علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1387 | دوره:12 | شماره:44 (ویژه نامه علوم و فنون آب، خاک و منابع طبیعی) |تعداد مقالات:37

برآورد میزان مشارکت آب های زیرزمینی در دبی جریان در یک حوزه آبخیز یکی از مهم ترین مباحث مدیریت منابع آب و هیدرولوژی می باشد. در این مقاله سهم آب های زیرزمینی در کل رواناب به عنوان شاخص جریان پایه در تعدادی از حوزه های آبخیز در جنوب غرب ایران بر اساس روش های تفکیک هیدروگراف جریان تعیین گردید. هدف اصلی در این تحقیق تشخیص مناسب ترین روش اتوماتیک تفکیک هیدروگراف جریان و برآورد دبی پایه می باشد. روش های اتوماتیک مرسوم در تفکیک هیدروگراف جریان شامل روش حداقل محلی و روش فیلتر عددی برگشتی با ضرایب فیلتر 0.9 تا 0.975 در مقایسه با روش تحلیل شاخه خشکیدگی جریان به صورت عددی و گرافیکی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داده است که روش اتوماتیک فیلتر عددی برگشتی با ضریب 0.925 به عنوان دقیق ترین روش به منظور استخراج مقادیر دبی پایه جریان در منطقه مورد مطالعه می باشد. این تحقیق نشان می دهد که شاخص دبی پایه در حوزه های آبخیز مورد مطالعه که با استفاده از روش انتخابی محاسبه شده، بین 0.79 تا 0.88 متغیر است.

وجود هیدروکربن های نفتی در خاک، می تواند سبب بروز سمیت برای انسان ها و سایر موجودات زنده شده و موجبات آلودگی آب های زیرزمینی را نیز فراهم آورد. در روش گیاه پالایی جهت دست یابی به حداکثر کاهش غلظت این آلاینده ها در خاک، انجام مطالعات اولیه به منظور انتخاب گیاه مناسب الزامی است. در این پژوهش، قابلیت جوانه زنی و رشد هفت گونه گیاهی مختلف در دو خاک آلوده به هیدروکربن های نفتی ناشی از رهاسازی پسماندها و ضایعات نفتی پالایشگاه تهران (به ترتیب تیمار C1 و C2) در مقایسه با خاک غیر آلوده (تیمار C0)، جهت شناسایی گیاهان با درصد جوانه زنی بالا، رشد و عملکرد مناسب تر، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور درصد و سرعت جوانه زنی بذر هر گیاه طی یک دوره 14 روزه، چگونگی رشد با ثبت تغییرات ارتفاعی هر یک از گیاهان طی دوره 8 هفته و نهایتا عملکرد ماده خشک گیاهی در انتهای این دوره تعیین گردید. تجزیه آماری داده ها با استفاده از طرح آماری کرت های خرد شده در قالب طرح پایه ای کاملا تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که وجود هیدروکربن های نفتی در خاک بر جوانه زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، اگروپایرون و شبدر بی اثر بود اما موجب تاخیر 2 و 3 روزه به ترتیب در تیمارهای C1 و C2 نسبت به تیمار C0 در شروع جوانه زنی بذر گیاه کلزا و هم چنین تاخیر 4 روزه و کاهش 52 درصدی جوانه زنی بذر گیاه فسکیو و کاهش 32 و 56 درصدی جوانه زنی بذر گیاه پوکسنلیا به ترتیب برای تیمارهای C1 و C2 نسبت به تیمار C0 گردید. گیاهان شبدر و کلزا، نسبت به وجود این آلاینده ها در خاک پایداری کمتری داشته، خشک گردیده و در نتیجه فاقد عملکرد ماده خشک گیاهی در انتهای دوره آزمایشی بودند. میزان کاهش رشد و عملکرد ماده خشک گیاهی برای گیاهان گلرنگ و آفتابگردان در تیمار C2 بیشتر از تیمار C1 بود ولی این کاهش رشد برای فسکیو و اگروپایرون، فقط در تیمار C2 نسبت به تیمار C0 مشاهده شد و برای تیمار C1 نسبتا ناچیز بود. برای گیاه پوکسنلیا نیز اختلاف معنی داری مبنی بر کاهش رشد و عملکرد ماده خشک گیاهی در هیچ یک از سطوح آلودگی C1 و C2 دیده نشد. بنابراین به نظر می رسد که اگر چه وجود هیدروکربن های نفتی در خاک نتوانسته بر جوانه زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، شبدر و کلزا اثر گذار باشد ولی این گیاهان فاقد رشد و عملکرد مناسب بوده و لذا جهت استفاده در مطالعات بعدی گیاه پالایی خاک های آلوده به نفت منطقه مورد مطالعه قابل توجه نیستند. این در حالی است که گیاهان فسکیو، اگروپایرون و پوکسنلیا به سبب دوام و عملکرد ماده خشک گیاهی نسبتا مناسب، جهت مطالعات بعدی گیاه پالایی خاک های آلوده منطقه پیشنهاد می گردند.

متغیرهای آب و هوایی به ویژه بارندگی در سال زراعی نقش اصلی را در پیش بینی عملکرد محصول ایفا می کنند. هدف از این تحقیق تخمین عملکرد محصول با استفاده از پارامترهای هواشناسی و شاخص های خشک سالی به روش کلاسیک بود. برای رسیدن به این هدف در ابتدا ده پارامتر هواشناسی و دوازده شاخص خشک سالی در ایستگاه های تبریز و میانه از نظر نرمال بودن و هم راستایی سنجش شدند. سپس تحلیل هم بستگی یک و چند متغیره بین عملکرد محصول جو با پارامترهای هواشناسی و شاخص های خشک سالی انجام گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که از بین شاخص های مطالعه شده، شاخص های نگوین، ترانسو تغییر یافته، استاندارد شده بارش 24 ماهه و ناهنجاری بارش بیشترین اثر را بر عملکرد دارند. هم چنین مشخص شد که برای پیش بینی عملکرد محصول، مدل های چند متغیره بسیار بهتر از مدل های یک متغیره می باشند. در نهایت روابط به دست آمده در این تحقیق بر اساس شاخص های آماری R و RMSE و MBE رتبه بندی شدند که رابطه چند متغیره بین پارامترهای متوسط سرعت باد، بارش، مجموع دمای بیش از 10 درجه، تعداد ساعات آفتابی، شاخص نگوین و عملکرد جو دیم در میانه با دوره آماری 17 سال بهترین مدل شناخته شد. در این رابطه پارامترهای سرعت متوسط باد و شاخص خشک سالی نگوین با داشتن ضرایب بزرگ تری نسبت به بقیه پارامترها بیشترین اثر را بر عملکرد دارا می باشند.

در بسیاری از مناطق چای خیز شمال کشور، انجام آبیاری تکمیلی مناسب در دوره کم آبی و مصرف صحیح کود نیتروژن می تواند منجر به افزایش قابل توجه عملکرد در واحد سطح گردد. در این راستا، تحقیق حاضر برای بررسی تاثیر سطوح آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد و تعیین تابع تولید و ضریب گیاهی چای، در جنوب غربی شهرستان فومن (زیده) در استان گیلان انجام شد. در این تحقیق از سیستم آبیاری بارانی تک شاخه ای و طرح آزمایشی کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، استفاده گردید. عامل فرعی یعنی تیمارهای آبیاری بر اساس میزان آب دریافتی، به تیمار آبیاری کامل (I4)، تیمارهای آبیاری ناقص (I1, I2, I3) و تیمار بدون آبیاری (I0) تقسیم بندی و در هر تکرار به صورت ثابت انتخاب شدند. عامل اصلی شامل سه سطح نیتروژن N3, N2, N1 (100، 180 و 360 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بوده که در سه تکرار به صورت تصادفی قرار داده شدند. در طی دوره رشد (اواخر فروردین تا مهر ماه)، به صورت هفته ای، رطوبت موجود در خاک به روش وزنی تا عمق 90 سانتی متری تعیین و سپس با استفاده از روش بیلان رطوبتی، تبخیر - تعرق واقعی چای محاسبه شد. با برآورد ET0 از روش پنمن - مانتیث در همان دوره، ضریب گیاهی نیز محاسبه گردید. در طی دوره رشد، میانگین تبخیر - تعرق واقعی در تیمارهای I4 و I0 به ترتیب معادل با 457 و 256 میلی متر حاصل گردید. ضریب گیاهی چای در دوره کم آبی (خرداد، تیر و مرداد) برای تیمار آبیاری کامل بین 0.8 تا 0.9 حاصل شد. ضریب حساسیت چای به تنش (ky) برابر با 1.37 به دست آمد. نتایج نشان داد که مصرف بهینه نیتروژن (180 کیلوگرم در هکتار) همراه با آبیاری کامل، تولید محصول و کارایی مصرف آب را افزایش داده و آبیاری در مقایسه با نیتروژن، تاثیر بیشتری بر افزایش عملکرد و کارایی مصرف آب داشته است. در تیمارهای I0 و I1، مصرف نیتروژن به میزان 100 کیلوگرم در هکتار منجر به تولید بیشترین عملکرد و کارایی مصرف آب گردید.

کمی بارندگی و محدودیت منابع آب سطحی باعث شده کشاورزان برای تامین آب لازم جهت کشت گیاهان مختلف از منابع آب سطحی و زیرزمینی به صورت تلفیقی استفاده کنند. تحقیق حاضر مدیریت بهینه در مصرف آب و الگوی کشت در شرایط استفاده تلفیقی از منابع سطحی و زیرزمینی در سطح مزرعه را مورد مطالعه قرار داد و هم چنین اثر درصدهای مختلف کاهش آب مصرفی در دوره های مختلف رشد به عنوان راه کارهای آبیاری بر الگوی کشت غالب (گندم، جو، برنج، چغندرقند، ذرت دانه ای و ذرت علوفه ای) در منطقه درودزن استان فارس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مدل تهیه شده نشان داد که الگوی بهینه کشت در فصل اول گندم و در فصل دوم ذرت دانه ای و برنج می باشد. هم چنین در این تحقیق سیاست های مختلفی جهت تعدیل تقاضای آب مورد بررسی قرار گرفت که با توجه به این که میزان آب مصرفی در فصل دوم به مراتب بیشتر از فصل اول می باشد به نظر می رسد از بین سیاست ها و راه کارهای مختلف ذکر شده، محدود کردن کشت گیاهان پرمصرف در فصل دوم بهترین و کارآمدترین سیاست جهت تعدیل تقاضای آب باشد.

عمق ریشه یکی از پارامترهای تاثیرگذار در محاسبه مقدار آب قابل نگه داری در محدوده ریشه گیاه و برنامه ریزی آبیاری محسوب می شود. مطالعه حاضر، با هدف بررسی روند توسعه ریشه در طول فصل رشد گیاه ذرت در روش های مختلف آبیاری با دو کیفیت متفاوت آب از یک سو و بررسی چگونگی تجمع ریشه، در نیمرخ خاک و تدوین مدل حرکت عمقی ریشه از سوی دیگر در قالب طرح یک بار خرد شده (اسپلیت پلات)، با تیمار اصلی روش آبیاری در سه سطح (جویچه ای، قطره ای سطحی و قطره ای زیرسطحی) و تیمار فرعی، کیفیت آب در دو سطح (پساب تصفیه شده شهری و آب معمولی)، در دو سال متوالی، در منطقه کربال فارس انجام شد. پایش عمق ریشه با روش حفر ترانشه و مشاهده نیم رخ خاک انجام شد. نمونه گیری در طول دوره رشد در 16 نوبت، با فواصل 7 روزه و اندازه گیری وزن ریشه در لایه های خاک نیز از روش برداشت مونولیت های خاک و شستشو در صافی های پلاستیکی با فشار آب انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اگر چه بیشترین عمق ریشه در آبیاری قطره ای زیرسطحی و کمترین آن در آبیاری جویچه ای مشاهده شد، اما عمق نهایی ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر روش آبیاری و کیفیت آب آبیاری قرار نگرفت. در این تحقیق، مدل حرکت عمقی ریشه در طول فصل رشد تدوین و دقت آن نیز برای شرایط انجام آزمایش کنترل گردید. عمق نهایی ریشه در شرایط آزمایش برای تیمارهای مختلف به طور متوسط 77 سانتی متر اندازه گیری شد. محاسبه حجم آب در هر آبیاری با استفاده از جبران کمبود رطوبت در محدوده عمق واقعی ریشه، مقدار آب آبیاری را به میزان 31 درصد نسبت به مدل خطی، 27 درصد نسبت به مدل بورگ و گریمز و 41.8 درصد نسبت به مدل کراپ وات کاهش داد. مجموع وزن خشک ریشه ذرت در آبیاری قطره ای زیر سطحی به طور معنی داری نسبت به روش های آبیاری جویچه ای و قطره ای سطحی افزایش نشان داد. کیفیت آب تاثیر معنی داری بر وزن خشک ریشه نشان نداد. بیشترین تجمع وزن خشک ریشه در آبیاری قطره ای زیرسطحی، در عمق 40-20 سانتی متری خاک، در حالی که در روش های قطره ای سطحی و جویچه ای در لایه سطحی خاک (20-0 سانتی متری) مشاهده شد. ریشه ها در روش قطره ای زیرسطحی به طور یک نواخت تری در لایه های خاک توزیع شده بودند. تراکم ریشه در تمامی تیمارها، در عمق های پایین تر از 65 سانتی متر ناچیز بود.

در هنگام طراحی یک سیستم آبیاری قطره ای لازم است الگوی خیس شدن نیمرخ خاک که اصطلاحا به آن پیاز رطوبتی گفته می شود برای هر زمینی که قرار است با روش قطره ای آبیاری شود، از قبل مشخص گردد. شکل الگوی رطوبتی از پارامترهای مهم و تاثیرگذار در انتخاب قطره چکان می باشد و روی حجم آب آبیاری موثر است. فاصله قطره چکان ها نیز بر اساس شکل الگوی رطوبتی و مساحتی که هر قطره چکان اشغال می کند انتخاب می شود. ابعاد پیاز رطوبتی تحت تاثیر پارامترهای مهمی همچون خصوصیات هیدرولیکی خاک، دبی خروجی قطره چکان و زمان آبیاری می باشد. به منظور تخمین شکل جبهه رطوبتی ناشی از یک منبع نقطه ای این پژوهش در منطقه الباجی واقع در 25 کیلومتری جاده اهواز - اندیمشک و خاکی با بافت شنی صورت گرفته است. بدین منظور ابتدا قطره چکان ها برای تامین دبی های 5، 10، 20، 30 و 40 لیتر در ساعت کالیبره شدند. سپس آزمایش های مزرعه ای برای تعیین حداکثر قطر و عمق پیاز رطوبتی در زمان های مختلف پس از شروع آبیاری به ازای هر دبی انجام گرفت. در نهایت روابطی نیمه تجربی با تاثیر عوامل فیزیکی حاکم بر پیشروی آب در خاک در آبیاری قطره ای، تحت منبع نقطه ای و قضیه p باکینگهام و آنالیز ابعادی به دست آمد. این روابط با استفاده از الگوهای رطوبتی به دست آمده واسنجی شده و به منظور صحت سنجی آن، روابط علمی - تجربی به دست آمده مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به مطالعه انجام شده و حداکثر خطای نسبی 14.3 درصد و حداکثر جذر میانگین مربعات خطای 3.8 سانتی متر در پیش بینی قطر و عمق جبهه رطوبتی، معادلات به دست آمده که مبتنی بر نتایج آزمایش های میدانی نیز می باشند، با دقت بالایی ابعاد هندسی پیاز رطوبتی را برآورد می کنند و می توان از آنها در طراحی و مدیریت بهینه سیستم آبیاری قطره ای برای شرایط مورد مطالعه استفاده کرد.

انتقال و پالایش باکتری های بیماری زا در محیط های متخلخل و آب های زیرزمینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در سال های اخیر بررسی عوامل موثر بر پالایش و انتقال باکتری ها مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش اثر مقادیر مختلف سولفات کلسیم و کربنات کلسیم بر جذب و پارامترهای پالایش باکتری سودوموناس فلورسنس در ستون های شنی تحت شرایط رطوبتی اشباع بررسی شد. چهار سطح صفر، 5، 10 و 20 درصد کربنات کلسیم و سه سطح صفر، 5 و 10 درصد سولفات کلسیم در مخلوط با شن (0.25-0.15 میلی متر) به عنوان تیمارهای اصلی (به صورت فاکتوریل) و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اعمال گردید. مخلوط های مذکور در سیلندرهای پیرکس به طول 20 و قطر 7 سانتی متر ریخته و شرایط جریان اشباع ماندگار با شدت جریان یکسان در آنها ایجاد شد. سوسپانسیون با غلظت 106 باکتری سودوموناس فلورسنس در سانتی متر مکعب (C0) به صورت تزریق پله ای روی ستون ها اعمال شد. آزمایش تا خروج زه آب از زیر ستون برابر پنج حجم آب منفذی (PV) ادامه یافت. هنگام آبشویی، غلظت باکتری (C) در زه آب با فواصل 0.25PV اندازه گیری شد. پس از پایان آبشویی، فراوانی باکتری در لایه های 5-0، 10-5، 15-10 و 20-15 سانتی متر از ستون ها نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر مقادیر کربنات کلسیم بر نگه داری و پالایش باکتری در لایه های 10-5 و 15-10 سانتی متری در سطح آماری 1 درصد و در لایه 20-15 در سطح آماری 5 درصد معنی دار شد. هم چنین اثر مقادیر سولفات کلسیم در لایه های 15-10 و 20-15 سانتی متری در سطح آماری 5 درصد معنی دار شد. اثر متقابل سولفات کلسیم × کربنات کلسیم بر پالایش باکتری در لایه های 10-5، 15-10 و 20-15 سانتی متری در سطح آماری 1 درصد معنی دار گردید. نیمرخ غلظت باقی مانده و ضریب پالایش به خوبی نشان دهنده کاهش میزان پالایش باکتری با افزایش عمق در تیمارها بود. بنابراین می توان گفت معنی دار بودن اثر تیمارهای به کار رفته در لایه های سطحی نشان دهنده پالایش فیزیکی بیشتر در این لایه ها می باشد. بنابراین ظرفیت پالایش بالای کانی های کربناته و سولفاته می تواند از انتقال باکتری در محیط های متخلخل اشباع و به دنبال آن آلودگی آب های زیرزمینی بکاهد.

گیاه کلزا در پاسخ به تنش شوری، مقاومت های متفاوتی طی مراحل مختلف رشد از خود بروز می دهد. اغلب گیاهان از جمله کلزا، در مراحل نخستین رشد به شوری حساس تر بوده و با افزایش سن، مقاومت آنها به شوری افزایش می یابد. دوره رشد زایشی، حیایی ترین بخش زندگی گیاه می باشد زیرا گیاهی که در این دوره تحت تنش قرار گیرد، با وجود داشتن ظاهری سالم، عملکرد چندانی نخواهد داشت. هدف از این پژوهش، کمی نمودن واکنش گیاه کلزا (رقم (Option500 به شوری طی مرحله رشد زایشی به کمک یک مدل بود. برای بررسی اثر شوری آب آبیاری بر تعرق گیاه در مرحله گل دهی و عملکرد دانه، آزمایشی در سال 1384 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، شامل یک تیمار غیرشور و 8 تیمار با شوری های 3، 5، 7، 9، 11، 13، 15 و 17 دسی زیمنس بر متر که از منبع آب شور طبیعی دریاچه حوض سلطان قم تامین شده بود، در یک خاک شن لومی انجام گرفت. بوته های کلزا پیش از رسیدن به مرحله مورد نظر با آب غیرشور آبیاری و پس از آن هر گلدان با تیمارهای مربوطه آبیاری گردید. به منظور کمی کردن اثر شوری در هر یک از مراحل رشد، مقادیر تعرق نسبی (Ta/ TD) و عملکرد نسبی دانه (Y/ Ym) در شوری های مختلف خاک، با استفاده از مدل های ماس و هافمن، ونگنوختن و هافمن، دیرکسن و همکاران و همایی و همکاران برآورد و پارامترهای مورد نظر به دست آمد. مقایسه مدل ها با استفاده از آماره های مربوطه انجام شد. برازش مدل های مختلف بر مقادیر اندازه گیری شده، طی مرحله گل دهی نشان داد که مدل ونگنوختن و هافمن از دقت بیشتری نسبت به سایر مدل ها برخوردار است. حال آن که برای مرحله بلوغ، مدل همایی و همکاران توانست برآورد بهتری نسبت به سایر مدل ها ارایه دهد.

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و شرایط آزمایش بر پایداری ساختمان خاک موثرند. در این پژوهش اثر شرایط آزمایش در کنار ویژگی های ذاتی بر پایداری خاکدانه های شماری از خاک های استان همدان به کمک روش الک تر و اندازه گیری مقاومت کششی خاکدانه ها بررسی شد. از دو شاخص میانگین وزنی قطر (MWD) و مقاومت کششی (Y) خاکدانه ها برای بیان پایداری ساختمان خاک استفاده شد. در روش الک تر و با استفاده از پیش - تیمار مرطوب کردن آهسته، سه زمان متفاوت (5، 10 و 15 دقیقه) الک کردن خاکدانه ها در آب به منظور اعمال تنش های مکانیکی - آبی در نظر گرفته شد. مقاومت کششی خاکدانه ها نیز در دو شرایط رطوبتی هوا - خشک و مکش ماتریک 500kPa به روش غیرمستقیم برزیلی اندازه گیری شد. با توجه به پایداری ساختمانی نسبتا ضعیف خاک های همدان که از ویژگی های مناطق خشک و نیمه خشک است، زمان های کوتاه الک کردن خاکدانه ها برای تشخیص تغییرات پایداری ساختمان ناشی از ویژگی های ذاتی مناسب تر بود. در بین ویژگی های موثر بر MWD، بیشترین نقش مربوط به ماده آلی بود. از سه ویژگی ذاتی ماده آلی، رس و کربنات کلسیم که اثر آنها بر Y خاکدانه ها بررسی شد، تاثیر ماده آلی به مراتب بیشتر از دو ویژگی دیگر بود. بالاترین ضریب تبیین (R2) برای رابطه Y خاکدانه ها با ویژگی های ذاتی خاک های مورد بررسی در مکش ماتریک 500kPa حاصل شد. نقش ماده آلی در این خاک ها در ایجاد خاکدانه های پایدار نسبت به سایر ویژگی های خاک بیشتر قابل توجه است. نتایج این پژوهش، زمان های کوتاه الک کردن (5 دقیقه در الک تر) و مکش ماتریک 500kPa را برای اندازه گیری مقاومت کششی برای ارزیابی پایداری ساختمان خاک های استان همدان توصیه می کند.

شناخت از پیشینه تکاملی اراضی به ما در فهم محیط فیزیکی و فرایندهای حاکم در خاک کمک کرده و امکان هدایت بهتر تحقیقات وابسته به خاک را ایجاد می نماید. هدف این مطالعه روشن نمودن تاریخچه تکاملی دره زاینده رود از اواخر دوران سوم تاکنون می باشد. در راستای رسیدن به این هدف، ساختار مکانی اراضی در سه بعد در محدوده ای به نمایندگی کل دره زاینده رود مورد مطالعه قرار گرفت، فرآیندهای زمین شناسی و زمین ریخت شناسی موثر بر تشکیل و تکامل منطقه شناسایی و آثار و شواهد به ارث رسیده از آنها در مقاطع خاک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شواهد به دست آمده و نتایج تجزیه و تحلیل ها موید این است که بعد از تشکیل رودخانه زاینده رود و شکل گرفتن حوضه مربوطه، از میوسن تا کنون به ترتیب وقایع زیر اتفاق افتاده است: 1- تشکیل آبرفت های دانه درشت گچ دار قدیمی، 2- تشکیل لاگون ها، 3- تغییر مسیر رودخانه، 4- تشکیل پلایاها، تشکیل تراس های جدید رودخانه و 5- شروع فرسایش بادی.

کانی شناسی به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های خاک بسته به اقلیم و شرایط شیمیایی خاک روی یک شیب از بالا به پایین تغییر می کند. تغییر این ویژگی در مناطق با آب و هوای مختلف متفاوت است و در نتیجه تاثیرهای متفاوتی بر ویژگی های خاک می گذارد. بنابراین با هدف بررسی تغییر کانی شناسی در ردیف های ارضی در مناطق خشک و نیمه خشک و تاثیر کیفی آن بر واجذبی فسفر خاک مطالعه ای در چهار ردیف ارضی در اصفهان به عنوان منطقه خشک و چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه نیمه خشک انجام گرفت. روی هر یک از ردیف های ارضی از قسمت های بالا، میان و پایین شیب نمونه برداری انجام شد. نمونه بالای شیب از خاک روی مواد مادری، نمونه وسط شیب از خاک غیر زراعی و نمونه پایین شیب از خاک زراعی برداشته شدند. برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی نمونه ها و هم چنین رس های غالب خاک تعیین شدند. سپس سینتیک واجذبی و تغییرات پارامترهای معادلات سینتیکی در طول ردیف های ارضی بررسی گردید. نتایج نشان داد در تمام ردیف های ارضی مقدار رس، CEC، ECe و pH خاک ها به طرف پایین شیب افزایش می یابد. در بررسی پراش نگارهای پرتو ایکس دیده شد که از موقعیت بالای شیب به طرف پایین شیب از شدت پیک های کائولینایت و ایلایت کاسته و بر شدت پیک های اسمکتایت و کانی های مختلط اسمکتایت - کلرایت افزوده می شود. از بین معادلات سینتیکی مورد مطالعه، معادله ایلوویچ به دلیل بالا بودن ضریب تشخیص و پایین بودن خطای استاندارد برآورد، به عنوان بهترین معادله در تشریح روابط بین آزاد شدن فسفر و زمان در خاک های مورد مطالعه انتخاب شد. سرعت واجذبی فسفر در ردیف های ارضی ناحیه خشک چنین روندی را دنبال کرد: بالای شیب < وسط شیب < پایین شیب. از طرفی سرعت واجذبی فسفر در ردیف های ارضی مناطق نیمه خشک بیشتر از ردیف های اراضی مناطق خشک بود. با توجه به مقادیر بیشتر پارامترهای سینتیکی در قسمت پایین شیب می توان نتیجه گرفت سرعت واجذبی فسفر و در نتیجه توانایی خاک ها در تامین فسفر مورد نیاز گیاه به طرف پایین شیب افزایش می یابد.

نیتروژن معمولا در زمین های زراعی و غیر زراعی ایران به علت نبود ماده آلی کافی در خاک کم است. از طرف دیگر سمیت بور عمدتا در مناطق خشک و نیمه خشک این کشور جایی که خاک ها یا آب های آبیاری حاوی میزان نسبتا بالایی از این عنصر هستند، شایع است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که افزودن برخی عناصر مانند نیتروژن تاثیر سوء سطوح بالای بور را کاهش می دهد. جهت بررسی برهمکنش بور و نیتروژن بر رشد و ترکیب شیمیایی برنج آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با شش سطح بور (صفر، 2.5، 5، 10، 20 و 40 میلی گرم در کیلوگرم خاک به صورت اسید بوریک) و چهار سطح نیتروژن (صفر، 75، 150 و 300 میلی گرم در کیلوگرم خاک به صورت اوره) با سه تکرار در یک خاک آهکی انجام شد. کاربرد بور سبب کاهش وزن خشک قسمت هوایی گردید و با مصرف نیتروژن سمیت بور به ویژه در سطوح پایین آن کاهش یافت. به علاوه افزودن بور غلظت بور و نیتروژن را در قسمت هوایی برنج افزایش داد. مصرف نیتروژن غلظت نیتروژن را افزایش ولی غلظت بور در گیاه کاهش داد. غلظت نیتروژن و غلظت کلروفیل اندازه گیری شده به روش شیمیایی با افزایش قرائت کلروفیل متر سیر صعودی دارند. غلظت کلروفیل با افزایش سطح بور کاهش یافت. افزودن نیتروژن غلظت کلروفیل را افزایش و تاثیر سوء سطوح بالای بور بر این پارامتر را کاهش داد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در خاک های با بور بالا، کاربرد نیتروژن با کاهش اثرات سوء سمیت بور رشد برنج را افزایش می دهد.

علی رغم وجود خاک های سرشار از سیلت در جنوب مشهد، هیچ گونه اطلاعاتی درباره منشا بادرفتی یا تشکیل در جای آنها وجود ندارد. هدف از این پژوهش تعیین منشا تولید سیلت در این منطقه بود. تپه ماهورهای گرانیتی جنوب مشهد به صورت ناپیوسته توسط رسوبات سیلتی پوشیده شده اند. بر اساس منشا تشکیل خاک ها، چهار نیمرخ، شامل خاک درجا با پوشش رسوبات سرشار از سیلت و خاک درجا با سیلت کم روی تپه ماهورهای گرانیتی، خاک سرشار از سیلت در طول نیمرخ خاک در دامنه های گرانیتی و خاک آبرفتی واقع در دشت دامنه ای، هم چنین یک مقطع طبیعی دارای تناوبی از لایه های سیلتی و آبرفتی مطالعه شد. منحنی تجمعی توزیع اندازه ذرات (CPSDC)، نمودارهای توزیع عمقی نسبت سیلت به شن (Si/S)، انحراف معیار ترسیمی جامع فولک (σI)، چولگی ترسیمی جامع فولک (SKI) و مورفولوژی ذرات شن با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) برای تفکیک افق های مختلف خاک ها از نظر منشا استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، افق های سرشار از سیلت (L)، درجا - سیلتی (R-L)، درجا (R)، آبرفتی (A)، و آبرفتی - سیلتی (A-L) در خاک های مورد مطالعه شناسایی شد. CPSDC افق های سرشار از سیلت، S شکل و به سادگی از افق های دیگر قابل شناسایی است. در مقابل، CPSDS افق های درجا و آبرفتی از مدل کروی پیروی می کند. CPSDS افق های درجا - سیلتی و آبرفتی - سیلتی، S شکل و کروی نمی باشد بلکه حد واسط آنهاست. افق های سرشار از سیلت حداکثر SKI (بسیار چوله به سمت ذرات ریز) و حداقل σI (جورشدگی بسیار بد) را داشته و افق های آبرفتی و درجا از این نظر حد واسط هستند. افق های آبرفتی - سیلتی و درجا - سیلتی به دلیل اضافه شدن سیلت به آنها، دارای SKI نزدیک به صفر (متقارن) و بیشترین σI (جورشدگی بسیار بد) هستند. نمودار توزیع فراوانی اندازه ذرات افق های مذکور دارای دونما، یکی در شن و دیگری در سیلت بوده که دلیلی بر منشا دوگانه آنهاست. تغییرات عمقی Si/S، SKI و sI بین افق های سرشار از سیلت و دیگر افق ها، ناگهانی بوده و نشان از وجود انقطاع سنگی بین آنها و در نتیجه تفاوت در منشا آنها می باشد. در نتیجه علی رغم امکان تولید سیلت از مواد مادری گرانیتی در این منطقه، می توان گفت که رسوبات سیلتی شناسایی شده در این منطقه توسط باد انتقال پیدا کرده اند.

در روش های مرسوم سمپاشی و کودپاشی، معمولا مقدار زیادی از سموم و کودهای شیمیایی، داخل جویچه ها پاشیده می شود که توسط آب آبیاری شسته شده و باعث آلودگی آب های زیرزمینی، محیط زیست گیاهان، حیوانات و در نهایت انسان شده و از ارزش غذایی و صادراتی محصولات کشاورزی نیز می کاهد. حال اگر بتوان کود و سموم را فقط در قسمت های موردنیاز زمین پاشیده و از پاشش در قسمت های غیر ضروری جلوگیری کرد، علاوه بر کاهش مشکلات مذکور، می توان با هزینه کمتری عملیات سمپاشی و کودپاشی را انجام داده و با کاهش میزان مصرف آنها، بازده مصرف کود و سم را افزایش داد. در راستای دستیابی به این هدف دستگاه مرکبی که قادر است در مرحله داشت، عملیات کنترل علف های هرز (مکانیکی + شیمیایی) را به طور هم زمان و مناسب انجام دهد مورد ارزیابی قرار گرفت. این دستگاه قادر است سه عمل سمپاشی نواری (قارچ کش، حشره کش و علف کش)، کودکاری نواری (ماکرو و میکرو) و عملیات مکانیکی داشت (مبارزه با علف های هرز داخل جویچه ها، ترمیم جویچه ها و خاک دهی پای بوته ها با استفاده از کولتیواتور) را هم زمان و به طور مناسب انجام دهد. نتایج نشان داد که با جایگزینی سمپاشی نواری به جای سمپاشی کامل توسط این دستگاه می توان مصرف علف کش تا میزان 66% کاهش داد.

امروزه به ایمنی شغلی کشاورزان در کشورهای در حال توسعه کمتر توجه می شود. این مساله برای رانندگان تراکتورها که در معرض شرایط بسیار نامناسب محیط کار و ارتعاش زیاد تراکتور و صندلی آن قرار دارند از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. بنابراین بررسی منابع ارتعاش و روش های کاهش آن در تراکتورها از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در این پژوهش ارتعاش وارد بر بدن چند راننده تراکتور با جرم های متفاوت هنگام رانندگی با سه تراکتور متداول در ایران هنگام انجام عملیات شخم با گاوآهن برگرداندار، دیسک زنی و حرکت روی جاده آسفالت در دو سرعت پیشروی بررسی گردید. مقادیر شتاب روی تراکتور و بدن رانندگان تراکتور، هنگام رانندگی با تراکتور اندازه گیری و ثبت گردید و پس از انجام آنالیز فوریه روی این داده ها، ریشه میانگین مربع های شتاب وزن دار شده تیمارهای مختلف در دو وضعیت سلامتی و آسایش راننده، آنالیز و تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج به دست آمده بیانگر عدم وجود اختلاف معنی دار در سرعت های مختلف پیشروی بود. در حالی که میانگین های بردارهای شتاب روی تراکتورها و بدن رانندگان اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% نشان دادند به نحوی که با افزایش جرم راننده، میانگین بردار شتاب روی بدن او کاهش می یافت. به عنوان مثال راننده با جرم 55 کیلوگرم بیشترین میانگین شتاب (9.8 متر بر مجذور ثانیه) و راننده با جرم 100 کیلوگرم کمترین میانگین شتاب (3.3 متر بر مجذور ثانیه) را به خود اختصاص داده بودند. با مقایسه مدت زمان مجاز رانندگی روزانه این سه تراکتور، در مجموع تراکتور جاندیر مدل 3140 و تراکتور یونیورسال مدل 651 به ترتیب بیشترین و کمترین مدت زمان مجاز رانندگی روزانه را به خود اختصاص دادند. هم چنین پس از مقایسه میانگین های شتاب روی بدن رانندگان مختلف با استانداردهای جهانی، سطح آسایش و راحتی این افراد هنگام رانندگی با این تراکتورها فوق العاده ناراحت به دست آمد.

بخش اعظمی از تلفات و ضایعات محصول برنج ممکن است در مرحله کوبش اتفاق بیافتد. یکی از عوامل موثر بر میزان تلفات و ضایعات واحدهای کوبش خرمنکوب ها و ماشین های برداشت، سرعت خطی کوبنده می باشد. در این طرح اثر سه عامل که عبارت اند از: سرعت خطی کوبنده (در 5 سطح) و میزان رطوبت محصول (در 2 سطح) و ارقام متداول برنج (4 رقم) بر تلفات و ضایعات کوبش مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. برای انجام عمل کوبش از واحد کوبش (T25) که کوبنده آن دارای دندانه های از نوع قلابی می باشد، استفاده شد. عوامل وابسته شامل درصد دانه های کوبیده نشده (تلفات کوبش) و دانه های آسیب دیده (ضایعات کوبش) بود. برای تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از طرح آزمایش کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده شد. نتایج آزمایش ها نشان داد که اثرات رقم و سرعت خطی کوبنده بر درصد تلفات کوبش و اثرات رقم، سطح میزان رطوبت و سرعت خطی کوبنده بر درصد دانه های آسیب دیده معنی دار (سطح احتمال 1 درصد) بوده است. مناسب ترین سرعت خطی کوبنده معادل 14m/s می باشد و رقم هاشمی دارای بیشترین مقدار درصد تلفات کوبش و رقم بینام دارای کمترین درصد تلفات کوبش بوده است. از بین ارقام مورد آزمایش، رقم بینام از میانگین درصد دانه های صدمه دیده بیشتری برخوردار بوده است. به طور کلی، کاهش رطوبت محصول باعث افزایش میانگین درصد دانه های صدمه دیده در آزمایش ها شده است.

در سال های اخیر کشت چغندرقند در ردیف های 50 سانتی متری به دلیل افزایش عملکرد آن در مقایسه با کشت 60 سانتی مورد استقبال کشاورزان کشورمان قرار گرفته است. فاصله کم بین ردیف های کشت در این روش، برداشت سه ردیف به جای دو ردیف محصول را ایجاب می نماید که به این علت مقاومت کششی دستگاه چغندرکن افزایش می یابد. به منظور امکان کشیدن چغندرکن سه ردیفه با تراکتورهای میان قدرت موجود در کشور و درآوردن موثر غده های چغندرقند از خاک ارتعاشی کردن ساقه های چغندرکن مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق اثر فرکانس ارتعاش و زاویه حمله تیغه بر عملکرد یک دستگاه چغندرکن ارتعاشی مورد مطالعه قرار گرفت. درصد لغزش چرخ های محرک تراکتور، درصد چغندرهای شکسته شده و باقی مانده و هم چنین مقاومت کششی دستگاه در چهار سطح فرکانس ارتعاش ساقه ها (صفر، 9، 10 و 12 هرتز) و سه زاویه حمله تیغه چغندرکن (11، 24 و 36 درجه) در قالب فاکتوریل با طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که روند تغییرات مقاومت کششی دستگاه و لغزش چرخ های محرک تراکتور با تغییر فرکانس ارتعاش و زاویه حمله تیغه، مشابه بود. اگر چه کمترین مقدار مقاومت کششی در حالت بدون ارتعاش و زاویه حمله 24 درجه به دست آمد، ولی حدود 50 درصد غده ها در خاک باقی مانده و به سطح خاک آورده نشدند، در صورتی که در حالت ارتعاشی با فرکانس بیش از 10 هرتز فقط حدود 20 درصد غده ها در خاک باقی ماندند. بنابراین، ارتعاشی کردن بازوهای چغندرکن، موجب اعمال موثرتر انرژی جداسازی غده ها از خاک شد. برای انتخاب زاویه حمله و فرکانس مناسب، نسبت مقاومت کششی دستگاه به درصد چغندرهای درآورده شده (چغندرهای سالم و شکسته شده) (K) به عنوان معیار مرکب تعریف گردید. نسبت K برای ترکیب های مختلف زاویه حمله تیغه و فرکانس ارتعاش محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. مقایسه میانگین های پارامترهای اندازه گیری شده و نسبت K نشان داد که مناسب ترین ترکیب، زاویه حمله تیغه 24 درجه و فرکانس ارتعاش 9 هرتز است که در این حالت کمترین درصد غده های باقی مانده و شکسته مشاهده گردید.

برای جلوگیری از تراکم خاک، دانستن حد تنش فشاری مجاز (مقاومت تراکمی) خاک حایز اهمیت می باشد. تنش پیش - تراکمی (σpc) به عنوان معیاری از مقاومت به تراکم خاک و برای تعیین درجه تراکم پذیری خاک پیشنهاد شده است. در این پژوهش، σpc خاک با استفاده از آزمایش های نشست صفحه ای (PST) و فشردگی محصور (CCT) تعیین گردید. آزمایش ها روی نمونه هایی از یک خاک لوم - شنی انجام گرفت. برای تهیه نمونه های خاک با درجات مختلف تراکم، از دو سطح رطوبت (17 و 19 درصد وزنی خشک) و شش سطح تنش پیش - باری (0، 25، 50، 100، 150 و 200 کیلوپاسکال) استفاده شد. برای بررسی اثر رطوبت و تنش پیش - باری بر σpc برآورده شده، از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار استفاده شد. مقادیر σpc تعیین شده به طور معنی داری تحت تاثیر ترکیب بارگذاری و شرایط رطوبتی خاک قرار گرفت. نتایج آزمایش PST نشان داد که با افزایش مقدار تنش پیش - باری و رطوبت خاک، میزان σpc به ترتیب افزایش و کاهش یافته است. در صورتی که در آزمایش CCT با افزایش رطوبت خاک، σpc برآورد شده به طور معنی داری افزایش یافت. هم چنین نتایج نشان داد که با آزمایش PST، مقاومت تراکمی خاک (σpc) با دقت تعیین شد، در صورتی که مقادیر تعیین شده با آزمایش CCT، 4.5 (در رطوبت 17%) و 8.5 (در رطوبت 19%) برابر مقادیر تنش پیش - باری اعمال شده به خاک بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که σpc بستگی به روش آزمایش فشاری داشته، آزمایش PST روشی مناسب برای برآورد مقاومت تراکمی (تنش پیش - تراکمی) خاک بوده و در مدیریت پایدار خاک (از جنبه های ترددپذیری خاک و خاک ورزی) و اثر عوامل مختلف مدیریتی بر تنش پیش - تراکمی خاک قابل استفاده می باشد.

سفید کردن برنج یکی از مراحل شالی کوبی است که اصلاح و بهینه سازی دستگاه های آن بر میزان ضایعات تاثیر قابل توجهی دارد. به منظور کاهش ضایعات برنج، توپی سفید کن تیغه ای مجهز به مارپیچ انتقال شد و با هدف بررسی تاثیر دور توپی و دبی خروجی بر کیفیت برنج رقم سرخه (از ارقام دانه متوسط برنج)، آزمایشی در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این تحقیق اثر دور توپی در چهار سطح 600، 700، 800 و 900 دور در دقیقه و دبی خروجی در سه سطح 400، 500 و 600 کیلوگرم در ساعت بر کیفیت برنج سفید شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کمترین درصد شکستگی برنج (20.92 درصد) در دور 700 دور در دقیقه با دبی خروجی 600 کیلوگرم در ساعت و بیشترین درصد سفیدشدگی (6.33 درصد) در دور 600 دور در دقیقه با دبی خروجی 400 کیلوگرم در ساعت رخ داده است. بالاترین کیفیت برنج (درصد شکستگی کمتر و درصد سفیدشدگی بیشتر) با توپی جدید در دور 600 دور در دقیقه با دبی خروجی 500 کیلوگرم در ساعت حاصل شد.

به منظور کاهش آثار نامطلوب بلوغ جنسی بر رشد و بازماندگی ماهی قزل آلای رنگین کمان، در این مطالعه امکان تولید جمعیت تمام ماده تریپلوئید، با استفاده از شوک گرمایی زیاد هنگام بر تخمک های لقاح یافته با اسپرم نرهای تغییر جنسیت یافته، مورد بررسی قرار گرفت. میزان القای تریپلوئیدی به وسیله سنجش ابعاد گلبول های قرمز تعیین گردید و جهت تایید تشخیص از روش های شمارش تعداد هستک ها (NORs) در سلول های آبشش و تهیه گسترش های کروموزومی استفاده شد. هم چنین به منظور بررسی نسبت های جنسی و تکامل گنادها در ماهیان تولید شده مطالعات بافت شناسی صورت گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که نتاج حاصل از لقاح اسپرم نرهای تغییر جنسیت یافته با تخمک ماده های معمولی %100 ماده بودند. هم چنین شوک گرمای 26.5°C به مدت 20 دقیقه روی تخم ها، پس از گذشت 20 دقیقه از لقاح، باعث القای تریپلوئیدی به میزان 80% گردید. ماهیان تمام ماده تریپلوئید، تمام ماده دیپلوئید و مخلوط نر و ماده دیپلوئید از لحاظ مراحل مختلف انکوباسیون (میزان چشم زدگی، میزان تفریخ تخم های چشم زده و میزان بازماندگی از تفریخ تا شروع تغذیه فعال) تفاوت معنی داری نشان ندادند (P>0.05)، ولی میزان چشم زدگی و تفریخ در تیمار مخلوط نر و ماده تریپلوئید نسبت به سایر تیمارها به طور معنی داری پایین تر بود (P>0.05). در سن 8 ماهگی تکامل بیضه ها در ماهیان نر دیپلوئید و نر تریپلوئید به یک میزان و در مراحل اولیه اسپرماتوژنز بود. هم چنین تخمدان در ماده های دیپلوئید حاوی اووسیت هایی در مرحله پیش زرده سازی یا پیش هسته سازی بوده، در حالی که تخمدان ماده های تریپلوئید با وجود داشتن ساختار تیغه ای مشخص، فاقد اووسیت بود.

عملیات جاده سازی در جنگل با اختصاص حجم بالایی از سرمایه به خود یکی از مهم ترین فاکتورهای هزینه، در مدیریت جنگل می باشد بنابراین ارزیابی گزینه های مختلف شبکه جاده جنگلی و تعیین مناسب ترین گزینه می تواند کمک موثری در کاهش هزینه های جاده سازی باشد. تحقیق حاضر تلاشی در این جهت بوده که با استفاده از روش ارزیابی چند معیاری، به ارزیابی گزینه های شبکه جاده با در نظر گرفتن هزینه ساخت پرداخته است. روش کار به این صورت است که ابتدا برای تهیه نقشه شایستگی و مقایسه هزینه، مشخصه های شیب عرضی دامنه، جهت جغرافیایی و نوع خاک منطقه انتخاب شدند. پس از وارد کردن نظرهای متخصصین در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزن هر یک از مشخصه ها به دست آمد. سپس نقشه های مشخصه ها با توجه به اهمیت شان به روش ارزیابی چند معیاری تلفیق و نقشه شایستگی تهیه گردید. با استخراج مجموع ارزش های هر شبکه جاده از نقشه شایستگی، هزینه واحد طول هر گزینه شبکه جاده به دست آمد و در نهایت با مقایسه هزینه ها مناسب ترین گزینه مشخص گردید. نتایج وزن دهی مشخصه ها نشان داد که شیب عرضی دامنه دارای بیشترین وزن بوده و قابلیت نفوذپذیری خاک و جهت جغرافیایی دامنه به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفتند. هم چنین در بین گزینه های مورد مطالعه گزینه هفت با کمترین ارزش دارای بیشترین مطلوبیت و گزینه هشت با بیشترین ارزش دارای کمترین مطلوبیت بودند. به طور کلی از نتایج این تحقیق می توان استنتاج کرد که وزن دهی مشخصه ها بر اساس روش AHP و امکان در نظر گرفتن معیارهای کمی و کیفی متعدد، روش مناسبی به نظر می رسد. هم چنین از آنجایی که امکان ترکیب و تلفیق مشخصه های مختلف با استفاده از روند ارزیابی چند معیاری در محیط GIS نسبت به انجام این کار به صورت دستی، علاوه بر صرف هزینه و زمان کمتر، دقت بیشتری دارد بنابراین پیشنهاد می شود برای انجام چنین مطالعاتی از این روش استفاده شود.

تحقیق حاضر جهت پیش بینی رشد نهال پلت بر اساس ویژگی های برگ در یک نهالستان کوهستانی (1550 متر ارتفاع از سطح دریا) در شمال کشور انجام شد. برای این منظور، از بین 270 اصله نهال پرورش یافته پلت، 86 اصله به صورت تصادفی انتخاب شد. صفات رویشی نهال شامل طول ساقه و قطر یقه و صفات مورفولوژیک برگ شامل تعداد، وزن خشک، مساحت، سطح فتوسنتزی و نسبت مساحت به وزن خشک برگ اندازه گیری و زی توده ساقه و زی توده کل نهال ها نیز محاسبه گردید. بر اساس صفات مورفولوژیک برگ و با استفاده از روش های رگرسیونی ساده و چند متغیره (روش گام به گام) اقدام به تعیین مدل پیش بینی میزان رشد طولی و قطری و هم چنین زی توده ساقه و کل نهال ها شد. نتایج نشان داد که می توان بر اساس سطح فتوسنتزی و تعداد برگ میزان رشد ارتفاعی نهال ها را با دقت قابل قبول تخمین زد. هم چنین بر اساس وزن برگ، سطح فتوسنتزی و تعداد برگ، میزان زی توده ساقه نهال را با دقت مناسبی برآورد نمود. قطر یقه و زی توده کل نهال ها نیز با توجه به وجود هم بستگی با صفات مورفولوژیک برگ، مورد آزمون قرار گرفتند. اما مدل های به دست آمده برای هر یک از این دو متغیر دقت قابل قبولی را ارایه ندادند. از نتایج این تحقیق می توان استنتاج کرد که با توجه به هم بستگی صفات رویشی با صفات مورفولوژیک برگ، توجه به متغیر سطح فتوسنتزی در گزینش مقدماتی نهال ها جهت انتقال از نهالستان به عرصه های جنگل کاری، به منظور افزایش میزان رشد و تولید چوب دارای اهمیت می باشد.

تحقیق حاضر با هدف تبیین مدل جهت استفاده اطلاعات ماهواره ای و فاکتورهای محیطی در راستای دسترسی به روشی برای ایجاد نقشه پوشش گیاهی در مناطق خشک صورت گرفته است. این مطالعه در منطقه ای به وسعت حدود 60000 هکتار در حوزه آبخیز ندوشن استان یزد انجام گرفت. سایت های مطالعاتی در 50 نقطه از تیپ های گیاهی عمده منطقه مستقر و درصد پوشش گیاهی هر یک در تابستان سال 1381 اندازه گیری شد. با تعیین موقعیت سایت های زمینی روی تصویر ماهواره ای لندست ETM+ با قدرت تفکیک مکانی 30 متر و مربوط به تیر ماه همان سال، شاخص های مختلف گیاهی و خاک از تک باندهای آن ساخته شد. هم چنین نقشه های پارامترهای محیطی منطقه تهیه گردید. سپس از روی تمامی لایه های اطلاعاتی اعداد مربوط به 50 سایت مطالعاتی استخراج گردید و از طریق رگرسیون خطی چند متغیره، هم بستگی و روابط بین درصد پوشش گیاهی با اطلاعات تمامی باندها، شاخص ها و فاکتورهای محیطی دیگر مورد آنالیز قرارگرفت و از مدل مناسب استخراج شده، ضرایب جهت ساخت نقشه نهایی مشخص و با استفاده از معادله رگرسیون، نقشه درصد پوشش گیاهی منطقه ترسیم گردید و دقت آن تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده هم زمان از چندین پارامتر منجر به نتیجه گیری بهتر برای تعیین درصد پوشش گیاهی مرتع در مناطق خشک می شود.

برف یکی از منابع بزرگ آب در بیشتر نقاط دنیا می باشد. آب معادل پوشش برفی حدود یک سوم از آب مورد نیاز برای فعالیت های کشاورزی و آبیاری را در سراسر کره زمین تامین می کند. برآورد میزان آب و یا محتوای آبی پوشش برفی و تخمین رواناب ناشی از ذوب برف یکی از فعالیت های عمده هیدرولوژیست ها به حساب می آید. برای محاسبه رواناب ناشی از ذوب برف، روش های مختلفی ارایه و پیشنهاد شده است که اکثر این روش ها نیاز به پایش پیوسته سطح پوشیده از برف دارند. امروزه پایش مداوم این سطح توسط داده برداری های ماهواره ای و با استفاده از روش های مبتنی بر سنجش از دور صورت می گیرد. تصاویر ماهواره ای MODIS به دلیل دقت زمینی بهتر (250 متر) و تعداد باندهای بیشتر برای این منظور مناسب تر از تصاویر سنجنده های دیگر مانند NOAA می باشد. به همین علت در این تحقیق برای تهیه نقشه پوشش برفی از تصاویر MODIS و شاخص NDSI استفاده شد. یکی از مشکلات عمده در پایش سطوح برف دار ابری بودن سطح منطقه است، بنابراین در این پژوهش به کمک مدل رقومی ارتفاعی منطقه (DEM) و ایجاد روابط رگرسیون میان درجه حرارت، ارتفاع و تصویر جهت شیب، تغییرات سطوح برف دار در تاریخ هایی که تصاویر MODIS موجود نبود یا به عبارت دیگر تصاویر ابری بودند، به دست آمد. بدین منظور برای روز 5 اسفند 1382 که دارای تصویر مناسب بود از این روش سطح پوشیده از برف برآورد گردید که در مقایسه با تصویر مذکور درستی و صحت روش مورد استفاده، تایید گردید.

به منظور بررسی تاثیر کودهای نیتروژنه و فسفره بر تولید گیاهان مرتعی، تحقیقی در قالب بلوک های کاملا تصادفی و به صورت فاکتوریل در 3 تکرار و 12 تیمار انجام گرفت. تیمارهای کودی شامل: نیتروژن در 4 سطح صفر، 25، 50 و 75 کیلوگرم ماده موثره و به صورت کود نیترات آمونیم و فسفر در 3 سطح صفر، 30 و 60 کیلوگرم ماده موثره به صورت سوپر فسفات تریپل مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج کسب شده، در منطقه طرح ایستگاه حنا سمیرم اختلاف معنی داری بین سطوح نیتروژن در تولید اشکال رویشی گونه های علف گندمی، بوته ها و علف نقره ای ملاحظه می گردد. سطح کود نیتروژنه به میزان 75 کیلوگرم تولید علف گندمی ها را تا 40 درصد و بیش از 100 درصد تولید علف نقره ای را نسبت به شاهد افزایش داده است. حداکثر تولید بوته ها در سطح نیتروژن به میزان 50 کیلوگرم در هکتار می باشد که نسبت به شاهد بیش از 100 درصد افزایش نشان داد. هم چنین اختلاف معنی داری بین سطوح تیمار فسفر در وزن گونه های پروانه آسا و علف گندمی دیده شد. سطح کود فسفره به میزان 60 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش تولید گونه های گیاهان پروانه آسا به میزان 5 برابر شاهد شده است. هم چنین گونه های گیاهان علف گندمی در تیمار کود فسفره به میزان 60 کیلوگرم در هکتار، بیش از 56 درصد افزایش نشان می دهد.

رسته بندی بخشی از اکولوژی آماری است که در سال های اخیر توسعه و تکامل بسیاری یافته است. هدف نهایی از انجام رسته بندی پیدا کردن آن دسته از عوامل محیطی است که در تعیین ساختار اکولوژیک گونه های گیاهی اهمیت دارند. به منظور شناخت اثر عوامل محیطی بر استقرار و رشد کمی و کیفی گونه Bromus tomentellus، در منطقه فریدن اصفهان، از روش رسته بندی استفاده شد. برای این منظور 15 سایت مورد مطالعه قرار گرفت. در هر سایت متغیرهای تراکم و درصد پوشش و عوامل خاک شامل هدایت الکتریکی (EC)، اسیدیته خاک (pH)، درصد آهک (CaCO3)، سنگ و سنگریزه، مقادیر رس، سیلت، شن و عناصر سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، کلر، SAR، نسبت کربن به ازت (C/N)، OC در افق های A (30-0 سانتی متر) و B (60-30 سانتی متر) و در طول یک خط ترانسکت اندازه گیری شد. ماتریس ویژگی های محیطی و گونه ای تهیه شد. با استفاده از نرم افزار CANOCO و PC-ORD و به روش RDA، ارتباط خصوصیات گونه ای با ویژگی های محیطی تعیین گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین تاج پوشش و تراکم گونه ای با عوامل خاکی، هم بستگی معنی دار وجود دارد. این نتایج حاکی است که C/N در افق A و میزان قلیاییت در افق B بیشترین تاثیر را بر تراکم و درصد پوشش گونه B.tomentellus، دارند. عواملی چون میزان هدایت الکتریکی، اسیدیته خاک و ... بر خصوصیات رشد گونه مورد مطالعه تاثیر چندانی ندارند.

به منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی بر گسترش گونه های درمنه دشتی و درمنه کوهی در استان اصفهان، 39 متغیر اقلیمی که از نظر شرایط اکولوژیک این دو گونه از اهمیت بیشتری برخوردار بودند، انتخاب و با روش تحلیل عاملی، عوامل موثر در پراکنش این دو گونه بررسی گردید. این عوامل که 92.3 درصد از واریانس متغیرها را بازگو می کنند شامل بارش، دما و تابش می باشند که به ترتیب 41.91، 40.18 و 10.23 درصد از تغییرات را به خود اختصاص داده اند. امتیازات عاملی و متوسط متغیرهای اولیه در هر یک از تیپ های غالب رویش درمنه کوهی و دشتی در استان شامل، درمنه کوهی و گون، درمنه دشتی به صورت یک دست، درمنه دشتی به عنوان گونه غالب و درمنه دشتی به عنوان گونه همراه، برآورد شد و نهایتا تاثیر هر کدام از سه عامل بارش، دما و تابش و نیز متغیرهای اولیه اقلیمی بر تیپ های رویشی درمنه کوهی و دشتی مشخص گردید. هم چنین متوسط ارتفاع پراکنش هر یک از چهار تیپ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که عامل بارش، مهم ترین عامل اقلیمی در پراکنش درمنه کوهی و دما، مهم ترین عامل در پراکنش درمنه دشتی در استان اصفهان می باشد و به طور کلی درمنه دشتی در مقایسه با درمنه کوهی از دامنه بردباری بسیار بالاتری نسبت به عوامل اقلیمی برخوردار بوده به طوری که می توان این گونه را به عنوان یک گونه همه جایی ذکر کرد.

استان کرمان بزرگ ترین تولید کننده خیار و گوجه فرنگی گلخانه ای در کشور است. در این تحقیق با استفاده از نمونه تصادفی 309 تایی در سال 1384، نرخ بازده و دوره بازگشت سرمایه در سبزی و صیفی، توت فرنگی و گل های بریده در گلخانه های استان کرمان محاسبه و با کشت سبزی و صیفی در فضای باز، مقایسه شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که متوسط نرخ بازده در گلخانه های سبزی و صیفی، گل های بریده و توت فرنگی به ترتیب حدود 20، 14 و 23 درصد و در سبزی و صیفی فضای باز حدود 45.8 درصد است. دوره بازگشت سرمایه در گلخانه های سبزی و صیفی، گل های بریده و توت فرنگی به ترتیب حدود 29.8 و 7 سال است. مقایسه سبزی و صیفی گلخانه ای با فضای باز نشان می دهد که تولید در گلخانه، دارای اشتغال زایی بیشتر، عملکرد بهتر، استفاده بهتر از منابع تولید و قیمت فروش بهتر است اما دارای بازده اقتصادی کمتر، هزینه تولید بیشتر، باقی مانده سموم بیشتر و نیازهای سرمایه ای زیادتری در مقایسه با فضای باز است. افزایش میزان و دوره باز پرداخت اعتبارات، گسترش گلخانه های فلزی، توسعه تحقیقات در زمینه بهبود عملکرد و گسترش گلخانه ها در ناحیه 5، از عمده ترین توصیه های سیاستی این تحقیق است.

هدف اصلی این مقاله تجزیه و تحلیل اثر سیاست قیمت گذاری آب آبیاری بر میزان تقاضای بهره برداران آب های سطحی است. بدین منظور، از روش برنامه ریزی ریاضی مطلوبیت چند معیاری و هم چنین تکنیک شبیه سازی استفاده گردید. آمار و اطلاعات لازم به دو صورت اسنادی و پیمایشی در استان فارس جمع آوری شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که گروه های همگن کشاورزان الگوی رفتاری متفاوتی نسبت به آبیاری نشان می دهند. در این رابطه، مصرف آب کشاورزان ریسک گریزتر به طور قابل ملاحظه ای کمتر از میزان آبی است که به آن دسترسی دارند. هم چنین، این کشاورزان در نرخ های بالاتر آب بها با تغییر الگوی کشت و گرایش به سمت تولید محصولات با روش های کم آبیاری و هم چنین محصولات دیم میزان کل تقاضای آب و هم چنین متوسط مصرف آب در هکتار را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهند. لذا، کشش قیمتی تقاضای آب در سطوح بالای آب بها برای این کشاورزان، نسبت به دیگر کشاورزان، بیشتر می باشد.