تولید گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی روابط بین صفات در گیاهچه های برنج ایران تحت تنش شوری ناشی از NaCl،75 رقم زراعی شامل رقم های بومی و اصلاح شده داخلی و خارجی در آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با سه سطح شوری کلرورسدیم با هدایت الکتریکی 1.2 (شاهد)، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر در موسسه تحقیقات برنج کشور در سال 1384 مورد بررسی قرار گرفتند. طول ریشه و ساقه، وزن خشک ریشه و ساقه، درصد سدیم و پتاسیم در ساقه و کد ژنوتیپی (بر اساس دستورالعمل موسسه بین المللی تحقیقات برنج) در مرحله گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. ارقام متحمل زیست توده (مجموع وزن خشک ریشه و ساقه) بالا و نسبت سدیم به پتاسیم کمتری داشتند. در شوری های 4 و 8 دسی زیمنس بر متر همبستگی بین وزن ساقه، زیست توده و کد ژنوتیپی منفی و معنی دار گردید، در حالی که همبستگی بین درصد سدیم، نسبت سدیم به پتاسیم و کد ژنوتیپی مثبت و معنی دار بود. در شوری 8 دسی زیمنس برمتر، شاخص های میانگین تولید، تحمل، تحمل به تنش، حساسیت به تنش و میانگین هندسی سدیم و میانگین تولید، تحمل، تحمل به تنش و حساسیت به تنش نسبت سدیم به پتاسیم با کد ژنوتیپی معنی دار و بالاتر از 0.5 بود. طبق نتایج تجزیه علیت، در شوری 4 دسی زیمنس بر متر، اثر مستقیم وزن خشک ساقه بالاتر از سایر آثار است، اگرچه اثر مستقیم زیست توده، مثبت و پایین بود، اما این صفت به طور غیرمستقیم و از طریق وزن خشک ساقه اثر بالایی بر کد ژنوتیپی ارقام داشت. تجزیه به عامل ها اهمیت صفات زیست توده، وزن خشک ساقه و درصد پتاسیم جذب شده را نشان داد.

به منظور بررسی کارایی چند علف کش در کنترل علف های هرز پهن برگ و باریک برگ مزارع توتون در استان های مازندران و گیلان، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجراگردید. تیمارها شامل علف کش های ارادیکان، ترفلان و رونیت به ترتیب به میزان 6، 2 و 5 لیتر در هکتار قبل از نشا کاری و مخلوط با خاک، علف کش های استامپ، لاسو، گل و تاپ استار به ترتیب به میزان 5، 5، 2 و 2 لیتر در هکتار بعد از نشا کاری قبل از سبزشدن علف های هرز، علف کش تیتوس به میزان 50 گرم در هکتار به همراه 2 درصد مویان سیتوگیت پس از خاک دهی توتون و اوایل رشد علف های هرز، علف کش های گالانت سوپرو فوکوس به ترتیب به میزان 0.75 و 2 لیتر در هکتار در مرحله 3 برگی تا پنجه زنی باریک برگ ها بودند. علف های هرز پهن برگ در دو تیمار اخیر به طور دستی وجین گردیدند. تیمارهای وجین و عدم وجین علف های هرز نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان دادند که مبارزه با علف های هرز در مزارع توتون باعث افزایش عملکرد و کیفیت توتون شده و درآمد زارع افزایش می یابد. جهت مبارزه شیمیایی با علف های هرز در صورت وجود علف هرز اویارسلام، علف کش اردیکان و در غیر این صورت، استفاده ازترفلان توصیه می گردد. در صورت عدم موفقیت علف کش های پیش از کاشت یا پیش رویشی در کنترل علف های هرز خانواده گندمیان، می توان قبل از به ساقه رفتن توتون، یکی از دو علف کش گالانت سوپریا فوکوس را مصرف نمود. انجام یک تا دو نوبت وجین دستی علف های هرزنیز می تواند مزارع توتون را در طی فصل رشد عاری از مزاحمت آنها نگه دارد.

نخستین گام در کمی سازی فنولوژی، برآورد دقیق پارامترهای تاثیرگذار بر فنولوژی گیاه است که این پارامترها به طور عمده در ارتباط با دما و فتوپریود می باشند. برای بررسی نحوه واکنش گندم رقم تجن به دما و طو ل روز آزمایشی با 8 تاریخ کاشت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. به منظور کمی کردن واکنش سرعت ساقه رفتن گندم نسبت به دما و طول روز و برآورد پارامترهای موثر بر آن از 7 تابع دمایی شامل تابع مسطح، تابع لجستیک، تابع دندان مانند، تابع دوتکه ای، تابع منحنی، تابع درجه دو و تابع بتا در ترکیب با 3 تابع طول روز شامل توابع درجه دوم، نمایی منفی و دوتکه ای (21 مدل) برای توصیف تغییرات سرعت ساقه رفتن در مقابل دما و طول روز استفاده شد. برای انتخاب مدل برتر از میان مدل های مختلف از جذر میانگین مربعات خطا (RMSD)، ضریب تبیین (R2) و ضرایب رگرسیون ( aوb ) بین تعداد روز از سبزشدن تا ساقه رفتن مشاهده شده در برابر تعداد روز از سبزشدن تا ساقه رفتن پیش بینی شده استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بهترین مدل برای توصیف رابطه سرعت ساقه رفتن رقم تجن مدل دوتکه ای- دوتکه ای است. بر اساس این مدل مقدار دمای پایه و مطلوب گندم برای ورود به فاز زایشی به ترتیب 4.14 و 28 درجه سانتی گراد بود. مقدار طول روز بحرانی و ضریب حساسیت به طول روز به ترتیب 14 ساعت و 0.17 برآورد شد. بررسی اثرات دما و طول روز بر مرحله ساقه رفتن (مرحله گذر از فاز رویشی به زایشی) نشان داد که واکنش این رقم به طول روز از نوع روز بلند اختیاری است. همچنین با استفاده از مدل برتر دوتکه ای- دوتکه ای، تعداد روز بیولوژیک مورد نیاز از سبزشدن تا ساقه رفتن و سبزشدن تا رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب 7.66 و 50.31 روز بیولوژیک برآورد شد.

سرمای شدید سبب بروز خسارت در گندم شده و رشد و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین این آزمایش با هدف بررسی تحمل به یخ زدگی 29 ژنوتیپ گندم در شرایط کنترل شده اجرا شد. تیمار خوسرمایی (در دو سطح خوسرمایی و عدم خوسرمایی) به عنوان عامل اصلی و ترکیب دما (صفر، 4-، 8-، 12- و 16- درجه سانتی گراد) و ژنوتیپ به صورت فاکتوریل در نظر گرفته شدند. 4 هفته پس از اعمال تیمار یخ زدگی درصد بقا، وزن خشک و ارتفاع گیاهان در شرایط گلخانه اندازه گیری شد. درصد بقا، وزن خشک و ارتفاع گیاهان گندم به طور معنی داری (P<0.001) تحت تاثیر تیمار یخ زدگی قرار گرفت. با کاهش دما به کمتر از 8- درجه سانتی گراد درصد بقا گندم کاهش معنی داری داشت. خوسرمایی سبب تخفیف اثرات یخ زدگی شد، به صورتی که در دمای 12- درجه سانتی گراد در شرایط عدم خوسرمایی وزن خشک بوته 72.1 میلی گرم بود، درحالی که در شرایط خوسرمایی به 144.9 میلی گرم رسید. میزان LT50 در 14 ژنوتیپ کمتر از 15- درجه سانتی گراد و در 15 ژنوتیپ بالاتر از 15- درجه سانتی گراد بود. در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه ژنوتیپ های الموت، بزوستایا، فلات، گلنسون و MV-17 تحمل به سرمای بالاتری را نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. جهت تایید تحمل به سرمای ژنوتیپ های مورد مطالعه، انجام آزمایش های تکمیلی در شرایط کنترل شده و مزرعه مفید خواهد بود.

به منظور بررسی تغییرات جوامع علف هرز کلزا تحت تاثیر مقدار نیتروژن و زمان وجین آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. این آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. مقدار نیتروژن به عنوان فاکتور اصلی در 3 سطح شامل 77، 110 و 143 کیلوگرم در هکتار و فاکتور فرعی دربرگیرنده زمان وجین در 5 سطح در مراحل 5، 8 و 11 برگی کلزا، عدم وجین و وجین کامل علف های هرز منظور گردید. مطالعه جوامع علف هرز در دو مرحله، یکی در هر یک از زمان های وجین و مرحله دوم قبل از برداشت کلزا انجام گرفت. نتایج نشان داد که مقدار نیتروژن و زمان وجین اثر معنی داری بر وزن خشک و تراکم علف های هرز داشت. بیشترین وزن خشک علف های هرز با میانگین 482 گرم در مترمربع در تیمار نیتروژن به میزان 143 کیلوگرم در هکتار و شرایط بدون وجین به دست آمد. در حالی که بیشترین تراکم علف های هرز با میانگین 292 بوته در مترمربع، در تیمار نیتروژن به میزان 77 کیلوگرم در هکتار و وجین در مرحله 8 برگی به دست آمد. در اکثر موارد نوع گونه غالب علف هرز، فراوانی و همچنین مرحله فنولوژیکی آن تحت تاثیر تیمارهای آزمایش قرار داشت، اما تاثیر این تیمارها بر صفات مورد بررسی در زمان وجین بیش از مرحله انتهایی دوره رشد بود. بیشترین عملکرد دانه کلزا نیز با میانگین 4740 کیلوگرم در هکتار در تیمار نیتروژن به میزان 143 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و وجین کامل علف های هرز به دست آمد و به طورکلی افزایش نیتروژن باعث افزایش عملکرد کلزا گردید.

به منظور ارزیابی پاسخ فیزیولوژیکی ژنوتیپ های مختلف گندم دیم به تنش سرما آزمایشی در سال زراعی 87-1386 طی دو فاز مزرعه ای و آزمایشگاهی در ایستگاه تحقیقات دیم قاملو در استان کردستان و آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب بلوک های کامل تصادفی، در 3 تکرار انجام گرفت. در بررسی آزمایشگاهی تنش سرمایی شامل کاشت در دماهای 20 (شاهد)، 10 و 5 درجه سانتی گراد به عنوان سطوح عامل اصلی و 12 ژنوتیپ مختلف گندم دیم (Triticum aestivum L.) نیز به عنوان سطوح عامل فرعی در نظر گرفته شد. در فاز مزرعه ای نیز سه تاریخ کاشت 10 مهر، 25 مهر و 15 آبان که برای اعمال دماهایی حدودا معادل دماهای فوق الذکر انتخاب شدند به عنوان سطوح عامل اصلی تعیین گردید. نتایج آزمایش نشان داد که تنش سرما و ژنوتیپ تاثیر معنی داری بر محتوی کلروفیل و قند برگ، اسیدهای چرب، پلی آمین ها و آب برگ هم در شرایط مزرعه ای و هم در آزمایشگاه دارند. بین ژنوتیپ های مختلف تفاوت معنی داری از نظر پروتئین، اسپرمین و اسید اولئیک مشاهده نگردید. تنش سرما و ژنوتیپ تاثیر معنی داری بر مقاومت به سرما (LT50)  و نشت الکترولیت ها داشتند. از بین ژنوتیپ ها، آگوستا دارای بیشترین مقاومت به سرما  (LT50)و کمترین درصد نشت الکترولیت ها بود. ژنوتیپ های سرداری و آگوستا با دارا بودن بیشترین کلروفیل a، کلروفیل b، قندهای محلول، پروتئین برگ، پلی آمین هایی نظیر پوترسین، اسپرمین، اسپرمیدین و اسید های چرب اسید لینولنیک و اسید اولئیک دارای بیشترین عملکرد دانه (1178 تا 1210 کیلوگرم در هکتار) بودند.

تنش شوری یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که تولیدات کشاورزی را در ایران با محدودیت مواجه ساخته است و از این رو معرفی ارقام مناسبی که دارای عملکرد مطلوب در شرایط تنش شوری باشند، موجب افزایش بازده تولید می شود. به منظور مطالعه واکنش ارقام گلرنگ بهاره به تنش شوری، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. سه زمان اعمال تنش شوری، در مراحل شاخه دهی، تکمه دهی و گلدهی، به عنوان تیمار اصلی و سه ژنوتیپ گلرنگ شامل محلی اصفهان، PI، و IL111 به عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شدند. تنش شوری با استفاده از آبی با شوری 8.6 دسی زیمنس بر متر اعمال شد. نتایج حاصل نشان داد که در کل شوری تاثیر غیرمعنی داری بر اجزا عملکرد ارقام گذاشت، ولی برآیند همین تغییرات اندک سبب شد که عملکرد بذر و روغن و درصد روغن به طور معنی داری تحت تاثیر زمان اعمال شوری قرار گیرند. ارقام مورد بررسی نیز از نظر عملکرد دانه و روغن و اکثر اجزا عملکرد با یکدیگر تفاوت نشان دادند و از این نظر رقم محلی اصفهان برتری قابل ملاحظه ای نسبت به دو رقم دیگر نشان داد. برش دهی اثر متقابل ارقام در هر سطح شوری نشان داد که تفاوت عمده بین ارقام به واکنش آنها به شوری اعمال شده در زمان تکمه دهی برمی گشت و در این زمان رقم محلی اصفهان برتری محسوسی از جنبه تعداد و وزن بذور تولیدی نسبت به دو رقم دیگر نشان داد. در کل به نظر می رسد که رقم محلی اصفهان، خوپذیری بیشتری به شرایط آبیاری با آب شور داشته و در صورتی که در حدفاصل بین زمان تکمه دهی تا گلدهی کامل، با آب شیرین آبیاری شود، می تواند عملکرد قابل قبولی تولید نماید.

تکثیر و تولید بذر در کنار سایر ویژگی های اقتصادی و اکولوژیکی در گراس ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در زمینه میزان تنوع ژنتیکی خصوصیات بذری و ارتباط آنها با یکدیگر اطلاعات اندکی در گونه فسکیوی بلند به عنوان یک گراس سازگار و پرتولید کشور، در دسترس است. این پژوهش با هدف بهره گیری از برخی روش های تجزیه و تحلیل چندمتغیره به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد بذر، تعیین همبستگی صفات، گروه بندی و تشخیص روابط بین صفات و تعیین ویژگی های سهیم در توجیه تنوع عملکرد 46 نمونه فسکیوی بلند انجام گرفت. نتایج بیانگر دامنه تغییرات وسیع و ضرایب تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه برای اکثر خصوصیات مورد مطالعه بود که کارایی بالای روش های اصلاحی را در بهبود ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد بذر نوید می دهد. نتایج همبستگی صفات نشان داد که عملکرد دانه در بوته با کلیه خصوصیات مورد اندازه گیری همبستگی مثبت و معنی داری دارد و بالاترین همبستگی آن با تعداد دانه در بوته (0.91) حاصل گردید. در این پژوهش دو ویژگی از برگ پرچم (طول و عرض) مورد بررسی قرار گرفت که همبستگی هر دو ویژگی با عملکرد دانه و باوری خوشه مثبت و معنی دار بود. نتایج تجزیه به عامل ها بیانگر آن بود که برای اصلاح عملکرد بذر در فسکیوی بلند علاوه بر توجه به عوامل اندازه و کارایی سیستم تولید مثلی، بهتر است عامل ویژگی برگ پرچم نیز در نظر گرفته شود. همچنین در یک شاخص رگرسیونی برای بهبود عملکرد دانه علاوه بر تعداد خوشه، تاکید اصلی بایستی برروی باروری خوشه باشد که به صورت معیاری از وزن دانه در خوشه و طول خوشه می تواند در انتخاب غیرمستقیم مورد استفاده قرار گیرد.

بلایت فوزاریومی سنبله از بیماری های مهم گندم در سراسر جهان است که علاوه بر کاهش عملکرد باعث افت کیفیت دانه ها و آلودگی آنها به مایکوتوکسین ها می شود. اصلاح برای ایجاد ارقام مقاوم از موثرترین روش های مبارزه با این بیماری محسوب می شود. در این مطالعه 30 ژنوتیپ گندم بهاره شامل 28 ژنوتیپ گندم نان و دو رقم گندم دوروم در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور مطالعه عملکرد دانه و اجزای آن، یک بخش سالم به عنوان شاهد در مقابل بخش آلوده مورد ارزیابی قرار گرفت. درصد وقوع بیماری، شدت بیماری، درصد دانه های آلوده و شاخص حساسیت به تنش برای کاهش عملکرد (SSI) به ترتیب به عنوان شاخص های تیپ اول تا چهارم بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. دیاگرام دوبعدی شاخص های درصد وقوع بیماری، شدت بیماری و درصد دانه های آلوده دوبه دو در مقابل یکدیگر رسم شد و واکنش ژنوتیپ های از نظر مقاومت های تیپ اول تا سوم با یکدیگر مقایسه شد. تجزیه مرکب برای اجزای عملکرد مشخص کرد که وزن هزاردانه کاهش معنی داری در بخش آلوده نسبت به بخش سالم نشان داد و کاهش عملکرد دانه در این آزمایش به علت کاهش وزن هزاردانه بود. دیاگرام دوبعدی ISK به عنوان میانگین وزنی شاخص های درصد وقوع بیماری، شدت بیماری و درصد دانه های آلوده در برابر شاخص SSI رسم شد و واکنش کاهش عملکرد نسبت به واکنش مقاومت آنها در مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. فلات داری بیشترین کاهش عملکرد در بین ژنوتیپ ها و فرونتانا و سومای تری دارای کمترین کاهش عملکرد در بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی بودند.

تاثیر محلول پاشی و مصرف خاکی مقادیر مختلف کود نیتروژن برروی دو لاین در دست معرفی گندم با انجام آزمایشی در سال زراعی 84-1383 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش فاکتور محلول پاشی در 2 سطح صفر و 5 درصد در مراحل پنجه زنی و ظهور برگ پرچم، فاکتور کود نیتروژن در 5 سطح صفر، 45، 90، 135 و 180 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع اوره و فاکتور لاین در 2 سطح (1L و 2L) در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تحت تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن قرار گرفتند به طوری که عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب از 4130 و 9529 کیلوگرم در هکتار در سطح صفر کیلو گرم کود نیتروژن به 5399 و 13400 کیلوگرم در هکتار در سطح 180 کیلوگرم آن افزایش یافت. محلول پاشی با نیتروژن اثر معنی دار بر عملکرد دانه لاین ها نداشت. هر چند عملکرد دانه با کاربرد محلول 5 درصد نیتروژن حدود 120 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت ولی این افزایش از نظر آماری معنی دار نبود. همچنین با افزایش میزان کود نیتروژن طول سنبله به طور معنی دار افزایش یافت. در این آزمایش کاربرد کود نیتروژن بیشتر از طریق افزایش تعداد دانه در سنبله باعث افزایش عملکرد دانه شد.