تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1392 | دوره:5 | شماره:14 |تعداد مقالات:8

هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات شکل بدن جمعیت های مختلف ماهی خیاطه در حوضه دریای خزر با استفاده از ریخت سنجی هندسی بر پایه لندمارک است. نتایج تحقیق حاضر می تواند به درک بهتر الگوی تغییر پذیری ریختی و تکامل در حال پیشرفت این ماهیان در توده های آبی سیستم های رودخانه ای مختلف حوضه خزر کمک نماید. تعداد 260 نمونه ماهی خیاطه از چهار رودخانه گرگانرود در بخش شرق، رودخانه ولمرود در بخش میانه و دو شاخه رودخانه سفیدرود در بخش غرب حوضه دریای خزر نمونه برداری شد. از سمت چپ سطح جانبی نمونه ها عکس برداری گردید. تعداد 18 نقطه لندمارک بر روی تصاویر دو بعدی حاصل، تعیین گردید، سپس، با نرم افزار TpsDig2 بر روی آن ها قرار داده شد. داده های حاصل پس از آنالیز پروکراست، با روش های آماری چند متغیره PCA،CVA  و آنالیز خوشه ای تحلیل شدند و سپس الگوهای تغییر شکل هر جمعیت نسبت به شکل اجماع (میانگین همه جمعیت ها) در شبکه تغییر شکل مصورسازی گردید. تفاوت معنی داری بین شکل بدن جمعیت های مطالعه شده ماهی خیاطه به جز دو جمعیت متعلق به رودخانه سفیدرود یافت شد (P<0.05). نتایج جدایی ریختی وابسته به زیستگاه، تغییرپذیری ریختی و تکامل در حال پیشرفت شکل بدن جمعیت های مختلف و تا حدودی ارتباط بین فاصله جغرافیایی و تمایز ریختی ماهی خیاطه را تحت تاثیر شرایط محیطی رودخانه های محل زیست در حوضه دریای خزر نشان داد. از این رو، نتایج نشان می دهد که هر جمعیت این گونه باید به عنوان یک ذخیره ژنتیکی و ریخت شناختی مجزا در نظر گرفته شود.

سیچلید ایرانی (Iranocichla hormuzensis)، تنها عضو خانواده سیچلیده در ایران، پراکنش نسبتا وسیعی در حوضه هرمز از جمله رودخانه های مهران و چشمه خورگو دارد. مقایسه تنوع ژنتیکی ذخایر سیچلید ایرانی در چشمه خورگو و رودخانه مهران در استان هرمزگان با استفاده از چهار جفت آغازگر ریزماهواره OS64)، OS7،OS25  و (OS7R انجام شد. تمامی جایگاه های بررسی شده چند شکل بودند. میانگین تعداد آلل مشاهده شده در جمعیت چشمه خورگو 5 و در جمعیت مهران 5.75 بود. میانگین هتروزیگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار در جمعیت چشمه خورگو 0.78 و 0.71 و در جمعیت مهران 0.60 و 0.68 بود. نتایج، انحراف از تعادل هاردی - واینبرگ در تمامی جایگاه ها به جز جایگاه OS7 در ناحیه چشمه خورگو و جایگاه های OS25 و OS7 در ناحیه مهران را نشان داد. تمایز ژنتیکی پایین بین جمعیت ها (3 درصد) و تنوع ژنتیکی بالای درون جمعیت ها (97 درصد) به همراه وجود جریان ژنی قابل توجه بین دو ناحیه (10.76 فرد در هر نسل) از دیگر نتایج این پژوهش بود. نتایج این تحقیق برای نخستین بار اطلاعاتی را در خصوص ساختار ژنتیک جمعیت سیچلید ایرانی ارایه نمود که می تواند به منظور حفاظت و بهره برداری از ذخایر این گونه مورد استفاده قرار گیرد.

در این پژوهش، با استفاده از اختلافات موجود میان خصوصیات کیفی اسپرم مولدین قزل آلای رنگین کمان، تاثیر شاخص های: تعداد و مدت زمان تحرک اسپرم بر موفقیت رقابت پذیری اسپرم بررسی شد. برای اجرای آزمایش تعداد سه قطعه ماهی نر و یک قطعه مولد ماده نیاز بود که این مولدین از میان گله مولدین چهار ساله انتخاب شدند. نسبت لاروهای حاصل از مولدین نر مختلف با استفاده از تجزیه و تحلیل جایگاه های ریزماهواره (دو جایگاه) مشخص گردید. لاروهای حاصل از نر شماره 2 در این آزمایش غالب بودند. میزان مشارکت این مولد در تولید نتاج حاصله بر اساس آنالیز فراوانی آللی دو جایگاه OMM1036 و Ocl8 به ترتیب 56 و 48 درصد بود. انگشت نگاری DNA با استفاده از ریزماهواره ها نشان داد که مدت زمان تحرک اسپرم عامل تعیین کننده ای در موفقیت رقابت اسپرم ها بود. هیچ گونه ارتباطی میان میزان موفقیت لقاح و تعداد نسبی اسپرم و مدت زمان تحرک اسپرم مشاهده نشد. همبستگی بین تراکم اسپرم با میزان مشارکت مولدین در تولید نتاج منفی و معنی دار بود (n=30، r=0.915، P=0.01). نتایج نشان داد که مدت زمان تحرک اسپرم به عنوان عاملی کلیدی در موفقیت رقابت اسپرم در قزل آلای رنگین کمان مطرح است. در هر دو گروه تیمارهای تک والدی و مختلط، زمانی که میزان مناسب اسپرم به ازای تخمک ها (107) استفاه شد، درصد موفقیت لقاح بالا (>%95) بود و موفقیت لقاح به استفاده از اسپرم یک یا چند ماهی نر بستگی نداشت (P>0.05).

ژن GJB2 کانکسین 26 را که یک پروتئین رابط بین سلولی مهم در پوست است، کد می کند. کانکسین 26 یک پروتئین سرتاسری غشاء است که در مسیر بازسازی یون پتاسیم در گوش داخلی نقش دارد. در این مطالعه، آزمون های خنثی (neutrality) بر روی اطلاعات ژنوتیپی به دست آمده از سه نشانگر چندشکلی SNP1245، D13S141 و D13S175 واقع در ناحیه ژن GJB2 اجرا شد. مجموعه برنامه های کامپیوتری آنالیز ژنتیک جمعیت،PyPop  و Popgene 32، برای آنالیز اطلاعات به دست آمده از جمعیت ایرانی استفاده شد. ارزش Fnd سه نشانگر SNP1245،D13S141  و D13S175 در جمعیت ایرانی به ترتیب -0.5980، -1.0155 و -0.6457 ولی بدون ارزش معنی دار P تخمین زده شد که بیانگر تاثیر انتخاب متعادل بر روی نشانگرهای چندشکلی در ژن GJB2 است. در جمعیت مطالعه شده، ارزش F هر سه نشانگر چندشکلی در داخل ناحیه L95 و U95 ارزش F مورد انتظار واقع شده است که نشان دهنده عدم تاثیر ناکارآمدی (hitchhiking) ژنتیکی بر روی نشانگرهای ناحیه ژنی GJB2 است. نتایج به دست آمده از این مطالعه بیانگر آن است که چندشکلی این سه نشانگر در ژن GJB2 به واسطه ارزش سازگاری بالاتر هتروزیگوت ها در جمعیت ایرانی حفظ شده است.

Trifolium resupinatum و T. fragiferum دو گونه زراعی مهم تیره باقلائیان هستند. T. fragiferum به عنوان بخشی از خزانه وراثتی T. resupinatum در نظر گرفته شده است. در این مطالعه، ضمن بررسی انتقال پذیری زوج آغازگرهای T. pratense و T. repens به ژنوتیپ این دو گونه و معرفی نشانگرهای (SSR ریزماهواره های) جدید برای این گونه ها، میزان شباهت ژنومی آن ها با استفاده از نشانگرهای SSR، به روش تاکسونومی عددی ارزیابی شد. نتایج حاصل از این مطالعه، حاکی از سطح بالای انتقال پذیری و چندشکلی ریزماهواره های معرفی شده برای T. pratense و T. repens به گونه های T. fragiferum و T. resupinatum بود. مطالعات نشان داد که در این گونه ها تنوع بین جمعیتی زیاد بوده، دو گونه در خوشه هایی با شباهت بسیار اندک دسته بندی شدند که نشانگر تفاوت ژنومی آن ها در جایگاه های ژنی SSR آزموده شده است. این مطالعه نشان داد که ریزماهواره ها می توانند ابزار مفیدی برای بررسی تنوع ژنتیکی در این گونه ها باشند. نتایج این بررسی پیشنهاد می کند تا زمانی که جفت آغازگرهای SSR اختصاصی برای این دو گونه طراحی نشده است، می توان با ضریب اطمینان بالایی از آغازگرهای  SSRبه دست آمده از T. pratense و T. repens، برای تحلیل ژنوم در این گونه ها استفاده نمود.

جنس کما (Ferula L.) متعلق به تیره چتریان (Apiaceae)، قبیله Scandiceae شامل حدود 170 - 187 گونه است. در این مطالعه، وضعیت فیلوژنی این جنس در ایران و در مفهوم وسیع با استفاده از تحلیل کلادیستیک (تبارشناسی) داده های ریخت شناختی کدبندی شده و به روش تحلیل امساکی (Maximum Parsimony) و با استفاده از نرم افزار Win-PAUP* نسخه 4.0b10 بررسی شد. به علاوه، روند تکاملی 33 صفت ریخت شناختی این جنس با استفاده از برنامه MacClade 3.01 Macintosh OS مطالعه شد. نتایج ما تک نیایی بودن جنس کمای ایران را نشان داد. مقایسه و ارزیابی درخت اجماع داده های مولکولی و ریخت شناختی نشان داد که دو گونه از جنس Leutea در ایران بایستی به جنس کما منتقل گردند و بر این اساس دو ترکیب جدید به گونه های کمای ایران اضافه شد. اگر چه جنس Dorema نیز در شاخه کما قرار گرفت اما انتقال قطعی آن نیاز به بررسی های بیشتر دارد. همچنین، دو ترکیب جدید Ferula nematoloba (Rech. f.) Kanani و Ferula avicennia (Mozaff.) Kanani به گونه های کمای ایران اضافه شد.

در این بررسی، گیاهان خودروی منطقه ریسه و پاقلعه از توابع شهرستان شهربابک واقع در استان کرمان جمع آوری و شناسایی شد. این منطقه در حدود 60 کیلومتری شمال شرق شهربابک و 300 کیلومتری غرب شهر کرمان قرار گرفته است. مساحت این منطقه در حدود 40000 هکتار و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 2300 متر است. همچنین، این منطقه از مناطق خشک و کوهستانی محسوب می شود و در ناحیه ایرانی - تورانی قرار دارد و از نظر سیمای پوشش گیاهی، استپ یا بوته زاری و گیاه غالب آن، درمنه دشتی است. حدود 1000 نمونه گیاهی از این منطقه جمع آوری و شناسایی گردید. در مجموع، 205 گونه گیاهی متعلق به 41 تیره و 151 جنس تشخیص داده شد که از این میان 37 تیره، 132 جنس و 182 گونه متعلق به دولپه ای ها و 4 تیره، 19 جنس و 23 گونه مربوط به تک لپه ای ها بودند. بزرگترین آن ها تیره کاسنی با 33 گونه و بزرگترین جنس، جنس گون با 16 گونه بود. همچنین، 9 گونه نادر، 33 گونه بوم زاد و 13 جنس تک گونه ای در این منطقه شناسایی شد. 86 درصد گونه های مطالعه شده از نظر جغرافیای گیاهی متعلق به ناحیه ایرانی - تورانی هستند. اشکال زیستی این منطقه 45.5 درصد همی کریپتوفیت، 34.5 درصد تروفیت، 9.5 درصد کامفیت، 5.5 درصد ژئوفیت و 5 درصد فانروفیت هستند.

تالاب گمیشان یک اکوسیستم طبیعی در 35 کیلومتری شمال غربی گرگان، در جوار غربی شهر خواجه نفس و گمیشان واقع است. نمونه برداری از سه موقعیت جغرافیایی مختلف، در دو نوبت فصل خشک و بارش، منجر به جداسازی 224 جدایه شد. از بین جدایه ها، 57 سویه برای بررسی رفتارهای نمک دوستی و تحمل کنندگی نمک و همچنین، بهینه و محدوده رشد در اسیدیته و دماهای مختلف بررسی شدند. بیشتر سویه های نمک دوست نسبی و تحمل کننده نمک قادر به رشد بهینه در اسیدیته 8.5 - 9 بودند و محدوده دمای رشد 0 - 40 درجه سانتیگراد را نشان دادند. سویه ها از نظر تولید آنزیم های هیدرولازی مطالعه شدند. فعالیت لیپازی در اغلب جدایه ها مشاهده شد و به ترتیب 15، 7 و 3 سه سویه از کل سویه ها آمیلاز، پروتئاز و DNase تولید کردند. این آنزیم ها در برخی فرآیندهای صنعتی می تواند سودمند باشد. بررسی فیلوژنتیک ترادف16S rDNA  برای 55 سویه انجام شد. این سویه ها از نظر فیلوژنتیک در 22 جنس مختلف Achromobacter، Aeromicrobium، Altererythrobacter، Bacillus، Caenispirillum، Cyclobacterium، Erythrobacter، Halobacillus، Halomonas، Idiomarina، Jonesia، Marinobacter، Martelella، Nesiotobacter، Paenibacillus، Planococcus، Pseudomonas، Rheinheimera، Saccharospirillum، Stappia،Thalassospira  و Vibrio قرار گرفتند. 23 درصد از این سویه ها باکتری های نمک دوست قلیادوست بودند که به جنس های Bacillus، Halobacillus، Halomonas،Idiomarina  و Marinobacter تعلق داشتند. این بررسی، نخستین مطالعه بر روی باکتری های قابل کشت تالاب گمیشان، یک اکوسیستم قلیایی شور - دریایی مهم، است.