تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
سال:1392 | دوره:44 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

یکی از ابزارهای مفید برای برنامه ریزی و سیاست گذاری در سطح محصولات کشاورزی آگاهی از ساختار تکنولوژی حاکم بر تولید و ویژگی های آن است. در این راستا، هدف مطالعه حاضر تعیین برخی از پارامترهای تعیین کننده ساختار تکنولوژی تولید، از جمله بازدهی نسبت به مقیاس، کشش های جانشینی بین نهاده ها و کشش تقاضای نهاده ها برای محصول جو دیم است. قبل از برآورد این پارامترها، شرایط جمع سازی سازگار مزارع تولیدکننده جو دیم در استان های مختلف کشور با استفاده از نظریه مقیاس گذاری میانگین بررسی شد، سپس تابع هزینه ترانسلوگ به همراه معادلات سهم هزینه نهاده ها با استفاده از روش رگرسیون های به ظاهر نامرتبط تکراری و با به کارگیری داده های مقطعی سال زراعی 1385-86 برآورد شد که وزارت جهاد کشاورزی از طریق پرسشنامه از 1641 بهره بردار از استان های سراسر کشور جمع آوری کرده بود، نتایج مطالعه بیانگر آن است که در مزارع تولیدکننده جو دیم صرفه های ناشی از مقیاس وجود دارد. مقدار عددی کشش مقیاس به ازای میانگین داده ها 1.52 محاسبه شد، به این معنی که با افزایش اندازه مزارع تولیدکننده جو دیم هزینه های تولید کاهش می یابد. برآورد کشش های خودقیمتی تقاضای نهاده ها نشان دهنده کشش اندک تقاضا برای تمام نهاده هاست که حاکی از انعطاف ناپذیری تولیدکنندگان در مقابل افزایش قیمت نهاده هاست.

هدف از مطالعه حاضر اندازه گیری و تحلیل آثار رفاهی افزایش قیمت گروه کالایی گوشت بر خانوارهای ایرانی است. بدین منظور ابتدا سیستم تقاضای تقریبا ایدئال (AIDS) انواع گوشت برای خانوارهای شهری طی سال های 1363-88 برازش شد و سپس معیار تغییر جبرانی CV)) برای اندازه گیری تغییرات رفاهی مصرف کنندگان با استفاده از روش تقریب بسط تیلور و با بهره گیری از اطلاعات به دست آمده از سیستم تقاضای AIDS محاسبه شد. در نهایت، میزان رفاه از دست رفته خانوارهای شهری به سبب افزایش نسبی قیمت انواع گوشت در طی سال های 1385-88 اندازه گیری شد. نتایج حاصل از سیستم تقاضای AIDS نشان داد که گوشت مرغ و گوساله، کالای ضروری و گوشت ماهی و گوسفند، کالای لوکس برای خانوارهای شهری ایران قلمداد می شوند. یافته های حاصل از محاسبه CV بیانگر آن است که خانوارهای شهری به طور متوسط 19 درصد از مخارج سالانه صرف شده خود را برای گروه کالایی گوشت طی این دوره از دست داده اند.

هدف تحقیق حاضر بررسی عملکرد شغلی مدیران هنرستان های کشاورزی استان تهران از دیدگاه آموزشگران بوده است. تحقیق از نوع پیمایشی و به روش توصیفی همبستگی انجام شد. جامعه آماری تحقیق را آموزشگران هنرستان های کشاورزی استان تهران (91=N) تشکیل دادند که 46 نفر از ایشان به روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب برای نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ای محقق ساخته بوده است که روایی آن با استفاده از نظر برخی از اعضای هیات علمی دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی دانشگاه تهران تایید شد. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که آلفای به دست آمده (بین 0.75 تا 0.95) نشانگر پایایی مناسب بود. تحلیل داده ها با استفاده از برنامه نرم افزاری SPSS انجام شده است. نتایج بیانگر آن بود که بیشتر آموزشگران سطح عملکرد شغلی مدیران را در حد متوسط ارزیابی کردند. بر طبق نتایج بین مهارت های انسانی، فنی و ادراکی مدیران و عملکرد شغلی ایشان رابطه مثبت و معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که حدود 51 درصد تغییرات عملکرد شغلی از طریق متغیر مهارت انسانی تبیین پذیر است.

با توجه به اهمیت شرکت های خدمات مشاورره ای، فنی و مهندسی کشاورزی در توسعه بخش کشاورزی و پایین بودن نسبی سطح رضایت کشاورزان از خدمات این شرکت ها، هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل تاثیرگذار بر میزان رضایت کشاورزان از شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندسی کشاورزی در شهرستان زنجان است. از نظر روش پژوهش، این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی به شمار می رود. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل تمامی کشاورزانی بود که در دو سال اخیر یک یا چند بار از خدمات مختلف شرکت های مستقر در شهرستان زنجان استفاده کرده بودند (N=2550). حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 262 نفر محاسبه شد. برای دستیابی به نمونه ها از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب بهره گرفته شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه با نظر پانلی از اعضای هیات علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه های تهران و زنجان تایید شد. برای تعیین قابلیت اعتماد ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس های اصلی پرسشنامه بیشتر از 0.75 بود. نتایج آمار توصیفی نشان داد که رضایت 0.8 درصد از پاسخگویان از شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندسی کشاورزی در سطح خیلی کم، 23.7 درصد در سطح کم، 64.5 درصد در سطح متوسط، 8 درصد در سطح زیاد و 3 درصد در سطح خیلی زیاد بود، همچنین نتایج تحلیل رگرسیون بیانگر آن بود که در حدود 58.8 درصد از تغییرات، میزان رضایت پاسخگویان از شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندسی کشاورزی در منطقه تحقیق را سه متغیر نگرش به شرکت ها، میزان آشنایی با شرکت ها و سطح تحصیلات تبیین می کنند.

به طور کلی، سطح توسعه یافتگی بخش کشاورزی یک کشور در مناطق مختلف آن یکسان نیست و در این زمینه ناهمسانی و ناهماهنگی به چشم می خورد. این امر ضرورت مطالعه روند توسعه یافتگی را در میان استان های یک کشور اجتناب ناپذیر می سازد. هدف این مقاله تعیین و تحلیل سطح توسعه بخش کشاورزی و میزان نامتوازن بودن آن در مناطق روستایی استان آذربایجان غربی برای سطوح شهرستان در دو مقطع زمانی 1380 و 1388 است. برای نیل به این هدف 48 شاخص توسعه در بخش کشاورزی تعریف شدند. در این زمینه، ابتدا با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی همخطی بین شاخص ها حذف و شاخص های اولیه به چند فاکتور یا عامل خلاصه و سپس با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی شهرستان های استان محاسبه و پس از آن میزان نامتوازنی با استفاده از ضریب دوگانگی تعیین و بررسی شد.نتایج تحقیق نشان می دهد که اگرچه سطوح توسعه کشاورزی شهرستان های استان آذربایجان غربی در دو مقطع 1380 و 1388 تنزل داشته، ضریب دوگانگی حاصل مبین بهبود توازن بوده است.

با وجود مباحث زیادی که علیه استفاده از ارزش گذاری مشروط در برآورد ارزش های غیر بازاری مطرح می شود، این روش بسیار استفاده شده است. از بین روش های مختلف استخراج در ارزش گذاری مشروط، به روش انتخاب دوتایی (DC) توجه ویژه ای شده است. دو نوع روش انتخاب دوتایی وجود دارد: انتخاب دوتایی یک بعدی (SBDC) و انتخاب دوتایی دوبعدی (DBDC). کارایی روش DBDC از روش SBDC بیشتر است. در بیشتر مطالعات ارزش گذاری مشروط در ایران، از روش DBDC استفاده شده و تحلیل آن ها با استفاده از الگوی لوجیت انجام گرفته است که کارایی روش DBDC را بالا نمی برد. هدف این مطالعه تحلیل داده های DBDC با استفاده از مدل پروبیت به ظاهر نامرتبط است. برای این منظور پرسشنامه ارزش گذاری مشروط DBDC برای برآورد تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت از گل سوسن چلچراغ طراحی و از سوی 177 سرپرست خانوار در سال 1390 در مرکز استان گیلان تکمیل شد. تحلیل داده ها به دو صورت مدل های مقید و غیرمقید انجام شد که در مدل مقید محدودیت برابر بودن ضرایب متغیرها در دو مدل اعمال شد. نتایج نشان می دهد که در مدل مقید تعداد متغیرهای معنی دار بیشتر از مدل غیرمقید است، همچنین تمایل به پرداخت (WTP) با استفاده از مدل اول (مدلی که متغیر وابسته آن پاسخ به پیشنهاد اول است) و دوم (مدلی که متغیر وابسته آن پاسخ به پیشنهاد دوم است) در مدل غیرمقید به ترتیب 6650 ریال و 6963 ریال و با استفاده از مدل مقید 7225 ریال است. پیشنهاد می شود محققان ارزش گذاری مشروط در مطالعات خود برای تحلیل داده های DBDC به منظور دستیابی به برآوردهای کاراتر از مدل های پروبیت به ظاهر نامرتبط استفاده کنند.

حفظ روابط مشتریان، عرضه کنندگان و اجتماع از عوامل کلیدی حفظ روابط مثبت کاری در تعاونی ها به شمار می رود. چنانچه مالکیت و ساختار تعاونی از پشتوانه و حمایت فرهنگ تعاون برخوردار نباشد، در معرض خطر واژگونی قرار می گیرد. بر این اساس تحلیل اثر عوامل فرهنگی- اجتماعی بر موفقیت تعاونی های تولیدی محصولات خارج از فصل استان کرمانشاه، به منظور تاکید بر ارتقای آن ها با استفاده از تحلیل مسیر، هدف تحقیق حاضر بود. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است که با روش پیمایش انجام شد. 220 نفر از اعضای تعاونی های تولیدی محصولات خارج از فصل استان کرمانشاه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برای نمونه آماری، انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه بود که روایی آن بر اساس پانل متخصصان و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0.86 به دست آمد. عوامل موثر با روش تحلیل عاملی استخراج شدند و عواملی که در حوزه عوامل فرهنگی- اجتماعی، عوامل مدیریتی و عوامل اقتصادی قرار داشتند، با بررسی مسیر و با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شدند. نتایج تحلیل مسیر مبین اثر مستقیم عوامل فرهنگی- اجتماعی بر موفقیت تعاونی های تولیدی، به علاوه آثار غیر مستقیمی از طریق عوامل مدیریتی و اقتصادی است. در مجموع، محاسبه اثر کلی گویای نقش برجسته عوامل فرهنگی- اجتماعی بر موفقیت تعاونی های تولیدی است.

از دیدگاه صاحب نظران توسعه روستایی، ساماندهی کسب و کارهای کوچک (SEs) راهبردی برای توانمندسازی روستاییان به ویژه زنان فقیر و سرپرست خانوار است. در ایران نیز با همین هدف تاکنون صدها کسب و کار کوچک به دست زنان سرپرست خانوار راه اندازی شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی آثار SEs بر توانمندی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی در استان همدان اجرا شده است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بوده است که ضریب پایایی آن 85% برآورد شده است جامعه آماری تحقیق 712 زن سرپرست خانوار روستایی در سال 1390 است که 109 نفر از آن ها برای نمونه از طریق نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده در دو بخش توصیفی و استنباطی و از طریق نرم افزار SPSS انجام پذیرفت. برای ارزیابی نیازهای اصلی خانوار از روش بررسی و تحلیل حداقل نیاز اساسی خانوار (MBN) استفاده شده است. در تامین نیازهای اساسی خانوار، سه متغیر درآمد کسب و کار، تعداد افراد تحت تکفل و خط فقر جامعه روستایی تاثیر گذارند. در این تحقیق، درصد افرادی که می توانند نیازهای اساسی خانوار را با توجه به سناریوهای مختلف خط فقر در جامعه روستایی مرتفع کنند مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد با افزایش خط فقر توانایی زنان سرپرست خانوار در تامین نیاز های اساسی با شیب تندی کاهش می یابد. در پایان نیز با توجه به نتایج تحقیق توصیه هایی بیان شده است. شناسایی و معرفی کسب و کارهای پردرآمد، آموزش زنان سرپرست خانوار در مدیریت درآمدها و هزینه ها، کنترل نرخ تورم و پایین آوردن خط فقر در جامعه روستایی و در نهایت جبران منابع مالی زنان سرپرست خانوار تا حد خط فقر از جمله پیشنهادهای این تحقیق است.

کوچکی واحدهای بهره برداری و پراکندگی قطعات آن همواره از مهم ترین چالش های ساختاری نظام بهره برداری کشورمان بوده که آینده توسعه کشاورزی را با تهدید جدی مواجه ساخته است. طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی از جمله راهکارهایی است که می تواند تا حد زیادی این چالش را مرتفع سازد. با توجه به نقش کلیدی این گونه طرح ها در عمران و آبادانی مناطق روستایی و اقتصاد ملی، در پژوهش حاضر سعی شده است به بررسی آسیب ها و مشکلات طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی دشت میان در بند شهرستان کرمانشاه با استفاده از رهیافت مشارکتی پرداخته شود. به همین منظور، با تلفیقی از روش های تحقیق کیفی (PRA و تئوری بنیانی) سه روستای جلوگیره سفلی، صفی آباد و سراب شله به صورت روستاهای تحت پوشش طرح بررسی شدند. روش نمونه گیری با توجه به طبیعت تحقیق کیفی از نوع هدفمند انتخاب و اطلاعات لازم با استفاده از تکنیک های درخت مشکل، ماتریس رتبه بندی، گروه متمرکز و مصاحبه انفرادی جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از طریق کدگذاری متداول در تئوری بنیانی انجام گرفت. یافته های حاصل نشان داد این طرح با مشکلاتی نظیر بی توجهی به مسائل زیست محیطی، به ویژه آسیب به خاک زارعی، نداشتن توجه کافی به ملاحظات فنی، بی توجهی به زیر ساخت های سنتی روستاها، ضعف دیدگاه های کل نگر، مشارکت نکردن کشاورزان، ضعف نیروی انسانی متخصص، پایبند نبودن مسوولان به تعهدات خود و زیان های اقتصادی مواجه است. نتایج می تواند به منظور جلوگیری از تکرار چنین مشکلاتی در طراحی و انجام پروژه های آتی مورد استفاده برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گیرد.

هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر به کارگیری عملیات حفاظت خاک از سوی کشاورزان استان ایلام است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام کشاورزان استان ایلام است (N=58336). با توجه به فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد 137 نفر از آن ها برای نمونه انتخاب شدند که برای اعتبار بیش تر یافته ها تعداد 250 پرسشنامه به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب توزیع و در نهایت 228 پرسشنامه تکمیل و بازگردانده شد. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ تایید شد (a=0.7). تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS اجراشد. نتایج نشان داد که بیشتر (67.1 درصد) کشاورزان استان ایلام عملیات حفاظت خاک را در حد متوسط و کم به کار می گیرند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که بین به کارگیری عملیات حفاظت خاک از سوی کشاورزان بر اساس متغیرهای عضویت داشتن یا نداشتن در نهادهای روستایی و دریافت کردن یا نکردن وام برای اجرای عملیات حفاظت خاک اختلاف معنی داری وجود دارد، همچنین نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین متغیرهای میزان زمین کشاورزی، میزان درآمد سالانه، میزان سواد کشاورزان، تعداد دفعات شرکت در کلاس های آموزشی- ترویجی، میزان استفاده از منابع و کانال های ارتباطی و اطلاعاتی، دانش در مورد عملیات حفاظت خاک و نگرش به عملیات حفاظت خاک با به کارگیری عملیات حفاظت خاک رابطه مثبت و معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. در پایان، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نشان داد که سه متغیر نگرش به عملیات حفاظت خاک، تعداد دفعات شرکت در کلاس های آموزشی- ترویجی و میزان زمین کشاورزی 56.2 درصد از تغییرات واریانس متغیر وابسته به کارگیری عملیات حفاظت خاک از سوی کشاورزان مورد مطالعه را تبیین کرد.

این پژوهش با هدف تبیین مولفه های مدیریتی موثر بر کیفیت تدریس اعضای هیات علمی کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران صورت گرفت. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی (غیر آزمایشی) - پیمایشی به انجام رسیده است و جامعه آماری آن شامل 256 نفر عضو هیات علمی پردیس های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج و ابوریحان) با مراتب علمی مختلف هستند. حجم نمونه ای به تعداد 100 نفر و بر اساس فرمول کوکران و با استفاده از نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب و مطالعه شد. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است که از ادبیات نظری تحقیق و مصاحبه با صاحب نظران تهیه شده است و روایی محتوایی آن به کمک گروهی از متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران تایید شد. قابلیت اعتماد (پایایی) ابزار تحقیق با تکمیل 30 پرسشنامه و محاسبه آلفای کرونباخ برابر با 0.86 به دست آمد. با توجه به طبیعت داده ها، از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار SPSS15/win استفاده شد. نتایج نشان داد که شش مولفه با تبیین 62.30 درصد واریانس کل با کیفیت تدریس اعضای هیات علمی در ارتباطند. مولفه های مدیریتی شامل تدوین و برنامه ریزی، هماهنگی، تخصص محوری، ارتباطات کاری، ارزشیابی و سیستم پاداش، به ترتیب اهمیت، بیشترین نقش را در تبیین کیفیت تدریس اعضای هیات علمی دارا بودند.

در محیط کسب و کار رقابتی امروزی، سازمان های یادگیرنده مزیت رقابتی مهمی به حساب می آیند. گذشت زمان همراه با تغییر و تحولات آن باعث شده است که در سازمان های مختلف توجه به امر یادگیری در فرایند بهبود کیفیت مهم تر از گذشته جلوه گر شود. این تغییر و تحولات سازمان های مختلف از جمله سازمان حفاظت محیط زیست را متاثر کرده است. با توجه به نقش نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست و ضرورت ارتباط و تعامل این سازمان با سایر نهادهای مرتبط، ضروری است که سازمان حفاظت محیط زیست یک سازمان یادگیرنده باشد. تحقیق حاضر در همین راستا و به منظور بررسی فرهنگ سازمانی این سازمان با توجه به مدل هفت مولفه ای واتکینز و مارسیک انجام شده است. تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است و به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارکنان سازمان حفاظت محیط زیست بود (N=723) که از میان آن ها تعداد 119 نفر با استفاده از جدول بارتلت به روش نمونه گیری تلفیقی چند مرحله ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند (n=119). جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه استاندارد ابعاد سازمان یادگیرنده واتکینز و مارسیک انجام شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سازمان حفاظت محیط زیست، سازمانی یادگیرنده نیست و یادگیری انفرادی جنبه غالب یادگیری در این سازمان است. مقایسه سطوح مختلف یادگیری (فردی، گروهی و سازمانی) در بین زنان و مردان و همچنین بین کارکنان دارای رشته های مرتبط و غیرمرتبط با محیط زیست حاکی از آن است که بین این گروه ها تنها در سطح یادگیری فردی تفاوت معنی داری وجود دارد. بر اساس بخش دیگری از نتایج تحقیق بین دیدگاه های مدیران و غیر مدیران در خصوص وضعیت یادگیری سازمانی در سطوح مختلف تفاوت معنی داری وجود ندارد.

هدف این تحقیق توصیفی- پیمایشی، بررسی عوامل موثر بر میزان به کارگیری عملیات مدیریت ضایعات در تولید سیب در شهرستان ابهر است. جامعه آماری این تحقیق شامل باغداران سیب کار شهرستان ابهر در دو بخش مرکزی و سلطانیه (N=12971) است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 100 نفر برای نمونه تعیین شدند. نمونه گیری با روش طبقه ای با انتساب متناسب صورت گرفت. ابزار تحقیق پرسشنامه ای بود که روایی آن بر اساس نظر چندین تن از اعضای هیات علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران و جمعی از کارشناسان آشنا به موضوع در مرکز تحقیقات و جهاد کشاورزی منطقه تایید شد. برای تعیین میزان پایایی بخش های مختلف از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای مقیاس های اصلی پرسشنامه بالاتر از 0.75 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که بین میزان به کارگیری عملیات مدیریت ضایعات و متغیرهای میزان تحصیلات و سابقه کار رابطه مثبت و معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد، همچنین بین متغیر وابسته تحقیق با متغیرهای سن، مساحت باغ، میزان تولید، میزان عرضه، مقدار کل ضایعات، سن باغ، ضایعات داشت، ضایعات زمان برداشت و ضایعات پس از برداشت رابطه منفی و معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. در تحلیل رگرسیونی گام به گام نیز به ترتیب چهار متغیر سن باغداران، دانش باغداران در زمینه عملیات کاهش ضایعات سیب، سن باغ و مساحت باغ وارد تحلیل شدند که در مجموع در حدود 80.2 درصد از واریانس متغیر میزان به کارگیری عملیات مدیریت ضایعات را تبیین کردند.