روان شناسی کاربردی
سال:1397 | دوره:12 | شماره:4 (پیاپی48) |تعداد مقالات:9

هدف: هدف پژوهش مقایسه اثربخشی درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ، درمان شناختی-رفتاری و درمان های موج سوم رفتاری بر اختلال وسواسی-اجباری در جامعه ایرانی بود. روش: روش پژوهش فراتحلیل و جامعه آماری شامل پژوهش های انجام شده در ایران بین سال های 1384 تا 1396 به تعداد 58 پژوهش بود که از میان آن ها 34 پژوهش با توجه به ملاک های ورود و خروج به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و در نهایت 13 اندازه اثر برای درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ، 19 اندازه اثر برای درمان شناختی-رفتاری و 12 اندازه اثر برای درمان های موج سوم رفتاری گزارش شد. مقیاس اندازه اثر تفاوت میانگین معیار بود و تحلیل آماری با نرم افزار جامع فراتحلیل انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که شیوه های مداخله ای مواجهه و پیشگیری از پاسخ (815/1 =d، 05/0 =P)، شناختی-رفتاری (542/1 =d، 05/0 =P) و موج سوم رفتاری (688/1 =d، 05/0 =P) در درمان اختلال وسواسی-اجباری مؤثر بوده اند. بررسی متغیر نوع درمان، به عنوان متغیر تعدیل کننده نشان داد که تفاوت بین درمان های مورد استفاده در پژوهش معنا دار نیست. نتیجه گیری: بر اساس یافته های فراتحلیل حاضر می توان چنین نتیجه گرفت که مهم ترین فرایند درمانی در درمان اختلال وسواسی-اجباری، مواجهه است که جزء مؤلفه اساسی هر سه رویکرد درمانی محسوب می شود و احتمالاً اضافه کردن مؤلفه های شناختی، ذهن آگاهی و پذیرش خیلی به تقویت اثربخشی درمان رفتاری مبتنی بر مواجهه و پیشگیری از پاسخ در درمان بیماران ایرانی دچار اختلال وسواسی-اجباری منجر نمی شود.

هدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود مهار شناختی و انعطاف پذیری دانشجویان مضطرب بود. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با گروه گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه و جامعه آماری 8000 نفر دانشجوی دختر دانشگاه پیام نور استان گیلان در سال تحصیلی 96-1395 بود. پس از آزمون غربالگری اضطراب بک 1991در مورد 200 نفر که به مرکز مشاوره دانشگاه مراجعه کرده و دارای شرایط ورود به پژوهش بودند؛ 30 نفر به صورت در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش آزمون استروپ (1935)، مقیاس انعطاف پذیری، دنیس و وندروال (2009) و برنامه درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش هیز و رز (2008) بود که در 8 جلسه 90 دقیقه ای هفته ای یک جلسه اجرا و داده ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج تفاوت معناداری را بین عملکرد دو گروه در پاسخ درست همخوان (05/5 =F، 03/0 =P)، زمان واکنش به محرک همخوان (56/4 =F، 04/0 =P)، پاسخ درست ناهمخوان (32/4 =F، 05/0 =P)، زمان واکنش به محرک ناهمخوان(30/4 =F، 05/0 =P) و انعطاف پذیری شناختی(17 =F، 03/0 =P) در مرحله پس آزمون و پس از دو ماه پیگیری نشان داد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با بهبود مهار شناختی و افزایش انعطاف پذیری شناختی دانشجویان مضطرب می تواند اضطراب آن ها را کاهش دهد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه کمال گرایی و منبع کنترل سلامت در بیماران وسواس فکری-عملی و بیماران افسرده انجام شد. روش: روش پژوهش علی-مقایسه ای و جامعه آماری کلیه بیماران سرپایی مراجعه کننده به مرکز نگهداری بیماران روانی همراه، زیر نظر سازمان بهزیستی شهر کرج به تعداد 287 نفر در سال 1395 بود. از میان آن ها 60 بیمار وسواسی و 60 بیمار افسرده که واجد ملاک های پژوهش بودند؛ به شکل در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه های مقیاس کمال گرایی چند بُعدی فراست، مارتن، لهارت و روزنبلیت (1990) و مقیاس چند وجهی منبع کنترل سلامت والستون، والستون و دولیس (1978) را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و یک راهه تحلیل شد. نتایج: نتایج نشان داد که بیماران وسواسی از کمال گرایی (12/18 =F، 001/0 =P) و مؤلفه نگرانی درباره اشتباه ها (45/17 =F، 003/0 =P)، انتظارات والدین (34/11 =F، 01/0 =P)، تردید در کارها (26/28 =F، 0001/0 =P)، معیارهای فردی (67/10 =F، 01/0 =P)، انتقادگری والدین (32/16 =F، 004/0 =P)، تمایل به نظم و سازماندهی (58/18 =F، 002/0 =P) و نیز از منبع کنترل سلامت درونی (28/61 =F، 001/0 =P)، منبع کنترل سلامت مربوط به افراد مؤثر (54/79 =F، 0001/0 =P) و منبع کنترل سلامت مربوط به شانس (23/63 =F، 001/0 =P) بالاتری نسبت به بیماران افسرده برخوردارند. بحث و نتیجه گیری: به نظر می رسد سطوح بالاتر کمال گرایی و مؤلفه های آن در بیماران وسواسی منجر به فعال سازی رفتاری و ذهنی آن ها میشود؛ به همین جهت از منبع کنترل سلامت بهتری نسبت به افراد افسرده برخوردارند. از این رو پیشنهاد می شود برای پیشگیری از افسردگی و درمان آن برنامه هایی برای فعال سازی رفتاری تدوین شود.

هدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مؤلفه های خانواده درمانی شناختی-رفتاری بر تعارض والد-فرزندی و تعارض زناشویی بود. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه و پیگیری سه ماهه و جامعه آماری 86 زوج دارای تعارض های زناشوئی و تعارض والد-فرزندی مراجعه کننده به واحد مشاوره مرکز صلاح الدین سنندج در سال 1396 بود. با روش نمونه گیری داوطلبانه تعداد 30 خانواده انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شد. گروه آزمایش 16 جلسه گروهی 2 ساعته خانواده درمانی به شیوه شناختی-رفتاری خدایاری فرد، صادقی و عابدینی (1384) را 2 بار در هفته دریافت کرد. پرسشنامه های پژوهش تعارض والد-فرزند فاین، جی مورلند و اندرشوبل 1983و تعارض های زناشویی ثنایی (1379) در مورد هر دو گروه در سه مرحله اجرا و داده ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد آموزش مؤلفه های خانواده درمانی شناختی-رفتاری بر کاهش تعارض والد-فرزندی (658/69 =F، 0001/0 =P) و تعارض های زناشویی گروه اثر داشته و این تاثیر در دوره پیگیری پایدار مانده است. (898/35 =F، 0001/0 =P). نتیجه گیری: از آنجا که خانواده درمانی شناختی-رفتاری با به چالش کشیدن و اصلاح اندیشه ها و افکار، قواعد ذهنی، ادراکات و نیز با خودگویی هایی که مولد تعارض و الگوهای مراوده ای بدکارکردی در بین اعضای خانواده است؛ می تواند تغییرات درمانی لازم را در خانواده ایجاد کند؛ بنابراین می توان از آن به عنوان روش مداخله ای مؤثر در کاهش تعارض زناشویی و تعارض والد-فرزندی استفاده کرد.

هدف: هدف پژوهش تعیین نقش تجربه های عاطفی مثبت و منفی، نوروزگرایی و ریخت هایی ارزشی انگیزشی در تمیز افراد خود آسیب رسان از افراد عادی بود. روش: روش پژوهش توصیفی، از نوع علّی-مقایسه ای و جامعه آماری دانشجویان خوابگاه های دانشگاه های شهر تهران به تعداد تقریبی 35 هزار نفر در سال 1395 بود که بین 30 الی 50 شرکت کننده از هر یک از دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، خوارزمی، شاهد، شهید بهشتی و تربیت مدرس و در مجموع 218 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و در نهایت از بین این تعداد و بر اساس پرسشنامه آسیب به خود سانسون، ویدرمن و سانسون (1998)، 40 نفر در گروه خود آسیب رسان و 40 نفر در گروه عادی غربال انتخاب شدند و ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه تجربه های مثبت و منفی دینر، رایتز، تاو، کیم-پریتو، چوئی، اویشی و بیسواز-دینر 2010، مقیاس زمینه یاب ارزشی شوارتز (1992) و مقیاس 5 عاملی شخصیت نئو مک کری و کاستا 1986 را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل تشخیص استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که میانگین نوروزگرایی (94/44 =F، 001/0 =P) و عاطفه منفی (04/8 =F، 006/0 =P) گروه خود آسیب رسان بالاتر از افراد عادی و میانگین عاطفه مثبت (84/15 =F، 001/0 =P)، جهان شمولی (96/8 =F، 004/0 =P)، خیرخواهی (14/15 =F، 001/0 =P)، سُنّت (68/13 =F، 001/0 =P)، همنوایی (39/16 =F، 001/0 =P) و ایمنی (54/7 =F، 007/0 =P) آن ها پایین تر از گروه افراد عادی است. تابع تشخیصی حاضر قادر به تبیین 8/49 درصد از واریانس رفتار خود آسیبی/عدم خود آسیبی بود و 3/91 درصد شرکت کنندگان را به درستی گروه بندی کرد. نتیجه گیری: از متغیرهای نوروزگرایی، همنوایی، عواطف مثبت، خیرخواهی، سُنّت، جهان شمولی و عواطف منفی می توان به عنوان معیاری برای پیش بینی عضویت گروهی افراد در گروه سالم و گروه خود آسیب رسان و معیارِ تمیز این دو گروه از یکدیگر استفاده کرد. بنابراین، ارائه آموزش برای بهبود متغیرهای یاد شده به تعدیل رفتارهای خود آسیب رسان کمک می کند.

هدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر حساسیت اضطرابی، خودپنداره و خودکارامدی تحصیلی دانش آموزان دچار نارسانویسی بود. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با گروه گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه و جامعه آماری 114 دختر و پسر 9 تا 15 ساله دوره ابتدایی دچار نارسانویسی بود که در سال 1396 به مرکز اختلال های یادگیری ناحیه 1 آموزش و پرورش شهر کرمانشاه مراجعه کرده بودند. از میان آن ها به شکل در دسترس، 30 کودک انتخاب و به شکل تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شد. ابزار پژوهش پرسشنامه های حساسیت اضطرابی ریس و مکنالی (1985)، خودپنداره بک، استر، اپستین و براون (1990)، خودکارامدی تحصیلی جینکز و مورگان 1999 (نقل از مظاهری و صادقی، 1394) و برنامه آموزش ذهن آگاهی کابات-زین (1992) بود که طی 8 جلسه 5/1 ساعته، یکبار در هفته در مورد گروه آزمایش اجرا شد. هر دو گروه در سه مرحله به پرسشنامه های پژوهش پاسخ دادند و داده ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد؛ آموزش ذهن آگاهی بر حساسیت اضطرابی (46/16 =F، 001/0 =P)، خودپنداره (97/51 =F، 001/0 =P) و خودکارامدی تحصیلی (69/69 =F، 001/0 =P) اثر داشته و این تأثیر در مرحله پیگیری سه ماهه پایدار مانده است. نتیجه گیری: آموزش ذهن آگاهی روش مداخله ای مؤثری است که با کاهش حساسیت اضطرابی، دانش آموزان نارسانویس را قادر می سازد که احساسات و نشانه های جسمانی و روانی خود را بپذیرند و خودپنداره و خودکارامدی تحصیلی را ارتقا دهند.

هدف: هدف پژوهش تعیین طرحواره معیارهای سرسختانه/عیب جویی افراطی بر اساس باورهای غیرمنطقی والدین و الگوهای ارتباطی والد-فرزند در دختران نوجوان بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر دوره متوسطه دوم و والدین آن ها در شهر تهران در سال 1395 به تعداد 49421 نفر بود. از میان آن ها به روش نمونه برداری در دسترس بر اساس فرمول پیشنهادی ون وورهیس و مورگان (2007) و با در نظر گرفتن احتمال ریزش نمونه 290 نفر از دبیرستان دخترانه شهید دستغیب از منطقه سیزده، دبیرستان دخترانه آیین اسلام از منطقه پانزده و هنرستان دخترانه آزادگان از منطقه یک انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه الگوهای ارتباطی والد-فرزند باقری (1392) و نسخه کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ 1988 بود که توسط دانش آموزان و پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز (1968) بود که توسط هر دو والد تکمیل شد. پس از حذف 63 پرسشنامه مخدوش و 8 داده پرت، داده های گرد آوری شده با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیری سلسله مراتبی تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که از بین مؤلفه های الگوی ارتباطی پدر-فرزند متغیرهای رسمیت (171/0 =β )، ارزش مشروط (151/0 =β )، و درهم تنیدگی (312/0 =β )، و از بین مؤلفه های الگوی ارتباطی مادر-فرزند متغیرهای انعطاف ناپذیری (181/0 =β )، محدودیت (155/0 =β )، و باورهای غیرمنطقی مادر (196/0 =β )، به صورت مثبت طرحواره ناسازگار عیب جویی افراطی/معیارهای سرسختانه را در دختران نوجوان پیش بینی می کند (001/0=P). نتیجه گیری: لازم است که با آموزش والدین و ایجاد شناخت در آن ها در مورد عواملی که طرحواره ناسازگار عیب جویی افراطی/معیارهای سرسختانه را در نوجوانان شکل می دهند؛ مانع از بروز آسیب هایی ناشی از الگوهای ارتباطی ناسازگار والدین و باورهای غیرمنطقی آن ها در بسیاری از حوزه های زندگی نوجوانان شد.