گیاه و زیست بوم
سال:1391 | دوره:8 | شماره:33-1 (ویژه نامه) |تعداد مقالات:9

آزمایشی به منظور بررسی اثر تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه پنج گونه دارویی در سال 1389 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل پنج گونه دارویی گل راعی (Hypericum perforatum L.)، رازیانه (vulgare L. Foeniculum)، زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، بابونه (Anthemis persica L.) و بومادران  (L. Achillea millefolium) در چهار سطح شوری صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار نمک کلرید سدیم آزمایشگاهی به صورت فاکتوریل در قالب طرح به طور کامل تصادفی با 4 تکرار اعمال شد. صفات مورد ارزیابی شامل تعیین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه، نسبت S/R، وزن تر و خشک گیاهچه و تعیین بنیه یا انرژی رویشی بذور بود. آنالیز آماری صفات بررسی شده در مرحله جوانه زنی و رشد گیاهچه ها نشان داد که با افزایش شوری، کلیه گونه ها کاهش معنی دار ((P<0.01 در تمامی صفات مورد مطالعه داشت در حالی که صفت S/R در سطح 0.05 معنی دار شد. بیش ترین درصد و سرعت جوانه زنی به ترتیب متعلق به بومادران و بابونه بود و در بین سطوح شوری نیز کم ترین اثرشوری بر درصد و سرعت جوانه زنی مربوط به غلظت 50 و شاهد بود. سایر نتایج در خصوص طول ساقه چه، طول ریشه چه و طول گیاهچه مشخص نمود که در غلظت های 50 و 150 میلی مولار این کاهش بیش تر از غلظت 100 میلی مولار بود در حالی که سطح شوری 100 میلی مولار پایین ترین میزان S/R را داشته است.

تمشک برگ نارونی (Rubus anatolicus (Focke) Focke ex Hausskn.) از تیره گل سرخیان و زیرتیره رزوئیده می باشد به صورت خودرو و فراوان در منطقه استان گلستان می روید. در طب سنتی به عنوان یک ضدالتهاب و ضدعفونی کننده قوی استفاده می شود. در این پژوهش میوه تمشک به دو صورت رسیده و نارس به طور تصادفی از دو منطقه مختلف جغرافیایی در استان گلستان (روستای حسن آباد جلین و روستای لیوان غربی بندرگز) برداشت شده است. مقدار فنل های کل با معرف فولن- سیکالتو و فلاونوئیدهای کل با روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم، در عصاره های متانولی، اتانولی و آبمیوه تمشک با دستگاه اسپکتروفتومتر تعیین شدند. از لحاظ نموی مقدار هر دو ترکیب فنلی در تمشک های رسیده نسبت به نارس بیش تر بود. از لحاظ اختلاف مکانی در فنل ها فقط بین تمشک های نارس در عصاره متانولی اختلاف معنی دار مشاهده شد اما در فلاونوئیدها در هر دو عصاره متانولی و آبمیوه بین هر دو تمشک شاهد اختلاف معنی دار (P<0.05) بودیم. مقدار فنل های کل در عصاره متانولی و فلاونوئیدهای کل در عصاره اتانولی نسبت به دو عصاره دیگر بیش تر بود.

این تحقیق به منظور مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس ریشه، برگ و میوه گونه علف مار در مزرعه و رویشگاه انجام گردید. بعد از رشد کامل گیاه (رسیدن میوه) نمونه برداری از ریشه، برگ و میوه این گیاه از مزرعه و همزمان از رویشگاه طبیعی آن در منطقه دارزین واقع در استان کرمان انجام گردید. اسانس نمونه ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر استخراج و تجزیه و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس نمونه های مربوط به رویشگاه و مزرعه به وسیله دستگاه های GC و GC/MS صورت پذیرفت. در مجموع در اسانس ریشه، برگ و میوه مزرعه به ترتیب 37، 39 و 42 ترکیب و در اسانس ریشه، برگ و میوه رویشگاه 24، 31 و 29 ترکیب شناسایی شد. ترکیب غالبی که در همه نمونه بیش ترین درصد اسانس ترکیب ها را دارد Sulphour mol می باشد. تعداد 19 ترکیب در میوه، 16 ترکیب در برگ و 11 ترکیب در ریشه نمونه های دو محیط کشت مشترک می باشد. همچنین ترکیب های مشترک که در همه نمونه ها مشاهده گردیدند شامل (2buten-1-one 1-(2,6,6 trimethyl-1,3 cyclohexadien، Tetracontane 3,5,24 trimethyl،1,2-benzene dicarboxylic acid  ( بنزن دی کربوکسیلیک اسید)، Decanedioic acid (دی کاندوئیک( Methyl متیل و) Esters استرها) هستند. نتایج نشان می دهد که در نمونه های مزرعه بازده اسانس نسبت به رویشگاه بیش تر، ولی درصد هر ترکیب در نمونه های رویشگاه بیش تر و درصد ترکیب های عمده در مزرعه کاهش یافت. این پدیده می تواند به دلیل مسیر مشترک تشکیل این ترکیب ها در گیاهان وابسته باشد که به دلیل اختلاف شرایط آب و هوایی و محیط کشت متفاوت سبب بروز تغییر در ترکیب های اسانس ها می شود.

به منظور بررسی کارایی کود زیستی حل کننده فسفات و تراکم بوته بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی انیسون پژوهشی به صورت آزمایش های فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در بهار سال 1388 در مزرعه تحقیقات کشاورزی ورامین انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کودزیستی حل کننده فسفات در سه روش مصرف: شاهد (عدم تلقیح)، بذر مال و مصرف در دو زمان بذر مال و سرک. عامل تراکم بوته در چهار سطح (67، 34، 23 و 17 بوته در هر متر مربع) بودند. صفات مورد بررسی شامل عملکردهای بیولوژیک، دانه و اسانس، شاخص برداشت، وزن خشک دانه و بوته بودند. نتایج نشان داد، کود زیستی حل کننده فسفات و اثر تراکم بوته برای صفت های عملکرد دانه و اسانس همچنین اثر متقابل کود زیستی حل کننده فسفات در تراکم بوته برای صفت های عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن خشک بوته و دانه در سطح 1% معنی دار شده است. نتایج مقایسه میانگین نشان داد، تراکم 67 بوته در هر مترمربع و استفاده از کود زیستی حل کننده فسفات در دو مرحله (بذر مال و سرک) بیش ترین تاثیر مثبت را بر صفات ذکر شده دارد.

اثر سطوح مختلف تراکم و نیتروژن بر برخی صفات زراعی گیاه خردل هندی، در آزمایشی به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی واقع در شهرستان تاکستان در سال زراعی 89-1388 مطالعه شد. در این آزمایش تراکم در سه سطح شامل 80، 100 و 120 بوته در مترمربع، در کرت های فرعی و سطوح مختلف نیتروژن به صورت خالص در پنج سطح شامل 0، 50، 100، 150، 200 کیلوگرم در هکتار در کرت های اصلی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تراکم گیاه اثر معنی داری بر عملکرد دانه، عملکرد روغن، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و درصد روغن دارد. همچنین سطوح مختلف نیتروژن نیز بر تمام صفات عنوان شده تاثیر معنی داری داشت. بیش ترین میزان عملکرد دانه و عملکرد روغن در تراکم 80 بوته در متر مربع و استفاده از 200 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار به ترتیب با میانگین 2961 و 1159 کیلوگرم در هکتار بدست آمد.

به منظور بررسی تاثیر ورمیکومپوست و محلول پاشی اسیدهای آمینه بر عملکرد گل بابونه (Matricaria chamomilla L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار در بهار 1389 در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی البرز وابسته به موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در منطقه کرج واقع در طول جغرافیایی 51 درجه و 19 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 35 درجه و 48 دقیقه شمالی انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل 5 سطح ورمی کمپوست (صفر، 5، 10، 15 و 20 تن در هکتار) و محلول پاشی اسید آمینه در سه سطح (مرحله قبل از گلدهی، مرحله گلدهی کامل و مرحله قبل از گلدهی+مرحله گلدهی کامل) بودند. نتایج نشان داد که ورمی کمپوست و محلول پاشی اسیدهای آمینه تاثیر معنی داری بر کلیه صفت های مورد بررسی داشته اند. بیش ترین ارتفاع (41.8 سانتی متر)، عملکرد گل تازه 3335.7 کیلوگرم در هکتار) و گل خشک در هکتار (653.8 کیلوگرم در هکتار) با کاربرد 20 تن ورمی کمپوست در هکتار بدست آمد. همین روند در سطح سوم محلول پاشی (مرحله قبل از گلدهی+مرحله گلدهی کامل) حاصل گردید. نتایج اثرات متقابل نشان دهنده آن بود که کاربرد توام 15 تن ورمی کمپوست و دوبار محلول پاشی بهترین نتیجه را از نظر عملکرد گل تازه و خشک داشته است.

این تحقیق با نگرشی بوم شناسانه، به منظور تعیین عوامل محیطی تشکیل دهنده زیستگاه های طبیعی و ارتباط آن ها با پوشش تاجی و تراکم گونه Artemisia persica Boiss در استان کرمان انجام شد. پس از تهیه نقشه رویشگاه های این گونه، چهار رویشگاه معرف جهت مطالعه عوامل توپوگرافی، اقلیمی، خاکی و شاخص های پوشش گیاهی انتخاب شد. داده های شیب جهت و ارتفاع این سایت ها از نقشه توپوگرافی رویشگاه ها با مقیاس 1.25000 در محیط نرم افزاری Arc-GIS 9.3 تعیین شد. شاخص های دمایی و بارندگی ماهانه هر رویشگاه استخراج گردید. مولفه های تراکم و فراوانی درمنه ترکی در رویشگاه ها با رولوه و مولفه پوشش تاجی گونه های گیاهی با روش ترانسکت خطی-تماسی ارزیابی شدند. نمونه برداری خاک در قالب بلوک های به طور کامل تصادفی در هر سایت با سه تکرار از عمق 50-0 سانتی متری انجام شد و این پارامترها با روش مقایسه میانگین چند دامنه دانکن در محیط نرم افزاری SPSS مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت به منظور شناخت عوامل موثر مذکور بر درصد پوشش و تراکم گیاه درمنه ترکی از مدل رگرسیون گام به گام کمک گرفته شد. نتایج مطالعه ها نشان داد که این گونه کوهسری در طبقه ارتفاعی 3546-2547 متر از سطح دریا، شیب های 62.85-35.76 درصد و کلیه جهت های جغرافیایی حضور دارد. میانگین بارندگی سالانه در این رویشگاه ها 500-250 میلی متر و دمای متوسط سالانه 10.9-5.17 درجه سانتی گراد است. خاک رویشگاه های این گونه به طور عمده بسیار کم عمق و بافت آن سبک و سنگریزه دار است و از نظر برخی خصوصیت ها از قبیل درصد آهک، سیلت، نیتروژن و میزان پتاسیم قابل جذب دارای اختلاف معنی دار می باشد. پوشش تاجی این گونه 11.7-2.25 درصد و تراکم 2020-423 پایه در هکتار و فراوانی 90-58 درصد می باشد. با استفاده از آنالیز رگرسیون چند متغیره مشخص شد که این گونه در بسترهای آبراهه های مناطق کوهستانی که میزان رس و آهک بالا و سنگریزه کم هستند، بیش ترین درصد پوشش و تراکم را به خود اختصاص می دهد.

هدف از این پژوهش بررسی و شناسایی ترکیب های موثر و فعال دو گیاه دارویی سرخار گل (Echinacea purpurea) و گیاه خارخر (Ononis spinosa) می باشد. اندام هوایی این گیاه دارای کرک های شاخه ای می باشد که مقداری ترشحات چسبناک داراست. در بررسی های انجام گرفته، این ترشحات حاوی ترکیب های فلاونوئید است. زیر گونه ای از گیاه به نام Ononis spinosa subspleiosperma)) در بسیاری مناطق ایران اعم از اصفهان، کهکیلویه و مرکزی مشاهده می شود و گیاه مورد مطالعه از منطقه دشت استان مرکزی در اواخر اردیبهشت جمع آوری گردیده است. پس از انجام مراحل استخراج عصاره گیاه (O.spinosa) و انجام فرکسیون های جداسازی توسط ستون کروماتوگرافی و TLC و HPLC، وجود ترکیب های روتین، هایپروزید و کلروژنیک اسید که از دسته ترکیب های فلاونوئید می باشد، در این جنس و گونه بومی ایران ملاحظه گردید و از نظر کمی در مقایسه با گیاه سرخارگل بسیار مورد توجه است.

فندق (corylus avellana) بومی اروپا ، آسیای صغیر و قفقاز است. پرورش درخت فندق از زمان های قدیم معمول بوده و کشت آن در اروپا از قرن چهاردهم میلادی رو به توسعه گذاشته و به تدریج در مناطق حوزه مدیترانه متداول شده است. رومی ها و یونانی ها فندق را برای درمان استفاده می کردند و ارزش غذایی آن را می دانسته اند. کشت درخت فندق در ایران از زمان های بسیار قدیم متداول بوده و پیدایش آن را از نظر گیاه شناسی به عصر نیولیتیک زمین شناسی نسبت می دهند ولی تاریخ دقیق کشت آن مشخص نیست.در این پژوهش اثر عصاره اتانولی برگ و شاتون فندق بر روی هشت باکتری Bacillus subtilis, Bacillus cereus , luteus, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa Micrococcus, Escherichia coli, Klebsiella pneumonia و Yersinia enterocolitica بررسی شد. اثر عصاره ها با اثر دو آنتی بیوتیک سفتی زوکسیم و سیپروفلوکساسین مقایسه شد. نتایج نشان داد که فعالیت ضد میکروبی عصاره اتانولی شاتون و برگ رویشگاه های مختلف اثرات متفاوت دارد. عصاره برگ ها دارای خواص ضد میکروبی بیش تری نسبت به شاتون بودند. پایه های دست کاشت دارای خواص ضد میکروبی بیش تری نسبت به پایه های جنگلی بودند.