گیاهان دارویی
سال:1383 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:10

هدف- بسیاری از زنان برای رفع علایم منوپوز از داروهای مکمل و جایگزین استفاده می کنند. کاربرد فراورده های دارویی گیاهی در میان زنان یائسه نیاز به بررسی تداخلات دارویی احتمالی دارد. هدف از این مطالعه ارزیابی فواید فراورده های گیاهی دارویی در درمان علایم منوپوز از طریق انجام بازنگری بر مطالعات کارآزمایی های بالینی تصادفی شده است.طراحی مطالعه: جستجوی مطالب در چهار بانک اطلاعاتی کامپیوتری انجام شد تا مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی در فراورده های پزشکی گیاهی که در درمان علایم منوپوز به کار می رود شناسایی شود. هیچ محدودیتی در زبان انتشار مقاله نبود، این مطالعات در صورتی بررسی می شوند که درباره علایم سایکولوژی و یا فیزیکال مربوط به منوپوز باشند. داده های آسیب شناسی و بیوشیمیایی در این بازنگری مورد توجه نبوده است.نتایج: 18 مطالعه بالینی متناسب با این معیارها شناسایی شدند، این مطالعات شامل: Black cohosh (n=4), red clover (n=4 ), kava (n=3), dong quai (n=1), evening primrose oil (n=1), ginseng (n=1), combination product (n=4) کیفیت مطالعات به طور عمده خوب و 16 مطالعه از 18 مطالعه نمرات 3 یا بیشتر (حداکثر 5) از مقیاس Jadad  را گرفتند.نتیجه گیری - شواهد متقاعدکننده ای از فراورده های گیاهی دارویی در علایم منوپوز و درمان آن وجود ندارد. به هرحال مطالعات، کارآیی  Black cohoshرا تایید می کند گرچه از نظر متدولوژی ضعیف می باشد. سایر مطالعات red clover را پیشنهاد می کنند که می تواند در درمان علایم شدید منوپوز موثر باشد. همچنین شواهدی برای استفاده از کاوا وجود دارد اما این گیاه دارویی نیز یک انتخاب پذیرفته شده درمانی نمی باشد. شواهد غیرقاطع دیگری نیز برای سایر گیاهان دارویی بررسی شده است.

گیاه دارویی خار مریم در طب سنتی چین و اکثر کشورهای اروپایی به طور گسترده ای در درمان اختلالات کبدی و صفراوی استفاده می شود. عصاره بذر این گیاه دارویی که به نام سیلی مارین معروف است کبد را در برابر انواع مسمومیت ها از جمله قارچ آمانیتا، استامینوفن و الکل محافظت می نماید. سیلی مارین شامل مجموعه ای از فلاونوییدها، فلاونولیگنان ها و دیگر ترکیبات متعدد با خواص آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و افزایش دهنده گلوتاتیون سلولی است. اگرچه گزارش مطالعات متعددی حاکی از آن است که سیلی مارین پیشرفت سرطان کبد و پروستات را مهار، کلیه را در برابر مسمومیت ها از جمله داروی سیسپلاتین محافظت و موجب کاهش قند خون در بیماری دیابت نوع دوم می شود، اما آزمایش های بالینی بیشتر جهت تجویز آن در این بیماری ها نیاز می باشد. در استفاده طولانی مدت هیچ گونه عوارض جانبی نداشته و منع مصرفی در کودکان، زنان حامله و شیرده برای این داروی گیاهی گزارش نشده است.

جنس citrus از اعضای خانواده نارنج (Rutaceae) است که بیشتر در نواحی معتدل و گرم کره زمین پراکندگی دارند. اندام هوایی آنها دارای بوی قوی می باشند. بعضی از آنها مانند درختان مرکبات میوه خوراکی دارند، عده ای دیگر به مصارف درمانی می رسند و یا از آنها اسانس گیری به عمل می آید. در این تحقیق اسانس های برگ سه گونه نارنج، لیموترش و نارنگی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند.در این بررسی روغن های فرار برگ های سه گونه نارنج (C. bigardia)، لیموترش (C. limon) و نارنگی (C. deliciosa) به روش تقطیر با آب با کمک دستگاه کلونجر به ترتیب به میزان های 4/1، 1/1 و 1 درصد حجمی وزنی استخراج گردیدند. سپس اجزای تشکیل دهنده هر یک از آنها توسط دستگاه گاز کروماتوگراف - طیف سنج جرمی(GC-MS) شناسایی و تعیین مقدار شدند.بر اساس نتایج به دست آمده عمده ترین ترکیب موجود در اسانس برگ نارنج شامل لینالول (72/38 درصد)، لینالیل استات (52/36 درصد)، آلفا ترپینئول (68/8 درصد) و ژرانیل استات (8/3 درصد)، در اسانس برگ لیموترش ژرانیال (45/31 درصد)، نرال(16/23 درصد)، بتا پینن (39/22 درصد) و لیمونن (79/6 درصد) و در اسانس برگ نارنگی سابینن (64/37 درصد)، لینالول (60/36 درصد)، دلتا-3-کارن (42/4 درصد) و سیترونلال (81/3 درصد) بودند.

در این تحقیق سرشاخه Diplotaenia cachrydifolia Boiss. در سه مرحله رشد (قبل از گل دهی، گل دهی کامل و بعد از گل دهی در اوایل تشکیل میوه) جمع آوری گردید و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه مورد اسانس گیری قرار گرفت. سپس ترکیب های تشکیل دهنده اسانس ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه ای (Analytical GC) و گازکروماتوگرافی کوپل شده با طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفت. بازده اسانس D. cachrydifolia به میزان 93/0 درصد در مرحله قبل از گل دهی، 49/4 درصد در مرحله گل دهی کامل و 66/2 درصد پس از زمان گل دهی به دست آمد. تعداد 18 ترکیب در اسانس سرشاخه D. cachrydifolia در زمان قبل از گل دهی، شناسایی شد. ترکیب های عمده اسانس در این مرحله، لیمونن (04/28 درصد)، المیسین (35/15 درصد)، سیس ایزوالمیسین (12/15 درصد)، دیل آپیول (78/11 درصد) و سیس بتا اوسیمن (87/10 درصد) بودند. در مرحله گل دهی کامل نیز تعداد 18 ترکیب در اسانس شناسایی شد که عمده ترین آنها لیمونن (81/41 درصد)، المیسین (96/21 درصد) و سیس بتا اوسیمن (70/18 درصد) بودند. تعداد 22 ترکیب در اسانس D. cachrydifolia در مرحله بعد از گل دهی و شروع تشکیل میوه شناسایی شد که از بین آنها لیمونن (63/47 درصد)، المیسین (51/20 درصد)، سیس بتا اوسیمن (55/8 درصد) و 1و8-سینئول (71/5 درصد) اجزای اصلی اسانس هستند. از اختلافات عمده اسانس D. cachrydifolia در سه مرحله رشد، می توان به حذف کامل ترکیب سیس ایزوالمیسین در مرحله گل دهی و پس از آن و نیز حضور 1و8- سینئول فقط در زمان پس از گل دهی اشاره کرد.

گیاه شوید یا شبت با نام علمی Anethum graveolens L. گیاهی است علفی، یک ساله و معطر متعلق به خانواده Apiaceae. تمامی پیکر رویشی گیاه شوید محتوی ترکیبات فرار است. از جمله اجزای اصلی روغن فرار گیاه کاروون، فلاندرن و لیمونن می باشد. با توجه به تغییرات نسبتاً شدید کمی و کیفی روغن های فرار شوید در مراحل مختلف رشدی گیاه لازم است برحسب نوع استفاده و همچنین کاهش هزینه های تولید، گیاه در مراحل مناسب رشدی برداشت شود. در این تحقیق تغییرات درصد اسانس و اجزای تشکیل دهنده آن در سه مرحله مختلف رشدی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان داد که مناسب ترین مرحله رشدی برای به دست آوردن حداکثر میزان کاروون در واحد سطح، برداشت گیاه در مرحله تشکیل بذر و قبل از رسیدگی کامل بذر می باشد.

استفاده بیش از حد از نگهدارنده های غذایی شیمیایی که برخی از آنها مشکوک به اثرات سوء سرطان زایی و تراتوژنیک هستند و یا باقیمانده های سمی ایجاد می نمایند، منجر به رویکرد قابل توجه تولیدکنندگان مواد غذایی به جایگزینی نگهدارنده های شیمیایی با انواع طبیعی مانند اسانس های گیاهی در فرآورده های غذایی شده است. برای اثبات کاربرد اثرات نگهدارندگی (ضدمیکروبی) انواع اسانس های گیاهی، مطالعه اثرات آنها بر روی فاکتورهای رشدی مختلف میکروب های پاتوژن و عامل فساد غذایی در سیستم های مدل مختلف لازم و ضروری می باشد. در این مطالعه، زمان رشد تاخیری استافیلوکوک طلایی در میزان تلقیح 105 cfu/ml در طی 43 روز (1032 ساعت) نگهداری در محیط آبگوشت قلب و مغز متأثر از غلظت های مختلف (صفر، 0.03 و 0.06 درصد) اسانس آویشن شیرازی در سه درجه حرارت (35، 25 و 15 درجه سانتی گراد) مورد بررسی قرار گرفت. زمان رشد تاخیری استافیلوکوک طلایی، به طور معنی داری (p<0.05، آنالیز واریانس) تحت تاثیر غلظت های مختلف اسانس قرار گرفت. به طوری که در غلظت صفر درصد اسانس در درجات حرارت 35، 25 و 15 درجه سانتی گراد به ترتیب 7.2، 15.3 و 84 ساعت بود. در حالی که در غلظت 0.03 درصد به ترتیب 31.44، 84.96 و 451.92 ساعت و در غلظت 0.06 درصد به ترتیب  44.4، 158.4 و 1032< ساعت بود. بر طبق نتایج به دست آمده، زمان رشد تاخیری استافیلوکوک طلایی با افزایش غلظت اسانس به طور قابل توجهی افزایش پیدا کرد.

باتوجه به اثرات شادی آفرین کلاله زعفران در طب سنتی و مطالعات قبلی ما مبنی بر اثرات ضدافسردگی عصاره های زعفران، در این تحقیق مکانیسم واثرات ضد افسردگی عصاره آبی و الکلی کلاله زعفران و دو ماده اصلی آن یعنی کروسین و سافرانال توسط آزمون شنا و آزمون حرکت در موش مورد بررسی قرار گرفت.تجویز داخل صفاقی عصاره الکلی زعفران با دوزهای 200 و800 میلی گرم بر کیلوگرم و عصاره های آبی زعفران با دوزهای 160 و320 میلی گرم بر کیلوگرم زمان بی تحرکی را در مقایسه با نرمال سالین به طور معنی داری کاهش دادند و همچنین مانند فلوکستین موجب افزایش زمان شنا کردن شدند. در آزمون جعبه باز عصاره آبی زعفران برخلاف عصاره الکلی با دوزهای 160 و320 میلی گرم بر کیلوگرم به طور معنی داری در مقایسه با نرمال سالین حرکت کلی را کاهش داد. عصاره الکلی نیز بر رفتارهای استرئوتایپی اثر داشته و به طور معنی داری آن را افزایش دادند. کاهش مدت زمان بی حرکت ماندن در آزمون شنا مواد موثر زعفران یعنی سافرانال و کروسین مشاهده شد. مدت زمان شنا در موش های دریافت کننده فلوکستین و سافرانال افزایش یافت، اما در گروه های دریافت کننده کروسین هیچ اختلافی بین دوزهای مختلف دیده نشد. دوزهای مختلف سافرانال و کروسین تقریبا همانند هم مدت زمان بالا رفتن را افزایش دادند که به صورت معنی داری با نرمال سالین اختلاف داشتند. کروسین حرکات استرئوتایپیک را افزایش و سافرانال حرکت کلی را کاهش داد.این مطالعه نشان می دهد که احتمالا اثر ضدافسردگی کلاله زعفران حداقل قسمتی از طریق کروسین و سافرانال می باشد. کروسین به عنوان یک ترکیب محلول در آب زعفران و سافرانال به عنوان یک ترکیب محلول در چربی با دو مکانیسم مختلف عمل می کنند. احتمالا کروسین بر سیستم دوپامینرژیک و مهار بازجذب نوراپی نفرین موثر است و سافرانال بر سیستم سروتونرژیک. برای قطعیت بخشیدن به مکانیسم عمل این دو ترکیب نیاز به آزمایش های گسترده تری می باشد.

هوفاریقون با نام علمی Hypericum perforatum L. یک گیاه دارویی ارزشمند و دارای ترکیبات موثر بیولوژیکی مختلفی از جمله هیپریسین می باشد. هیپیریسین دارای اثرات اصلی نظیر ضدافسردگی، ضدویروسی و ضدباکتریایی است که سبب استفاده و تولید گسترده این گیاه شده است. با توجه به اینکه ژنتیک (توده) و محیط دو فاکتور مهمی هستند که روی عملکرد و میزان ترکیبات موثر گیاه هوفاریقون تاثیر دارند و همچنین در بانک ژن پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی، بذور 5 توده مختلف موجود بود ضروری به نظر می رسید که در زمینه شناخت توده برتر و نقش ژنتیک و شرایط محیطی روی عملکرد کمی و میزان هیپریسین مطالعه‎ای انجام شود.این تحقیق طی سال های 1378 لغایت 1381 در مزرعه تحقیقاتی گروه پژوهشی کشت و توسعه پژوهشکده گیاهان دارویی واقع در کیلومتر 16 اتوبان کرج- قزوین به اجرا در آمد. این آزمایش به صورت تجزیه مرکب طرح اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد و طی آن، عملکرد ماده تر و خشک، ارتفاع و قطر بوته و همچنین میزان هیپریسین اندام هوایی گیاه در مرحله گل دهی کامل اندازه گیری و ثبت گردید.نتایج نشان داد که ژنتیک (توده) بر عملکرد وزن تر (p<0.05) و همچنین بر ماده خشک، ارتفاع بوته و قطر بوته (p<0.01) از نظر آماری تاثیر معنی داری داشت ولی این تاثیر روی میزان هیپریسین معنی دار نبود. البته، میزان هیپریسین تحت تاثیر سال یا شرایط محیطی (p<0.01) قرار گرفت. بنابراین ژنتیک و شرایط محیطی به ترتیب نقش اصلی را در تولید اندام دارویی و کیفیت این گیاه (میزان هیپریسین) دارند و دو فاکتور کلیدی در تولید اقتصادی آن هستند.

تاکنون مقالات متعددی در رابطه با ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه رازیانه منتشر شده است. هدف از این تحقیق مطالعه تغییرات کمی و کیفی ترکیبات موجود در اسانس گیاه رازیانه(Foeniculum vulgare Mill.)  در شرایط مختلف اسانس گیری است.اسانس گیاه رازیانه به دو روش تقطیر با آب داغ و بخار آب داغ تهیه گردید. تقطیر با آب داغ در 4 زمان متفاوت 15، 30، 60 و 150 دقیقه و تقطیر با بخار تنها با زمان 150 دقیقه انجام شد. روغن های فرار به دست آمده از طریق آنالیزGC و GC/Mass مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. تعداد ترکیب که مجموعاً حدود 37/91 تا 57/97 درصد روغن فرار را تشکیل می دهند شناسایی شدند. از میان روغن های شناسایی شده E Anethole (47.89 تا 62.73 درصد)، Estragole (9.41 تا 16.52 درصد) و D-(+)-Fenchone (7.63 تا 8.86 درصد) بیشترین درصد مواد را تشکیل می دهند. بالاترین درصد آنتول در دقیقه 30 به دست آمد