مجله به نژادی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1391 | دوره:28-1 | شماره:3 |تعداد مقالات:14

در این پژوهش یک رقم بادام (.B Prunus amygdalus) به نام سهند و چهار پایه دورگ بین گونه ای (HS314، HS312، GF677 و HS302) از جنس پرونوس به منظور تعیین میزان تحمل آن ها به شوری 1.5، 3، 6 و 9 dSm-1 ارزیابی شدند. برای تهیه محلول شور از ترکیب نمک های MgSO4، NaCl، Na2SO4 و CaCl2 به ترتیب به نسبت های 12.8، 11.1، 10.2 و 20.7 استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، شوری اثر منفی در مقدار کلروفیل برگ، سطح برگ و وزن خشک ریشه و ساقه داشت. اگر چه غلظت پرولین برگ با افزایش سطوح شوری افزایش داشت اما در این خصوص ژنوتیپ ها عکس العمل متفاوتی از خود نشان دادند. در سطوح شوری بالا (dSm-1 6 و 9) اغلب پاسخ های فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی گیاهان معنی دار بود ولی در سطوح شوری پائین (dSm-1 1.5 و 3) اثر منفی در شاخص های رویشی گیاهان مشاهده نشد. تغییرات پرولین برگ در سطوح مختلف شوری معنی دار بود و پائین ترین مقدار آن مربوط به بادام رقم سهند و بیشترین مقدار آن مربوط به دورگ HS302 بود. کلروفیل کل و کلروفیل b با افزایش سطوح شوری کاهش معنی داری داشتند ولی این کاهش در مورد کلروفیل a معنی دار نبود.اثر شوری در رابطه با غلظت یون های K+، Mg2+، Ca2+، Na+ و -Cl در ریشه و برگ در ژنوتیپ ها و رقم سهند متفاوت بود، به طوری که مقادیر Mg2+، -Cl و +Na و نسبت /K++Na برگ در تمام ژنوتیپ ها با تنش شوری کاهش داشت ولی روی غلظت +K و +Ca2 و نسبت +Na+Ca2 اثر شوری معنی دار نبود. بر اساس صفات اندازه گیری شده GF677 و HS314 به عنوان دورگه های هلو و بادام در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها و رقم سهند از تحمل بیشتری برخوردار بودند.

در سال های 1381 تا 1388 با استفاده از توصیف گر جهانی انگور (IBPGR) در مراحل مختلف رشد، شناسایی بیش از صد صفت ارقام انگور استان فارس انجام شد. از 81 رقم انگور موجود در باغ کلکسیون زرقان، 55 رقم سفید و 26 رقم رنگی بودند. دندروگرام تشابه ارقام نشان داد که ارقام قلاتی دودج و سیاه ارسنجان با 84.53 درصد تشابه بیشترین شباهت را داشتند و کمترین شباهت با 42.38 درصد تشابه در ارقام رجبی عقیقی زرقان با یاقوتی زرقان دیده شد. همه این ارقام از گونه .Vitis vinifera L بودند. ارقام گیه ای زرقان و یاقوتی زرقان بیدانه و مابقی دانه دار بودند. همه ارقام گل های دوجنسه داشتند. فقط ارقام مهرسیاه مزایجان، اشکنک مزایجان بوانات، ایته سیاه زرقان و پیکمی دودج دارای گل های ماده بودند. ارقام ایته ریز زرقان، ایته بی نام زرقان، مهر سیاه مزایجان و بش مزایجان دیر شکوفاترین ارقام بودند. ارقام قلاتی دودج و سزدنگ قلات به دلیل اندازه حبه، خوشه و آبدار بودن حبه ها مناسب ترین ارقام برای تهیه آب میوه و آب غوره شناسائی شدند. ارقام عسکری پیکمی زرقان و نجف آبادی زرقان متحمل به سرمای زودرس پاییزه بودند. با توجه به خصوصیات میوه، ارقام به انگورهای تازه خوری، کشمشی و آب میوه ای گروه بندی شدند. ارقام ایته سیاه رزقان، رطبی سفید زرقان، نجف آبادی زرقان، عسکری نجف آباد آباده، متقالی نجف آباد آباده، بش بوانات، کشمشی سبز بوانات، رطبی زرقان، قلاتی دودج، سیاه سمرقندی دودج، کله ای محمدآباد، تخم کبکی مزایجان و بش مزایجان بوانات عملکرد بالائی داشتند. بارده بودن این ارقام می تواند ناشی از سازگار بودن آن ها با هرس کوتاه در سیستم تربیت پاچراغی اعمال شده در کلکسیون باشد.

در این بررسی واکنش تعدادی از ارقام تجاری سیب زمینی مورد کشت کشور به بیماری اسکب در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو منطقه اصفهان و فریدن در سال 1386 مورد ارزیابی قرار گرفت. واکنش ارقام در هفت طیف مختلف بر اساس دیاگرام های توصیفی  Cambridge) NIAB, (National Institute of Agricultural Botanyو با توجه به صفات درصد غده های آلوده، شدت و شاخص بیماری تعیین شد. میانگین ها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن و با استفاده از نرم افزارهای SAS و SPSS مورد مقایسه قرار گرفتند و واکنش ارقام بر اساس شدت و شاخص بیماری تعیین شد. تفاوت معنی داری بین ارقام از نظر درصد آلودگی، شدت بیماری و شاخص بیماری مشاهده شد. از یازده رقم مورد آزمون در اصفهان ارقام میلوا و سانته کمترین شدت آلودگی و ارقام مارادونا و گرانولا بیشترین شدت آلودگی را داشتند. در فریدن از 21 رقم مورد بررسی، ارقام کوزیما و سوناته کمترین شدت بیماری و ارقام آریندا و دیامانت بیشترین شدت بیماری را نشان دادند. تجزیه مرکب نیز نتایج مشابهی برای ارقام مشترک در دو منطقه نشان داد.

واکنش دو رقم جدید گردو داخلی به نام های جمال و دماوند، ژنوتیپ برتر Z67 و ارقام تجاری Serr، Hartley، Franquette، Chandler و Pedro به بیماری بلایت در سال 1389 در شرایط گلخانه و آزمایشگاه بررسی شد. شدت بلایت در برگ، درصد ریزش برگ های آلوده، انتشار بلایت از برگ به شاخه، آلودگی مستقیم شاخه و ارتباط شدت بلایت با رشد رویشی ارقام تعیین شد. سوسپانسیون مخلوطی از بیماریزاترین جدایه های باکتری جدا شده از چهار منطقه آلوده کشور برای مایه زنی استفاده شد. ارقام مختلف روی پایه های بذری پیوند شدند و در سن یک سالگی مورد ارزیابی مقاومت در شرایط گلخانه قرار گرفتند. بر اساس نتایج، ارقام Serr، Z67، دماوند و جمال نیمه حساس و ارقام Pedro، Hartley، Franquette و Chandler مقاوم ارزیابی شدند. به هم پیوستن لکه های برگی و ریزش شدید برگ آلوده در ارقام Serr و جمال مشاهده شد. انتشار بلایت از برگ به شاخه و ظهور مستقیم بلایت در شاخه در رقم Serr رایج بود. نتایج اندازه گیری رشد رویشی نشان داد که ارقام Chandler و Pedro کم رشد و Serr و Hartley پر رشد بودند و بین سرعت رشد و مقاومت به بلایت رابطه مستقیمی وجود داشت. با توجه به واکنش های تعیین شده، کاشت ارقام مقاوم Hartley، Chandler و Pedro در کلیه مناطق و ارقام داخلی در مناطق خشک تر کشور توصیه می شود.

بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه در اثر قارچ Phytophthora drechsleri یکی از بیماری های مهم خیار در مزرعه و گلخانه است. یکی از روش ها کنترل این بیماری استفاده از ارقام مقاوم خیار و یا پایه های مقاوم کدو است. در این تحقیق چهارده رقم کدو و خیار در شرایط گلخانه و در مراحل مختلف رشدی در قالب طرح کاملا تصادفی در دو تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. درصد بوته های مرده در آن ها تعیین و ثبت شد. ارقام واکنش های متفاوتی نسبت به عامل بیماری بوته میری نشان دادند و به پنج گروه خیلی حساس، حساس، نیمه حساس، نیمه مقاوم و مقاوم گروه بندی شدند. تجزیه خوشه ای ارقام نیز آن ها را در پنج گروه متفاوت طبقه بندی کرد. ارقام کدو حلوایی، کدو خورشتی توپر و کوتاه، خیار بوسکو و خیار دستگردی به ترتیب با میانگین های درصد بوته میری 100، 100، 99.30 و92.34  در گروه خیلی حساس و هیبریدهای کدو RS841، RS107، RS152 و کدو تنبل به ترتیب با میانگین های 23.60، 20.12، 15.03 و 10.18 در گروه مقاوم طبقه بندی شدند.

مگس مینوز برگ سبزی، Liriomyza sativae Blanchard، یکی از آفات مهم خیار گلخانه ای در ایران است. در این مطالعه مقاومت هفت رقم رایج خیار گلخانه ای استورم، افضل، جانت، خسیب، رادیانت، کاسپین و نسیم نسبت به مگس مینوز برگ سبزی با استفاده از شاخص های زیستی در گلخانه با دمای 27±2 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 60±5 درصد و دوره نوری 16:8 (تاریکی:روشنایی)، در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، بین ارقام از نظر برخی از شاخص های زیستی مگس مینوز مثل طول دوره لاروی، درصد مرگ ومیر لاروی و وزن شفیره تفاوت معنی داری وجود داشت. ارقام جانت و استورم به ترتیب با میانگین 6.78 و 6.69 روز و 19.29 درصد دارای بیشترین طول دوره لاروی و درصد مرگ و میر لاروی بودند. ازنظر وزن شفیرگی رقم جانت با میانگین 324.7 میکروگرم کمترین وزن را داشت. با استفاده از روش تجزیه کلاستر، ارقام مورد آزمایش به ترتیب از مقاومت زیاد به کم در سه گروه قرار گرفتند. ارقام استورم، جانت و افضل در گروه اول، رادیانت و نسیم در گروه دوم و خسیب و کاسپین در گروه سوم طبقه بندی شدند. با توجه به نتایج این بررسی می توان از ارقام دارای مقاومت بیشتر به مگس مینوز مثل استورم، جانت و افضل در مدیریت تلفیقی مگس مینوز برگ سبزی در گلخانه ها بهره برد.

به منظور ارزیابی واکنش اکوتیپ های سردسیری یونجه نسبت به بیماری سفیدک کرکی، پانزده اکوتیپ شامل سیزده اکوتیپ مختلف سردسیری به همراه دو رقم نیمه حساس (یزدی) و نیمه مقاوم (نیک شهری) به عنوان شاهد، در سال 1387 در یک آزمایش مزرعه ای در سه منطقه گرگان، همدان و زنجان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و در یک آزمایش گلخانه ای در کرج مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین داده های مربوط به شدت بیماری اکوتیپ ها در سه منطقه، اکوتیپ های یزدی و همدانی با میانگین شدت بیماری 67.4% و 55.3% حساس، اکوتیپ نیک شهری با میانگین شدت بیماری 18.4% مقاوم و اکوتیپ های ملک کندی و قارقلوق با میانگین شدت بیماری 26.8% و 26.3% نیمه مقاوم ارزیابی شدند. سایر اکوتیپ ها حالت بینابین داشتند. نتایج آزمایش گلخانه ای مشابه نتایج آزمایش مزرعه ای بود. در آزمایش گلخانه ای نیز اکوتیپ های یزدی و همدانی حساس و اکوتیپ های نیک شهری، رامندی و قارقلوق مقاوم شناسائی شدند. با توجه به این نتایج اکوتیپ هائی چون ملک کندی، قارقلوق و رامندی به جهت دارا بودن عملکرد و صفات زراعی مناسب و مقاومت به بیماری سفیدک کرکی برای تحقیقات بعدی در جهت معرفی رقم انتخاب شدند.

هفت رقم برنج به نام های حسنی، دیلمانی، سپیدرود، شاه پسند، صالح، ندا، IRFAON215 و بذرهای حاصل از تلاقی نیمه دای آلل آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1388 کاشته شدند. صفات میزان پروتئین و مقدار عناصر فسفر، پتاسیم، آهن، روی و منگنز در بذرهای حاصل از آن ها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان دهنده وجود تفاوت های معنی دار بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات مورد مطالعه بود. ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای تمام صفات معنی دار بود. پایین بودن نسبت ژنتیکی و نسبت پایین اثر ترکیب پذیری عمومی به اثر ترکیب پذیری خصوصی نشان دهنده سهم بیشتر اثر غیرافزایشی ژن ها در مقایسه با اثر افزایشی در کنترل تمام صفات بود. وراثت پذیری عمومی برای صفات میزان پروتئین و مقدار عناصر پتاسیم، آهن، روی و منگنز بالا برآورد شد. ارقام بومی حسنی، دیلمانی و شاه پسند مقادیر بالایی از پروتئین و مقدار عناصر پتاسیم، فسفر، آهن و روی داشتند و از ترکیب پذیری عمومی بالایی نیز برخوردار بودند، بنابراین می توان از آن ها به عنوان مواد اصلاحی مناسب برای دستیابی به ارقامی با میزان بالای این صفات استفاده کرد.

برای بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت های وحشی ایرانی یونجه (.Medicago sativa L) و تعیین ارتباط آن با عوامل اکولوژیکی، الگوی پروتئینی 210 ژنوتیپ از 21 جمعیت بذری یونجه موجود در بانک ژن منابع طبیعی بررسی شد. کلیه مراحل تحقیق در سال 1389 در گلخانه تحقیقاتی و آزمایشگاه ارزیابی ملکولی بانک ژن موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع انجام شد. بر اساس نتایج SDS-PAGE، 44 باند قابل تکثیر، پپتید پروتئینی، برای مطالعه تنوع ژنتیکی ثبت شد. الگوی پروتئین های کل جمعیت های مورد بررسی تنوع درون و بین جمعیتی بالایی نشان دادند ولی تمایز مشخصی بر اساس منشاء و رویشگاه آن ها مشاهده نشد. همبستگی بین ماتریس های فاصله های ژنتیکی و جغرافیایی نیز به وسیله آزمون مانتل به اثبات نرسید (P=0.10 و R=0.0281). برای بررسی رابطه بین عوامل ژنتیکی و اکولوژیکی و محیطی که شامل میانگین کل و ماهانه بارندگ (میلی متر)، میانگین بیشینه و کمینه دما (درجه سانتی گراد) و ارتفاع از سطح دریا (متر) بود از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که افزایش ارتفاع از سطح دریا با کاهش تعداد باندها و تعداد باندهای با فراوانی مساوی یا بیشتر 5%، همراه بود. از آن جایی که ایران مرکز تنوع گونه یونجه است، چنین تنوع بالایی در ویژگی های مختلف این گیاه دور از انتظار نیست، بنابراین در برنامه های به نژادی یونجه می بایست تنوع ژنتیکی ارقام یونجه به وسیله استفاده از والدین مختلف افزایش یابد. افزایش اساس ژنتیکی برای اصلاح یونجه می تواند به وسیله کاربرد سیستماتیکی ژرم پلاسم که الگو پروتئینی متفاوتی داشته و ویژگی های کمی بهتری دارند حاصل شود.

شصت ژنوتیپ گندم دوروم انتخابی از مواد ژنتیکی موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران و کلکسیون بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر به همراه نه رقم/لاین پیشرفته به عنوان شاهد در قالب طرح آگمنت در سال زراعی 89-1388 مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارقام شاهد در چهار تکرار و ژنوتیپ ها بدون تکرار در کرت هائی به طول 3 متر و در شش ردیف کاشته شدند. در طول فصل رشد از صفات زراعی یادداشت برداری شد. نتایج حاصله تنوع زیادی بین ژنوتیپ های مورد بررسی را برای صفات ارزیابی شده از جمله عملکرد دانه نشان داد. همبستگی ساده محاسبه شده بین صفات نشان داد که رابطه بین عملکرد دانه با تعداد دانه در سنبله (*r=0.32) و وزن دانه در سنبله (**r=0.38) مثبت و معنی دار، ولی با ارتفاع بوته (**r=-0.53) و طول پدانکل (**r=-0.42) منفی و معنی دار بود. تجزیه رگرسیون به روش گام به گام، صفات ارتفاع بوته و تعداد روز تا ظهور سنبله را در مدل نهائی نشان داد. تجزیه به عامل ها با استفاده از روش مولفه های اصلی، سه عامل را مشخص کرد که 67% از کل تغییرات را توجیه کردند و ارتفاع بوته و اجزاء عملکرد در عوامل موثر حضور داشتند. تجزیه کلاستر به روش WARD ژنوتیپ ها را در شش گروه دسته بندی کرد. هر یک از این گروه ها دارای ویژگی های خاصی از جمله پتانسیل عملکرد، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه و غیره بودند. پانزده ژنوتیپ عملکرد دانه بالاتر از میانگین شاهدها داشتند، اما فقط چهار ژنوتیپ شامل ژنوتیپ شماره 3 (Wc-46198 با عملکرد 9789 کیلوگرم در هکتار)، ژنوتیپ شماره 11 (Wc-46031 با عملکرد 9927 کیلوگرم در هکتار)، ژنوتیپ شماره 10 (Wc-46030 با عملکرد 10066 کیلوگرم در هکتار) و ژنوتیپ شماره 55 (P.S.No.22 با عملکرد 10273 کیلوگرم در هکتار) برتر از تمام ژنوتیپ ها بودند. این ژنوتیپ ها به همراه تعداد دیگری که برتر از سایرین بودند برای ارزیابی دقیق تر انتخاب شدند.

در این بررسی 25 ژنوتیپ گندم شامل 22 لاین پیشرفته گندم دوروم، دو رقم شاهد گندم دوروم (ساجی و زردک) و یک رقم شاهد گندم نان (سرداری) در 19 محیط مختلف شامل ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم سرارود (کرمانشاه)، شیروان چرداول (ایلام)، مراغه و شیروان (خراسان شمالی) طی چهار سال زراعی (89-1385) در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفتند. بزرگی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط نسبت به ژنوتیپ در تجزیه مرکب عملکرد دانه بیانگر وجود گروه های محیطی احتمالی در برنامه به نژادی گندم دوروم در شرایط دیم کشور بود. نتایج تجزیه بای پلات نشان داد که محیط های سرد از محیط های گرم در رتبه بندی و تعیین سازگاری ژنوتیپ ها کاملا متفاوت بودند. محیط های معتدل امکان گروه بندی با هر یک از دو گروه محیطی سرد و گرم را داشتند. ژنوتیپ های G8، G17، G23 (ساجی)، G11، G21 و G19 دارای ترکیب مناسبی از پایداری و عملکرد بودند. ژنوتیپ های G21، G16، G8، G23 (ساجی) و G17 بیشترین سازگاری به محیط های گرم و ژنوتیپ های G25 (سرداری)، G24 (زردک) و G6 بیشترین سازگاری به محیط های سرد را داشتند. ژنوتیپ های G20، G22 و G19 نیز دارای سازگاری عمومی بودند.

در تحقیق حاضر با توجه به تنوع غنی ژرم پلاسم انگور در ایران از تیمارهای سرما طبیعی و مصنوعی در جهت شناسایی کلون های متحمل به سرما و ارزیابی میزان خسارت وارده در مهم ترین ارقام بیدان انگور (بیدانه قرمز، بیدانه سفید، یاقوتی و عسگری) در سال های 1386 و 1387 استفاده شد.

گردو با سطح زیر کشت حدود 200 هزار هکتار یکی از محصولات مهم خشکباری ایران محسوب می شود که علی رغم اهمیت زیاد آن، کمتر مورد توجه قرار گرفته و کشت آن تاکنون با استفاده از نهال های بذری انجام شده است. وجود دوره نونهالی طولانی مدت و تنوع زیاد بین درختان از نظر صفات مختلف، ایجاد باغات یکنواخت گردو را غیر ممکن ساخته و از طرف دیگر عملکرد و کیفیت پایین میوه و مغز باغات موجود ضرورت اصلاح را نشان می دهد.

در گردو اگر چه ناسازگاری دانه گرده وجود ندارد ولی به دلیل این که اغلب ارقام گردو پروتاندر یا پروتوژین هستند همپوشانی دوره گرده افشانی ارقام با دوره پذیرش مادگی در ژنوتیپ های پروتاندر و پروتوژین خیلی کم بوده و در نتیجه امکان خود گرده افشانی در گردو محدود است.