گیاهان دارویی
سال:1385 | دوره:5 | شماره:18 |تعداد مقالات:10

تاکسول یک ترکیب دی ترپنی با ساختاری پیچیده می باشد که غالبا از گیاه سرخدار استخراج می گردد. این ماده در حال حاضر به عنوان مهم ترین ترکیب طبیعی ضدسرطان با مکانیسمی متفاوت از سایر داروهای مشابه در این زمینه، در سراسر دنیا برای درمان انواع سرطان ها از جمله سرطان پوست، ریه، مجاری ادرار، مری، غدد لنفاوی و ... به طور موثر مورد استفاده قرار می گیرد. در حال حاضر تلاش های فروانی برای سنتز کامل و نیمه سنتز تاکسول و همچنین استخراج آن در کشت های سلولی صورت می گیرد که هر کدام از این روش ها مشکلات خاصی را به دنبال دارد. با توجه به مصرف فراوان این ماده در پزشکی و همچنین محدودیت تولید آن از منابع گیاهی لازم است تا مکانیسم بیوسنتز و همچنین روش های استخراج و اندازه گیری آن به طور کامل مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

مقدمه: با افزایش روز افزون مصرف گیاهان دارویی در درمان طبی، این شاخه از طب مکمل، جایگاه ویژه ای در درمان بیماری ها پیدا کرده است. برخی گیاهان در طب سنتی مردم مصرف دارند، ولی هنوز مورد توجه شایسته ای قرار نگرفته اند که یکی از این گیاهان خوشاریزه یاEchinophora platyloba  است. با توجه به مصرف سنتی این گیاه در مواد غذایی جهت جلوگیری از کپک زدن، بر آن شدیم که میزان کشندگی عصاره گیاه خوشاریزه در برابر تعدادی از درماتوفیت های پوستی را مورد بررسی قرار دهیم.روش بررسی: از گیاه چیده شده در فصل رویش، به روش پرکولاسیون، عصاره هیدروالکلی به دست آمد که رقت صفر میلی گرم در میلی لیتر به عنوان کنترل و نیز رقت های 35، 50، 150 و 250 میلی گرم بر میلی لیتر از آن تهیه شد. قارچ های مورد مطالعه، پس از کشت (به روش Agar Dilution Method)، در مجاورت رقت های فوق قرار گرفتند و پس از 21 روز محیط کشت رویت و نتایج ثبت گردید.نتایج: تمام قارچ ها در لوله کنترل رشد کردند. تریکوفیتون شوئن لاینی و تریکوفیتون وروکوزوم در تمام رقت ها حساس بوده و رشد نکردند. تریکوفیتون روبروم و میکروسپوروم ژیپسئوم در همه رقت ها مقاوم بوده و رشد داشتند. تریکوفیتون منتاگروفایتیس، میکروسپوروم کانیس و اپیدرموفیتون فلوکوزوم فقط در رقت 250 میلی گرم در میلی لیتر حساس و در بقیه رقت ها مقاوم بودند. تریکوفیتون ویولاسئوم در رقت های 35 و 50 مقاوم ولی با افزایش غلظت عصاره در 150 و 250 میلی گرم در میلی لیتر حساس بود.نتیجه گیری: با توجه به غلظت های تهیه شده، عملا رقت 35، 50 و 150 میلی گرم در میلی لیتر از نظر عملی کاربرد دارد. لذا می توان از این گیاه در غلظت یاد شده علیه درماتوفیت های تریکوفیتون شوئن لاینی و وروکوزوم به نحو مطلوب استفاده کرد. در مورد تریکوفیتون منتاگروفایتیس، میکروسپوروم کانیس و اپیدرموفیتون فلوکوزوم بسته به شرایط بیمار و شدت عفونت قابل استفاده می باشد. ولی عصاره در برابر تریکوفیتون روبروم و میکروسپوروم ژیپسئوم احتمالا قابل استفاده نمی باشد.

مقدمه: یکی از گونه های گیاهی ارزشمند که عمدتا در ارتفاعات کوهستانی رویش دارد گیاهی است به نام Thymus kotschyanus متعلق به خانواده لامیاسه، گونه های این تیره تقریبا در سراسر جهان پراکنده اند و به طور خاصی در مناطق مدیترانه ای تجمع دارند و آویشن کوهی از جمله گیاهان اصلی رویش های مدیترانه ای می باشد. از جمله خصوصیات بتانیکی آن، گیاهی است چوبی، کوتاه قد، کپه ای یا علفی چند ساله با قاعده چوبی که مقوی معده، نیرو دهنده، ضدتشنج، ضدنفخ، ضدسرفه، آرام بخش، ضدروماتیسم، ضدباکتری، ضد انگل و قارچ، ضد ویروس ایدز و جلوگیری از سرطان شناخته شده است. اسانس آن عمدتا در صنایع غذایی، داروسازی، بهداشتی و آرایشی، زنبورداری و تجارت مورد استفاده قرار گرفته است و دارای خواص ضد میکروبی قوی می باشد.روش بررسی: به منظور بررسی کمی و کیفی اسانس این گیاه در سه ارتفاع، نمونه های مناسب از گیاه مذکور انتخاب و سپس ترکیبات اسانس در سه ارتفاع توسط دستگاه GC/MS، مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: با توجه به نتایج حاصله مشخص شد که میزان درصد اسانس بین 0.95 –1.87 درصد و بازده آن 1.23 درصد می باشد و این میزان اسانس بالا در صنعت داروسازی بسیار حایز اهمیت می باشد. به طور کلی در سه ارتفاع مختلف 37 ترکیب شناسایی شد که مهمترین مواد موثر، کارواکرول (60.82 – 82.05 درصد) و تیمول ( 1.56- 13.94 درصد) می باشد.نتیجه گیری: با توجه به اینکه ارزش دارویی اسانس آویشن به درصد تیمول و کارواکرول آن بستگی دارد در این تحقیق مشاهده شد که اسانس گیاه فوق دارای درصد بالایی از فاکتورهای مذکور می باشد و می توان نتیجه گرفت که بهترین محل رویش این گیاه برای حصول بهترین عملکرد کیفیت و کمیت اسانس ارتفاع 2400 می باشد. 

مقدمه: روش های آسان و موثر جلوگیری، در خلال پنجاه سال گذشته موضوع تحقیقات گسترده و متنوعی بوده است. در این رابطه، استفاده از اجزای فعال گیاهی، یکی از عناوین مورد استفاده در این زمینه تحقیق و جستجو بوده است.هدف: در این مطالعه فعالیت ضدباروری عصاره روغنی دانه گونه ایرانی درخت سنجد تلخ (Melia azedarach L.) موجود در نواحی شمالی کشور بر روی موش های صحرایی در دو مرحله پیاپی مورد بررسی قرار گرفت.روش بررسی: عصاره روغنی دانه بر اساس روش های متداول تهیه گردید و به صورت دوزهای خوراکی و روزانه 50 و 100 میلی گرم به ازای وزن بدن حیوان برای مدت 60 روز تجویز گردید. در مرحله اول اثرات مهار بر شاخص باروری، درصد اسپرم های زنده، درصد تحرک اسپرم ها، ذخیره اپیدیدیمی اسپرم، تولید روزانه اسپرم، نسبت وزن بیضه به کل وزن حیوان، میزان باروری، تغییرات غلظت سرمی تستوسترون مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله بعدی، سه ماه پس از آخرین روز تجویز عصاره برگشت پذیری شاخص های پیش گفته مجددا بررسی شد. یافته ها: در مرحله اول، کاهش معنی دار شاخص های باروری نسبت به کنترل، به ویژه در گروه دوز بالاتر (100 میلی گرم) مشاهده گردید. در خلال مرحله بعدی افزایش معنی دار شاخص های باروری، دلیلی منطقی بر بازگشت پذیری اثرات ضدباروری عصاره می باشد.نتیجه گیری: به طور اختصار آنکه نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره روغنی دانه سنجد (Melia azadarach L.) دارای فعالیت ضدباروری در موش صحرایی نر بوده و این اثرات برگشت پذیر می باشند.

مقدمه: نوسکاپین یک آلکالویید ایزوکینولینی است که از گیاه خشخاش به دست می آید. خاصیت ضدسرفه این دارو به خوبی شناخته شده است. مطالعات قبلی نشان داده است که نوسکاپین یک مهار کننده غیر رقابتی برادی کینین می باشد.هدف: با توجه به این که برادی کینین و هیستامین از مهم ترین واسطه های التهابی می باشند، اثرات نوسکاپین بر التهاب حاصل از برادی کینین و هیستامین در کف پای موش سفید صحرایی نر سالم مورد بررسی قرار گرفت.روش بررسی: التهاب حاد کف پا توسط تزریق زیر جلدی 0.1 میلی لیتر محلول برادی کینین (nmol 3) یا محلول هیستامین 1 درصد ایجاد شد. نوسکاپین در دوزهای (1، 5 و 10 میلی گرم بر کیلوگرم) و ایندومتاسین (10 میلی گرم بر کیلوگرم) به عنوان استاندارد یک ساعت قبل از تزریق برادی کینین یا هیستامین به صورت داخل صفاقی تزریق شدند. ضخامت کف پای موش های صحرایی قبل از تزریق برادی کینین و بعد از 15، 30، 60، 90 و 120 دقیقه و در مورد هیستامین قبل از تزریق و 60، 120 و 180دقیقه بعد از آن به کمک کولیس اندازه گیری و با گروه کنترل مقایسه گردید. یافته ها: تجویز نوسکاپین به طور معنی داری باعث کاهش التهاب حاصل از برادی کینین گردید. بیشترین اثر ضدالتهابی در دوز 5 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد که مشابه اثر ضدالتهابی ایندومتاسین بود. نوسکاپین بر التهاب ناشی از هیستامین اثر مهار کننده دارد و ماکزیمم این اثر در دوز 10 میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده گردید که با اثر ایندومتاسین قابل مقایسه بود.نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که نوسکاپین همانند داروی ضدالتهاب می تواند پاسخ التهابی ناشی از برادی کینین و هیستامین را در کف پای موش صحرایی مهار کند. 

مقدمه: زردچوبه با نام علمی Curcuma longa L. علاوه بر خواص درمانی بسیار، اثرات محافظت کنندگی قابل توجهی در کبد و سیستم گوارشی اعمال می کند.هدف: با توجه به اهمیت افزایش راندمان رشد جوجه های گوشتی جهت افزایش تولید در صنعت مرغداری و وجود عوامل توکسیک متعددی که جوجه های گوشتی را تهدید می کند، در تحقیق حاضر، اثر محافظت کنندگی محلول روغنی زردچوبه در جوجه های گوشتی بررسی گردید.روش بررسی: از حیوانات جوجه های گوشتی نر نژاد آرین در سن 25 روزگی در سه گروه و با شش تکرار استفاده به عمل آمد. پیش تیماری با زردچوبه (g/kg B.W. 1) به مدت 2 هفته و سپس تیمار توام استامینوفن (mg/kg B.W. 650) و زردچوبه به مدت 30 روز؛ تیمار با استامینوفن (mg/kg B.W. 650) به مدت 30 روز و گروه کنترل انجام شد. در پایان دوره، متوسط اضافه وزن روزانه و مطالعات هیستوپاتولوژیک کبد، روده و پیش معده تعیین گردید.یافته ها: مطالعات پاتولوژیک حاکی از وضعیت بهتر موکوس روده و حالت مطلوب روند رشد جوجه ها در تیمار با زردچوبه است.نتیجه گیری: کاربرد زردچوبه در رژیم غذایی جوجه های گوشتی با اثرات مطلوب تری در مقابل توکسین ها همراه است که بیشتر به وجود ماده موثر آنتی اکسیدانت آن، یعنی کورکومین مربوط است.

مقدمه و هدف: کاربردهای درمانی سیر از قرن ها پیش شناخته شده است. از این گیاه به طور گسترده ای به خاطر اثرات آنتی بیوتیکی، ضددیابتی، ضدآترواسکلروزی و ضدسرطانی آن استفاده می شود. اثرات ضدسرطانی ترکیبات سیر به علت اثرات مهاری و سیتوتوکسیک مستقیم آن می باشد که در شرایط in vitro نشان داده شده است. هدف از این مطالعه بررسی اثر مهاری عصاره آبی سیر بر رشد سلول های سرطانی نوع (Hep-2) SCC و غیرسرطانی سالم (L929) می باشد.روش بررسی: غلظت های 0.5، 1، 4، 8، 10 و 12 میلی گرم بر میلی لیتر از عصاره آبی سیر در محیط کشت، روی سلول ها اثر داده شد و پس از 24، 48 و 72 ساعت، تغییرات مورفولوژیک ایجاد شده با میکروسکوپ معکوس ارزیابی گردید. همچنین با آزمون MTT  اثر این غلظت های عصاره بر درصد سلول های زنده هر دو رده سلولی در زمان های مذکور، از نظر کمی بررسی شد.نتایج: نتایج نشان داد که غلظت های 8، 10 و 12 میلی گرم بر میلی لیتر عصاره، پس از 24 ساعت موجب تغییرات مورفولوژیک در هر دو رده سلولی، می شود و این تغییرات پس از 48 و 72 ساعت تشدید می گردد. هم زمان نتایج آزمون MTT نشان داد که همه غلظت های عصاره موجب کاهش معنی دار تعداد سلول های زنده Hep-2 و L929 می گردد، به طوری که پس از 72 ساعت کاهش درصد سلولی نسبت به سلول هایی که تحت تاثیر عصاره نبودند در سطح 0.001 p< معنی دار بود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش عصاره آبی سیر در غلظت های استفاده شده، دارای اثر مهاری بر رشد سلول های سرطانی نوع SCC و نیز سلول های سالم غیر سرطانی نوع L929 می باشد و در استفاده های درمانی سیر علیه سرطان یا به منظور پیشگیری از سرطان باید از انواع دیگر عصاره سیر که تنها بر سلول های سرطانی اثر سیتوتوکسیک داشته باشند استفاده شود.

مقدمه: جعفری مکزیکی گیاهی یک ساله و متعلق به خانواده Asteraceae است. این گونه به صورت خودرو در ایران وجود ندارد. جعفری مکزیکی یکی از مهمترین گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع عطرسازی، دارویی و غذایی است. اسانس این گیاه کاربرد وسیعی در این صنایع دارد.هدف: در این تحقیق اثر شرایط محیطی مختلف بر عملکرد و اجزای تشکیل دهنده اسانس این گیاه بررسی شد.روش بررسی: بذر گیاه در دو منطقه به طور هم زمان کشت گردید. قسمت های هوایی گیاه در مرحله تمام گل برداشت و پس از خشک شدن مواد گیاهی در سایه و هوای آزاد، اسانس گیری به روش تقطیر با آب به عمل آمد. شناسایی کمی و کیفی ترکیبات نمونه های اسانس به وسیله دستگاه های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) انجام شد.یافته ها: نتایج حاصله نشان داد که میزان و اجزای تشکیل دهنده اسانس بین دو منطقه کشت متفاوت است. بازده اسانس به ترتیب 1.44 و 0.8 درصد از غرب و شمال تهران به دست آمد. تعداد 20 و 19 ترکیب به ترتیب در اسانس حاصل از گیاهان کشت شده در غرب و شمال تهران شناسایی گردید. ترکیبات عمده اسانس از گیاهان کشت شده در غرب تهران دی هیدروتاجتون (21.4 درصد)، آلفا - ترپینئول (15.6 درصد)، سیس - تاجتون (13.1 درصد)، ترانس - اسیمنون (11.8 درصد)، سیس – بتا - اسیمن (8.3 درصد)، اسپاتولنئول (4.8 درصد)، سیسر - اسیمنون (4.5 درصد)، لیمونن (4 درصد) و از شمال تهران آلفا - ترپینئول (20.8 درصد)، سیس - بتا - اسیمن (17.7 درصد)، دی هیدروتاجتون (13.7 درصد)، ترانس - اسیمنون (13.3 درصد)، سیس - تاجتون (8.4 درصد)، سیس - اسیمنون (6.1 درصد) و سیس - دی هیدروکارون (5 درصد) بود.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که شرایط محیطی بر عملکرد و اجزای تشکیل دهنده گیاه جعفری مکزیکی موثر است .

مقدمه: جنس Stachys شامل بیش از 300 گونه می باشد که در کشور ایران تعداد 34 گونه از این جنس رویش دارد و 13 گونه از این تعداد بومی ایران می باشند. تاکنون بر روی اجزای تشکیل دهنده روغن فرار گونهathorecalyx  Stachys مطالعه ای انجام نشده است.هدف: انگیزه انجام این تحقیق، مطالعه اجزای تشکیل دهنده روغن فرار گونهathorecalyx  Stachysروش بررسی: در این مطالعه گیاه فوق از محل رویش خود در ارتفاعات منطقه ارسباران جمع آوری و پس از خشک کردن در سایه به روش اسانس گیری با آب جوش، اسانس گیری و توسط دستگاه کروماتوگرافی متصل به دتکتور جرمی اجزای آن شناسایی گردید.یافته ها: بازدهی روغن فرار 0.2 درصد حجمی/ وزنی بود. در روغن فرار گیاه تعداد 36 ترکیب با مجموع 98.1درصد از کل ترکیبات شناخته شد که ترکیب Spathulenol یک سزکویی ترپناکسیژنه با 22.1 درصد، فراوان ترین ترکیب این روغن فرار بود. ترکیبات اکسیژنه با 71.51 درصد اکثر ترکیبات را تشکیل می دادند. هیجده ترکیب مونوترپن با مجموع 47.91 درصد، سیزده ترکیب سزکویی ترپن با مجموع 42.92 درصد و دو ترکیب آروماتیک با مجموع 1.56 درصد شناخته شدند.نتیجه گیری: با توجه به اینکه در گونه های دیگر نیز به نوعی ترکیبات اصلی شناسایی شده در این گونه گزارش گردیده است بستگی این گونه ها به جنس Stachys از نظر مشابهت ترکیبات اصلی قابل تایید می باشد.