گیاهان دارویی
سال:1380 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

با توجه به اثرات ضد هیپوکسی برگ و دانه گیاه نوروزک و وجود گزارش هایی مبنی بر اثر ریشه بعضی از گونه های سالویا، در این مطالعه اثرات ضد هیپوکسی و ضد ایسکمی عصاره های آبی و الکلی ریشه گیاه نوروزک (Salvia leriifolia) به روش ایجاد هیپوکسی در محفظه بسته و در حضور ماده جاذب CO2 بر روی موش کوچک و ایجاد ایسکمی به روش انسداد چهار رگ در موش بزرگ توسط میکروسکوپ نوری و الکترونی مورد بررسی قرار گرفت. جهت تهیه عصاره از روش خیسانده الکلی و جوشانده آبی استفاده شد. پس از تزریق به روش داخل صفاقی، LD50  عصاره آبی  1.45 g/kg (1.22-1.70)و عصاره الکلی 1.55 g/kg (1.87-1.28)به دست آمد و این عصاره ها در محدوده مواد نسبتاً سمی قرار گرفتند.در بررسی فیتوشیمی، دو ترکیب ساپونین و تانن به مقدار فراوان در هر دو عصاره وجود داشت. آلکالویید فقط به مقدار کمی در عصاره الکلی موجود بود و فلاونویید در هیچکدام وجود نداشت.در این مطالعه عصاره آبی، عصاره الکلی، فنی تویین به عنوان کنترل مثبت، نرمال سالین به عنوان کنترل منفی به ترتیب با دوزهای0.9 g/kg،1 g/kg ، 50 mg/kg و 20 ml/kg به روش داخل صفاقی تزریق گردیدند و زمان زنده ماندن موش هایی که در معرض هیپوکسی قرار می گرفتند به عنوان اثرات ضد هیپوکسی در نظر گرفته شدند که این زمان ها در عصاره آبی، الکلی، فنی تویین و نرمال سالین به ترتیب 52.91±3.3 (خطای معیار ± میانگین)، 50.00±1.9، 55.83±2.2 و 25.00±1.1 دقیقه بود. همچنین اثرات ضد ایسکمی بر اساس درصد شدت آسیب های ایسکمیک سلول های عصبی هیپوکامپ مورد مطالعه قرار گرفت که در گروه عصاره آبی با دوز 0.9 g/kg حدود 10 تا 20 درصد نورون ها و در عصاره الکلی با دوز 0.9 g/kg کمتر از 20 درصد نورون های CA1 دچار آسیب ایسکمیک شدند. نتایج این مطالعه نشان دهنده اثرات ضد هیپوکسی و ضد ایسکمی قابل ملاحظه عصاره های الکلی و آبی ریشه گیاه نوروزک بوده و از آنجایی که در ریشه این گیاه ساپونین و تانن وجود داشت احتمالاً اثرات محافظتی نورو نها در اثر این دو ترکیب بوده است.

تحقیقات متعدد و مختلف نشان داده است که غلظت بالای پلاسما و اکسیداسیون لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) نقش مهمی در آتروژنز دارد. تمایل LDL به گیرنده کلاسیکش در اثر اکسیداسیون کاهش می یابد و بیشتر به وسیله گیرنده رفتگر موجود در ماکروفاژها جذب می شود. در نتیجه سلول های کف مانند تشکیل می شوند که در افزایش لایه چربی زیر اندوتلیال عروق نقش عمده دارند. در این تحقیق اثر آنتی اکسیداتیو 8 ترکیب فرار موجود در اسانس های گیاهی به نام های آنتول (Anethol)، اوژنول (Eugenol)، لیمونن (Limonene)، لینالول (Linalool)، پارا ـ سیمول(P-Cymol)، پولگون (Pulegone)، تیمول (Thymol) و ژرانیول (Geraniol) همچنین تأثیر آنها بر میزان تمایل LDL طبیعی و اکسیده (با ++CU )بر گیرنده اش در سلول های بافت آدرنال گوسفند در حضور LDL نشاندار با فلورسئین ایزوتیوسیانات ( FITC) مورد بررسی قرار گرفت.نتایج آزمایش های فوق نشان می دهند که اوژنول و تیمول از خاصیت آنتی اکسیداتیو بالاتری برخوردار هستند و بیشترین اثر را نیز بر روی برداشت LDL (اکسیده و طبیعی) توسط سلول های آدرنال دارند. ترتیب اثر این ترکیبات برروی LDL اکسیده به صورت زیر:پولگون < آنتول < لینالول < پارا ـ سیمول < ژرانیول < لیمونن < اوژنول ≤ تیمول و بر روی LDL طبیعی به ترتیب زیر می باشد: آنتول < پولگون < ژرانیول < لیمونن < پارا ـ سیمول < لینالول < تیمول ≤ اوژنولبررسی انجام شده نشان می دهد که این ترکیبات به خصوص تیمول و اوژنول دارای اثر آنتی اکسیداتیو بوده و احتمالاً به خاطر دارا بودن خاصیت چربی دوستی (لیپوفیلیک) توانسته اند بر ذره LDL تأثیر گذارده و تمایل آن را به گیرنده اش تغییر دهند. لذا پس از تحقیقات بیشتر می توان از این ترکیبات جهت استفاده های بالینی به خصوص آترواسکلروز و کاهش کلسترول استفاده نمود.

در این مقاله تاریخچه، ریخت شناسی، ترکیبات فعال، اشکال دارویی، مکانیسم های عمل، مطالعات بالینی، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و موارد منع مصرف گیاه زنجبیل مرور شده است. این مرور وسیع بر پایه اطلاعات موجود در شبکه اینترنت، مجلات علمی و جدیدترین کتب علمی موجود صورت گرفته است. زنجبیل گیاهی دارویی است که در درمان بیماری های مختلف از جمله تهوع و استفراغ ناشی از مسافرت و نیز اختلالات روماتیسمی مثل آرتریت روماتویید و استئوآرتریت به کار می رود. با این وجود مطالعات بالینی که ارزش کاربرد این گیاه را در درمان بیماری های مختلف نشان دهند، ناچیز می باشند.

اختلال اضطراب فراگیر یک بیماری شایع و مزمن در دستة اختلالات اضطراب است که رنج و ناراحتی چشمگیری برای مبتلایان ایجاد کرده و ممکن است باعث افت عملکرد در زمینه‏های گوناگون زندگی فرد شود. بنزودیازپین ها داروی انتخابی در درمان این اختلال می باشند که مصرف آنها به خاطر عوارض جانبی و نیز خطر وابستگی با مشکلاتی روبرو است. از سویی دیگر در طب سنتی، برای گیاه گل ساعتی خواص ضداضطرابی قایل هستند که در پژوهشهای نوین نیز شواهدی در تأیید آن به دست آمده است. لذا از آنجا که برای این داروی گیاهی عوارض شدید کمتری ذکر شده است و نیز در ایران به راحتی در دسترس و قابل کشت می‏باشد، یک کارآزمایی بالینی دو سر کور کنترل شده بر روی 36 بیمار که براساس DSM-IV مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر بودند و به طور سرپایی به درمانگاه بیمارستان روزبه مراجعه کرده بودند، صورت گرفت. شدت علایم براساس مقیاس سنجش همیلتون برای اضطراب (HAM-A) اندازه‏گیری شد و نیز بیماران از نظر وجود فهرستی از عوارض احتمالی دارویی بررسی شدند. به یک گروه قطره گل ساعتی (45 قطره در روز) و قرص دارونما و به گروه دیگر قطره دارونما و قرص اگزازپام، روزانه 30 میلی گرم تجویز شد. این درمان به مدت 4 هفته ادامه یافت.در انتهای دوره مشخص گردید که عصارة گیاه گل ساعتی به اندازة اگزازپام در کاهش علایم اضطرابی مؤثر است و هیچ تفاوت معنی‏داری بین این دو شیوة درمان دیده نشد. اما اگزازپام شروع اثر سریعتری داشت. از سویی دیگر، مشکلات بیشتری در رابطه با اختلال عملکرد شغلی در افرادی که اگزازپام دریافت می‏کردند دیده شد. در نتیجه عصارة گیاه گل ساعتی یک درمان موثر اختلال اضطراب فراگیر می باشد و بروز کمتر نقص عملکرد شغلی ناشی از آن نسبت به اگزازپام می‏تواند یک مزیت محسوب شود.

گیاه گندواش (.Artemisia annua L) از خانواده Asteraceae، از جمله گیاهان دارویی است که در طب سنتی چین مصرف داشته و در چند دهه اخیر برای درمان مالاریا مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه بومی آسیا به ویژه چین می باشد و در مناطق شمالی ایران نیز گسترش فراوانی دارد.برگهای گیاه گندواش از رویشگاه های مختلف شمال ایران جمع آوری و اسانس آنها پس از خشک کردن در سایه، با روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. روغن های فرار به دست آمده با استفاده از GC/MS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. 75 ترکیب در اسانس های به دست آمده شناسایی گردید. ترکیبات اصلی شامل مونوترپن های آلفا- پینن (28/13-87/7 درصد)، 1و8 سینئول (26/17-77/5 درصد)، آرتمیزیا کتون (97/6-44/1 درصد)، کامفر (05/29 -26/14 درصد)، پینوکارون (04/8-64/3 درصد)، سزکویی ترپن های بتا- کاریوفیلن (37/9 -43/3 درصد)، جرماکرن دی (26/6-07/3 درصد) و بتا- سلینن (36/10-46/0 درصد) می باشد. همچنین توزیع ترکیبات اصلی هر اسانس برای هر منطقه مورد بررسی قرار گرفت. اختلافات زیادی در درصد و نوع ترکیبات موجود در نمونه اسانس ها وجود داشت. این اختلافات می توانند مربوط به شرایط اقلیمی متفاوت و همچنین کموتایپ های مختلف گیاه A. annua باشد.

آب میوه گریپ فروت به عنوان یک مکمل غذایی در درمان کمبود پتاسیم کاربرد دارد. پکتین موجود در آن عامل مؤثری در کاهش کلسترول خون و بهبود تدریجی عارضه سفت و سخت شدن عروق خونی است. سایر اثرات آن شامل القای تجمع گلبول های قرمز، کاهش هماتوکریت‏ها و اثرات احتمالی ضدسرطان است.یک یا نصف لیوان آب گریپ فروت می‏تواند به طور قابل ملاحظه‏ای موجب افزایش جذب و کاهش متابولیسم بسیاری از داروهای خوراکی متعارف شود. تداخل مابین آب گریپ فروت و برخی از داروها تحت عنوان "اثر آب گریپ فروت" نامیده می‏شود. در نتیجه این اثر، مقادیر بیشتری از داروهای تحت تأثیر قرار گرفته، وارد جریان خون شده و در نهایت اثرات درمانی و یا سمیت آنها افزایش می‏یابد.سازوکار اثر آب گریپ فروت احتمالاً ناشی از اثر یک یا چند ترکیب شیمیایی (به احتمال زیاد بیوفلاونوییدها و یا فورانوکومارینها) موجود در آن است که موجب مهار ایزوآنزیم هایسیتوکروم P450 به خصوص ایزوآنزیم 3A4 می‏شود. از این رو هر دارویی که به طور معمول توسط آنزیم مذکور متابولیزه می‏شود، ممکن است اثرات و یا سمیت آن در مصرف همزمان با گریپ فروت تشدید یابد.این مقاله مروری دارد بر مطالعات و کارآزمایی‏های بالینی داروهایی که اثرات آنها به واسطه آب گریپ فروت تشدید می‏شود. این داروها شامل بنزودیازپین‏ها، آنتی‏هیستامین‏ها، مسددهای کانال کلسیمی، استاتین‏های پایین آورنده کلسترول، مضعف‏های سیستم ایمنی و ... می‏باشند.

از سم زدایی بر پایه کلونیدین به عنوان پروتکل اصلی درمان بیش از دو دهه استفاده شده است. با این وجود سم زدایی با کلونیدین محدودیت هایی چون عدم تأثیر بر علایم روانی دارد. مطالعات متعدد کارایی عصاره گل ساعتی را در کنترل اضطراب نشان داده است. در مطالعات مستمر ما در زمینه داروهای سنتی که دارای اثرات روانی هستند، مصرف گیاه گل ساعتی، اثر ضداضطراب نشان می دهد که می توان به عنوان یک عامل کمکی در سم زدایی اپیوییدها با کلونیدین ارزیابی شود. نتایج این مقاله حاصل از یک مطالعه دو سو بی خبر تصادفی کنترل شده قطره گل ساعتی + کلونیدین با کلونیدین + قطره دارونما در سم زدایی سرپایی 65 معتاد به ترکیبات افیونی (اپیویید) می باشد.روش: 65 معتاد به صورت تصادفی برای درمان با عصاره گل ساعتی + قرص کلونیدین یا قرص کلونیدین + قطره دارونما برای مطالعه بالینی دو سو بی خبر در 14 روز تعیین شدند. همه بیماران برای وابستگی اپیویید تحت مطالعه معیار تشخیصی DSM-IV قرار گرفتند. مقدار روزانه ثابت برای گل ساعتی60 قطره و برای کلونیدین حداکثر 8/0 میلی گرم بود. این داروها سه بار در روز در مقادیر منقسم تجویز می شد، شدت علایم محرومیت اپیویید در روزهای0، 1، 2، 3، 4، 7 و 14 با استفاده از مقیاس (SOWS (Short Opiate Withdrawal Syndrom ارزیابی شد. هر دو پروتکل در درمان علایم فیزیکی سندرم محرومیت به طور یکسان مؤثر بودند. با این وجود، گروه گل ساعتی + کلونیدین ارجحیت قابل ملاحظه ای نسبت به گروه کلونیدین تنها در کنترل علایم روانی نشان داد. این نتایج نشان می دهد که عصاره گل ساعتی ممکن است عامل کمکی مؤثری در کنترل علایم محرومیت اپیوییدها باشد. اگر چه مطالعه وسیع تری برای تأیید نتایج لازم است.

رادیکال های آزاد مولکول های فعال شده ای هستند که ممکن است منشا داخلی یا خارجی داشته باشند. یکی از مهمترین اثرات تخریبی رادیکال های آزاد شروع پراکسیداسیون لیپید می باشد که به تخریب غشای سلول منجر می شود. پراکسیداسیون لیپید باعث اختلال در سازمان بندی غشا و تغییر فعالیت آنزیم های وابسته به آن و پروتئین های دیگر می شود که همراه با آزاد کردن رادیکال های هیدروپراکسیل وآلکوپراکسیل به صورت بالقوه برای سلول مضر می باشد. در این پروژه خواص آنتی اکسیدان اسانس و عصاره گیاه بابونه و اسانس خالص آزولن مورد بررسی قرار گرفتند. جهت القا پراکسیداسیون لیپید در سلول های کبدی از ترشیوبوتیل هیدروپراکساید (t-BH) استفاده شد و غلظت های مختلفی از اسانس و عصاره مورد نظر در مجاورت آنها قرار گرفتند. سپس میزان مالون دی آلدیید (MDA) تولید شده با روش اسپکتروفتومتریک در طول موج 535 nm اندازه گیری شد. کاهش تولید MDA نشان دهنده مهار پراکسیداسیون لیپید و خاصیت آنتی اکسیدان می باشد. فعالیت آنزیم های لاکتات دهیدروژناز (LDH) و آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، نیز در مجاورت ترکیبات فوق مورد سنجش قرار گرفتند. این آنزیم ها به عنوان شاخص های تعیین میزان پراکسیداسیون لیپید هستند و کاهش فعالیت آنها نمادی از قدرت مهاری این ترکیبات بر پراکسیداسیون لیپید می باشد. میزان مهار در بالاترین غلظت به کار رفته شده در مورد اسانس بابونه 58 (10 µl/ml) درصد، آزولن  35.4 (50 µg/ml)درصد و عصاره بابونه  16 (50 µg/ml)درصد بودند. خاصیت آنتی اکسیدان با افزایش غلظت افزایش داشت. نتایج حاصل از اندازه گیری تولید MDA و فعالیت آنزیم های AST و LDH ارتباط مستقیمی با یکدیگر داشتند. نتایج حاصل بیانگر اثر آنتی اکسیدان گیاه بابونه می باشد و بنابراین می توان با انجام تحقیقات گسترده به روش درون تنی (in vivo) از این گیاه به منظور پیشگیری و یا درمان بیماری های مختلف که پاتوژنز آنها فعال شدن رادیکال های آزاد می باشد و یا همچنین به عنوان ماده افزودنی در صنایع غذایی استفاده نمود.