علوم باغبانی ایران
سال:1389 | دوره:41 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

جهت بررسی تاثیر اکسید نیتریک بر ماندگاری و برخی صفات کیفی گل بریده میخک(Dianthus caryophyllus cv. Nelson)،  گل های شاخه بریده با سدیم نیتروپروساید به عنوان منبع اکسید نیتریک در چهار غلظت (0، 20، 50 و 100 میکرومولار) به تنهایی و در ترکیب با سایر بازدارنده های بیوسنتز اتیلن شامل تیدیازورون و ساکاروز به صورت فاکتوریل در طرح آماری کاملا تصادفی با سه تکرار، در شرایط محیطی دمای 20±2 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 60 تا 70 درصد، شدت نور 20- 15 میکرو مول بر ثانیه بر مترمربع و طول روز 12 ساعت به مدت 48 ساعت تیمار شده و سپس به آب مقطر منتقل شدند. طول عمر گل بریده، کیفیت ظاهری، استحکام ساقه، کلروفیل برگ و جذب آب مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد غلظت 50 و 100 میکرومولار سدیم نیتروپروساید باعث افزایش عمر گلدانی در مقایسه با شاهد شده، همچنین غلظت 50 میکرومولار سدیم نیتروپروساید موجب حفظ کلروفیل برگ در مقایسه با شاهد در روز هشتم پس از تیمار شده است. تیمار با غلظت 50 میکرومولار تیدیازورون بهترین کیفیت ظاهری و تیمار با غلظت 50 میکرومولار تیدیازورون و نیز تیمار با غلظت 30 میلی مولار ساکارز موجب جذب آب بیشتر در مقایسه با شاهد شده است. تیمار با 100 میکرومولار سدیم نیتروپروساید به تنهایی و تیمار با 20 میکرومولار سدیم نیتروپروساید +50 میکرومولار تیدیازورون بر صفت استحکام ساقه گل شاخه بریده معنی دار شده است.

اکثر ارقام گیلاس، خودناسازگار بوده و برای تولید میوه تجارتی، نیاز به گرده دهنده مناسب و سازگار دارند. تعیین سازگاری و ناسازگاری ارقام گرده دهنده در روش کلاسیک بصورت روش گرده افشانی کنترل شده و مطالعه میکروسکوپی رشد لوله گرده انجام می شود. در این پژوهش گیلاس رقم زرد دانشکده به عنوان پایه مادری با استفاده از دانه گرده خودی و گرده ارقام "بینگ"، "ناپلئون"، "سفید رضائیه"، "شبستر"، "ابرده" به صورت کنترل شده گرده افشانی شدند. هشت نمونه گل (مادگی) از تیمارهای مختلف در محلول FAA تا زمان بررسی میکروسکوپی نگهداری شدند. جهت بررسی و تعیین اثر دانه های گرده ارقام استفاده شده جهت گرده افشانی بر خصوصیات مختلف کمی و کیفی میوه رقم "زرد دانشکده"، برخی صفات میوه اندازه گیری گردید. طبق نتایج به دست آمده دانه گرده ارقام "شبستر"، "سفید رضائیه" و "ناپلئون" روی کلاله رقم "زرد دانشکده" جوانه زده و در مدت 96 تا 120 ساعت پس از گرده افشانی لوله های گرده این ارقام به تخمک پایه مادری رسیدند که نشانه سازگاری کامل گرده این ارقام با رقم "زرد دانشکده" بود. نتایج میکروسکوپی گل های خود گرده افشانی شده رقم زرد دانشکده، نشان داد که هیچ لوله گرده خودی نتوانسته بود خود را به تخمک برساند. لذا رقم "زرد دانشکده" خودناسازگار بوده وگرده دهنده مناسب آن می تواند ارقام "شبستر"، "سفید رضائیه" و "ناپلئون" باشد. همچنین رشد لوله گرده ارقام "ابرده" و "بینگ" در سطح کلاله و یک سوم ابتدایی خامه "زرد دانشکده" متوقف گردیدند که نشانه ناسازگاری آنها نسبت به این رقم می باشد. اگرچه بر اساس برخی از نتایج به دست آمده بین تیمارها از نظر طول و قطر میوه اختلاف وجود داشت (P£0.05) و همچنین بین تکرارهای مختلف از نظر وزن هسته، طول میوه، قطر میوه و درصد مواد جامد محلول (بریکس) تفاوت مشاهده گردید (P£0.05)، ولی پژوهش های تکمیلی تاثیر نوع گرده بر خصوصیات کیفی میوه پیشنهاد می گردد.

تولید جنین های سوماتیکی در انگور بیشتر با کشت اندام های زایشی مانند بساک و تخمدان معمول است. با این حال استفاده از اندام هایی مانند برگ به عنوان ریزنمونه، به علت محدودیت زمانی جمع آوری اندام های زایشی در طی سال مورد توجه می باشد. در این آزمایش از دو رقم انگور بیدانه قرمز و فلیم سیدلس ریزنمونه برگ تهیه و در محیط پایه MS به همراه  2, 4-Dبا غلظت 4.5 میکرومولار و BAP با غلظت 1.1 میکرومولار، 1 گرم در لیتر کازئین هیدرولیزات، 20 گرم در لیتر ساکاروز و 7 گرم در لیتر آگار کشت گردید. کالوس های تولید شده بعد از دو ماه به محیط کشت مشابه دارای  0.5میکرومولار NAA به جای  2, 4-Dمنتقل شدند. این کالوس ها بعد از سه ماه از کشت ریزنمونه ها به محیط کشت MS با تنظیم کننده های IAA به میزان 1، 2 و 3.5 میلی گرم در لیتر و BAP به میزان 2، 5 و 10 میلی گرم در لیتر برای انگیزش جنین زایی زیرکشت شدند. نتایج نشان داد که رقم فلیم سیدلس در تیمار تنظیم کننده های رشد IAA با غلظت دو میلی گرم در لیتر و BAP با غلظت پنج میلی گرم در لیتر بیشترین میزان جنین زایی را داشت.

به منظور مطالعه اثرات سطوح مختلف تنش آبی بر رشد و برخی خصوصیات بیوشیمیایی سه ژنوتیپ گلابی (نازکه، لاسوره و کویله) یک آزمایش گلدانی انجام شد. دانهال های سه ژنوتیپ بومی استان کردستان در معرض چهار رژیم آبی قرار گرفتند. دانهال های شاهد هر روز آبیاری شدند. تیمارهای تنش آبی زمانی آبیاری شدند که پتانسیل آب خاک به -0.4، -0.8 و -1.2 مگاپاسکال رسید. افزایش ارتفاع گیاه، تراکم روزنه ها، محتوای کلروفیل برگ (کلروفیلa ، b و کل) بعد از دوره تنش اندازه گیری شدند، اما پرولین و قندهای محلول کل (TSS) در طول دوره تنش و بعد از آبیاری مجدد تیمارهای تنشی تعیین گردیدند. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تراکم روزنه ای و کلروفیل برگ (کلروفیل a، b و کل) تحت تاثیر تیمار آبیاری قرار نگرفتند. تنش آبی اثرات معنی داری بر رشد و خصوصیات بیوشیمیایی داشت. افزایش ارتفاع گیاه در ژنوتیپ نازکه و لاسوره در تیمارهای 0.8- و 1.2- مگاپاسکال متوقف شد اما در ژنوتیپ کویله 9.4 درصد شاهد در تیمار 0.8- مگاپاسکال رشد داشت. ژنوتیپ کویله در تیمار 0.4- مگاپاسکال رشد بیشتری نسبت به ژنوتیپ های دیگر داشت. پرولین و قندهای محلول در طول دوره تنش افزایش یافتند اما دو روز بعد از آبیاری مجدد در همه تیمارهای تنشی به حد شاهد رسیدند. مقدار پرولین آزاد و TSS در ژنوتیپ کویله در تیمارهای تنشی افزایش بیشتری نشان داد. بیشترین میزان پرولین و TSS در ژنوتیپ کویله در تیمار 1.2- مگاپاسکال بود. با توجه به نتایج ژنوتیپ کویله مقاومت بیشتری نسبت به شرایط خشکی داشت.

به منظور بررسی امکان جایگزین نمودن ترکیبات طبیعی به جای ترکیبات شیمیایی به عنوان ترکیبات ضد میکروبی مورد استفاده در محلول های نگهدارنده گل های بریده، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران انجام شد. در این تحقیق از گیاه میخک هندی اسانس و عصاره، هر یک در سه غلظت 50، 100 و 300 میلی گرم در لیتر تهیه شد و گل های بریده ژربرا رقم اکو به صورت مدت دار با این ترکیبات تیمار گردیدند. نتایج نشان داد که طول عمر، وزن تر، میزان جذب محلول، تعداد باکتری های رشد یافته در محلول نگهدارنده و تغییر رنگ ساقه ها تحت تاثیر اسانس ها و عصاره ها قرار دارد. میانگین طول عمر گل های تیمار شده با آب مقطر به عنوان شاهد 3.5 روز بود، در حالی که میانگین طول عمر گل های تیمار شده با اسانس میخک هندی در غلظت 300 میلی گرم در لیتر  8.4روز و گل های تیمار شده با عصاره میخک هندی در غلظت 100 میلی گرم در لیتر  8.3روز بود. همچنین همه تیمارها در مقایسه با شاهد طول عمر بیشتری را دارا بودند. بیشترین میزان وزن تر در تیمار اسانس میخک هندی در غلظت 300 میلی گرم در لیتر و سپس در تیمار عصاره میخک هندی در غلظت 100 میلی گرم در لیتر مشاهده شد.

رز یکی از مهمترین گیاهان زینتی است. هدف از انجام این تحقیق تولید جنین های سوماتیکی و سپس باززایی کامل گیاه رز از جنین های سوماتیکی می باشد. به این ترتیب بعد از کشت جوانه های جانبی گل رز هفت رنگ در محیط درون شیشه، برگ های مناسب آنها به عنوان ریزنمونه اولیه انتخاب گردیدند و برای کالوس زایی در شرایط تاریکی و دمای 25oC کشت شدند. از بین 38 تیمار هورمونی در محیط MS و 16 تیمار هورمونی در محیط B5، محیط های شامل 3 mg/l و2  هورمون  2, 4-Dو 0.5 mg/l هورمون NAA در محیط MS و محیط شامل 5 mg/l هورمون 2, 4-D و همچنین محیط شامل 0.5 mg/l هورمون 2, 4-D و 2.5 mg/l هورمون NAA و 0.5 mg/l هورمون کینتین در محیط B5 بهترین محیط ها برای تولید کالوس بودند که از لحاظ آماری اختلاف معنی داری نداشتند. سپس در مرحله بعد کالوس های تولید شده در محیط MS حاوی 2 mg/l هورمون  2, 4-Dتحت تاثیر هشت تیمار هورمونی در محیط MS در شرایط تاریکی و دمای 25oC جهت تولید جنین قرار گرفتند، که محیط کشت حاوی 1 mg/l هورمون TDZ، بهترین نتیجه را برای جنین زایی داشت. جنین های مناسب، برای باززایی گیاه به محیط کشت MS با پنج تیمار هورمونی منتقل شدند و نتایج نشان داد که محیط کشت حاوی 2 mg/l هورمونBAP ، بالاترین میزان باززایی گیاه سالم را داشته است. نوساقه های باززایی شده جهت ریشه زایی به محیط کشت MS با سه تیمار هورمونی منتقل شدند که اختلاف معنی داری بین این تیمارها وجود نداشت.

برخی از گونه های وحشی زیرجنس Cerasus را می توان در برنامه های اصلاحی و همچنین به عنوان پایه برای آلبالو و گیلاس مورد استفاده قرار داد. هدف از این بررسی شناخت بهتر ویژگی های گونه های وحشی زیرجنس Cerasus به منظور کاربرد آنها در برنامه های اصلاحی آینده بود. به این منظور، تعدادی از ویژگی های مورفولوژیکی قسمت های رویشی گیاه و بذر و استفاده از این صفات برای گروه بندی ژنوتیپ های وحشی زیر جنسCerasus ، تعداد 38 صفت روی 28 ژنوتیپ از چهار گونه این زیرجنس که از 8 منطقه جمع آوری شده بودند مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل گونه های P. avium L. و P. mahaleb L. (از گروه (Eucerasus و P. incana Pall. و P. microcarpa Boiss. (از گروه (Microcerasus بودند. نتایج تجزیه واریانس حاکی از تنوع ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورد بررسی بود. نتایج تجزیه همبستگی ساده صفات، وجود همبستگی های مثبت و منفی معنی دار بین برخی صفات مهم چون ارتفاع درخت، اندازه سطح برگ، طول و وزن بذر را نشان داد. همچنین تجزیه عامل مشخص نمود که ارتفاع درخت، اندازه سطح برگ، شکل برگ، طول دمبرگ، طول بذر، وزن بذر، شکل نوک بذر و ضخامت بذر از صفات تشکیل دهنده عوامل اصلی هستند. صفات موثر در هفت گروه عاملی قرار گرفتند که مجموعا  85.71درصد از کل واریانس را توجیه نمودند. تجزیه کلاستر با استفاده از این هفت عامل توانست گونه ها را از همدیگر تفکیک نماید به طوری که در فاصله نزدیک 25 ژنوتیپ ها را به دو گروه اصلی شامل Eucerasus و Microcerasus و در فاصله 19 در سطح چهار گونه تقسیم نمود. در فاصله 10 گروه های بیشتری (8 گروه) مشاهده شد که به دلیل تفاوت های درون گونه ای گیاهان مورد بررسی از مناطق مختلف بود، به طوری که گیاهان یک گونه و از یک منطقه اغلب با یکدیگر گروه بندی شدند. تجزیه سه بعدی با استفاده از سه عامل اصلی نیز توانست موقعیت ژنوتیپ ها را مشخص نموده و گونه ها را از هم تفکیک نماید.

دوره رکود در درختان میوه خزان کننده که در ماه های سرد سال اتفاق می افتد و فاکتورهای موثر بر آن تاکنون به درستی مورد بررسی قرار نگرفته است. شناخت رکود و تغییرات متابولیکی درگیر در آن ما را در انتخاب گونه ها و ارقام مناسب به تنش های محیطی کمک خواهد نمود. در این تحقیق تغییرات ترکیبات قندی، نشاسته، پرولین و آب میان بافتی در دوره رکود از ابتدای پاییز تا اواخر اسفند در جوانه های 6 رقم زردآلوی پیش رس طبس و نوری پیش رس (زودرس)، کتابی و شاهرودی (میان رس)، شاهرود 51 و شاهرود 29 (دیررس) در سال 1387-1388 در ناحیه گلمکان استان خراسان رضوی بررسی شد. نمونه برداری از جوانه های زایشی و رویشی از پانزدهم مهر ماه تا پانزدهم اسفند به فاصله زمانی سی روز یکبار از ارقام مورد مطالعه صورت گرفت. در بین ارقام مورد آزمایش بیشترین مقدار قند محلول (34.36 میلی گرم) در جوانه های رویشی رقم شاهرود 51 مشاهده شد که با سایر ارقام تفاوت آماری معنی داری نشان داده است. در جوانه های رویشی و زایشی پیش رس طبس بیشترین و رقم شاهرود 51 کمترین مقدار آب میان بافتی دیده شد که تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند، همچنین جوانه های رویشی رقم شاهرود 51 بیشترین پرولین را داشت که با سایر ارقام تفاوت معنی دار بود. بین دو نوع جوانه زایشی و رویشی در ترکیبات اندازه گیری شده و در ارقام زردآلو تفاوت از لحاظ آماری معنی دار نبود. در ماه های مورد آزمایش بالاترین مقدار قند محلول در دی ماه و بیشترین میزان پرولین در 3 ماه فصل زمستان دیده شد بیشترین نشاسته در مهر ماه همچنین کمترین مقدار آب میان بافتی در سردترین ماه سال (دی ماه) مشاهده شد.

درختان پسته مشکلات فیزیولوژیکی متعددی از جمله ریزش جوانه های گل، ریزش میوه ها، پوکی، ناخندانی، بدشکلی میوه ها و زود خندانی نشان می دهند و وقوع این مشکلات با کاهش عملکرد درختان پسته ارتباط نزدیک دارد. در این پژوهش تاثیر محلول پاشی پلی آمین های آزاد پوترسین، اسپرمیدین و اسپرمین بر مشکلات فیزیولوژیکی یاد شده و عملکرد شاخه های پسته رقم کله قوچی در دو سال متوالی پرمحصول و کم محصول بررسی گردید. محلول پاشی پلی آمین های آزاد در دو مرحله زمانی جداگانه یک هفته قبل از تمام گل و دو هفته بعد از تمام گل انجام گرفت. نتایج نشان داد که محلول پاشی پوترسین بر هیچ کدام از مشکلات فیزیولوژیکی پسته تاثیر معنی داری ندارد در حالی که محلول پاشی اسپرمین سبب کاهش این مشکلات و افزایش عملکرد شاخه ها گردید. اگرچه کاربرد تیمار اسپرمیدین بر کاهش ریزش میوه ها و کاهش تشکیل میوه های بدشکل تاثیر معنی داری نشان داد ولی بر عملکرد شاخه ها موثر نبود. مشاهده گردید که در هر دو سال پرمحصول و کم محصول، تاثیر محلول پاشی پلی آمین های اسپرمین و اسپرمیدین به میزان زیادی بستگی به زمان کاربرد و غلظت مورد استفاده آنها دارد و به نظر می رسد که کاربرد پلی آمین اسپرمین نقش مهمی در جلوگیری از پدیده ریزش و همچنین بهبود رشد و نمو میوه و عملکرد شاخه ها ایفا می نماید.

خاک پوششی سطح بستر کلونی شده توسط میسلیوم را پوشانده و نقش اساسی در تحریک و القا توسعه اندام های گره ای در تولید قارچ دکمه ای دارد. به منظور استفاده از ضایعات مختلف محصولات کشاورزی و کاهش مصرف پیت در پرورش قارچ خوراکی، آزمایشی با هفده تیمار و سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در سال 1389 در واحد تولیدی قارچ قوام، واقع در شهرستان شهریار صورت گرفت. تیمارها شامل: 1- کود دامی پوسیده و خاک لومی (50% و 50%)، 2- کود دامی پوسیده، کمپوست مصرف شده و خاک لومی (25%، 45% و 30%)، 3- کود دامی پوسیده، 4- خاک لوم نیمه سنگین، 5- تفاله نیشکر و خاک لومی (50% و 50%)، 6- کمپوست مصرف شده و ماسه (60% و 40%)، 7- خاک لومی و ماسه (70% و 30%)، 8- سبوس برنج و خاک لومی (40% و 60%)، 9- کوکوپیت و پرلیت (60% و 40%)، 10-ضایعات چای و خاک لوم (50% و 50%)، 11- خاک هلندی، 12-پیت های شمال، 13- پیت های جنوب، 14- کمپوست مصرف شده و پیت های شمال (40% و 60%)، 15- کمپوست مصرف شده، 16- خاک رس و پیت های شمال (65% و 35%) و 17- خاک رس و شن (65% و 35%) می باشند. در خاک های پوششی هلندی و پیت شمال میسلیوم به ترتیب در کمترین زمان در مقایسه با سایر تیمارها سطح خاک را پوشاند. نتایج نشان داد که تیمار کمپوست مصرف شده و پیت شمال (40% و 60%) بعد از پیت هلندی در بین خاک های پوششی مورد بررسی بیشترین میزان عملکرد (20.93 کیلوگرم) محصول را داشت. همچنین قارچ های برداشت شده از تیمار مزبور به طور معنی داری در سطح احتمال یک درصد دارای درصد پروتئین بیشتر (کیفیت بالاتر) نسبت به سایر تیمارها بود. کمترین میزان عملکرد در تیمار خاک لومی باغی و ماسه (70% و 30%) مشاهده شد. بنابراین می توان از کمپوست مصرف شده جهت کاهش بکارگیری پیت در صنایع تولیدی قارچ دکمه ای استفاده نمود.