پژوهش های ارتباطی
سال:1396 | دوره:24 | شماره:2 (پیاپی 90) |تعداد مقالات:8

این مقاله با توجه به نقش نمایش های تلویزیونی در ترویج سبک زندگی بومی و بهره گیری از رخدادهای تاریخی به منظور تقویت انسجام ملی، فصل نخست سریال کیمیا را بررسی می کند. از آنجا که این فصل با به تصویر کشیدن زندگی مبارزان جوان، روایتی از انقلاب اسلامی ارائه می دهد، مقاله حاضر، با ترکیب نشانه شناسی سلبی- کاودری، فیسک و بارت، به بازنمایی سبک زندگی این مبارزان و نحوه تمایز آنها می پردازد. در این روش، «تصویر» و «روایت» به عنوان عناصر سازنده متن، تحلیل می شوند. یافته ها از نوعی تمایز قطب بندی شده، حکایت دارند که در یک سوی آن، سبک زندگی مبارزان جوان «مذهبی» بر پایه همگرایی، هماهنگی و خردورزی استوار شده است و در سوی دیگر، سبک زندگی مبارزان «غیرمذهبی» به عنوان نمادی از گسستگی، ناآرامی و انزوا معرفی می شود. این بازنمایی، پیشگامی مبارزان مذهبی را در متن جنبش انقلابی مردم ایران توجیه می کند و دلایل برتری آن را بر دیگر گزینه ها یادآور می شود.

پژوهش حاضر با استفاده از روش پژوهش نظریه داده بنیاد، مدل سیاستگذاری رسانه ای اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی را طراحی کرده است. روش گردآوری داده ها، مصاحبه عمیق، روش نمونه گیری، گلوله برفی و روش تحلیل داده ها، سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) بوده است. در این پژوهش با 23 نفر از مدیران و اعضای اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی و خبرگان در حوزه رسانه مصاحبه شد و در خلال این مصاحبه ها، بیش از 1091 کد اولیه، 480 کد ثانویه، 170 کد مفهومی و 33 مقوله به دست آمد که در پنج طبقه دسته بندی شدند و اجزای مختلف مدل را تشکیل دادند. اولین جزء از مدل فقدان طراحی سازوکارهای تفکر رقابتی بود که به عنوان (شرایط علی) انتخاب شد، شرایط علی زمینه ساز وقوع دومین جزء مدل یعنی پدیده اصلی یا (لزوم طراحی سازوکارهای مدیریتی) بود، جزء بعدی مدل راهبرد بود. شرایط مداخله گر (طراحی سازوکارهای پژوهشی و نظارتی) و زمینه حاکم (طراحی سازوکارهای سیاسی و فرهنگی) نیز از دیگر اجزای این مدل بودند که با تاثیرگذاری بر راهبرد زمینه ساز تحقق پدیده اصلی در این مدل محسوب می شوند. آخرین جزء یا پیامد مدل نیز از طبقه بندی مقولات به دست آمد.

کودکان و نوجوانان، بیشترین و دائمی ترین مخاطبان تلویزیون هستند، این در حالی است که بخش قابل توجهی از برنامه ها برای بزرگسالان ساخته شده است و متناسب با درک و تجربه زیستی آنها نیست و ممکن است به رشد ذهنی، احساسی، اخلاقی و جسمی آنها لطمه بزند. برای حفاظت از کودکان در قبال برنامه های نامناسب یا زیان بار، در اغلب کشورها، نظام درجه بندی برنامه های تلویزیونی ایجاد شده است. این پژوهش با هدف شناخت مبانی نظری و نیز وجوه تشابه و تمایز این نظام در کشورهای اسلامی با کشورهای اروپایی و امریکایی، با روش اسنادی (شامل مطالعه قوانین، مقررات، سیستم ها و فرایندهای قانون گذاری، اجرا، نظارت و کنترل) در کشورهای امریکا، فرانسه، مالزی و ترکیه انجام شده است. یافته ها نشان می دهد این نظام ها در همه کشورها با استفاده از رده بندی سنی، بر اساس نظام نشانه ای مرکب از حروف، اعداد و علایم مثبت و منفی، تعریف می شود که بر مبنای قانون و تحت حاکمیت نهاد تنظیم مقررات رسانه ها (نهاد مستقل قانونی با وظایف قانون گذاری، اجرایی و نظارتی- قضایی) و در چارچوب دستورالعمل های مدون اجرا می گردد و عمده تمایز آنها در خصوص ممنوعیت ها و محدودیت های محتوا و چگونگی تعیین و تعریف محتوای مشمول درجه بندی بر حسب سنین مختلف، بر اساس نظام هنجاری جامعه، اعم از گفتار نامناسب، برهنگی، موضوعات و روابط بزرگسالان، روابط یا ارجاعات جنسی مجاز، بزه و ناهنجاری هاست.

اثرپذیری چندین برابری کودکان و نوجوانان از تلویزیون نسبت به بزرگسالان، نشان می دهد که به منظور بالا بردن سهم سازنده سازمان صداوسیما در تربیت نسل آینده، این سازمان نیاز به خط مشی گذاری علمی در حوزه برنامه سازی کودک و نوجوان دارد و اولین گام در این مسیر، بازشناسی وضعیت موجود است. در پژوهش حاضر، وضعیت خط مشی گذاری سازمان صداوسیما در حوزه برنامه سازی کودک و نوجوان، در دوره زمانی سال های 1383 تا 1393، مورد بررسی قرار گرفته است. برای پرداختن به این مساله از راهبرد پژوهش «نظریه داده بنیاد با رویکرد گلیزر» و روش گردآوری داده «مصاحبه نیمه ساخت یافته» با مدیران سازمان صداوسیما، مدیران گروه و کارشناسان حوزه کودک و نوجوان استفاده شده است. حاصل پژوهش 477 کد، 97 مفهوم و در نهایت، 14 مقوله شامل مقوله محوری «تقدم اولویت های ذهنی و سلیقه ای بر خط مشی ها»، مقوله های «جا به جایی ارزش ها و اهداف با خط مشی ها»، «خلا سیاستی»، «غفلت از حوزه کودک در سطح کلان سازمان»، «نبود ساختار نظارتی کارآمد»، «عملکرد جزیره ای در خط مشی گذاری سازمان»، «فشار کسری بودجه»، «عدم تربیت نیروی انسانی»، «فقدان ریل گذاری صحیح در انتقال خط مشی ها»، «تغییرات ساختاری»، «مخاطب محوری افراطی»، «تغییر ذایقه مخاطب»، «بیکاری تهیه کنندگان کودک» و در نهایت، «ستاره سالاری بی ضابطه و هدف» بوده است.

پدرسالاری مفهومی است که با اعمال قدرت، نفوذ، اقتدار و حجیت مرد در چارچوب خانواده قوام می گیرد. رسانه ها ازجمله محمل هایی هستند که با استمداد از آنها این نظام در جامعه بازتولید می شود. بر این اساس، شناسایی نوع مردانگی به تصویر کشیده شده در این سریال از اهداف مقاله حاضر بوده است. بر همین اساس، ابتدا 27 صحنه از صحنه هایی که نظام پدرسالاری و مردانگی را بازنمایی کرده اند، انتخاب شده اند تا پس از تحلیل نشانه شناسی در سطح خرد، دلالت های صریح و ضمنی آنها مشخص شود. در گام بعدی، با در نظر گرفتن رویکرد نشانه شناسی گفتمانی، نشانه های استخراج شده در سطح خرد در ارتباط با بافت کلی جامعه ایرانی مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. مهم ترین نتیجه پژوهش، نشان می دهد، مردانگی بازنمایی شده در این سریال از نوع مردانگی کیفررسان است که در آن خشونت، سلطه گری و تحکم پدر در ساختار خانواده اولویت می یابد. این سریال با بازنمایی و اشاعه شکل هایی نوین از مردانگی که با الگوی متناسب با فرهنگ بومی جامعه در تعارض است، نوعی مردانگی تضعیف شده را به نمایش می گذارد و به این ترتیب، موجودیت و ایدئولوژی نظام پدرسالار را، مورد تردید قرار می دهد. تصویرسازی در این سریال به گونه ای است که رسانه، در کنار سایر عوامل بیرونی و محیطی، قانون ثبات نظم پدرسالارانه را به بوته نقد می کشد و تصویری متزلزل از نظام پدرسالاری ارائه می دهد؛ چنین نظامی در محور جانشینی، جایگزین نظام پدرسالاری با مولفه های مثبت می شود؛ بی آنکه الگویی مطلوب یا متعارف جانشین آن شود.

یکی از موانع توسعه مفهومی اقتصاد مقاومتی، برداشت های اولیه متفاوت در میان لایه های مختلف فرهیختگان ازجمله اصحاب رسانه نسبت به ابعاد اقتصاد مقاومتی است. با توجه به وسعت گستره انتشار و سرعت ارائه اطلاعات در فضای مجازی؛ در این پژوهش، به روش تحلیل محتوا، محتوای منتشر شده در حوزه اقتصاد مقاومتی در خبرگزاری ها و سایت های خبری، مورد مطالعه قرار گرفت. کلیه متون نوشتاری مرتبط با اقتصاد مقاومتی منتشرشده در سال 1394 جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند. یافته های پژوهش بیانگر این است؛ که به تناسب زمانی و بسته به موضوعات مطرح شده در جریان های رسانه ای کشور، همسو بودن یا نبودن نهادهای ذی ربط با گفتمان اقتصاد مقاومتی در رسانه ها برجسته سازی شده است. در حوزه سیاستگذاری و ارائه راهبردهای اجرایی گفتمان اقتصاد مقاومتی، رسانه ها محتوای چندانی منتشر نکرده اند. رسانه های مورد بررسی، صرفا به بیان مفهوم اقتصاد مقاومتی پرداخته و در ارائه راهکار مبتنی بر اقتصاد مقاومتی در مسائل جاری و روزمره مخاطبان ناتوان بوده اند.

هدف از انجام این پژوهش، شناسایی مولفه های بازدارنده توسعه فرهنگ ورزش همگانی از طریق سیمای جمهوری اسلامی ایران بوده که با رویکرد اکتشافی به صورت کیفی انجام گرفته است. جامعه آماری مورد نظر را کارشناسان و فعالان در حوزه ورزش همگانی، رسانه ورزشی، مسوولان ورزش کشور و استادان دانشگاهی ورزش که از سابقه فعالیت در حوزه رسانه برخوردارند، تشکیل می دهند که با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه بوده که پس از انجام چهاردهمین مصاحبه به اشباع نظری رسید و از روش تحلیل محتوای کیفی برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده کرده است. یافته های پژوهش شامل 15 مولفه در شاخه ساختاری، 9 مولفه در شاخه زمینه ای و 7 مولفه در شاخه محتوایی بوده است که در مجموع به 31 مولفه می رسد. مسوولان می توانند با توجه به نتایج پژوهش هایی از این دست، در راه اعتلا و گسترش ورزش همگانی گام های مثبت و بلندتری بردارند.