گیاه و زیست بوم
سال:1392 | دوره:9 | شماره:36 |تعداد مقالات:9

منطقه حفاظت شده دنای غربی در بخش جنوبی سلسله جبال زاگرس واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد می باشد. منطقه حفاظت شده دنای غربی یکی از غنی ترین نقاط کشور ازنظر تنوع زیستی است. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات تنوع زیستی و آرایش و اشکوب بندی گیاهی در طبقات ارتفاعی رشته کوه دنا است. در این تحقیق نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی-سیستماتیک اتجام شد که در آن 30 قطعه نمونه به روش حداقل سطح گونه تعیین شد. در هر قطعه نمونه درصد پوشش هر گونه و گونه های غالب تعیین و گونه های منطقه جمع آوری شد. برای هر قطعه نمونه اطلاعات ارتفاع، جهت و درصد شیب ثبت شد. داده ها وارد محیط Excell شده وتجزیه و تحلیل نتایج صورت گرفت. بررسی فلوریستیکی حاصل از مطالعات در 30 قطعه نمونه نشان می دهد که در منطقه دنای غربی 212 نمونه گیاهی از 24 تیره گیاهی رویش دارد که 41 گونه بومی، 12 گونه نادر، 1 گونه آسیب پذیر و 7 جنس تک گونه ای است. طبق بررسی های انجام شده در منطقه، محدوده ارتفاعی رویش فانروفیت ها 3150-2242 متر، کامفیت ها 4050-3350 متر، ژئوفیت ها 2926-2514 متر و همی کریپتوفیت ها و تروفیت ها در تمام طبقات ارتفاعی منطقه است. مهم ترین عامل در میزان پوشش گیاهی منطقه عامل ارتفاع بوده و عامل درصد شیب نیز در درجه دوم قرار گرفته است. در منطقه 4آرایش درختی، درختچه ای، گیاهان بالشتکی و گیاهان علفی وجود دارد. در این منطقه 117 گونه با شکل رویشی همی کریپتوفیت (55 درصد)، 44 گونه با شکل رویشی تروفیت (21 درصد)، 17 گونه با شکل رویشی کامفیت (8 درصد)، 17 گونه با شکل رویشی ژئوفیت (8 درصد)، 17 گونه با شکل رویشی فانروفیت (8 درصد) می باشند.

مطالعه اخیر برای ارزیابی مقاومت Sedlitzia rosmarinus به تنش های شوری و خشکی ناشی از اعمال تیمارهای پلی اتیلن گلیکول (PEG) و نمک طعام (NaCl) درطی جوانه زنی و مراحل اولیه توسعه گیاه انجام گرفت. این آزمایش در تابستان 1389 و در مجتمع آزمایشگاهی دانشکده کشاورزی واحد ورامین - پیشوا انجام گرفت. بذرهای مورداستفاده با کمک مرکز تحقیقات کاشان و در سال 1389 جمع آوری گردید. اندازه گیری سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه به عنوان مهم ترین پارامترها قابل اندازه گیری هستند. تیمار خشکی با پلی اتیل گلیکول 6000 (PEG6000) در 5 سطح، تیمار شوری در 6 سطح و در 3 تکرار به صورت فاکتوریل و در قالب طرح های کامل تصادفی انجام گرفت. برای تجزیه و تحلیل آزمایش از داده های روز آخر استفاده می شود. برای تجزیه داده ها از نرم افزار SPSS و EXCEL استفاده شد. نتایج جدول تجزیه واریانس و در سطح احتمال 5 درصد محاسبه گردید. نتایج حاصل از یافته ها نشان می دهد که به طور کلی با افزایش شوری و تنش خشکی شاخص های رشد کاهش می یابد. همان طور که مشاهده می شود اندازه طول ریشه با افزایش میزان تنش خشکی تا تیمار سوم کاهش و سپس مجددا افزایشی در طول ریشه چه هم زمان با افزایش میزان تنش خشکی دیده می شود. البته چنین حالتی برای تنش شوری نیز مشاهده می شود ولی میزان تغییرات آن مانند تیمار شوری شدید نیست. همین شرایط نیز برای درصد و سرعت جوانه زنی نیز دیده می شود. بنابراین می توان گفت که اثرات معنی داری برای واکنش متقابل شوری و خشکی بر روی اندازه ریشه چه، ساقه چه و جوانه زنی در سطوح مختلف وجود دارد. همچنین افزایش تنش شوری و خشکی اثرات مستقیمی در کاهش یافتن سرعت جوانه زنی، اندازه طول ریشه چه و ساقه چه دارد.

اعمال پرایمینگ به دلیل بالابردن درصد و سرعت جوانه زنی بذر به ویژه در مناطق خشک که جوانه زدن بذر با مشکلات ناشی از کمبود رطوبت خاک مواجه می باشد، حائز اهمیت می باشد. اثرات اسموپرایمینگ بر جوانه زنی بذر عدس (ILL6199) در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد قائم شهر در سال 1389 ارزیابی گردید. عوامل مورد آزمایش پلی اتیلن گلیکول (PEG) با غلظت های 5 و 10 درصد، نیترات پتاسیم (KNO3) با غلظت های 1 و 2 درصد، کلرید پتاسیم (KCl) با غلظت های 2 و 4 درصد و مدت زمان های 4، 8 و 12 ساعت بودند. نتایج نشان داد که حداکثر طول ریشه چه و ساقه چه تحت PEG 5 درصد در مدت 4 ساعت به دست آمد، اما بیشترین نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه R/S و وزن خشک (R/S) با پرایم نمودن توسط PEG و KNO3 با غلظت های 5، 10 و 2 درصد در مدت زمان های 12 و 8 ساعت مشاهده شد. بیشترین سرعت جوانه زنی با پرایم نمودن PEG 5 درصد حاصل گردید.

شناسایی گونه های مرتعی و آشنایی بیشتر با خصوصیات اکولوژیکی آنها به مدیریت مرتع کمک شایانی می کند. هدف این مطالعه بررسی اثرات برش بر روی ویژگی های اکولوژیکی گونه مرتعی .Juncus maritimus Lam می باشد. آزمایش در قالب فاکتوریل با طرح کامل تصادفی 4 تیمار و 10 تکرار انجام گردید. این آزمایش از تاریخ شروع تا برداشت نهایی 9 هفته طول کشید. تمام قسمت های هوایی گیاه مورد مطالعه در چهار تیمار برش، برش مکرر (هر هفته یک بار)، برش متوسط (هر 2 هفته یک بار)، برش کم (هر 4 هفته یک بار) و تیمار شاهد (برش فقط در پایان آزمایش) طی برنامه ریزی منظم از ارتفاع 6 سانتی متری بالای سطح خاک گلدان ها قطع شدند. نتایج نشان داد که وزن ماده خشک کل و وزن ماده خشک ریشه در گیاه مورد نظر در اثر تکرار برش کاهش پیدا کرده است. تغییر در وزن ماده خشک در اثر برش تغییراتی را در تخصیص ماده خشک در این گیاه به همراه دارد. بنابراین تخصیص ماده خشک کمتر در ریشه گیاهان قطع شده نسبت به گیاهان قطع نشده مشاهده شد. مشاهدات صورت گرفته از تحقیق به عمل آمده نیز نشانگر آن می باشد که تنش ناشی از برش در تیمارهای مختلف بر روی میزان ماده خشک کل، قسمت های هوایی و زمینی، تعداد پنجه زنی و طول کل ریزوم اثرگذار بوده و این ویژگی ها در تیمارهای برش با تیمار شاهد دارای اختلاف معنی دار می باشد. به طور کلی گونه مورد مطالعه در برابر تنش وارده ناشی از برش (چرای دام)، قادر به بازسازی اعضای از دست داده خود مانند برگ نمی باشد.

این مطالعه با هدف ترسیم منحنی پاسخ گونه گون زرد (Astragalus verus Olivier) نسبت به شیب تغییرات محیطی با استفاده از روشNone Parametric Multiplicative Regression  ((NPMR انجام گردید. بدین منظور ابتدا مدل سازی رویشگاه بالقوه گون زرد با استفاده از روش رگرسیون لجستیک (LR) و تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (ENFA) در مراتع فریدون شهر استان اصفهان انجام شد و این دو مدل با استفاده از 31 متغیر محیطی (متغیرهای خاک، اقلیم و فیزیوگرافی) به صورت نقشه تهیه شدند. سپس به کمک این دو نقشه و نقشه های متغیرهای محیطی مهم، روش NPMR برای ترسیم منحنی های پاسخ گونه استفاده گردید. مدل های NPMR مدل های پیش بینی کننده ای هستند که می توانند بدون هیچ پیش فرضی در مورد شکل منحنی پاسخ گونه ها نسبت به متغیرهای اکولوژیکی، بحث نمایند و حد بردباری گونه ها را تعیین کنند. نتایج به دست آمده بر اساس نقشه های رویشگاه بالقوه (LR و ENFA) و منحنی های عکس العمل گونه، رویشگاه مناسب گون زرد در منطقه مطالعاتی، مناطقی با بافت متوسط تا به نسبه سنگین (44 تا 48 درصد رس)، شیب متوسط (10 تا 20 درصد)، خاک هایی با شوری کم (کمتر از 0.3 درصد)، رطوبت اشباع خاک بین 45 تا 47 درصد و اسیدیته حدود 7.5 است. نتایج مدل سازی پراکنش بالقوه این گونه و سایرگونه های گیاهی مهم می تواند در مکان یابی مناطق مستعد جهت احیای رویشگاه های بالقوه گونه های موردنظر استفاده شود.

در این تحقیق پتانسیل ترسیب کربن گونه های بنه، کیکم، بادام و افدرا در منطقه حفاظت شده باغ شادی هرات در استان یزد مورد مطالعه قرار گرفت. در گونه بنه پتانسیل ترسیب کربن علاوه بر منطقه حفاظت شده در منطقه تحت چراء نیز مورد اندازه گیری قرار گرفت. برای گزینش درختان مورد مطالعه از روش نمونه برداری طبقه ای (طبقات قطری) استفاده شد. نمونه برداری از بنه پس از قطع درخت اندام های مختلف (ریشه، تنه و شاخه و برگ ها) در هر کلاسه قطری بادقت توزین شدند. به منظور تخمین میزان لاشریزه در هر پلات یک قطعه نمونه 1 متر مربعی پیاده و لاشریزه موجود بادقت توزین شد. نمونه ها خشک و سپس درصد کربن آلی به روش احتراق در کوره تعیین شد. با تعیین وزن خاکستر و با دردست داشتن وزن اولیه و نسبت کربن آلی به مواد آلی میزان ترسیب کربن برای هر گیاه به صورت جداگانه محاسبه شد. نتایج نشان داد که میزان ترسیب کربن گونه بنه در منطقه حفاظت شده برابر 6.232 تن در هکتار و برای منطقه تحت چراء این مقدار برابر 4.461 تن در هکتار به دست آمد. تفاوت معنی داری بین ترسیب کربن هیچ کدام از اندام های اندازه گیری شده درخت بنه بین دو منطقه حفاظت شده و تحت چراء به دست نیامد. مقایسه ترسیب کربن گونه های مختلف نشان داد که گونه بادام بیشترین و افدرا کمترین ترسیب کربن را در یک هکتار داشتند. به طورکلی نتیجه گیری شد که گونه های مورد مطالعه نقش مهمی در ترسیب کربن در رویشگاه های خود در جنگل های خارج از شمال ایفا می نمایند.

یکی از مشکلات اغلب رویشگاه های ارس در ایران کمبود زادآوری است که می تواند احیا و آینده این رویشگاه ها را با چالش روبرو سازد. پراکنش این زادآوری ها در زیر همه درختان یکسان نیست. خاک و اجزای آن سهم مهمی در شکل گیری آنها دارد. آنزیم های خاک را ریشه گیاهان و میکروارگانیسم ها تولید می کنند و می توانند با حضور در چرخه های مختلف غذایی سبب آزادشدن و در دسترس قرار گرفتن عناصر تغذیه ای برای گیاهان و زادآوری ها شوند. این تحقیق برای بررسی نقش احتمالی آنزیم های خاک در ریزوسفر درختان دارای زادآوری ارس Juniperus excelsa و مقایسه آنها با خاک درختان بدون زادآوری در رویشگاه چهار باغ گرگان انجام شد. از خاک اطراف ریشه درختان دارای زادآوری و بدون زادآوری نمونه برداری شد. پس از عصاره گیری، فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و فسفاتاز قلیایی، دهیدروژناز و اوره آز با استفاده از واکنش با سوبسترا و توده زنده میکروبی توسط اسپکتوفتومتر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که فعالیت آنزیم ها و توده زنده میکروبی در ریزوسفر درختان دارای زادآوری از فعالیت آنها در گروه بدون زادآوری بیشتر است، که می تواند به دلیل وجود میکروارگانیسم های بیشتر از جمله قارچ های میکوریزی در ریشه درختان دارای زادآوری و جذب بهتر عناصر و مواد غذایی باشد.

جلبک انترومورفا (Enteromorpha sp.) متعلق به شاخه کلروفیتا دارای ساختار پارانشیمی بوده و در سطح بستره ساحل دریای خزر به طور وسیعی دیده می شود. در این بررسی جلبک انترومورفا سطح بستر ساحل دریای خزر جمع آوری، جداسازی و شناسایی گردید. بعد از تیماردهی، در مرحله اندازه گیری میزان رنگدانه های فتوسنتزی غلظت کلروفیل a، b و کل و بتا کاروتن تعیین شد. سپس میزان پراکسیداسیون لیپیدی و فعالیت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز مشخص گردید. نتایج حاصل از اندازه گیری رنگدانه های فتوسنتزی نشان می دهند که در غلظت قابل تحمل جیوه (100 میلی گرم بر لیتر) میزان انواع کلروفیل نسبت به شاهد تغییر معنی داری نداشته است. درحالی که با افزایش غلظت جیوه میزان رنگیزه های فتوسنتزی کاهش چشمگیری پیدا می کند. فعالیت آنزیم ها نسبت به دوره زمانی و همچنین غلظت تیمار متفاوت بود. در غلظت های بالای جیوه میزان فعالیت کلیه آنزیم ها در دوره تیماردهی به شدت کاهش پیدا می کند. درحالی که در غلظت های پایین تر فعالیت آنزیم های مختلف از الگو متفاوتی پیروی می کنند. در آنزیم آسکوربات پراکسیداز فعالیت آنزیمی با افزایش غلظت کاهش پیدا کرده، در غلظت های 100 و 200 میلی گرم بر لیتر فعالیت آنزیم به شدت افزایش پیدا کرده است. در آنزیم پراکسیداز پاسخ های آنزیمی نسبت به سایر آنزیم ها متفاوت است، تنها در غلظت 100 میلی گرم بر لیتر تیمار یک افزایش شدید فعالیت آنزیم مشاهده می شود. آنزیم پلی فنل اکسیداز آنزیم تنها یک فعالیت شدید آنزیمی در غلظت 200 میلی گرم بر لیتر تیمار مشاهده می شود. در بررسی میزان فعالیت پراکسیداسیون لیپیدی، میزان پراکسیداسیون لیپیدی در تیمارها نسبت به شاهد افزایش یافت اختلاف بین غلظت مالون دآلوئید در 3تیمار 100، 200 و 300 میلی گرم بر لیتر معنی دار نمی باشد.

به دنبال پیامدهای زیست محیطی حاصل از مصرف علف کش ها و کاهش تدریجی محصولات زراعی آللوپاتی می تواند پتانسیل ارزشمندی در کنترل زیستی از طریق آزادسازی مواد آللوشیمیایی از برگ ها، بذور، ریشه ها و ساقه های گیاهان زنده و یا مواد گیاهی درحال تجزیه نشان دهد. این تحقیق با هدف بررسی تاثیر عصاره هیدروالکلی ریشه و اندام هوایی گیاه دارویی درمنه خزری بر جوانه زنی و رشد چهار گونه علف هرز سلمه تره، تاج خروس، چسبک و یولاف وحشی به صورت آزمایشگاهی و گلخانه ای انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عصاره گیاه درمنه خزری در 6 غلظت0.1 ، 0.25، 0.5، 1، 2.5، 5 درصد و آب مقطر (شاهد) بود. نتایج نشان داد غلظت های مختلف عصاره گیاه درمنه خزری کاهش معنی داری در درصد جوانه زنی و طول ریشه چه و ساقه چه بذور علف های هرز در آزمایشگاه ایجاد نمود. همچنین غلظت های مختلف عصاره کاهش معنی داری در درصد سبزشدن بذور، ارتفاع و وزن تر و خشک بوته های علف هرز در گلخانه ایجاد کرد. نتایج نشان داد جوانه زنی بذور تاج خروس، سلمه تره، چسبک و یولاف وحشی در آزمایشگاه، به ترتیب تحت عصاره هایی با غلظت 0.25، 0.5، 0.5 و 2.5 درصد به بالا متوقف شد. غلظت یک درصد عصاره گیاه درمنه خزری در گلخانه درصد سبزشدن بذور تاج خروس، سلمه تره، چسبک و یولاف وحشی را به ترتیب میزان 64، 84، 43 و 65 درصد نسبت به شاهد کاهش داد و غلظت 5 درصد عصاره تقریبا باعث توقف سبزشدن بذور سلمه تره و چسبک شد. نتایج نشان داد عصاره گیاه درمنه خزری دارای اثرات آللوپاتیکی قوی بوده و از جوانه زنی و رشد علف های هرز جلوگیری می نماید که این امر می تواند در تولید علف کش هایی با منشا طبیعی مورد استفاده قرار گیرد.