پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1390 | دوره:25 | شماره:4 |تعداد مقالات:16

پوسیدگی عمومی طوقه و ریشه گندم در سال های اخیر به عنوان یک بیماری مهم در استان خراسان شمالی جلب توجه نموده است. به منظور شناسایی عامل یا عوامل اصلی قارچی بیماری در سال های زراعی 86- 1385 و 87- 1386 نمونه برداری هائی از مزارع گندم آبی مشکوک به بیماری درمناطق شیروان، فاروج، بجنورد، اسفراین و مانه و سملقان در سه مرحله گیاهچه، پنجه زنی تا ساقه رفتن و ظهور سنبله تا سفت شدن دانه به عمل آمد. از بافت های آلوده قارچ های، Bipolaris sorokiniana Periconia circinata، Coniothyrium cerealis و Phoma sp. جدا و خالص سازی شد. بررسی بیماریزایی و اثر قارچ های ذکر شده بر وزن تر و خشک ریشه در شرایط تنش رطوبتی با اضافه نمودن زادمایه هر قارچ با خاک اتو کلاو شده مزرعه و در بستر پرلیت در شرایط گلخانه انجام شد. مشخصات علائم حاصله نشان داد که شباهت زیادی بین علائم موجود روی بوته های مشکوک به بیماری که از مزرعه جمع آوری شده بودند و علائم به وجود آمده روی بوته های آزمایشی وجود دارد. مقایسه میانگین وزن تر و خشک ریشه و طوقه بوته های تلقیح شده بوسیله قارچ های ذکر شده به روش آزمون دانکن نیز نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح پنج درصد بین آن ها وجود دارد. بیشترین و کمترین کاهش وزن ریشه و طوقه به ترتیب مربوط به بوته های تلقیح شده بوسیله B. sorokiniana (با 85.06 درصد) و C. cerealis (با 20.58 درصد) نسبت به تیمار شاهد تعیین گردید. بوته های تلقیح شده با دو قارچ Phoma sp. و  P. circinataبه ترتیب با 84.59 و 57.03 درصدکاهش وزن نسبت به شاهد حالت حد واسطی را نشان دادند.

کاهوی وحشی (Lactuca serriola) علف هرزی یکساله، با بذر تکثیر می شود. به منظور بررسی اثرات برخی عوامل محیطی بر جوانه زنی و سبز شدن این علف هرز آزمایشی بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در پتری دیش هایی به قطر 11 سانتیمتر و با 4 تکرار در محیط ژرمیناتور در دمای 10 درجه سانتیگراد و تاریکی انجام پذیرفت. آزمایشها شامل بررسی اثر 7 سطح pH (محدوده 4 تا 10)، 10 سطح تنش خشکی (پتانسیل های اسمزی بین صفر تا -0.9 مگاپاسکال) که با استفاده از پلی اتیلن گلیکول 6000 و 7 سطح تنش شوری (غلظت های بین 0 تا 300 میلی مولار) که با استفاده از کلرید سدیم اعمال گردید. آنالیز واریانس ها نشان داد که اثر pH بر درصد جوانه زنی معنی دار نیست. ولی اثر pH بر متوسط زمان جوانه زنی (MGT)، طول ریشه چه و ساقه چه معنی دار شد. تیمار های تنش خشکی نشان داد که درصد جوانه زنی بذور گیاه کاهو از غلظت 0.55 مگا پاسکال شروع به کاهش و در 0.9 مگاپاسکال به صفر رسید. تنش خشکی موجب کاهش خطی طول ریشه چه و ساقه چه گردید. اثر این تیمار بر MGT نیز معنی دار بود و با افزایش پتانسیل، ابتدا افزایش و بعد کاهش متوسط زمان جوانه زنی مشاهده شد. کاهش خطی درصد جوانه زنی در تنش شوری از غلظت 50 میلی مولار شروع شده و در 200 میلی مولار به صفر درصد رسید. با افزایش غلظت نمک، MGT ابتدا افزایش و سپس کاهش یافت. کاهش طول ریشه چه در مقابل افزایش غلظت نمک از یک تابع درجه دو و کاهش طول ساقه چه از یک تابع خطی پیروی کرد.

اخیرا علاقه به استفاده از مواد بیولوژیک، ایمن و کم خطر جهت کنترل آفات گیاهی به دلیل عدم آلودگی محیط زیست، جایگاه مناسبی پیدا کرده است. بر این اساس تاثیر عصاره های میوه چریش، میوه و برگ آقطی، میوه زیتون تلخ، روغن پنبه دانه و چریش به نسبتهای مختلف به همراه مادهی شوینده، تیمار آمیتراز و شاهد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه دانشگاه گنبد در دو سال علیه سفیدبالک پنبه آزمایش شدند. آماربرداری از کاهش جمعیت آفت (پوره) 3، 5، 7، 10 و 15 روز بعد از محلول پاشی انجام شد. از ردیف وسط هر کرت10برگ به طور تصادفی انتخاب و جمعیت آفت شمارش شد. نتایج نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود دارد. در 3، 5، 7، 10 و 15 روز بعد از محلول پاشی، بهترین نتیجه (بعد از آمیتراز) به ترتیب توسط میوه آقطی با 74.62 درصد، روغن چریش با 77.50 و 80.97 درصد، روغن پنبه دانه با 76.47 و 66.65 درصد کاهش به دست آمد. بر اساس نتایج سال دوم، بهترین نتیجه (بعد از آمیتراز)، 3 و 5 روز بعد از محلول پاشی، توسط عصاره میوه آقطی با 67.15 و 70.00 درصد کاهش بهدست آمد. 7 و10 روز بعد از محلولپاشی، روغن پنبه دانه به ترتیب با 77.85 و 74.87 درصد کاهش و میوه آقطی به ترتیب با 76.27 و 70.80 درصد کاهش بیشترین تاثیر را روی کاهش جمعیت آفت بعد از آمیتراز داشتند. 15 روز بعد از محلول پاشی، بیش ترین میزان میرگ و میر توسط میوه آقطی با 69.97 درصد کاهش جمعیت (بعد از آمیتراز) بهدست آمد. مقایسه نتایج دو سال نشان داد که درصد کاهش جمعیت آفت در سال دوم تا حدودی در سطح پایین تر از سال اول می باشد. این تفاوت ممکن است به دلیل تاثیر برخی از عوامل بوم شناختی باشد.

به منظور بررسی کارایی چهار علف کش اتال فلورالین، تریفلورالین، پندیمتالین و متری بوزین در مزارع سیب زمینی و روی علف های هرز سلمه و تاج خروس آزمایشی گلخانه ای در سال 1387 در دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد.آزمایش ها به صورت پاسخ به دز در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و با استفاده از رقم آگریا انجام شد. کلیه علف کش ها در 6 دز به صورت دزهای کاهش یافته تا دزهای افزایشی نسبت به دز توصیه شده استفاده شدند. کلیه علف کش ها به صورت پیش رویشی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اتال فلورالین، متری بوزین، پندیمتالین و تریفلورالین بترتیب کاراترین علف کش ها در کنترل سلمه و تاج خروس بودند. اما از لحاظ درجه بندی از نظر کمترین خسارت به سیب زمینی، متری بوزین، تریفلورالین، پندیمتالین و اتال فلورالین به ترتیب بهترین علف کش ها بودند.

به منظور بررسی امکان استفاده از آرایش های مختلف کاشت، کنترل مکانیکی و شیمیایی جهت مهار علف های هرز و نیز کاهش مصرف علف کش در چغندرقند، آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی واقع در کرج جاده مشکین دشت، اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد. آرایش کاشت به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل کشت تک ردیفه با پشته های 60 سانتی متر، کشت دو ردیفه با پشته های 60 سانتی متر و کشت تک ردیفه با پشته های 50 سانتی متر بود. زمان انجام کنترل مکانیکی به عنوان عامل فرعی در سه سطح شامل حذف مکانیکی علف های هرز در مراحل 4 تا6 برگی، 10 تا 12 برگی و 14 تا 16 برگی چغندر قند منظور گردید. کاربرد علف کش به عنوان عامل فرعی فرعی در دو سطح شامل متامیترون به اضافه آمیخته (فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفومیست) و تری فلوسولفورون-متیل به اضافه آمیخته (فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفومیست) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که دربین تیمارهای مورد بررسی، کنترل مکانیکی و تیمار علف کش تاثیر معنی داری بر تراکم و زیست توده تولیدی توسط علف های هرز داشتند. تاثیر تیمار آرایش کاشت نیز بر زیست توده علف های هرز معنی دار شد، که بیشترین اثر را کشت دو ردیفه با پشته های 60 سانتی متر داشت. در مجموع، حذف مکانیکی علف های هرز در مرحله 4 تا 6 برگی چغندرقند علف کش ترکیبی متامیترون به اضافه آمیخته (فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفومیست) بر زیست توده و تراکم علف های هرز موثر بودند. علاوه بر این، در اغلب موارد، تاثیر قابل ملاحظه ای از تیمارهای آزمایش بر صفات چغندرقند مشاهده نشد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تداخل علف های هرز بر شاخص های رشد ارقام لوبیا قرمز با تیپ رشدی مختلف، آزمایشی در سال 1388 به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان اجرا شد. ارقام لوبیا قرمز شامل درخشان (ایستاده)، صیاد (نیمه ایستاده) و گلی (رونده) و تاریخ کاشت در دو سطح (30 اردیبهشت و 13 خردادماه) به صورت فاکتوریل به عنوان عامل اصلی و تداخل علف های هرز در دو سطح (کنترل کامل و عدم کنترل) عامل فرعی بود. بر اساس نتایج آزمایش تاریخ کاشت زودتر به دلیل طولانی تر بودن طول دوره رشد، میزان حداکثر ماده خشک تجمعی و سرعت رشد محصول را به ترتیب به میزان 1.3 و 1.2 برابر در مقایسه با تاریخ کاشت دیرتر افزایش داد. اثر تاریخ کاشت و تداخل علف های هرز بر شاخص سطح برگ ارقام لوبیا معنی دار بود. تداخل علف های هرز منجر به کاهش معنی دار حداکثر شاخص سطح برگ (حدود 40 درصد)، حداکثر ماده خشک تجمعی (حدود 60 درصد) و حداکثر سرعت رشد (حدود 48 درصد) ارقام لوبیا در هر دو تاریخ کاشت شد. بیشترین عملکرد دانه (1222 کیلوگرم در هکتار) مربوط به رقم گلی و کمترین عملکرد دانه (928 کیلوگرم در هکتار) مربوط به رقم صیاد بود. بطور کلی می توان گفت رقم گلی نسبت به سایر ارقام، در هر دو تاریخ کاشت و در شرایط تداخل با علف هرز، نمود بهتری داشته و برای کشت در شرایط زنجان مناسب ترین گزینه است.

به طور مداوم در طی سال های متمادی غذای اصلی بشر را غلات به ویژه گندم، جو، برنج و ذرت تشکیل داده اند. لذا تولید، انبار و ذخیره سازی این محصولات برای جوامع بشری از دیر باز اهمیت بسیاری داشته است. امواج میکروویو، از طریق افزایش دما در موادغذایی و بدن حشرات، بدون هیچ گونه اثر سوئی بر موادغذایی، می توانند برای کنترل آفات موجود در آن ها به کار روند. دماهای پایین از طریق کاهش میزان رشد، تغذیه و باروری حشره و یا کاهش طول دوره زندگی حشره، روی آن اثر می گذارند. حشرات کامل Tribolium castaneum و Oryzaephilus surinamensis به تفکیک تحت تابش امواج میکروویو با فرکانس 2450 مگاهرتز در توان 100 وات به مدت 10 دقیقه به صورت مداوم و متناوب قرار گرفتند. سپس نمونه ها فورا به درون یخچال با دمای 1±6 درجه سانتی گراد منتقل و به مدت 48 ساعت و 72 ساعت در آنجا نگهداری شدند. نتایج نشان داد که شپشه دندانه دار نسبت به امواج میکروویو و سرمادهی حساس تر از شپشه آرد می باشد. نتایج بررسی میزان نفوذ امواج میکروویو در داخل دانه های گندم، نشان داد که نفوذ امواج در داخل دانه های گندم به صورت غیر خطی بوده و معادله مربوطه از نوع درجه دوم می باشد.برای ارزیابی اثر امواج میکروویو روی رفتار حشرات کامل شپشه آرد، وسیله مناسبی طراحی شد و نتایج نشان داد که حشرات برای فرار از گرمای زیاد از نزدیکترین سوراخ استفاده می کنند.

به منظور ارزیابی تاثیر آللوپاتیک عصاره آبی گیاهان دارویی مرزه، ریحان، تاتوره و زیتون تلخ بر جوانه زنی و خصوصیات مورفولوژیک گیاهچه های نوعی یولاف وحشی (.Avena ludoviciana L) آزمایشی در سال 1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از عصاره آبی 4 گیاه دارویی مرزه، ریحان، تاتوره و زیتون تلخ، و غلظت های مختلف عصاره در 4 سطح (0، 20، 40 و 60 درصد). نتایج آزمایش حاکی از تاثیر معنی دار عصاره گیاهان دارویی در غلظت های مختلف بر صفات مورد بررسی بود. بیشترین و کمترین مقدار از نظر درصد و سرعت سبز شدن، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه به ترتیب در بذور تحت تیمار شاهد و عصاره تاتوره مشاهده شد. تیمار عصاره مرزه از نظر تاثیر بر صفات درصد سبز شدن، طول ریشه چه و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه تفاوتی با تیمار شاهد نداشت. غلظت های مختلف عصاره تمامی صفات مورد بررسی را نسبت به شاهد (غلظت صفر درصد) به شکل معنی داری کاهش دادند، ضمن اینکه عصاره با غلظت 60 درصد دارای کمترین مقدار درصد و سرعت سبز شدن بود.

طی سال های 1388-1389، تعداد 323 نمونه با علایمی از قبیل موزائیک، بدشکلی، تاولی برگ، رگبرگ نواری و زردی از مزارع مختلف کدوئیان و گلخانه های خیار استان های خراسان رضوی و شمالی جمع آوری شد. با استفاده از آزمون DAS-ELISA آلودگی 95 نمونه به ویروس موزاییک هندوانه (WMV) تایید شد. واکنش RT-PCR با استفاده از یک جفت آغازگر اختصاصی از ناحیه ژن پروتئین پوشششی منجر به تکثیر قطعه ای در حدود 822 جفت باز در نمونه های الایزا مثبت شد. محصول PCR مربوط به دو جدایه از کدو (شیروان) و خربزه (طرقبه- شاندیز) تعیین توالی شدند. ترادف های بدست آمده پس از هم ردیف سازی چندگانه با برنامه ClustalW2 با برخی از توالی های موجود در بانک ژن مقایسه گردیدند. جهت تعیین جایگاه تکاملی و رسم دندروگرام تبارزائی این جدایه ها از روش Neighbor-joining نرم افزار Mega 4.0 استفاده گردید. آنالیز فیلوژنتیکی جدایه های تعیین ترادف شده نشان داد که این دو جدایه با سایر جدایه های ویروس موزائیک هندوانه بین 92 و 99 درصد در سطح نوکلئوتیدی و بین 96 و 100 درصد در سطح اسید آمینه ای مشابهت دارند. تشابه توالی نوکلئوتیدی و اسیدهای آمینه این دو جدایه با یکدیگر به ترتیب 99.1 و 99.6 درصد تعیین گردید. علائم دو جدایه روی برخی از گیاهان محک از جمله Cucumis sativus، C. melo var. reticulatus، Cucurbita pepo و Citrullus lanatus کمی متفاوت بود. طبق نتایج این بررسی جدایه های تعیین ترادف شده دارای شباهت بالایی با سایر جدایه های گزارش شده WMV در نقاط مختلف ایران می باشند.

در این مطالعه اثر استفاده از کاربرد توام سالیسیلیک اسید بهعنوان محرک مقاومت و قارچ آنتاگونیست Trichoderma harzianum BI بر بیماری ناشی از نماتد مولد گره ریشه M. javanica روی گیاه گوجه فرنگی رقم ارلی اوربانا Y در گلخانه و آزمایشگاه بررسی شد. گیاهچهها در مرحله 6 برگی توسط سالیسیلیک اسید با غلظت 5 میلی مولار، سوسپانسیون اسپور T. harzianum BI با غلظت 106 اسپور در میلی لیتر و تعداد 2000 لارو فعال سن دو نماتد مایه زنی گردید در بررسی گلخانه ای، میزان بیماری در تمامی تیمارهای تلفیقی به طور معنی دار (P<0.05) در مقایسه با شاهد کاهش یافت. میزان فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز و مقدار فنل کار ریشه طی روزهای اول تا هشتم پس از مایه زنی با نماتد اندازه گیری شد. استفاده از تلفیق سالیسیلیک اسید عامل آنتاگونیست باعث افزایش معنی دار میزان فنل کل و میزان فعالیت آنزیم فنل آلانین آمونیالیاز در مقایسه با شاهد شد. بیشترین میزان فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز و نیز بیشترین میزان فنل کل که به ترتیب 0.68mg/ml و 0.84mg/g بود در روز چهارم پس از مایه زنی با نماتد مشاهده شد. در بررسی آزمایشگاهی سالیسیلیک اسید و عامل آنتاگونیست به ترتیب با 33.96 و 66.4 درصد افزایش مرگ و میر لاروهای سن 2 نماند دارای اختلاف معنی دار با شاهد بودند. همچنین T. harzianum BI درصد تفریخ تخم مرغ های نماتد را به میزان 84 درصد کاهش داد. نتایج حاصل نشان می دهد که تلفیق T. harzianum BI و سالیسیلیک اسید علیه نماتد مولد گره ریشه، می تواند در مدیریت این بیماری در شرایط گلخانه روی گیاه گوجه فرنگی بسیار موثر واقع شود.

توانایی ردیابی یک میکروارگانیسم خاص در شرایط محیطی بسیار دشوار است. بسیاری از ژن ها مانند ژن لوسیفراز باکتریایی (luxAB) با ایجاد فنوتیپ های منحصر به فردی مانند تولید نور بیولومینسانس باعث ایجاد افتراق در سویه ها می شوند. در تحقیق حاضر ژن luxAB در دو پاتوژن مهم گیاهی سودوموناس سرینجی6 و رالوستونیا سولاناساریوم7 توسط روش الکتروپوریشن کلون گردید. برای لاکس مارک دار کردن سویه های فوق از ترانسپوزون miniTn-5 luxAB استفاده گردید. سویه های خالص شده با پلاسمید pUT که شامل ژن های luxAB بوده در دستگاه الکتروپوریتور، ترانسفورم گردیدند. الکتروپوریشن سویه های فوق در ولتاژ 2.5 kv و در مدت زمان 5 میلی ثانیه انجام گردید. تمامی سویه های لاکس مارک دار شده توانایی رشد در محیط کشت کینگ ب8 حاوی 12.5 میکروگرم در هر میلی لیتر از محیط کشت تتراسیکلین را دارا بودند. به علاوه، اندازه گیری میزان شدت نور لومینسانس توسط دستگاه لومینومتر حاکی از الحاق موفقیت آمیز ژن luxAB در دو باکتری فوق می باشد. سویه های لاکس مارکدار شده سودوموناس سرینجی و رالوستونیا سولاناساریوم به علت بیان پایدار نور لومینسانس، پتانسیل لازم را برای مطالعات بعدی در زمینه اثر شرایط مختلف محیطی بر بقا و فعالیت یک باکتری پاتوژن را دارا می باشند.

سراتوفیلوم (Ceratophyllum demersum) و میریوفیلوم (Myriophyllum spicatum) از علف های هرز آبزی غوطه ور رایج در بسیاری از آب های داخلی ایران محسوب می گردند. رشد بیش از اندازه این گیاهان باعث کاهش میزان بهره برداری از منابع آبی، ایجاد خسارت های اکولوژیکی و اقتصادی در این محیط ها می گردد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین واکنش دو علف هرز آبزی غوطه ور سراتوفیلوم و میریوفیلوم به کاهش نور، قطع کردن (بدون قطع، یک بار قطع، دو بار قطع) و تلفیق آنها در شرایط آزمایشگاهی (آکواریوم) بود. آزمایشات بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. صفات مورد آزمایش شامل ارتفاع و وزن خشک گیاهان بود. نتایج این آزمایش نشان داد که سایه و قطع تاثیر معنی داری (P£0.01) بر ارتفاع و وزن خشک گیاهان آزمایشی ایجاد می کند. همچنین دوبار قطع به دلیل کاهش بیشتر ذخیره کربوهیدرات نسبت به یک بار قطع، موجب کنترل بهتر دو گونه گردید.

در مقایسه با مطالعات متعدد انجام گرفته در سایر کشورها اطلاعات درباره فون زنبورهای بالاخانواده Apoidea در ایران اندک است. طی یک بررسی فونستیک، زنبورهای گرده افشان مرتبط با یونجه در مناطق چناران و مشهد در سال 1389 مورد مطالعه قرار گرفت. در این بررسی تعداد زیادی نمونه از این بالاخانواده جمع آوری و شناسایی گردید. در میان گونه های شناسایی شده، گونه ((Latreille, 1809 Anthidium diadema برای اولین بار از ایران گزارش می شود. شناسایی تمامی گونه ها توسط دکتر چارلز میچنر (موزه تاریخ طبیعی دانشگاه کانزاس آمریکا) تایید شده است.