوع بین ارقام داشتند، موثرتر از روش های تجزیه خوشه ای و مولفه های اصلی واقع گردید.

این تحقیق به منظور مطالعه اثرات تنش خشکی، تنش شوری، دما،pH  و عمق کاشت بر جوانه زنی و سبز شدن چاودار زراعی در آزمایشگاه و گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. دمای مطلوب برای جوانه زنی این گیاه 34.51 - 25 درجه سانتی گراد و دمای پایه و سقف برای جوانه زنی این گیاه به ترتیب 3.28 و 40 درجه سانتی گراد برآورد شد. جوانه زنی این گیاه به تنش خشکی و شوری مقاوم بود. تنش شوری تا 257 میلی مولار تاثیر چندانی بر جوانه زنی چاودار نداشت اما با افزایش شوری جوانه زنی کاهش یافت. مقدار شوری و پتانسیل خشکی برای کاهش 50 درصدی حداکثر جوانه زنی این گیاه به ترتیب 456 میلی مولار و -17.9 بار بود. pH مطلوب برای جوانه زنی چاودار بین 4 و 6 بود. جوانه زنی در این محدوده بالاتر از 60 درصد بود و در pH قلیایی (pH=7 - 9) کاهش یافت. حداکثر جوانه زنی بذرهای این گیاه در عمق 2 سانتی متر مشاهده شد. درصد سبز شدن در عمق 2 سانتی متری (70 درصد) بیشتر از سطح خاک (63 درصد) بود. همچنین با افزایش عمق کاشت درصد سبز شدن کاهش یافت و در عمق 8 سانتی متری هیچ بذری سبز نشد. نظر به اینکه بذرهای چاودار قادر به جوانه زنی در طیف وسیعی از شرایط محیطی می باشند، جای تعجب نیست که این گیاه یک علف هرز مهاجم و جدی در مزارع گندم گردد.

حبوبات خصوصا عدس به عنوان منبع سرشار پروتئین برای تغذیه انسان و دام، تثبیت کننده نیتروژن در خاک و داشتن ریشه های بلند مناسب برای افزایش عمق خاک زراعی و تقویت خاک، در تناوب غلات دیم از اهمیت به سزایی برخوردار می باشند. در این تحقیق، تاثیر تراکم بذر در واحد سطح و کنترل علف های هرز بر روی عملکرد دانه و اجزای آن در دو رقم عدس دیم در سال زراعی 89 - 1388 مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب کرت های دوبار خردشده با سه عامل رقم در دو سطح (رقم گچساران و رقم محلی)، کنترل علف های هرز در دو سطح (کنترل و عدم کنترل علف های هرز) و تر اکم بذر در مترمربع در چهار سطح (100، 150، 200 و 250 بذر در مترمربع) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. در طول فصل زراعی، یادداشت برداری از صفات مهمی از قبیل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر رقم بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. اثر کنترل علف های هرز بر عملکرد بیولوژیکی و تعداد شاخه های جانبی معنی دار بود. تراکم دانه بر تعداد غلاف در بوته، تعداد شاخه های جانبی، عملکرد بیولو‍ژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت تاثیر معنی داری داشت. اثر متقابل رقم با کنترل علف هرز تنها بر عملکرد دانه معنی دار گردید و در نهایت اثر متقابل سه گانه رقم، کنترل علف هرز و تراکم دانه، بر هیچ یک از صفات تاثیر معنی داری نداشت. نتایج نشان داد که رقم اصلاح شده گچساران، با کنترل علف های هرز و کاشت 250 بذر در مترمربع بالاترین عملکرد را تولید نمود. در مورد رقم محلی نیز کنترل علف های هرز و کاشت 250 بذر در واحد سطح منجر به حصول عملکرد بالاتری شد.

به منظور بررسی تاثیر تنش آبی بر خصوصیات مورفولوژیکی ریشه کنجد، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی پارس آباد در استان اردبیل اجرا گردید. در این آزمایش آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح (50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه) و ده رقم کنجد به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفت. برای محاسبه نیاز آبی کنجد از نرم افزار CROPWAT (روش پنمن- مانتیث) مطابق روش فائو - 56 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که بین ارقام و رژیم های آبیاری از نظرخصوصیات ریشه اختلاف معنی دار وجود دارد. اثر متقابل آبیاری در رقم نیز در اکثر صفات معنی دار شد. همچنین، مقایسه میانگین ها نشان داد که با اعمال تنش خشکی، قطر، حجم، سطح، وزن تر و خشک ریشه در رقم های مورد مطالعه کاهش یافت. در این تحقیق اختلاف ارقام از نظر سیستم ریشه، قابل ملاحظه بود که باید در به نژادی کنجد برای مقاومت به خشکی، صفات ریشه مورد استفاده قرار گیرد. گروه بندی ارقام نشان داد که ارقام کرج 1 و اولتان با داشتن سیستم ریشه مطلوب متحمل به تنش کم آبی بودند. ارقام هندی 14 و یلو وایت سیستم ریشه ای ضعیف تری داشتند. از نسل های حاصل از تلاقی ارقام متحمل و حساس می توان به منظور تولید جمعیت های در حال تفرق برای مطالعات ژنتیکی و مولکولی استفاده نمود.

به منظور مطالعه اثر الگوی کاشت جو و خردل علوفه ای بر کمیت و کیفیت علوفه در تاریخ های کاشت مختلف، آزمایشی در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت (24 آبان، 15 و 29 آذر ماه 1385) و چهار الگوی کاشت (کشت خالص جو، کشت مخلوط جایگزین 33.3 درصد خردل بجای جو، کشت مخلوط جایگزین 66.7 درصد خردل بجای جو و کشت خالص خردل) بودند. تاخیر در تاریخ کاشت وزن خشک علوفه، ارتفاع گیاه و عملکرد پروتئین را کاهش اما درصد پروتئین را افزایش داد. درصد ماده خشک قابل هضم، درصد فیبر غیرقابل حل در شوینده های اسیدی، درصد کربوهیدرات های محلول در آب و درصد خاکستر تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. تیمار کشت خالص خردل دارای بیشترین وزن خشک علوفه، درصد فیبر غیرقابل حل در شوینده های اسیدی، عملکرد پروتئین و ارتفاع گیاه بود. بیشترین درصد ماده خشک قابل هضم، درصد پروتئین و درصد خاکستر متعلق به تیمار کشت خالص جو بود. نسبت برابری زمین در تیمار کشت مخلوط جایگزین 33.3 درصد خردل بجای جو برابر 0.95 و در تیمار کشت مخلوط جایگزین 66.6 درصد خردل بجای جو برابر یک بود. بالا بودن عملکرد خردل نسبت به جو باعث افزایش عملکرد تیمارهای کشت مخلوط نسبت به کشت خالص جو شد اما عملکرد تیمارهای کشت مخلوط نسبت به کشت خالص خردل کمتر بود. در مجموع، بالا بودن عملکرد علوفه و همچنین عملکرد پروتئین در تیمار کشت خالص خردل حاکی از برتری این تیمار بر سایر تیمارهای الگوهای کاشت با وجود پایین بودن درصد پروتئین و درصد ماده خشک قابل هضم (معیارهای مهم تعیین کیفیت علوفه) می باشد.

این تحقیق به منظور حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع ژنتیکی جنس شبدر (Trifolium L.) انجام گردید. مجموعا تعداد 1333 توده شبدر از 32 گونه در 27 استان کشور بر طبق دستورالعمل های استاندارد IPGRI جمع آوری شدند. مواد جمع آوری شده در دو شرایط میان مدت و بلند مدت در بانک ژن گیاهی ملی ایران حفاظت می شوند. آماره های تمایل به مرکز و پراکندگی 26 ویژ گی مکان جمع آوری نمونه ها برآورد گردید. بیشترین تعداد جمع آوری شده به ترتیب با 214، 188 و 142 توده در گونه های T. pratense L.،T. repens L.  و T. resupinatum L. جمع آوری شد. پراکنش گونه های جمع آوری شده از ارتفاع -21 متر در شهرستان نوشهر تا ارتفاع 2850 متری سطح دریا در شهرستان های مرند و ارومیه تغییر داشت. نتایج نشان داد، چرای مفرط و تهدیدات طبیعی مهم ترین عوامل موثر در فرسایش ژنتیکی خویشاوندان وحشی شبدر در کشور هستند. از طرفی در حال حاضر زراعت عامل موثری در فرسایش ژنتیکی توده های بومی این گیاه به دلیل تاکید اکثر کشاورزان بر حفظ و استفاده توده های بومی شان نمی باشد. نمونه های بسیار کمی از مناطقی با شوری متوسط تا بالا از گونه های شبدر قرمز، شبدر ایرانی و سفید جمع آوری شدند. بر اساس پراکنش گونه های شبدر، منطقه غرب و شمال غرب کشور به عنوان یکی از مراکز تنوع ژنتیکی اولیه شبدر در ایران مشخص گردید.