فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1388 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

در مطالعه حاضر غلظت فلزات سنگین کادمیوم، مس و آهن در بافت های عضله، آبشش و کبد ماهی شبه شوریده در آبهای سواحل بندر دیلم در استان بوشهر به مدت یک سال از شهریورماه 1385 تا پایان مردادماه 1386 به صورت فصلی به منظور مقایسه با استانداردهای جهانی و آگاهی از سلامت ماهی برای مصارف انسانی اندازه گیری شد. ماهی شبه شوریده مورد مطالعه توسط تور ترال صید شده و نمونه برداری از ماهیان به صورت تصادفی انجام گرفت. ماهیان از نظر طولی به سه گروه A،B  و C تقسیم گردیدند و بافت های آبشش، عضله و کبد برداشت شد. نمونه ها توسط اسید غلیظ هضم و توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز شدند. نتایج نشان داد که میزان غلظت فلزات سنگین در بافت های آبشش، عضله و کبد ماهیان در فصول مختلف سال اختلاف معنی داری را نشان داد. بیشترین غلظت کادمیوم، مس و آهن در بافت کبد ماهیان و کمترین غلظت آنها در بافت عضله مشاهده شد. میزان غلظت فلزات سنگین از پاییز به سمت زمستان روند کاهشی و از زمستان به سمت بهار و تابستان روند افزایشی نشان داد و این حالت برای هر سه فلز صادق بود که می تواند ناشی از تغییرات فصلی و درجه حرارت باشد. غلطت کادمیوم در ماهیان از حد مجاز جهانی NHMRC،WHO  و MAFF بیشتر و غلظت مس و آهن از حد مجاز جهانی کمتر بود، به طوری که میزان فلز کادمیوم در بافت عضله ماهیان منطقه دیلم (0.34±0.09 mg/g) به طور معنی داری بیشتر از استانداردNHMRC  (0.05 mg/g)، (0.2 mg/g) WHO و(0.2 mg/g) MAFF  بود.

در این تحقیق جهت بررسی ارتباط بین غلظت سدیم آب و میزان دفع آمونیاک از جنین ماهی، در قالب یک طرح کاملا تصادفی، اثرات چهار غلظت مختلف سدیم (2، 14، 50 و 100 میلی گرم در لیتر) آب محیط تفریخ تخم، بر میزان دفع آمونیاک از جنین ماهی قزل آلای رنگین کمان در یک سازگان مداربسته مورد بررسی قرار گرفت. برای انکوباسیون تخم ها از 12 واحد آزمایشی (سازگان مداربسته) با ظرفیت 45 لیتر استفاده شد. غلظت های مختلف عناصر معدنی (9 عنصر) با اضافه کردن نمک های معدنی آنالیتیک (Merck) به آب مقطر تهیه گردید. در هر یک از تراف های واحدهای آزمایش، 22.5 گرم تخم تازه لقاح یافته ریخته شد. دمای آب در طول مدت آزمایش در بین تیمارها بین 7.5-10 درجه سانتی گراد متغیر بود. مقدار آمونیاک آب در طول دوره انکوباسیون تخم ها هر هفته و مقدار سدیم و نیتروژن کل تخم در شروع و انتهای آزمایش اندازه گیری شد. تغییرات میانگین مقدار آمونیاک آب در تیمارهای مختلف در روز سی و یکم بعد از لقاح (تفریخ تخم) معنی دار بود، به طوری که بیشترین مقدار آمونیاک آب در تیمار سدیم 2 میلی گرم در لیتر و کمترین مقدار در تیمارهای 50 و 100 میلی گرم در لیتر مشاهد شد. اختلاف معنی داری در میانگین نیتروژن کل تخم در شروع آزمایش (تخم تازه لقاح یافته) و تیمارهای مختلف سدیم در انتهای آزمایش (مرحله تفریخ تخم) مشاهده نگردید. میانگین میزان سدیم تخم در شروع آزمایش و تیمارهای مختلف سدیم در انتهای آزمایش دارای اختلاف معنی داری بود. بیشترین و کمترین میزان سدیم تخم در مرحله تفریخ به ترتیب در تیمارهای سدیم 100 و 2 میلی گرم در لیتر مشاهده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که با افزایش مقدار سدیم آب و جذب بیشتر سدیم توسط تخم از محیط آب مقدار دفع آمونیاک از جنین ماهی قزل آلای رنگین کمان افزایش نمی یابد و دفع آمونیاک توسط جنین مستقل از مقدار غلظت سدیم آب محیط تفریخ تخم صورت می گیرد.

این تحقیق به منظور بررسی ترکیبات شیمیایی (پروتئین، چربی، خاکستر و آب) عضله ماهی خواجو (Schizothorax zarudnyi) و ماهی انجک (Schizocypris altidorsalis) و تغییرات آنها متناسب با جنس و فصل طی دوره یک ساله از پاییز 1386 تا تابستان 1387 در دانشگاه زابل به اجرا گذاشته شد. تغییرات در ترکیبات شیمیایی عضله در دو ماهی مرتبط با فصل و جنس بوده است. الگوی تغییرات سالیانه در دو ماهی متفاوت بوده به طوری که در ماهی خواجو، بیشترین میزان محتوای آب و همچنین کمترین میزان پروتئین و چربی در فصل پاییز مشاهده شد، در حالی که در ماهی انجک این حالت در فصل بهار مشاهده گردید. محتوای چربی عضله ماهی خواجو در مقایسه با ماهی انجک بالاتر می بود. میانگین، حداقل و حداکثر محتوای پروتئین عضله ماهی خواجو به ترتیب 0.61±14.47، 12.77 و 16.50 در جنس نر و 0.95±14.18، 13.22 و 15.32 در ماهی ماده محاسبه گردید. در ماهی انجک نیز این میزان به ترتیب 0.78±14.45، 13.03 و 16.27 در جنس نر و1.00 ±14.25، 13.05 و 16.04 در جنس ماده به دست آمد. تاثیر جنس و فصل روی محتوای آب عضله هر دو ماهی مورد مطالعه معنی دار بود.

به منظور اثرات جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کلزا بر رشد قزل آلای رنگین کمان پنج جیره غذایی با جایگزینی سطوح صفر، 25، 50، 75 و 100 درصدی کنجاله سویا به وسیله کنجاله کانولا بر فاکتورهای رشد قزل آلای رنگین کمان مورد بررسی قرار گرفت. تمامی جیره های فرموله شده از لحاظ میزان انرژی و پروتئین خام یکسان بودند. دوره آزمایش 63 روز در نظر گرفته شد و 450 بچه ماهی با میانگین وزنی 10 گرم به طور تصادفی در 15 تانک فایبرگلاس (30 ماهی در هر تانک) مستقر شدند. به ازای هر جیره فرموله شده سه تکرار انجام گردید. در پایان دوره رشد، شاخص های رشد و تغذیه مانند وزن نهایی، افزایش وزن، غذای مصرفی، ضریب تبدیل غذایی، نسبت بازده پروتئین، ضریب رشد ویژه و بازماندگی ماهی های تغذیه شده با جیره های آزمایشی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کانولا تاثیری بر عملکرد رشد ماهی ها نداشت. در شرایط این مطالعه نشان داده شد که کنجاله کانولا می تواند به طور کامل جایگزین کنجاله سویا در جیره قزل آلای رنگین کمان شود بدون اینکه در عملکرد رشد ماهی تاثیر منفی داشته باشد.

رودخانه قزل اوزن یکی از مهمترین رودخانه های استان زنجان می باشد. این بررسی با هدف شناسایی و تعیین فراوانی ماهیان رودخانه در طی سال های 87-1386 انجام و تعداد 5 ایستگاه مطالعاتی انتخاب و نمونه برداری ماهیان با استفاده از تور پرتابی، ساچوک و دستگاه صیدالکتریکی انجام گرفت. نتایج نشان داد که در این رودخانه تعداد 10 گونه ماهی از دو خانواده وجود دارند که خانواده کپور ماهیان (Cyprinidae) دارای 7 جنس و 9 گونه بوده و بیشترین فراوانی (98.2) را دارا بود و خانواده سگ ماهیان جویباری (Balitoridae) با یک گونه حضور داشت. سیاه ماهی (Capoeta capoeta gracilis) در سه فصل و در ایستگاه های 3، 4، 5 و خیاطه ماهی (Alburnoides bipunctatus) در یک فصل و در ایستگاه های 1 و 2 غالب بوده و در مجموع سیاه ماهی، خیاطه ماهی و اورنج (Barbus capito) به ترتیب با 33.6، 22.1 و 13.1 درصد بیشترین فراوانی را در طی مطالعه داشتند. همچنین ایستگاه 3 با 4 گونه کمترین و ایستگاه پایین دست (1) با 10 گونه بیشترین تعداد گونه را در خود جای دادند.

تحقیق حاضر در سال 1387 و در مرکز تکثیر و بازسازی ذخایر آزاد ماهیان شهید باهنر کلاردشت به مدت 2 ماه انجام شد. بدین منظور، از مولدین 3 سطح سنی (+2، +3 و +4) ساله و در هر سن تعداد 9 مولد استفاده شد. در هر سن 3 تیمار از لحاظ فواصل زمانی اسپرم گیری در نظر گرفته شد. مولدین نر در سه تیمار که فواصل اسپرم گیری در آنها به ترتیب، هر یک هفته یکبار (8 بار در طول دوره)، هر 10 روز یکبار (6 بار در طول دوره) و هر دو هفته یکبار (4 بار در طول دوره) بود، اسپرم گیری شدند. نتایج نشان داد که میزان اسپرماتوکریت در مولدین +2 ساله ای که با فاصله 10 روز و 14 روز در میان اسپرم گیری شده اند، تفاوتی وجود نداشت و بالاترین میزان بود. میزان اسپرماتوکریت در سطح سنی +3 ساله اختلاف معنی داری داشت، بدین گونه که مولدینی که به طور 14 روز در میان اسپرم گیری شدند، بالاترین میزان اسپرماتوکریت را داشتند (0.76±46.16 درصد). در مولدین نر +4 ساله در تیمارهای متفاوتی که با فاصله 10 روز و 14 روز در میان اسپرم گیری شده اند، میزان اسپرماتوکریت بالاترین میزان بود و این دو تیمار اختلاف معنی داری را با هم نشان ندادند. مدت زمان تحرک اسپرم در تیمارهای متفاوت سن +2 سالگی، هیچ اختلاف معنی داری را با هم نشان ندادند اما در سن +3 سالگی، مولدینی که با فاصله یک هفته در میان اسپرم گیری شده بودند، بالاترین میزان تحرک را نشان دادند (0.5±26 ثانیه). در سن +4 سالگی، در تیمارهایی که با فاصله یک هفته و 10 روز درمیان از مولدین نر اسپرم گیری به عمل آمده بود، مدت زمان تحرک اسپرم بالاترین میزان بود که به ترتیب معادل (1.2±28 ثانیه) و (0.28±27.16 ثانیه) بود. در تیمارهای متفاوت سن +2 سالگی، اختلاف معنی داری در میزان چشم زدگی در مشاهده نشد. میزان چشم زدگی در مولدین +3 ساله ای که با فاصله 10 روز و 14 روز در میان از آنها اسپرم گیری به عمل آمده بود، اختلاف معنی داری نداشت و بالاترین درصد چشم زدگی تخمک ها در این تیمارها مشاهده شد. در سن +4 سالگی میزان چشم زدگی در مولدینی که با فاصله 10 روز یکبار و 14 روز یکبار اسپرم گیری شده بودند، بالاترین میزان بود. در مقایسه تیمارها، میزان اسپرماتوکریت در تیمارهایی که 14 روز در میان اسپرم گیری شدند، بالاترین میزان و در اسپرم گیری هفتگی کمترین میزان بود. اسپرم گیری هفتگی بیشترین میزان تحرک اسپرم را دارا بوده، درحالی که اسپرم گیری 14 روز در میان بالاترین درصد چشم زدگی را به خود اختصاص داد. جمع بندی نهایی موید آن است که بهترین سن مولد نر ماهی قزل آلا جهت انجام لقاح، سن +2 و +3 سالگی می باشد و بهترین فاصله زمانی اسپرم گیری 10 روز و دو هفته یکبار می باشد.

در این آزمایش با توجه به وجود استعدادهای فراوان آبزی پروری با استفاده از منابع آب لب شور زیرزمینی خصوصا در نواحی مرکزی ایران و رشد سریع تر گنادهای ماهیان قزل آلای رنگین کمان در آب لب شور و اهمیت تاثیر عوامل محیطی بر کیفیت گنادها، امکان سازگاری ماهیان قزل آلای رنگین کمان بالغ در آب های لب شور زیرزمینی مطالعه و کیفیت تخمک و اسپرم ماهیان بررسی شد. مولدین برای مدت 6 ماه در آب لب شور زیرزمینی منطقه بافق با شوری 11.5 گرم در لیتر و آب شیرین منطقه یاسوج نگهداری شدند. نگهداری مولدین در منطقه بافق تفاوت قابل توجه و معنی داری بر شاخص های رشد (وزن، طول و شاخص وضعیت) نداشت در حالی که کیفیت گنادها مطلوب و به طور معنی داری بهتر از منطقه یاسوج بود. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده پرورش مولدین در آب ها لب شور زیرزمینی درصورت تامین شرایط دمایی مناسب سودمند خواهد بود.

ماهی سیم (Abramis brama orientalis) یکی از ماهیان استخوانی با ارزش دریای خزر می باشد. با توجه به اینکه تاکنون گزارشی مبنی بر کاربرد هورمون HCG در ترکیب با متوکلوپرامید بر روی ماهی سیم موجود نبود، عملیات اجرایی این تحقیق در مورخه 20/2/1387 و همزمان با شروع فصل تکثیر بررسی شد. برای اجرای این تحقیق، 7 گروه تیماری شامل: هیپوفیز (4 mg/kg B.W.) به عنوان گروه شاهد، گروه های تیماری HCGبا 3 دوز تزریقی (2000 ،1000 IU/kg B.W. و 3000) به تنهایی و در ترکیب با متوکلوپرامید (5 mg/kg B.W.) در نظر گرفته شد. با احتساب پنج مولد به عنوان تکرار برای هر گروه تیماری، در مجموع 35 جفت مولد ماهی سیم نر و ماده در اختیار این تحقیق قرار داده شد. میانگین وزن نمونه ها 59.38±792.43 گرم، میانگین طول کل 1.06±34.19 سانتی متر، میانگین اندازه دور شکم 0.98±26.31 سانتی متر و میانگین سن 0.14±4.00 سال بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات هورمون تراپی با کاربرد HCG به تنهایی در هیچ کدام از ماهیان مولد ماده سیم با موفقیت همراه نبود، اما ترکیبی از هورمون HCG با متوکلوپرامید نتایج مطلوبی را به همراه داشت، بطوری که بالاترین درصد جوابدهی با میزان 80 درصد به تیمار HCG در دوز 2000 IU/kg در ترکیب باMET در دوز 5 mg/kg و گروه شاهد تعلق گرفت، همچنین بیشترین درصد لقاح تخم مربوط به تیمار مذکور با 61 درصد و گروه شاهد با 69 درصد بود. از نظر درصد تخم گشایی بیشترین مقدار، مربوط به تیمارهای HCG در دو دوز3000 IU/kg  و  2000 IU/kgدر ترکیب با MET در دوز 5 mg/kg به ترتیب با 75 و 70 درصد و گروه شاهد با 78 درصد بود. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده، گروه تیماری  HCGدر دوز 2000 IU/kg در ترکیب باMET در دوز 5 mg/kg و گروه شاهد از ویژگی های بسیار مناسبی به عنوان یک القا کننده در تکثیر مصنوعی مولدین سیم برخوردار است. در آنالیزهای آماری بر روی مولدین گروه های تیماری HCG در ترکیب با MET و گروه شاهد که به عملیات تزریق هورمون پاسخ مثبت دادند، درجه - ساعت رسیدگی ماهیان سیم 14.97±308.92 ساعت - درجه، میانگین وزن تخمک استحصالی 8.44±87.09 گرم و درصد وزن تخمک به وزن بدن 0.30±8.78 درصد تعیین شد.

در این آزمایش گاماروس های جمع آوری شده از ساحل جنوبی دریای خزر در ناحیه بندرانزلی توسط چهار تیمار حرارتی متفاوت شامل 3 تکرار که عبارت بودند از جریان هوای گرم، انرژی غیرمستقیم خورشید، انرژی مستقیم خورشید و سطح گرم، خشک شده و سپس میانگین پروتئین و چربی، بر اساس وزن خشک آنها در آزمایشگاه مورد سنجش بیوشیمیایی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس فاکتورهای بررسی شده نشان داد که تیمارهای مختلف حرارتی، تفاوت های معنی داری را در مورد درصد چربی و همچنین درصد پروتئین سبب شده اند. مقایسه میانگین شاخص های ارزیابی شده به وسیله آزمون دانکن نیز نشان داد که بیشترین مقدار پروتئین در تیمار انتقال حرارت با استفاده از سطح گرم (47.57 درصد) و کمترین مقدار پروتئین در تیمار جریان هوای گرم (45.98 درصد) مشاهده شد. همچنین بیشترین مقدار چربی در تیمار سطح گرم (6.06 درصد) و کمترین میزان آن نیز در تیمار انرژی غیرمستقیم خورشید (3.39 درصد) مشاهده گردید.

اثرات رنگ نور و دوره های نوری روی رشد و بازماندگی بچه ماهیان کلمه (Rutilus rutilus caspicus) در یک دوره 14 روزه انجام گرفت. بچه ماهیان کلمه از مرکز تکثیر و پرورش ماهی کلمه سیجوال تهیه شدند. بعد از سازگاری، لاروهای کلمه با وزن اولیه 3.1 میلی گرم در تشت های 40 لیتری با 20 لیتر آب شیرین و تراکم 100 عدد لارو در هر تشت ذخیره شدند. با استفاده از لامپ های فلوئورسنت، 2 تیمار نور شامل رنگ قرمز و سفید و 2 تیمار نوری شامل 24L/00D1 و 12L2/12D در 4 تیمار مختلف که شامل نور قرمز و 24L/00D، نور قرمز و 12L/12D، نور سفید و 24L/00D و نور سفید و 12L/12D بود، مورد بررسی قرار گرفت. درجه حرارت در طول دوره آزمایش در محدوده بین 20-18 درجه سانتی گراد بود. دو تیمار نور قرمز 12L/12D و نور سفید 12L/12D اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند و کمترین رشد و بالاترین FCR را داشتند، در حالی که نور قرمز و مستمر 24 ساعته بیشترین رشد و کمترین FCR و با سایر تیمارها اختلاف معنی دار داشت، همچنین دوره های نوری اختلاف معنی داری را در بازماندگی ماهی کلمه ایجاد نکردند، به طوری که بازماندگی ماهی ها در کلیه سطوح نوری در حد نسبتا بالایی قرار داشت.