رشد فناوری
سال:1391 | دوره:8 | شماره:30 |تعداد مقالات:8

سازمان ها همواره از عوامل داخلی و خارجی تاثیر گرفته و سعی دارند راهبردهای خود را بر اساس این عوامل طراحی و پیاده سازی نمایند. یکی از ابزارهایی که به سازمان ها در جهت تدوین این راهبردها یاری می رساند، استفاده از جدول SWOT است. با استفاده از این جدول می توان نقاط قوت و ضعف را در حیطه عوامل داخلی، تهدیدات و فرصت ها را در حیطه عوامل خارجی متمایز نموده و راهبردهای مرتبط را تدوین نمود. طراحی این راهبردها لزوما قابل کاربرد نبوده بلکه بایستی با یکی از تکنیک های مرتبط بهترین راهبرد جهت رشد و رسیدن به اهداف برای سازمان انتخاب شود. برای رسیدن به بهترین راهبرد ابتدا نقاط قوت، ضعف، تهدیدات و فرصت های پیش روی پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری مشخص گردید. پس از تعیین نقاط قوت، ضعف، تهدیدات و فرصت های پیش رو، هفت راهبرد به عنوان راهبردهای مناسب برای پیشبرد اهداف پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری مطرح گردید. در ادامه سعی شد با استفاده از ابزار کارآمد تصمیم گیری چندمعیاره، تحلیل شبکه ای فرایند محیط فازی بهترین راهبرد انتخاب گردد. در نهایت با توجه به راهبردهای مختلف مطرح شده و جدول های مقایسه ای، راهبرد ایجاد تفاهم نامه بین وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری، صنایع و بهداشت و بانک ها جهت حمایت لازم از متخصصان به عنوان بهترین راهبرد انتخاب گردید.

پارک های علم و فناوری به عنوان یکی از ساختارهای موثر در توسعه فناوری و به تبع آن توسعه اقتصاد دانش محور و اشتغال زایی تخصصی، مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان واقع شده است. هدف بسیاری از این ساختارهای نوین، سامان دهی یک محیط فعال برای ایجاد و یا توسعه زنجیره های فناوری به منظور محصول گرایی تحقیقاتی، ایجاد زمینه هایی برای انجام کار جمعی و حمایت از فعالیت های هدف دار محققان، نوآوران و شرکت های فعال در زمینه های برگزیده فناوری می باشد. از طرف دیگر هر سازمانی برای دست یابی به اهداف خود نیازمند عواملی است که الزاما باید آنها را فراهم سازد. در واقع برای هر سازمانی زمینه هایی از فعالیت وجود دارد که باید آنها را به بهترین شکل ممکن انجام دهد تا بتواند به اهدافی که برای خود تعریف کرده است، نائل شود. این عوامل که در ادبیات مدیریت عوامل حیاتی موفقیت نامیده می شوند، اجزای تفکیک ناپذیر توفیق سازمان در دستیابی به اهدافشان هستند. پارک های علم و فناوری نیز مانند هر سازمان و موسسه دیگری برای دستیابی به اهداف خود نیازمند فراهم کردن این عوامل هستند.هدف این پژوهش شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پارک علم و فناوری خراسان رضوی و اولویت بندی این عوامل جهت توسعه پارک های علمی می باشد. برای این منظور عوامل کلیدی موفقیت پارک های علمی از طریق مطالعه متون و مصاحبه با خبرگان پارک علمی خراسان رضوی جمع آوری شده و با استفاده از پرسشنامه و آزمون فریدمن این عوامل رتبه بندی شده اند. جامعه آماری این پژوهش، شامل خبرگان پارک های علم و فناوری می باشد و نمونه آماری آن پارک علم و فناوری خراسان رضوی را دربر می گیرد. اولویت بندی این عوامل نشان می دهد که عامل حمایتی از موسسات دانش بنیان در جهت تولید فناوری، عامل نیروی انسانی، عوامل توسعه زیرساخت های مرتبط با فناوری، و عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری، به ترتیب از اهمیت ویژه ای در توسعه پارک های علمی برخوردارند. اهمیت و اولویت این عوامل کلیدی موفقیت را می توان راهنمایی برای مدیران و موسسان پارک های علم و فناوری در جهت موفقیت در ایجاد و توسعه پارک های علمی دانست.

پاسخ به این سوال که توسعه فناوری با استفاده از کدام یک از روش های توسعه داخلی، همکاری با سایر شرکت ها یا خرید فناوری انجام شود، یکی از ابعاد اصلی راهبرد فناوری یک بنگاه را تشکیل می دهد. پس از تصمیم گیری در مورد انتخاب راهبرد توسعه فناوری، بسیاری از بنگاه ها در مراحل مختلف چرخه زندگی خود، با توجه به اقتضائات بازار، هدف و راهبردهای شرکتی از روش های متفاوتی جهت اکتساب فناوری استفاده می کنند. هر بنگاهی جهت حضور موفق در بازار، نیازمند به اکتساب فناوری به بهترین وجه می باشد و بنابراین شناسایی راهبردهای اکتساب فناوری و نقاط قوت و ضعف هر راهبرد از اهمیت به سزایی برخوردار است. از جمله مسائل مهمی که در این زمینه مطرح است، انتخاب ترکیبی از راهبردهای مناسب اکتساب فناوری از میان راهبردهای مختلف است. به نحوی که بیشترین منفعت را برای بنگاه به همراه داشته باشد. در هر راهبرد نیز روش های مختلفی برای اکتساب فناوری و همکاری فناورانه وجود دارد که با توجه به نوع نیاز سازمان و محتوای فناوری و همچنین خصوصیات شرکت های اکتساب دهنده و اکتساب گیرنده، بعضی از این روش ها کاراتر و اثربخش تر خواهند بود. از جمله ابزار ها که می تواند به تعیین درجه تناسب راهبرد کسب فناوری با وضعیت سازمان کمک کند، شناسایی محل قرارگیری سازمان بر روی منحنی دوره عمر آن است. در این مقاله سعی بر این است که بر پایه یک مطالعه تطبیقی و با ترکیب مفاهیم دوره عمر سازمان و راهبردهای اصلی اکتساب فناوری، راهبردهای اصلی بالقوه مناسب برای بنگاه در هر یک از مراحل دوره عمر خود تعیین و معرفی گردد. در واقع هدف این مقاله عبارت است از برقراری تناظری بین شرایط سازمان در هر یک از مراحل دوره عمر خود و شرایطی که به طور عمومی برای اتخاذ هر یک از راهبردهای اصلی اکتساب فناوری لازم است.

در عصر کنونی نوآوری به عنوان ضرورتی جهت رشد و توسعه اقتصادی پایدار، ارتقاء سطح زندگی و رفاه افراد مورد توجه صاحب نظران اقتصادی قرار گرفته است. از سویی دیگر گسترش نوآوری در هر کشوری مستلزم تشکیل سرمایه برای تامین منابع مالی مورد نیاز است. اما کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه می توانند از طریق جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی اقدام به جذب منابع مالی، انتقال فناوری و ایجاد بستر مناسب برای گسترش نوآوری نمایند. لذا با توجه به اهمیت کلیدی نوآوری و سرمایه گذاری مستقیم خارجی در افزایش قدرت رقابت پذیری، مطالعه حاضر به بررسی رابطه جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی با نوآوری در اقتصاد ایران در مقایسه با کشورهای سند چشم انداز طی دوره زمانی 2008-1995 می پردازد. نتایج مطالعات تجربی بیانگر وجود رابطه دو طرفه میان سرمایه گذاری مستقیم خارجی و نوآوری در اکثر کشورهای سند چشم انداز می باشد. ترکیه، ایران و عربستان در بین کشورهای سند چشم انداز در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و توسعه مولفه های نوآوری موفق تر عمل کرده اند، در حالیکه کشورهای یمن و تاجیکستان از نظر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و مولفه های نوآوری ضعیف ترین عملکرد را داشته اند. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده وضعیت کشورهای سند چشم انداز در مقایسه با کل جهان در شاخص های نوآوری و سرمایه گذاری مستقیم مطلوب نمی باشد. این امر ممکن است ناشی از مشکلات آنان در خصوص ظرفیت جذب، ناهماهنگی مابین سیاست های کلان اقتصادی با سیاست های آموزش و پژوهشی و ... دانست.

امروزه دانش سازمانی از مهمترین سرمایه های سازمان ها محسوب می شود که مدیریت بهینه آن، موجب ارتقاء همه جانبه سازمان ها می شود. مدیریت دانش، ابزاری قدرتمند برای دستیابی به مزیت رقابتی محسوب می شود که تجربه نشان داده است کاربرد آن در محیط های دانشگاهی نیز دارای مزایای فراوان است، اما مساله مهم قبل از پیاده سازی پروژه مدیریت دانش، شناسایی عوامل موثر در میزان آمادگی سازمان ها برای اجرای این پروژه است. بنابراین، هدف اصلی این تحقیق، شناسایی و تعیین اولویت این عوامل، در محیط های دانشگاهی است. این تحقیق از دو فاز اصلی تشکیل شده است که در فاز اول با بررسی مدل های پیشین سنجش آمادگی مدیریت دانش و همچنین کسب نظر خبرگان در مورد عوامل موثر در محیط های دانشگاهی، 10 عامل اصلی و 37 عامل فرعی، شناسایی شد. با توجه به اینکه عوامل شناسایی شده اولویت یکسانی ندارند، در فاز دوم، برای تعیین اولویت و اهمیت عوامل از دیدگاه خبرگان تحقیق، از ماتریس تصمیم فازی استفاده می کنیم. مجموعه های فازی نیز برای تفسیر ارزیابی های ذهنی به متغیرهای زبانی مورد استفاده قرار می گیرند. بعد از اجرای روش پیشنهادی، عوامل «حمایت مدیریت ارشد» و «اشتراک مناسب دانش میان اعضاء»، از بیشترین اولویت و عوامل «عدم تمرکز» و «عدم رسمی سازی»، از کمترین اولویت برخوردار شدند. عوامل شناسایی شده در این تحقیق و اولویت بندی انجام شده از آنها می تواند به عنوان راهنمایی برای دانشگاه های کشور جهت اولویت بندی و تنظیم فعالیت های مدیریت دانش، مورد استفاده قرار گیرد.

بحث های زیادی در زمینه حقوق مالکیت فکری و نقش آن در توسعه اقتصادی کشورها در جریان است. در این مقاله از میان چهار متغیر مهم اقتصادی که از این حقوق تاثیر می پذیرند، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، تجارت و نوآوری، همینطور زمینه های کلیدی مانند سلامت عمومی و دانش سنتی به بحث در ارتباط با نوآوری پرداخته شده است. نوآوری در این مقاله مفهوم کلی آن بر اساس تعریف OECD در نظر گرفته شده است. نوآوری ایجاد یک محصول جدید و یا ارتقاء یافته (محصول یا سرویس)، فرایند، روش بازاریابی جدید یا یک روش سازماندهی جدید در فعالیت های تجاری یا سازمان محل کار یا روابط خارج سازمانی است. به سبب هزینه بالای تحقیق و عدم اطمینان از بازگشت سرمایه کشورها برای تشویق نوآوری سیاست های مختلفی را اجرا نموده اند. تقویت حفاظت از حقوق مالکیت فکری از مهمترین این سیاست ها است. در این مقاله یک مطالعه تجربی بر روی 118 کشور جهان اعم از توسعه یافته و در حال توسعه انجام شده است. نتیجه گیری شده است که این حقوق در نوآوری و توسعه کشورهای در حال توسعه تاثیر مستقیم و قدرتمندی ندارد. در حالیکه این تاثیر در کشورهای توسعه یافته مشهود است. نقش مثبت این حقوق در اقتصاد کشورهای در حال توسعه را نمی توان نادیده گرفت و با توجه به فشار کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه برای الحاق به قراردادهای حقوق مالکیت فکری، این کشورها بایستی قوانین مربوطه را متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی خود به منظور حداکثر نمودن بهره وری از آنها تدوین نمایند.

نظام ثبت اختراع در سطح ملی دارای کارکردها و اهداف گوناگونی است که تشویق افشای اطلاعات اختراعات ثبت شده برای عموم مردم جامعه از جمله آنهاست. در تمامی کشورهای پیشرو در زمینه علم و فناوری، اطلاعات اختراعات با فاصله زمانی مشخصی از زمان درخواست ثبت، فارغ از این که با ثبت آن موافقت شود یا خیر، در اختیار عموم مردم قرار می گیرد. بنابراین باید پرسید که چرا دسترسی عمومی به اطلاعات نهفته در دل اختراعات ثبت شده در سطح ملی امری مطلوب است؟ جامعه چگونه از این اطلاعات بهره مند می شود؟در این مقاله چرایی لزوم افشای اختراعات ثبت شده به عنوان یکی از کارکردهای اصلی نظام ثبت اختراع مورد کاوش قرار می گیرد. در ادامه چگونگی افشای اختراعات در ایران بر اساس قانون و همچنین در عمل بررسی و تحلیل می شود. این مقاله با ارائه نتایج یک پژوهش انجام شده در این زمینه نشان می دهد که اگر چه در طراحی نظام ثبت اختراعات ایران و تدوین قانون مربوطه، تشویق افشای اطلاعات اختراع مورد توجه بوده است اما این کارکرد مهم در ایران در مقایسه با آنچه که بر پایه استانداردها و معاهدات پذیرفته شده بین المللی انجام می شود، تفاوت های چشمگیری دارد. این پژوهش بیان می دارد که در صورت بهبود ندادن کارکرد افشای اختراعات در ایران، پایه های نظام ثبت اختراع ملی همچنان متزلزل می ماند و این نظام جایگاه شایسته خود را در راه پیشرفت علم و فناوری کشور پیدا نمی کند.

در دنیای امروز، به ویژه پس از توسعه پارادایم نوآوری باز، همکاری های فناورانه از جمله مهمترین منابع نوآوری محسوب می شود. چرا که در فضای جدید رقابت، سازمان ها نیازمند منابع نوآوری هستند و مزیت های رقابتی فعلی و منابع داخلی آنها برای رقابت پذیری کافی نیست و بر این اساس همکاری های فناورانه به عنوان ابزاری اثربخش برای توسعه مزیت رقابتی و از بین بردن شکاف میان توانمندی های موجود و مطلوب به شمار می آیند و این باعث شده که همکاری های فناورانه به عنوان موتور رشد و بهره وری در بازارهای محلی و بین المللی و یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت کسب و کار برای بهبود رقابت پذیری سازمان ها و مانورهای راهبردی در محیط های پیچیده و پویا نقش خود را ایفا نماید. گسترش همکاری ها در سال های اخیر به حدی رسیده که 500 کسب و کار رده اول جهانی، بیش از 60 درصد اتحادهای راهبردی را داراست. این مشارکت ها الزاما همواره موفقیت آمیز نیستند و نرخ شکست در آنها در برخی منابع 70 تا 80 درصد گزارش شده است و این موجب شده تا تلاش های علمی صاحب نظران بر این امر استوار گردد که راهکارهای افزایش اثربخشی همکاری ها، روش های مناسب همکاری، ریسک های همکاری و عوامل موفقیت برخی همکاری ها چه می باشد؟ در این مقاله تلاش می شود، با مروری بر مفاهیم کلیدی همکاری های فناورانه شامل روند مقالات مرتبط با همکاری فناورانه، پارادیم های تئوریک شکل گیری همکاری های فناورانه، اهداف و انگیزه های همکاری فناورانه، ریسک های همکاری، انواع همکاری، الگوها و معیارهای انتخاب روش همکاری و عوامل موثر بر موفقیت همکاری های فناورانه، بینشی برای مدیران و سیاست گذاران در این زمینه فراهم آورد.