رشد فناوری
سال:1384 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

یکی از سوالاتی که همواره برای جامعه ایران مطرح بوده این است که آیا می توان با افزایش میزان بودجه های اختصاص یافته به بخش تحقیقات و بکارگیری نیروهای بیشتر در این زمینه به نتایج مطلوب رسید؟ پاسخ این پرسش اگر چه تامل و تعمق بیشتری را می طلبد، ولی کارشناسان پاسخ آن را در تدوین نظامی با عنوان نظام ملی نوآوری می دانند.نقش هر کدام از دستگاه ها در مراحل مختلف عناصر تشکیل دهنده این نظام مشخص و معین است. در نظام فعلی نوآوری که چندان پاسخگوی نیازهای علمی و فناوری کشور نبوده، بیشتر دولت و دانشگاه ها محور توجه بوده اند. در حالیکه در نظام نوآوری سیستمی و کارآمد به نقش همه دستگاه ها و نهادها مثل قوه قضاییه، وزارتخانه های کلیدی مثل صنایع و معادن، وزارت علوم و آموزش و پرورش توجه و از سوی دیگر به نقش سازنده صنعت و بخش خصوصی و بنگاه های تولید تاکید می شود.

تحقق توسعه مبتنی بر دانایی که از محورهای اصلی چشم انداز 20 ساله و برنامه چهارم توسعه کشور است، نیازمند تشکیل و توسعه نظام ملی نوآوری به عنوان هادی و تسهیل کننده نظام مند تحقق نوآوری در سطوح کلان، میانه و خرد در جامعه است. این نظام با محوریت و بر پایه دانشگاه کارآفرین به عنوان نسل سوم دانشگاه ظهور و بروز پیدا می کند. بدین ترتیب، با بروز تحول در دانشگاه های سنتی و پذیرش نقش توسعه اقتصادی، دانشگاه کارآفرین علاوه بر آموزش و پژوهش، عامل تحقق نوآوری فناورانه به ویژه در فضای فناوری های پیشرفته می گردد و از این طریق پایه های نظام ملی نوآوری مستحکم و زمینه برای تحقق توسعه مبتنی بر دانایی فراهم می شود. این امر در کشورهای مختلف دنیا و مستقل از فرهنگ و بوم دارای نمونه های موفق فراوانی است که بر پایه مفاهیم یاد شده به برخی از آنها می پردازیم.

وظیفه اصلی مرکز رشد حمایت از شرکت های فناور نوپای مستقر در آن است. به نحوی که این شرکت ها به شرکت های موفق و رشد یافته تبدیل شده و قادر باشند حمایت ها و خدمات دریافت کرده از مرکز رشد را به آن برگردانند. بنابراین یکی از فعالیت های ضروری یک مرکز رشد، ارزیابی صحیح و مستمر موسسات مستقر در آن مرکز می باشد. اهداف اصلی ارزیابی شرکت ها، ایجاد انگیزه در آنها جهت موفقیت بیشتر وشناسایی شرکت های موفق است. تلاش و تخصص دو عامل موثر در موفقیت یک شرکت هستند. هر چند که موفقیت یک معیار فازی و نسبی است و در طول زمان قابل کسب و تشخیص می باشد.به منظور تعیین شاخص های ارزیابی، ارایه یک مدل ارزیابی امری ضروری است. در این مقاله نخست یک مدل جهت ارزیابی شرکت ها ارایه شده است. بر اساس این مدل، شاخص های ارزیابی به سه دسته عمومی، تخصصی و اقتصادی تقسیم شده اند. دسته عمومی شامل 11 شاخص است که جنبه تلاش را تعیین می کنند. دسته تخصصی دارای 10 شاخص است که جنبه تخصصی شرکت را تعیین می کنند و در نهایت دسته اقتصادی شامل 6 شاخص است. این شاخص ها تعیین کننده جنبه های تلاش و تخصص شرکت می باشند. در انتها برای شاخص های امتیاز کمی، حد نصاب های موردنیاز در دوره های مختلف ارزیابی تعیین شده است. در مدل پیشنهادی ارزیابی شرکت ها، مراحل مختلف ارزیابی مشخص شده است که شامل سه دوره اصلی یکساله می باشد و هر دوره یکساله شامل چهار مرحله ارزیابی سه ماهه متوالی است. جهت اجرای ارزیابی از سه روش خوداظهار شرکت ها (توسط تکمیل پرسشنامه های مربوطه)، داشتن جلسات حضوری خصوصی و عمومی مسوولان مرکز رشد با شرکت ها و کسب اطلاعات عمومی از شرکت ها استفاده می شود. با انجام ارزیابی، شاخص های ارزیابی به صورت کمی برای شرکت ها تعیین می گردد. داشتن یک تعامل مناسب و صحیح با شرکت ها نقش بسیار موثری در میزان موفقیت مرکز رشد در درازمدت خواهد داشت. در مدل ارزیابی ارایه شده، شیوه های مختلف تعامل با شرکت ها بر اساس نتایج ارزیابی آنها مشخص و تعیین شده است.لازم به ذکر است که این مقاله حاصل سه سال تجربه در ارزیابی شرکت های مستقر در مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات پارک علم و فناوری یزد است.

توسعه فناوری به عنوان یکی از راهبردهای اصلی و حیاتی برای دستیابی به اقتصاد دانش محور و سالم در کشور، واقعیتی انکارناپذیر است که باید از تمامی جوانب مورد بررسی قرار گیرد و مزایا و منافع راهکارهای مختلف آن بررسی شوند. در این نوشته تلاش می شود مفاهیم توسعه فناوری، انتقال فناوری، چرخه فناوری و اکوسیستم صنعتی موردنیاز برای به کارگیری این مفاهیم تشریح گردد. توجه و به کارگیری مفهوم چرخه فناوری در فرآیندهای توسعه فناوری در یک محیط مناسب می تواند ارزش اقتصادی پایدار ایجاد کند و در عین حال فعالیت شرکت های نوپای فناور (TBF) و شرکت هایی که بر پایه فناوری های نو ایجاد شده اند (TNBF) را تسهیل کند. دلایلی که چرخه فناوری می تواند در محیط مناسب، ارزش اقتصادی ایجاد کند نیز در قالب الگویی پویا شامل: افزایش نوآوری و خلاقیت، افزایش سرمایه گذاری در تحقیقات، افزایش ظرفیت آموزش های فناورانه، افزایش موسسات و مراکز تحقیقاتی، بررسی می شود.

مراکز رشد با فراهم آوری خدمات حمایتی و ارایه همکاری های لازم در توسعه کسب و کار به توسعه واحدهای فناور کمک می کنند. مراکز رشد کسب و کار از یک نقطه نظر به چهار گروه اصلی تقسیم می شوند. مراکز نوآوری کسب و کار؛ مراکز رشد کسب و کار دانشگاهی؛ مراکز رشد خصوصی مستقل؛ و مراکز رشد خصوصی شرکتی.تنوع مراکز رشد با توجه به تحولات تدریجی نیازها و احتیاجات واحدهای فناور بوده که این مساله موجب ایجاد تفاوت در خدمات قابل ارایه آنها به این واحدها می گردد. نکته ای که در این مقاله ارایه می گردد این است که تمامی این تفاوت ها را می توان با استفاده از دو مدل اصلی مرکز رشد شکل داد (مدل 1 و 2). مراکز رشد از طریق این دو مدل می توانند به تعیین موقعیت استراتژیک خود بپردازند. در این بخش فهرستی از متغیرهای مشخصه مرکز رشد ارایه می شود که به روشن سازی تفاوت های اصلی میان چهار نوع مرکز رشد پرداخته و از طرف دیگر برای توصیف مدل های مرکز رشد مورد استفاده قرار می گیرد.

این مقاله سعی دارد نشان دهد که توجه به نیروی انسانی و رهبری آن از طریق "مدیریت مشارکتی" باعث افزایش بهره وری و شکوفایی سازمان ها و شرکت ها می شود.بدین منظور در ابتدا عمده فعالیت های مدیریت منابع انسانی نام برده شده و سپس به رهبری نیروی انسانی به عنوان یکی از اساسی ترین وظایف مدیریت منابع انسانی پرداخته شده است. در این راستا، روند شکل گیری تاریخی رهبری نیروی انسانی و سه نوع "مدیریت سیستماتیک"، "مدیریت علمی"، "روابط انسانی" برای نمونه تعریف شده است.سپس نگرش "وظیفه مداری" و "انسان مداری" که در حوزه "علوم رفتاری" توسط هاوتورن و مازلو مطرح شده است اشاره می شود و "سلسله مراتب نیازها" مازلو تشریح می گردد.در ادامه مقاله، با کمک "شبکه رفتاری" بلیک و موتون، انواع سبک های مدیریتی تشریح شده و سعی در یافتن پاسخی برای اینکه "مدیریت وظیفه مدار یا انسان مدار بهتر است؟" دارد.جواب صحیح را "مدیریت مشارکتی" که از تلفیق دو شیوه است، می داند و به مزایای این شیوه میانه می پردازد و مدل های "هرتزبرگ" و "لیکرت" را به عنوان دو مدل عملی که در بسیاری از شرکت ها استفاده می شود توضیح می دهد. در انتها ملزومات و موانع به کارگیری و همچنین ارکان چهارگانه "مدیریت مشارکتی" ذکر شده است. مقاله چنین نتیجه می گیرد که نیروی انسانی مهمترین سرمایه هر بنگاه است و مدیریت مشارکتی در دنیای کنونی یکی از مناسب ترین روش های افزایش بهره وری در سازمان های مختلف است.

مراکز رشد فناوری به عنوان مراکز مکمل دانشگاه و صنعت، نقش مهمی در کارآفرینی ایفا می کنند. این مراکز با به کارگیری روش ها و شیوه های مشارکت جویانه، زمینه توسعه همکاری های دانشگاه و صنعت را در تربیت نیروهای موردنیاز جامعه فراهمی می آورند. در این شماره با دکتر احمد روشنفکر در زمینه مباحث مربوط به روابط دانشگاه و صنعت و نق مراکز رشد در این فرآیند به گفتگو نشستیم.دکتر روشنفکر، سال ها دردانشگاه های خواجه نصیرالدین طوسی و علم و صنعت تدریس کرده اند و علاوه بر این، با شرکت هایی چون نمایندگی زیمنس در ایران، شرکت بین المللی AEG، ذوب آهن اصفهان، تکنوکار و اینترکان همکاری داشته است.وی به شیوه «دوستانه» در تربیت نیروی انسانی توسط دانشگاه و صنعت معتقد است. حاصل این گفتگو را به خوانندگان گرامی تقدیم می کنیم.