مطالعات سیاسی
سال:1395 | دوره:8 | شماره:32 |تعداد مقالات:10

اساساً مفهوم نقد در جامعه ای بطور مبنایی معنا پیدا می کند که همگان درصدد حل مشکلات و مسائل جامعه و یافتن راه حل ها از طریق گفتگو و مفاهمه در رسیدن به توافق باشند، در چنین جامعه ای دگرسازی و مرزبندی در آن رویکرد قالب نخبگان سیاسی نیست. از راهکار توجه به عقاید مختلف و به رسمیت شناختن دگران است که اجماع نسبی پیرامون منافع جمعی و مصالح ملی اتفاق می افتد. اینکه چنین جامعه از چه سطحی از توسعه به معنای عام برخوردار است محل بحث و مناقشه است. اما اهتمام به کنش در حوزه عمومی از سوی نخبگان سیاسی در چارچوب نظریه کنش ارتباطی می تواند ما را به سمت مفاهمه و توافق در سایه اهمیت نقد و مباحثه رهنمون کند. یعنی امر سیاسی به عنوان یک امر عمومی است و کنش در حوزه عمومی باید از مسیر نقد و مباحثه گذر کند. کنش معطوف به توافق و تفاهم از رهگذر عقلانیت رهایی بخش گذر می کند و لزوما این نوع کنش به دنبال رسیدن به منفعت و سود خلاصه نمی شود که طبق اندیشه هابرماس بن بست موجود جوامع مدرن اتکای صرف بر یکی از جنبه های خرد انسانی است که هابرماس در نظریه کنش اتباطی خود درصدد گشایش فرایند کسب شناخت و کنش متناسب با عقلانیت و در نتیجه رهانیدن انسان هدف جو و منفعت محور از بن بست سیستم اجتماعی خود ساخته غیرمنعطف است. این مقاله توصیفی – تحلیلی در کنکاش بکاربردن این نظریه در جامعه سیاسی امروز ایران و بدست آوردن برخی راه حل ها برای رسیدن به تفاهم و توافق سیاسی در به رسمیت و توجه دادن به عنصر نقد در جامعه است.

هدف از این پژوهش بررسی عوامل موثر بر احساس آنومی سیاسی مطالعه موردی، شهروندان استان ایلام بوده و به منظور اجرای پژوهش محقق از روش توصیفی-پیمایشی استفاده نموده است. واحد مطالعه در پژوهش حاضرخانوارهای شهر ایلام (شهروندان 18سال به بالا شهر ایلام طبق مفاد قانون اساسی کشور) می باشند که با مراجعه به این قشر متغیر ها و خصایص مورد نظر آنان مورد سنجش و بررسی قرار داده شد. با استفاده از روش نمونه گیری کری کوکران، تعداد نمونه 414 مد نظر قرار گرفت. داده های تحقیق در شهریور ماه 1394 گردآوری شده است. در این تحقیق با مطالعه آثار دورکیم مدل تئوری برای بررسی عوامل موثر بر احساس آنومی سیاسی تدوین شده که عبارتند از: تغییرات شتابان اقتصادی، همبستگی سیاسی، یگانگی دینی، ناعادلانه بودن قواعد، فردگرایی، وسکولاریزم. نتایج تحلیل عاملی، آزمون T و خطای استاندارد نشان می دهد که: متغیرهای رشد شتابان اقتصادی، انسجام دینی، در حد متوسط به بالا، متغیرهای ناعادلانه بودن قواعد، فردگرایی و پایگاه اقتصادی– اجتماعی در حد متوسط و میانه، و متغیر سکولاریزم بسیار پایین تر از حد متوسط بر احساس آنومی سیاسی شهروندان تاثیرگذار بودند.

سؤال اصلی در این مقاله این است که آیا می توان الگوی نوینی را برای سنجش دموکراسی ارائه داد. با توجه به ماهیت مساله مورد مطالعه، تشخیص داده شد که با روش توصیفی-تحلیلی، بهتر می-توان به سؤالات تحقیق پاسخ گفت و از داده های متنوع تری اعم از کمی و کیفی در جهت انجام تحقیق استفاده کرد. بنابراین از روش اسنادی برای کسب اطلاعات، استفاده شد. الگوی نوین محققان از پشتوانه ی نظری برخوردار بوده و با توجه به روند ارائه الگوی سنجش از دیدگاه «مانک» و «ورکولین»، سه گام مفهوم سازی، سنجش و جمع نمره را پشت سر نهاده است. در قسمت مفهوم سازی و سنجش، محققان پنج شاخص را مورد استفاده قرار می دهند که عبارتند از انتخابات، مشارکت سیاسی، آزادی-های سیاسی و مدنی، حاکمیت قانون و رفاه اقتصادی. در گام جمع نمره، محققان دو رویکرد داده محور و کارشناس محور را پیشنهاد می دهند که با توجه به نمره بارهای عاملی در رگرسیون چندگانه به دست می آید. نمرات نهایی دموکراسی در الگوی نوین محققان بر اساس قاعده مجموع وزنی به دست می آید.

این پژوهش با هدف مطالعه نوع نگرش مردم استان گلستان نسبت به عملکرد ارگان های دولتی در این استان طراحی گردیده است. به منظور دست یابی به این هدف، یک پرسشنامه نگرش سنجی محقق ساخته در بین افراد گروه نمونه که شامل 418 نفر بودند توزیع شده و اطلاعات درباره نگرش آنان نسبت به ارگان های دولتی گردآوری گردید. از تکنیک های آماری کای اسکوئر، آزمون T، ضریب همبستگی اسپیرمن و آنووا در آزمون فرضیه ها بهره گرفته شد. نتایج حاصله از تحقیق نشان می دهد که: 1) زنان از نگرش مثبت تری در مقایسه با مردان نسبت به عملکرد ارگان های دولتی برخوردارند؛ 2) در بین اقوام، قوم سیستانی بیشترین و قوم بلوچ کمترین نگرش مثبت را نسبت به ارگان های دولتی از خود نشان می دهند؛ 3) در مجموع 56 درصد افراد گروه نمونه نگرش متوسط، 8/18 درصد نگرش مثبت و 2/23 درصد نگرش منفی نسبت به عملکرد ارگان های حکومتی از خود نشان می دهند.

دغدغه اصلی این پژوهش این است که نقش چرخش روش شناختی از اثبات گرایی به پسااثبات گرایی در تبدیل مفهوم ایدئولوژی به گفتمان چیست. در واقع روش شناسی با کنار زدن ظواهر مورد نظر درباره این دو مفهوم ایدئولوژی و گفتمان تلاش می کند تا به تغیرات بنیادین سازوکارهای درونی و روش شناختی پرداخته شود تا این تحول مفهومی به درستی درک شود. در حالی که بسیاری از تحلیل گران سیاسی این تحولات مفهومی را به تحولات عینی و بیرونی نسبت می دهند و عملکرد نامطلوب دولت های ایدئولوژیک در قرن بیستم را مهمترین دلیل این تحول پارادایمی عنوان می کنند، اما به نظر می رسد به جای پرداختن به میوه ها و نتایج عملکردها باید به ریشه ها و مبانی روش شناختی توجه بیشتری صورت پذیرد. ایدئولوژی محصول دوران حاکمیت روش اثبات گرایی است. قوانین جزمیت اندیش و دگم، غیرقابل تغییر، غیرانسانی، همه زمانی و همه مکانی که از ویژگی های اصلی دولت های ایدئولوژیک می باشد که در واقع و به صورت مستقیم متاثر از روش اثبات گرایی می باشد. درحالی که مفهوم گفتمان محصول دوران حاکمیت روش پسااثبات گرایی می باشد. هویت های سیال، کدر و غیر شفاف و قوانین منعطف، محلی، این زمانی و این مکانی به عنوان ویژگی های گفتمان به صورت کاملا معناداری متاثر از روش های تفسیری می باشد.

در روابط بین الملل معاصر تعریف های مختلفی از عناصر تشکیل دهنده قدرت وجود دارد که از آن جمله می توان به انرژی به عنوان یکی از مؤلفه های تشکیل دهنده قدرت که مورد پذیرش اندیشمندان روابط بین المللی است، اشاره کرد. این مقاله به بررسی این سوال می پردازد که جایگاه دیپلماسی نفت چگونه بر دیپلماسی اقتصادی نظام جهانی تاثیر گذاشته است؟ علاوه بر آن مباحث دیگری در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرار گرفته است و در تحلیل نهایی این واقعیت مورد تاکید قرار می گیرد که در سطح بین المللی، نوسان های شدید قیمت جهانی نفت خام، وابستگی شدید کشورهای توسعه یافته به انرژی نهفته در کشورهای صاحب نفت باعث ایجاد نتایج منفی برای اقتصاد و تولید ناخالص ملی در بخش (کشاورزی، صنعت و معدن، نفت و گاز و خدمات) می شود، بنابراین با یک دیپلماسی انرژی کارآمد فرصت ها و تهدیدات استراتژیکی تعامل بین المللی در جهت حداکثر سازی منافع ژئوپلتیک و ژئواکونومیک فراهم و منجر به ایجاد شرایط لازم برای کسب حداکثر منافع ملّی در روابط بین المللی مبتنی بر انرژی را برای هر کشور فراهم می کند.

به لحاظ تاریخی، نوع برخورد با جرم سیاسی مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است که از سخت گیری تا آسان گیری و تبرئه را در بر می گیرد. برخورد سخت گیرانه مخصوص رژیم های توتالیتر و برخورد آسان گیرانه و تبرئه مخصوص رژیم های دموکراتیک بوده است. در بسیاری از کشورها، هنوز بسیاری از افراد به جرم انتقاد و تلاش برای اصلاحات سیاسی به حبس های طویل المدت محکوم می شوند. در ایران در ماده 168 قانون اساسی با هدف کمک به متهمان سیاسی صراحتا بر لزوم تفکیک جرایم سیاسی و ضرورت علنی بودن رسیدگی به آن ها با حضور هیأت منصفه تأکید شده است. با بیش از سه دهه کشاکش برای اجرای این اصل، سرانجام قانون جرم سیاسی در اردیبهشت ماه 1395 به تصویب رسید. هرچند با اندکی خوش بینی می توان این اقدام را گامی در راستای تأمین حقوق متهمان سیاسی قلمدادکرد، اما یافته های پژوهش نشان می دهد که منطوق و روح این قانون نواقص جدی دارد و با هدف تأمین حقوق متهمان سیاسی فاصله دارد. به علاوه، براساس اصول بنیادین حقوق بشر، آزادی های سیاسی شهروندان و انتقاد آن ها از دولتمردان و عملکردهای حکومتی برای اصلاح امور از حقوق بنیادین آن ها به شمار می آید و لذا نباید جرم تلقی شود.

دگرگونی در محیط ژئوپلتیکی و استراتژیکی منطقه خاورمیانه تاثیر اساسی در نقش آفرینی دولت ها و بازیگران منطقه ای دارد. کمربند شکننده یا هلال ناموزون مسلمین همواره منطقه ای جهت تقابل و کشکمش بازیگران بوده است. در فضای پساجنگ سرد یکی از بازیگرانی که به دنبال نقش آفرینی در محیط امنیتی نوظهور خاورمیانه بوده کشور ترکیه می باشد. موقعیت ژئوپلتیکی و استراتژیکی ترکیه تاثیر بسزایی بر نقش آفرینی این کشور در معادلات جهانی ومنطقه ای داشته است از این روی ترکیه به واسطه این موقعیت و پیوند با غرب در قالب پیمان ناتو توانسته در مسائل منطقه ای با جدیت ورود نماید. این رویکرد نوین باعث طرح نوعثمان گرایی در رفتار سیاست خارجی ترکیه شده است. ترکیه تلاش می کند نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در خاورمیانه عربی، آسیای مرکزی و قفقاز افزایش دهد و بخصوص در شکل دادن به تغییرات سیاسی خاورمیانه نقش ایفا نماید. رویکرد این کشوردر قبال سوریه و یا مصر دوره محمد مرسی در همین راستا قابل تحلیل می باشد. به هر روی ترکیه تلاش می کند در چارچوب ساختار نظام بین الملل و با نزدیکی به قدرت هژمون، منافع منطقه ای خود را تامین نماید؛ هر چند چالش های عمده ای فرارروی ترکیه وجود دارد از جمله چالش های داخلی و بحث داعش و پیوستن به اتحادیه اروپا، اما به نظر می رسد آرمان گرایی افراطی در سیاست خارجی ترکیه حاکم می باشد که خود می تواند در آینده چالش های جدی را فراروی ترکیه قرار دهد.

بررسی نقش اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی بر روی کنشگری سیاسی(موردکاوی انقلاب های تونس و مصر) هدف اصلی این تحقیق است. اینکه رسانه های مدرن در عصر اطلاعات و ارتباطات چگونه توانسته اند باعث تغییر سیاسی و تسهیل روند بیان اعتراضات مردمی در دو کشور مصر و تونس شوند سوال اصلی است که این تحقیق درصدد پاسخ گویی به آن می باشد. نتایج تحقیق حاضر که با بهره گیری از رویکرد توصیفی-تحلیلی به رشته تحریر درآمده است نشان می دهد آنچه در تحولات انقلابی دو کشور مصر و تونس انکار ناپذیر می باشد تاثیر رسانه های ارتباط جمعی و اینترنت و بخصوص شبکه های اجتماعی از جمله توئیتر و فیس بوک در اطلاع رسانی سریع و برنامه ریزی ها جهت تجمعات اعتراضی و راهپیمایی ها و گسترش سریع این تحولات بود.