علوم زیستی گیاهی
سال:1396 | دوره:9 | شماره:34 |تعداد مقالات:6

برای بررسی پاسخ مورفولوژیک و فیزیولو‍ژیک اندام هوایی و زیرزمینی گیاه لیلکی (Gleditschia caspica) دربرابر تنش شوری (شاهد، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. نتایج نشان دادند شوری 12 دسی زیمنس بر متر کاهش اندک همه صفات مورفولوژیک را باعث شد که تنها تفاوت در طول ریشه، زیتوده هوایی و تعداد برگچه ها نسبت به شاهد معنی دار بود. مقدار پرولین ریشه در غلظت 12 دسی زیمنس بر متر، 27 میلی گرم بر گرم وزن تر بود که این مقدار بیشتر از 5 برابر شاهد بود. برخلاف ریشه، پرولین برگ ها در همه تیمارهای شوری به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافت. بر اثر شوری، مقدار قند برگ به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش نشان داد و در غلظت 12 دسی زیمنس بر متر، چهار برابر شاهد بود. برخلاف برگ، مقدار مالون دی آلدهید در ریشه) 0.05 میکرومول بر گرم وزن تر) بیشتر از 2.5 برابر شاهد بود. مقدار کلروفیل a، b و کل با افزایش شوری نسبت به شاهد کاهش یافت. کلروفیل کل در غلظت12 دسی زیمنس بر متر، بیشترین کاهش را داشت و مقدار آن برابر با 10.6 میکرومول بر گرم وزن تر بود. شوری، مقدار پتاسیم را در برگ و ریشه کاهش ولی مقدار سدیم را افزایش داد، به طوری که سدیم برگ در غلظت 12 دسی زیمنس بر متر بیشتر از چهار برابر شاهد بود. با افزایش شوری، مقدار فسفر در ریشه کاهش یافت، به طوری که مقدار آن در شاهد برابر با1055 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک و در شوری 12 دسی زیمنس بر متر برابر با 833 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک بود، درحالی که فسفر برگ در شوری 8 دسی زیمنس بر متر افزایش یافت. نتایج این آزمایش نشان دادند برگ و ریشه گیاه لیلکی واکنش متفاوتی نسبت به شوری دارند. ریشه بیشتر با افزایش پرولین و برگ شاید با تجمع سدیم در واکوئل ها به شوری پاسخ می دهد.

گیاهان در دوران رشد خود با تنش های متعدد محیطی مواجه می شوند که هر یک از آنها با توجه به میزان حساسیت و مرحله رشد گیاه آثار متفاوتی بر رشد و عملکرد آن دارند. آزمایش حاضر با هدف بررسی اثر رژیم های هیومیک اسید بر برخی ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه دارویی مرزه (.Satureja hortensis L) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در خرداد سال 1393 در شرایط گلخانه انجام شد. تیمارهای بررسی شده شامل رژیم های آبیاری در 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی و محلول پاشی هیومیک اسید در سه غلظت صفر، 150 و 300 میلی گرم در لیتر بودند. گیاهان محلول پاشی شده با 300 میلی گرم در لیتر هیومیک اسید، بیشترین مقدار شاخص های رشد را داشتند. بیشترین ارتفاع بوته، وزن تر و خشک، طول برگ و محتوای کربوهیدرات در شرایط آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و محلول پاشی با 300 میلی گرم در لیتر هیومیک اسید به دست آمد، در حالی که بیشترین مقدار پرولین از تیمار آبیاری در 50 درصد ظرفیت زراعی و بدون کاربرد هیومیک اسید حاصل شد. برهم کنش رژیم های آبیاری و محلول پاشی هیومیک اسید بر ویژگی های تعداد برگ، محتوای کلروفیل a، b و کارتنوئید اثر معنی داری نداشت. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند گیاهان مرزه محلول پاشی شده با 300 میلی گرم در لیتر هیومیک اسید با آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی، بیشترین تولید را داشتند.

پژوهش حاضر برای بررسی قرابت ژنتیکی بین ژنوتیپ هایی از گندم نان (.Triticum aestivum L) بر اساس مطالعات الکتروفورزی پروتئین های برگ با روش SDS-PAGE انجام شد. در پژوهش حاضر، الگوی الکتروفورزی پروتئین های محلول برگ 16 ژنوتیپ گندم نان بررسی شد. غلظت پروتئین های کل محلول برگ، با روش برادفورد و اسپکتروفتومتری تعیین شد. پس از رنگ آمیزی با کوماسی بلو R-250 برای تجزیه داده های الکتروفورزی، به حضور هریک از باندها عدد 1 و به نبودن آنها عدد صفر داده شد. ماتریس تشابه محاسبه و تجزیه خوشه ای بر اساس ضریب تشابه جاکارد با روش UPGMA انجام شد. مقایسه الگوی باندی حاصل از الکتروفورز پروتئین های محلول در برگ نمونه های مطالعه شده نشان داد باندهای پروتئینی ازنظر موقعیت روی ژل، وزن مولکولی، تراکم و شدت متفاوت بودند. با تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مدنظر دسته بندی شدند و میزان قرابت ژنتیکی بین آنها بررسی شد. نتایج SDS-PAGE نشان دادند ژنوتیپ های نوید و بک کراس روشن زمستانه، همه پلی پپتیدهای ایجادشده بین ژنوتیپ های مطالعه شده را داشتند. ژنوتیپ های زارع و بک کراس روشن زمستانه بیشترین تعداد باند را (23 باند) داشتند و ژنوتیپ پیشگام کمترین تعداد باند (13 باند) را داشت. بر اساس دندروگرام داده های الکتروفورزی و نمودار حاصل از تجزیه به محورهای اصلی، ژنوتیپ های بزوستایا و نوید بیشترین اختلاف و فاصله ژنتیکی را داشتند. نتایج پژوهش حاضر می توانند برای برنامه های اصلاحی گندم نان مفید باشند.

سپستان (.Cordia myxa L) از تیره گاوزبانیان (.Boraginaceae Juss)، گونه دارویی و اقتصادی مهمی است که در نواحی جنوبی ایران می روید. این گیاه، مقاوم به شوری و خشکی است و نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک ایفا می کند. تاکنون به دلیل نبود مطالعات، از میزان تنوعات ژنتیکی این گونه در ایران اطلاعاتی در دسترس نبوده است، بنابراین، هدف پژوهش حاضر ارزیابی تنوع ژنتیکی جمعیت هایی از این گونه در ایران با نشانگر مولکولی CDDP است. 25 نمونه از هفت جمعیت از نقاط جنوبی کشور جمع آوری شدند و تنوع ژنتیکی آنها با 20 آغازگر CDDP ارزیابی شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای NTSYS، Popegen و GenAlex استفاده شد. از 20 آغازگر، درمجموع، 222 نوار تکثیر شد که 218 نوار و به طور میانگین 9.01 درصد برای هر آغازگر، چندشکل (پلی مورف) بودند. در تجزیه خوشه ای با ضریب تشابه جاکارد با روش UPGMA، نمونه ها درسطح تشابه 38درصد در 4 گروه مجزا طبقه بندی شدند. بیشترین مقدار میانگین تنوع ژنتیکی (0.232) برای جمعیت شوش به دست آمد. تجزیه واریانس مولکولی نیز نشان داد که تنوع ژنتیکی درون جمعیت ها (70درصد) بیشتر از بین جمعیت ها (30درصد) است. پژوهش حاضر توان نشانگر CDDP را برای ازریابی تنوع ژنتیکی جمعیت های گونه C. myxa اثبات کرد.

گیاه گوجه فرنگی یکی از گیاهان زراعی است که به صورت گیاه مدل در شرایط آزمایشگاهی استفاده می شود. هورمون سالیسیلیک اسید سنتز و تجمع متابولیت های ثانویه را مانند فنل، فلاونوئید و آنتوسیانین با تغییر در آنزیم های درگیر در مسیر بیوسنتزی آنها در گیاهان موجب می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر متابولیت های ثانویه و مسیر بیوسنتز آنها، در غلظت های صفر، 0001.0، 001.0، 01.0، 1.0 و 5.0 میلی مولار سالیسیلیک اسید در محیط کشت MS در شرایط کشت بافت انجام شد. پس از چهار هفته رشد، گیاهچه ها برای بررسی و اندازه گیری شاخص ها از شیشه خارج شدند. نتایج نشان دادند با افزایش سالیسیلیک اسید، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و همچنین مقدار کلروفیل های a، b و کل گیاه تا غلظت 01.0 میلی مولار سالیسیلیک اسید افزایش و سپس کاهش معنی داری نسبت به نمونه شاهد نشان دادند. ترکیبات فنل کل، فلاونوئید، آنتوسیانین، آنزیم های فنیل آلانین آمونیالیاز، تیروزین آمونیالیاز و پراکسیداز نیز با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید به تدریج افزایش یافتند و بیشترین مقدار آنها در غلظت 5.0 میلی مولار سالیسیلیک اسید بود. نتایج پیشنهاد می کنند سالیسیلیک اسید در غلظت های بهینه افزایش رشد و در غلظت های زیاد با ایجاد تنش اکسیداتیو کاهش وزن و مقدار رنگیزه های گیاه را موجب می شود. ترکیبات فنلی و آنزیم های بیوسنتزی آن نیز با افزایش سالیسیلیک اسید به دو دلیل افزایش می یابند که عبارتند از: 1- سالیسیلیک اسید بر مقدار ترکیبات یادشده اثر مستقیم می گذارد و 2- این ترکیبات با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی در برابر گونه های اکسیژن فعال تولیدشده بر اثر تیمار سالیسیلیک اسید در گیاه افزایش می یابند.

سیاه دانه (.Nigella sativ a L) از خانواده آلاله وﮔﻴﺎﻫﻲ یک ﺳﺎﻟﻪاست ﻛﻪﻋﻼوه ﺑﺮ ارزش داروﻳﻲ، در ﺻﻨﺎﻳﻊﻏﺬاﻳﻲ و ﻓﺮاوردهﻫﺎی آراﻳﺸﻲ - ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲﻛﺎرﺑﺮد دارد. در پژوهش حاضر، اثر تنش شوری و سالیسیلیک اسید بر برخی شاخص های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه سیاه دانه شامل محتوای نسبی آب برگ، آنتوسیانین، پرولین و مالون دی آلدهید، نشت یونی، فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز بررسی شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش شوری سدیم کلرید در سه غلظت ﺻﻔﺮ (ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺪون ﺷﻮری)، 25 و 75 میلی مولار و ﺳﺎﻟﻴﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ در سه غلظت صفر، 0.75 و 1.5 میلی مولار بودند. گیاهچه های سه تا چهاربرگی به مدت سه هفته در شرایط تنش شوری و دوبار محلول پاشی سالسیلیک اسید با فاصله زمانی یک هفته قرار گرفتند. نتایج نشان دادند تنش شوری کاهش معنی دار محتوای نسبی آب برگ و آنتوسیانین و افزایش معنی دار نشت یونی، مالون دی آلدهید، پرولین، فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز را باعث شد، درحالی که در تنش شوری، تیمار سالیسیلیک اسید افزایش محتوای نسبی آب برگ، مالون دی آلدهید، آنتوسیانین، پرولین، فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز را موجب شد، اما نشت یونی کاهش یافت. ازآنجاکه سیاه دانه گیاهی حساس به شوری است، با کاربرد سالیسیلیک اسید و افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی، امکان رشد و بقای گیاه در شرایط تنش فراهم می شود.