علوم زیستی گیاهی
سال:1397 | دوره:10 | شماره:37 |تعداد مقالات:6

بررسی ویژگی های بوم شناختی و ریخت شناختی گیاهان دارویی برای استفادة چندمنظوره از مراتع، ضروری است؛ بنابراین، ویژگی های بوم شناختی و ریخت شناختی ارمک (Ephedra procera C. A. Mey. ) در مراتع کوهستانی ارومیه بررسی شدند. بدین منظور، بین رویشگاه های معرف، سه رویشگاه انتخاب شدند که ازنظر ویژگی های فیزیکی و پوشش گیاهی، نمایندة سطح وسیعی از مناطق پراکنش E. procera هستند؛ سپس از پوشش گیاهی، داخل 30 پلات دو متر مربعی که با فاصلة 10 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت های 100 متری قرار گرفته بودند آماربرداری شد و ویژگی های ریخت شناختی و مقدار تولید علوفة آن اندازه گیری شدند. برای بررسی روابط پراکنش پوشش گیاهی با ویژگی های خاک، نمونه های خاک با سه تکرار در امتداد ترانسکت ها برداشت شدند. نتایج نشان دادند ویژگی های ریخت شناختی E. procera و نیز ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در رویشگاه های مختلف تفاوت معنی داری دارند. نتایج تجزیة واریانس رابطة رگرسیون خطی بین تولید علوفه E. procera با مشخصات ریخت شناختی آن بیان کنندة وجود رابطة معنی دار بین تولید علوفه با تعداد جست هستند. نتایج بررسی روابط پراکنش پوشش گیاهی با عوامل محیطی نشان دادند اثر متغیرهای محیطی بر پوشش گیاهی معنی دار است. براین اساس، متغیرهای شیب، دما، جهت جغرافیایی، تخلخل، درصد شن، درصد سنگ ریزه، ارتفاع از سطح دریا، وزن مخصوص ظاهری و هدایت الکتریکی، عوامل مؤثر بر پراکنش E. procera هستند. نتایج به دست آمده در برنامه ریزی حفاظت از E. procera و عملیات احیایی در رویشگاه های طبیعی، کاربردی اند.

برای بررسی تأثیر نانواکسید آهن بر عملکرد، شاخص های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک گندم (Triticum aestivum L. ) در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، آزمایشی در سال 1395 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایة بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل انجام شد. عوامل بررسی شده عبارتند از 1-آبیاری به سه شکل آبیاری تکمیلی در مرحلة آبستنی یا چکمه دهی، آبیاری تکمیلی در مرحلة خوشه دهی و کشت بدون آبیاری یا کشت دیم و 2-کاربرد نانواکسید آهن در چهار غلظت بدون کاربرد نانواکسید آهن (شاهد) و محلول پاشی 3/0، 6/0 و 9/0 گرم بر لیتر نانواکسید آهن بود. مقایسة میانگین ها نشان داد کاربرد 9/0 گرم بر لیتر نانواکسید آهن و آبیاری تکمیلی در مرحلة چکمه دهی؛ فلورسانس بیشینه (Fm)، فلورسانس متغیر (Fv)، محتوای کلروفیل، درصد نیتروژن، محتوای آب نسبی برگ و عملکرد دانه را در مقایسه با به کارنبردن نانواکسید آهن در شرایط دیم افزایش داد. شرایط دیم، هدایت الکتریکی و فلورسانس حداقل (F0) را افزایش داد. محلول پاشی 9/0 گرم بر لیتر نانواکسید آهن و آبیاری تکمیلی در مرحلة چکمه دهی افزایش 43/38 درصدی عملکرد دانه را نسبت به شرایط دیم بدون تیمار محلول پاشی موجب شد.

پرایمینگ بذر، بیشتر با افزایش جوانه زنی و رشد ابتدایی گیاهچه به ویژه در شرایط تنش زای محیطی همراه است؛ اما در عین حال بذرهای پرایم شده نسبت به زوال و پیری بسیار حساس اند؛ بنابراین، آزمایش حاضر با هدف بررسی تأثیر تیمارهای پرایمینگ با آب و آسکوربیک اسید در افزایش توانایی جوانه زنی بذرهای Vicia dasycarpa در شرایط تنش اسمزی 9/0-مگاپاسگال و نیز اثر تیمار شوک گرمایی بر حفظ این توانایی، هنگام مواجه شدن با پیری تسریع شده، انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ترکیب تیمارهای پرایمینگ و پس از پرایمینگ (شوک گرمایی) بذر به پنج شکل بودند که عبارتند از: 1-هیدروپرایمینگ؛ 2-هیدروپرایمینگ و همراه آن شوک گرمایی؛ 3-پرایمینگ با آسکوربیک اسید؛ 4-پرایمینگ با آسکوربیک اسید و همراه آن شوک گرمایی و 5-تیمار شاهد یا بدون پرایمینگ. پس از اعمال این تیمارها، بذرها به مدت های صفر، 2، 4، 6 و 8 روز در شرایط پیری تسریع شده قرار گرفتند. پرایمینگ بذر به ویژه با آسکوربیک اسید با افزایش چشمگیر جوانه زنی در تنش اسمزی همراه بود. افزون بر این، اعمال شوک گرمایی در مقایسه با اعمال نشدن آن در هریک از تیمارهای پرایمینگ، حفظ آثار مثبت پرایمینگ را در بهبود جوانه زنی در تنش خشکی در بذرهای پیرشده موجب شد. اثر شوک گرمایی در کاهش زوال بذور پرایم شده با کاهش پراکسیداسیون لیپیدها، حفظ یکپارچگی غشا و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز (CAT)، آسکوربات پراکسیداز (APX) و پراکسیداز (POX) همراه بود.

شوری یکی از مهم ترین تنش های غیرزنده می باشد که به روش های متفاوت رشد و عملکرد گیاهان را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین سیلیس به عنوان دومین عنصر فراوان پوسته زمین، سبب افزایش مقاومت به تنش در گیاهان می گردد. بنابراین باتوجه به اهمیت گیاه دارویی سرخارگل، برای بررسی اثر سیلیکون بر برخی صفات مرفولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل تحت تنش شوری، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل برپایه طرح کاملاً تصادفی با چهار سطح شوری (شاهد، 25، 50 و 75 میلی مولار NaCl) و سیلیکون با چهار سطح (شاهد، 75/0، 5/1 و 25/2 میلی مولار) و چهار تکرار در سال 1395 در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. اعمال تنش در محیط کشت هیدروپونیک (پرلیت و کوکوپیت) و همراه محلول غذایی هوگلند صورت پذیرفته، سپس در بازه های مختلف رشدی، شاخص های مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد تنش شوری همه صفات اندازه گیری شده را تا سطوح متوسط افزایش و بعد از آن کاهش داده است، همچنین با افزایش غلظت سیلیکون همه صفات به جز درصدسوختگی برگ بهبود یافته اند. اثر متقابل این دو عامل روی همه صفات به جز وزن تر و خشک اندام هوایی و درصدسوختگی برگ معنی دار بوده و اثرات منفی ناشی از تنش شوری به ویژه در سطوح کم تا متوسط، بر صفات رشدی، مورفوفیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه تاحد زیادی به واسطه سیلیکون کاهش یافته و باعث بهبود رشد گردید. به طوری که بهترین سطح شوری در افزایش فاکتورهای بیوشیمیایی، 25 میلی مولار NaCl و بهترین سطح برای سیلیکون، در کاهش اثرات منفی تنش شوری، 25/2 میلی مولار بوده است.

به منظور بررسی اثرات دگرآسیب برگ گیاه زردآلو بر گیاهان ذرت، لوبیا، چاودار و تاج خروس آزمایشی در مرحله گیاهچه ای با تیمارهای عصاره آبی 75 درصد (w/v) و پودر سه درصد (w/w نسبت به خاک باغچه) برگ و شاهد (فاقد هرگونه تیمار با عصاره و پودر برگ وآبیاری شده با آب مقطر)، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. بر اساس نتایج، کمترین و بیشترین درصد کاهش وزن خشک بخش هوایی و ریشه، طول ساقه و ریشه به ترتیب در گیاه زراعی تک لپه ذرت و علف هرز دولپه تاج خروس تیمارشده با عصاره آبی و پودر برگ زردآلو مشاهده شد. افزایش میزان نشت الکترولیت گیاه لوبیا تیمارشده با عصاره آبی و پودر، و در چاودار تحت تیمار با عصاره آبی برگ زردآلو نسبت به شاهد معنی دار بود. هر دو نوع تیمار برگ زردآلو باعث کاهش محتوای کلروفیل a و b در گیاهان لوبیا و تاج خروس و افزایش این رنگدانه ها در گیاهان ذرت و چاودار شد. افزایش کربوهیدرات های محلول گیاهان لوبیا و ذرت تیمار شده با عصاره آبی و پودر برگی و در گیاهان چاودار و تاج خروس تیمار شده با عصاره آبی برگ نسبت به شاهد معنی دار بود. هرچند تیمار عصاره آبی موجب افزایش محتوای پرولین در تمام گیاهان مورد بررسی شد اما محتوای این آمینواسید تنها در گیاه لوبیا تیمار شده با پودر برگ زردآلو افزایش یافت. بررسی محتوای کربوهیدرات های محلول نشان داد که تاثیر افزایش دهنده تیمارهای عصاره آبی و پودر برگ بر محتوای این دسته از ترکیبات، در گیاهان زراعی بیشتر از علف های هرز مورد بررسی بود.

پتاسیم با تاثیر بر تنظیم اسمزی سلول ها و حفظ آماس سلولی نقش مهمی در بهبود تحمل گیاهان در شرایط تنش شوری دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر تغذیه برگی کود سولفات پتاسیم (0، 5/1درصد) بر برخی ویژگی های مورفومتری و فیزیولوژیکی انگور بی دانه سفید تحت تنش شوری کلریدسدیم (0، 25، 50 و 100 میلی مولار) بود که بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط گلخانه انجام شد. نتایج نشان داد که شوری موجب کاهش ارتفاع بوته، تعداد برگ، سطح برگ و رشد مجدد بوته ها شد ولی مصرف پتاسیم باعث تعدیل اثرات منفی شوری بر این شاخص های مورفومتری شد. همچنین کاربرد پتاسیم 5/1درصد باعث پایداری رنگیزه های فتوسنتزی در مقایسه با بوته های تیمار نشده تحت تنش شوری شد. با افزایش شوری، میزان نشت یونی تا شوری 100 میلی مولار بدون تیمار سولفات پتاسیم به بیش ترین مقدار خود (2/64 درصد) رسید. در حالی که تیمار سولفات پتاسیم 5/1% باعث کاهش معنی دار (P≤ 0. 01) میزان نشت یونی برگ در بوته های تیمار شده با سولفات-پتاسیم 5/1درصد در مقایسه با بوته های تیمار نشده با این کود شد. برخلاف قند نامحلول، محتوای قندمحلول و پرولین برگ به عنوان دو تنظیم کننده اسمزی در پاسخ به شوری و کاربرد پتاسیم روند افزایشی نشان داده و در شوری100 میلی مولار و پتاسیم 5/1درصد به بیشترین مقدار رسید. همچنین کاربرد برگی سولفات-پتاسیم با افزایش غلظت پتاسیم و به دنبال آن تعدیل نسبتNa+ /K+ سلولی منجر به افزایش غلظت عناصر نیتروژن، پتاسیم، منیزیم و کلسیم در مقایسه با بوته های تیمار نشده با این کود شد.